Изборите неодржани, а власта се дели како на пазар Фрчат фактури од сите страни за наплата на својот дел од „твоја Македонија“ како да е воен плен. Камбаните ечат за национално единство и за македонска влада со „симболична“ покана да учествува и албанската опозиција Ерол Ризаов 30/04/2024 14:24 По големата победа од првиот круг на претседателските избори за победниците завршија и парламентарните избори пред да се одржат. Велат, готово е. Почна на големо лицитацијата за поделба на власта како на пазар, онака од око, или како што се вели на ѓутуре. Фрчат фактури од сите страни за наплата на својот дел од „твоја Македонија“ како да е воен плен. Во еуфорија од вратената гордост на граѓаните камбаните ечат за национално единство. Се бара македонска влада составена од македонски политички партии која, се разбира, ќе упати „симболична“ покана под одредени услови во неа да има свои претставници и албанската опозиција според тоа што ќе им се понуди. По земјотресот од првиот круг, во вториот и на прарламентарните избори прво „иде Дунав“, па следи силна ерупција од вулкан. Само припазете да не ве однесе матната, оти многу арно не е на арно. Најголемиот победник на неодржани парламентарни избори Христијан Мицкоски откако му стасаа побарувањата од албанската опозиција како завршена работа со новото партнерство, за парламентарните избори по кој знае кој пат упорно барa 61 пратеник, ако може уште неколку приде, да ги намали сметките што веќе ги доставија новите партнери кои ги надминуваат побарувањата и на ДУИ. Мицкоски секој ден очајно повторува апели за 61 пратеник како што молеше и неговиот претходник 2016 година, за тој да дели на кого колку сака и колку што смета дека му припаѓа. Пред да се одржат парламентарните избори објави дека веќе пишува историја бидеќи е обезбедно мнозинство во Собранието. Ама, пак праќа индиректни пораки друго се 55, а сосема друго 61 или подобро 65 пратеници, со можност на контрола на 80 без Бадентер. Вака како што сега стојат работите не е баш идеално новата влада да ја составува тој заедно со лидерите на албанската опозиција „Вреди“. На тоа, како што рече Мицкоски, упатуваат резултатите од првиот круг на претседателските избори. Но, тоа не значи дека утре може да има и други варијанти. Оваа порака во суштина повеќе се однесува на Максим Димитриевски и на Димитар Апасиев и Левица да не одолговлекуваат со одлуката да се приклучат на македонска влада. Затоа, да не се сетат Власите, пораката е упатена до нив, а не како што е озаглавена до „Вреди“, бидејќи таму не се знае кој е вистинскиот лидер. Во колективното тело ги има неколку, Касами, Меџити, Гаши, Таравари и сите бараат високи ресори во новата влада. Повеќе кандидати отколку фотелји. Затоа како мевлем на рана се очекува приклучувањето на „ЗНАМ“ и Максим Димитриевски на ВМРО-ДПМНЕ за да се намали цената на „Вреди“, бидејќи не вреди колку што бара. Максим мудро молчи Најголемото пак изнендување на изборите, Максим Димитриевски, уште мудро молчи. Ги чека да се одржат парламентарните избори и да ги добие своите очекувани десет пратеници за да ја достави својата фактура која ќе биде импозантна ако на 8 мај, како што предвидува, да дувне и Кошава, а не само земјотреси и вулкани. Притоа го моли и бога ВМРО-ДПМНЕ да нема 61 пратеник, а неговите девет, или десет да бидат јазичето на кантарот тогаш цената ќе расте на секој саат до формирање на новата влада. Али Ахмети откако понесен од митингашка атмосфера, повеќе популистички и милитантно среде Скопје скандираше „УЧК, УЧК, УЧК“ и со тоа му подари едно сто илјади македонски гласови од револт на ВМРО-ДПМНЕ, се разбира многу пресметано за ДУИ да победи кај Албанците, сега малку потсмирен од кулата во Зајас предупредува да не се повтори 2006 година па да се направи истата грешка да се поништи победата на Албанците на изборите. Со други зборови, ако се игнорира победата на ДУИ, Ахмети се заканува со изгор лето и кочан зима. Тоа Никола Груевски го увиде 2008 година и по најголемата победа на ВМРО-ДПМНЕ постигната досега кога имаше под контрола над 60 пратеници направи коалиција со ДУИ вели Ахмети. Во спротивно, пак ќе следи блокада на Собранието и уште по нешто за што се молчи, бидејќи Ахмети изгледа уште се надева на пораката на Мицкоски, кога одговарајќи на прашањето дали е можна коалиција со ДУИ, рече никогаш не вели никогаш, основно гесло во политиката на партнерства. Во ВМРО-ДПМНЕ по победата во првиот круг на претседателските избори уште погласно велат дека тој договор веќе е поништен по изборите од 2016 година кога ДУИ направи коалиција со СДСМ и го одби партнерството со ВМРО-ДПМНЕ, со што е избришана поделбата на власта на победник со победник. Многумина уште веруваат дека ако не беше тоа предавство и еднострано напуштање на бракот од интереси уште ќе владееја Ахмети и Груевски ортачки, а Мицкоски ќе останеше во вториот партиски ешалон. Тоа е таа пресметка што ќе беше, ако беше. Се огласија и лидерите на Беса, Алтернатива, Билал Касами и Африм Гаши. Двајцата потврдуваат дека нивната програма ќе биде дел од владината програма во која останува основен услов спроведување на уставните измени. Африм Гаши ѝ приопшти на јавноста дека во составот на новата влада коалицијата „Вреди“ ги добила клучните ресори во МВР. Арбен Таравари и Изет Меџити имаат малку поумерени изјави. Актуелниот министер за надворешни работи Бујар Османи му порача на Христијан Мицкоски дека тој не може да одлучува кој ќе биде претставник на Албанците во идната влада. Османи вели срамота е да се разгобвара за поделба на власта пред неодржани избори. Димитар Апасиев и Левица, по повеќедневното затишје соочувајќи се со резултатите од првиот претседателски круг, најдоа начин да се приближат до ВМРО-ДПМНЕ. Предлагаат потпишување на македонска платформа за да не бидат уценувани победниците на избори од албанските партии. Во таа платформа има и точки кои навестуваат одземање на стекнати права. Професорот Апасиев би требало да знае што значи одземање на стекнати права и какви се последиците од тоа. Но, најдобро е да не ги земате сите овие невестувања здраво за готово пред да завршат изборите. Сето ова е во функција на кампањата за парламентарните избори кои сѐ уште не се одржани. Партиските лидери добро знаат дека мнозинството се приклонува кон победниците, па затоа сега тактиките кај сите се во таа насока. Што се случува кај поразените Се пуштаат во оптек од сите страни можните и невозможните коалиции. Во политиката останува на сила „никогаш не речи никогаш,“ па дури и кога ќе речеш. Така јавноста се подготвува да прифати тоа што најмалку го очекува и уставни измени и Бугари во владата, а Собранието да избира претседател на државата и уште по некое изненадување како подобар договор со Бугарија. Изневерените надежи се лечат за три дена како и секое чудо во Македонија. Но да видиме што се случува кај поразените пред да се одржат парламентарните избори и вториот круг од претседателските. Во СДСМ ги болат ампутираните делови од организмот како да се уште тука. Тоа е познато во медицината. Најдобро тоа го знае доктор Венко Филипче, затоа неговата позиција е и најповолна. Кај социјалдемократите се намножија бивши и сегашни генерали кои мудруваат за изгубената битка и за загубите од пробиениот европски фронт. Тоа само уште еднаш докажува дека не е доволно да се биде на праведната страна на историјата и да се донесуваат храбри одлуки. Треба да допре до пошироката јавност која во Македонија е определена за Европа, но тоа сѐ уште се гледа со голема доза на неверување, како нешто што е далеку и неизвесно, не само поради блокадите на ВМРО-ДПМНЕ на сопствената држава, туку и поради неодлучноста и неправедноста на ЕУ, особено кон Македонија. Некои од тие лоши европски одлуки нанесоа голема штета не само на недовербата кон европските интеграции, туку и на вкупните односи во државата. Особено неправедно беше одложувањето и условувањето на одлуката за почетокот на преговори со ЕУ уште 2018 година. Од самите функционери во Брисел по потпишување на Преспанскиот договор со Грција беа наречени историски грешки. Но во големата политика на интереси во Европа најмалку одлучуваат бриселските бирократи, туку тие одлуки се носат во владите на големите сили кои секогаш своите интереси и интересите на своите членки ги стваат над правото и правдата. Во СДСМ во овие седум години на власт не ја совладаа доктрината дека и на ЕУ и на Америка може да им се каже НЕ ако се понуди подобро решение. И уште нешто многу поважно за секоја голема промена и одлука, особено за тие кои се непопуларни, колку и да се тешки остапките треба добро да се подготви јавноста. Во спротивно, противниците можат да го направат тоа што се случи во Македонија. Катастрофа. Во сите тие значајни исчекори да се гледа велепредавство на националните интереси и со одобрување на мнозинството граѓани доведени во заблуда да се блокираат стратегиските државни и национални интереси во името на народот. Ќе биде многу интересно да проследиме како тоа што не го направи сегашната влада ќе го прави новата влада и новиот премиер. Дали тоа ќе се прави како што тоа го направи Кирјакос Мицотакис во Грција, кој цело време како лидер на опозицијата креваше голема тревога за предавство на грчките национални интереси со потпишувањето на Преспанскиот договор, за по победата на изборите како премиер веднаш уште првиот работен ден да го прифати. Или пак ВМРО-ДПМНЕ по изборите на 8 мај и Мицкоски и како премиер ќе ја продолжи политиката што ја применуваше како лидер на опозицијата. Ќе прави нови, или подобри договори со Грција, со Бугарија и со ЕУ, ќе го поништи велепредавството и ќе ги казни предавниците, или тоа беа прикаски само за да се освои власта. Ќе мора многу да се потруди лагите да ги претвори во голема победа. Тоа во ВМРО-ДПМНЕ, мора да се признае, им оди од раце. (Линк до текстот во Дојче веле овде) Поврзани содржини Трамп сега е единствената надеж на Путин 29/04/2024 13:04 Цивилизациите се смртни, па и Европа 26/04/2024 13:04 Цикличен режим на национализам 23/04/2024 13:04 Се чини дека сè оди наопаку за Риши Сунак 22/04/2024 15:04 Оган и пламен за веќе запалените објекти, како Универзална 18/04/2024 13:04 Урсула фон дер Лајен се бори за уште еден мандат, а во исто време се крие 17/04/2024 15:04 Македонија по изборите 16/04/2024 15:04 Каков е развојот со или без ЕУ 14/04/2024 22:04 Најчитани Зошто вратата од бањата секогаш треба да ја држите затворена? 25/04/2024 10:18 Забележавте мравки во вашиот дом? Овие намирници можат да ви помогнат да се ослободите од нив 28/04/2024 21:33 Ви го откриваме најдобриот рецепт за маринада која и најтврдото месо го прави меко 25/04/2024 14:15 Решена една од најголемите историски мистерии: Научниците прочитаа документ стар 2.000 години 25/04/2024 20:06 „Дневник“: Странска интервенција од неочекуван правец ги смени македонските избори 26/04/2024 10:47 На која возраст треба трајно да се престане со алкохол? 29/04/2024 13:10...

Денес, и тоа сосем случајно, така отпат, сознав дека утре е неработен ден, празник, славниот 1 Мај, најсвечениот и највозбудливиот државен празник на моето детство. Тогаш прв меѓу празниците, 1 Мај беше празник што со вистинско достоинство и радост го празнуваа сите, а денес е испразнет од секакво значење и втопен во булукот верски празници, како случајно преживеан реликт од време исчезнато давно од пред потопот. А тогаш, 1 Мај го красеа – сега потполно незамисливите – првомајски паради, на кои учествуваа сите слоеви на населението, сите професии, и сите возрасти од целото општество. Сите беа свечено облечени – тој ден се облекуваше најдоброто и најмалку крпеното парче облека – или беа во своите свечени униформи или во најрепрезентативните руби што ги имаа, едноставни и сиромашки, но внимателно испрани и испеглани за таа прилика. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Уште пред да се истури целиот народ на главниот градски плоштад – Маршал Тито, по куќите владееше егзалтирана нервоза, сите се подготвуваа да учествуваат на парадата, некои како активни учесници што маршираат со своите транспаренти, банери и знамиња, некои што глумеа скулптури на работници што го слават својот производ качени на камионските платформи, а некои – како што кажува едно од моите најрани сеќавања – како активни гледачи, седнати на татковските рамења, голтајќи ги сите детали од парадата со оџагорени очи. Во тој избледен видеозапис за првата парада на којашто присуствував, (во кој сигурно ретроспективно се втопиле слики и детали и од подоцнежните првомајски паради што сум ги следел), најмоќно втиснат впечаток ми остави воениот дел од парадата, особено скромната но застрашувачка колона тенкови што протатни преку плоштадот и исчезна во сопствениот црн чад покрај вардарскиот кеј. И ден денес тоа ми е едно од најинтензивните сеќавања во мемориската видеотека: метални чудовишта, со топови што заканувачки штрчат од куполите, обоени во тешка сивомаслинеста боја, што на чуден начин ги истакнуваше грубите железни нерамнини на металниот оклоп. Но она што го издвојува ова сеќавање од многуте други е бучавата што оклопните чудовишта ја произведуваа, која очигледно најдлабоко се врежала во детскиот мозок, зашто другите сеќавања ми се главно од подвижни или замрзнати слики, по правило глуви и безвучни. Тој ужасен звук, тоа демонско застрашувачко машинско рикање, всушност содржеше две компоненти: едната беше неподносливиот татнеж на тенковските мотори, но онаа другата, од која и ден денес ми се ежи кожата и чувствувам детски страв и трепет во стомакот, тоа беше нечовечкото и сосем неподносливо чкрипење на металните гасеници на чудовиштата што се бореа со гранитот од уличната калдрма. Ах, тоа чкрипење на тенковските гасеници, да не знаеш дал челикот се дере и вреска, дал тоа гранитот писка, тој траорен чкрипеж, кој како да доаѓаше од дното на пеколот – и како да го најавуваше неговото појавување на јаве, го слушам и ден денес, всушност при секое спомнување на војната, при секој военохушкачки говор, какви во денешново јадовито време станаа редовен наратив и преовладувачка реторика особено на европската политичка сцена. Да, од политичката бина на онаа иста Европа, тој мрачен предмет на нашите желби, секојдневно со прозелитистички жар се зборува за војната, за нејзината оправданост, за нејзината неопходност и важност, било да е тоа војната што НАТО земјите ја водат во Украина против Русија, било да е тоа она што го нарекуваат „војна против Хамас“ а е всушност истребување на Палестинците во обид да се протераат засекогаш од нивната земја … Интересно е што овој острастен милитаристички наратив целокупната европска јавност – политичка, економска, културна, медиумска или која и да е, без каков и да е проблем го калеми на стеблото на своите основачки принципи и вредности, кои се пак апсолутно спротивни на денешнава военохушкачка хистерија. Европа е изобличена до непрепознатливост: нејзините слогани се темелеа на интернационализмот, соработката и пацифизмот, што ќе ја остварат големата модерна идеја за Европа од Лисабон до Владивосток!? А, денес Европа е милитаризирана буквално до безумие, со високи граници од боцкави и жилет-жици што чекаат низ нив да биде спроведена и струја од висок напон. И тоа не се само илјадниците километри ограда против поминување на луѓе и животни, што по границите на Финска и Полска гордо ги изградија овие некогаш по памет и култура познати земји, туку се тоа уште многу такви што се градат веќе цела деценија, граници што ја испресекоа Европа како што таа не била никогаш во својата крвава историја. Денешната Европа се подготвува за војна против орди варвари што надоаѓаат од дивината што се простира секаде наоколу европската градина. Параноидниот наратив на загроза однадвор – тој опробан империјалистички и фашистички штос – е спакуван да ја оправда милитаризацијата на Европа, нејзиното претворање во воена краина на американската империја, изопачувајќи ги некогашните европски вредности во еден навидум нов – а всушност прастар – мисионерски колонијализам и супрематизам. Никој подобро ова не го дефинира од Жозе Борел, европскиот министер за надворешни работи, на својот инаугуративен говор на Европската дипломатска академија во Бруж пред две години: „Да, Европа е градина. Ние изградивме вистинска градина. Тука се функционира: тоа е најдобрата комбинација на политичката слобода, економскиот просперитет и социјалната кохезија што човештвото успеало кога и да е да го оствари (…). Остатокот од светот (…) не е баш некоја градина. Повеќето од останатиот свет е џунгла, а џунглата може да ја освои градината. Градинарите што се грижат за неа нема да успеат да ја заштитат градината само со градење на ѕидови. (…) Бидејќи џунглата има силен растечки капацитет, а ѕидовите никогаш не се доволно високи да ја заштитат градината. (…) Градинарите се тие што треба да тргнат кон и во џунглата. Европјаните мораат многу повеќе да се ангажираат во остатокот од светот. Инаку, остатокот од светот ќе изврши инвазија на нас, на различни начини и со различни средства.“ Неодамна, пишува Варуфакис, францускиот претседател Макрон и претседателот на Советот на Европа Шарл Мишел побараа од Европејците да се подготвуваат за војна и за времињата што надоаѓаат во кои воената индустрија ќе биде главниот носител на економскиот раст и технолошкиот напредок на Европската Унија. На луѓето очигледно им колабираа мозоците, иако се чини како тоа никој сè уште го нема забележано. НАТО земјите веќе почнаа да се тркаат во зголемување на воените буџети, па веќе не е реткост земјите да го надминуваат бараниот воен расход од 2 отсто од бруто националниот доход. Минатата година, покрај тоа што беше рекордно жешка година откога температурите се мерат на планетава, таа го постигна и веројатно најглупавиот и најсрамниот рекорд за трите и пол милијарди години откога постои животот на земјава: светот на оружје потроши 2.400 милијарди долари, од кои ние, гордите членки на НАТО, потрошивме безмалку 1.500 милијарди долари. Па, за тие пари за само една година ќе ги нараневме сите што умираат од глад, ќе ги искореневме сите болести од кои умира сиромашниот свет вон високите ѕидови на европската градина, ќе го сопревме затоплувањето на планетата и којзнае што се не?! Секоја војна е воен злостор, и секоја војна е инхерентно криминална во својата суштина, па оправдувањето на војната и другите пропагандни военохушкачки срања се исто така сурово и бесрамно криминални. Генералот Смидли Батлер, најмногу одликуваниот генерал на маринските трупи во историјата на САД, по учеството во десетина војни што ги водела неговата земја, вклучувајќи ја и Првата светска војна, кога се пензионирал за војната ја кажал суровата вистина: дека е таа рекет на капитализмот. Тој понатаму зборува дека тој самиот, најодликуваниот офицер во Америка, не бил ништо повеќе отколку гангстер на капитализмот, борејќи се во Мексико за да го направи сигурен за американските нафташки интереси, војувајќи на Хаити и Куба за американските банки, и пацифирајќи ја Доминиканската Република за индустријата на шеќер. „Војната е рекет во кој потчинетите земји се експлоатирани од финансиските елити и Волстрит, додека граѓаните ги плаќаат сметките за војната и ги жртвуваат своите млади мажи и жени на боиштата, а сето тоа само и единствено поради корпорациската алчност.“ Но, мене ми беше намерата да ги коментирам изборните резултати од првиот круг избори во Македоња Вечна. И, што да речам? Триумфот на вемерето не е изолиран случај што се случува само во нашата земјичка. Тој се лизга на бранот на фашисоидната милитаризација на целата Европа, на плимата на пандемијата на деснило што се шири како чума по континентов. И пролупаната Европа во слични ситуации имаше инстинкт во вториот круг да ја исправи сопствената глупост од првиот круг, и да сфати дека секое ВМРО што ќе дојде на власт ќе ја направи ситуацијата уште многу полоша отколку што мислевме. Но, дали тој инстинкт за преживување уште го имаат жителите на Македоња? (Авторот е архитект и универзитетски професор) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Што ве исполнува во оваа работa?Работејки како бренд менаџер во Пирин Експорт, покрај одлично завршените проекти и задоволните клиенти, најмногу ме исполнува динамиката и отворените можности за пробивање на нови пазари. Истражувањата на пазарот, пред се во соседните земји Косово, Албанија и Грција, покажаа дека сме доста конкурентни на овие пазари, како ценовно така и во однос на квалитет. Исто така, одговорноста која доаѓа од лидерската позиција на пазарот, за мене е голем предизвик, а и мотив за работа, бидејќи задржувањето на лидерската позиција бара константен труд и вложување. Со какви предизвици се соочувате како бренд менаџер на Пирин Експорт? Со оглед на тоа што во Македонија сме мал пазар, а има неколку конкурентни фирми, најголем предизвик е клиентите да разберат што не прави поразлични од другите и зошто со години сме лидери на пазарот. Во поново време се соочуваме со проблем каде што конкурентна фирма носи слично име на нашето и имаме доста недоразбирања во однос на препознатливост кој стои зад брендот Пирин Експорт и што овој бренд нуди и гарантира, за разлика од другата фирма. Имено, брендот и фирмата се во сопственост и управувани од страна на Васил Филипов.Во што е поразличен Пирин Експорт од другите фирми во оваа дејност? Ние сме млад, амбициозен и енергичен тим. Како фирма гледаме секогаш да ги пратиме најновите светски трендови и да носиме што е можно повеќе новитети на нашиот пазарот. Бараме едноставни, модерни решенија кои се квалитетни и фунционални. Секако квалитетот ни е на прво место, а нешто што клиентите многу го почитуваат во нашата работа е достапноста и грижата и по завршениот проект. Кои нови производи ги имате донесено и што може да очекуваме во иднина?Нешто што е најново и доста актуелно периодов, се нашите премиум хидромасажни кади, кои од аспект на квалитет, енергетска ефикасност и иновативност, за неколку скалила се разликуваат од оние кои досега беа/се нудени на нашиот пазар и пошироко. Притоа, ова се единствени кади на пазарот сo два до три моќни мотори, како и можност за до 8 позиции на седење/лежење. Исто така почнавме да увезуваме готови надворешни сауни наменети за дворови кои имаат уникатен дизајн и симпатично се вклопуваат во планински викендици и хотели. Новитет ни се и полуавтоматизирани роботи наменети за чистење на поголеми базени управувани со wifi, кои и те како ја олеснуваат грижата за хигиената во базенот. Во план ни се уште неколку производи од СПА водената програма, но за сега ќе оставиме да бидат изненадување....

„Чувствував дека немам право да се врзувам со тебе. Јас не си припаѓам себеси, туку на делото, кое што беше цел и смисла на мојот живот. Да работам и да умрам за слободата на мојот народ, на мојата сакана Македонија. Да умрам е за мене врховна повелба на мојата совест. Со мојата смрт ќе им го фрлам на непријателите, на поробувачите на мојата татковина, мојот безграничен презир. Те прегрнува и те бакнува првиот и последен од гемиџиите, од самооткажаните.“ – овие возвишени зборови на гемиџијата Орце Поп Јорданов се дел од писмото, кое тој ѝ го испратил на неговата сакана Кате пред неговата смрт. „Сакам и со својата смрт да бидам во полза на делото – ослободувањето на нашата скапа и сакана Македонија“Орце Поп Јорданов е водачот на славната група на „Гемиџиите“, или „Солунските атентатори“, кој загинува херојски на 30 април 1903, во куќата во која живеел, фрлајќи ги последните бомби врз турските војници, кои го држеле под опсада. претходно тој ја минира Отоманската банка во Солун и на 29 април 1903 го ќе го активирал динамитот во прокопаниот тунел и ја кренал во воздух Отоманската банка. Потоа фрлал бомби пред хотелот „Салоник“.Орцето сакал и со својата смрт сакал да биде корисен за револуционерното дело и својата татковина Македонија. Непосредно пред Солунските атентати се осигурил во друштвото Њујорк на 10 илјади франци на име на Симеон Радев. Орцето го замолил Симеон Радев тие пари по неговата смрт да му ги предаде на Борис Сарафов, затоа што тој им дал 10.000 франци на гемиџиите и ги помагал на разни начини. Во писмото до Радев, тој истакнал: „Пред неколку месеци се осигурив на 10.000 франци, која сума по мојата смрт ќе ти биде исплатена. Сакам и со мојата смрт да бидам во полза на делото за кое живеев, работев и ќе умрам – делото за ослободување на нашата скапа и сакана Македонија.“Солунските атентати се низа бомбашки напади во Солун, извршени од 28 април до 1 мај 1903 година од страна на Гемиџиите, анархистичка револуционерна група од Велес. Целта на овие напади била да се нападне најзначајниот европски град во Османлиското Царство, за да се привлече вниманието на големите сили врз македонското прашање. Во изведувањето на Солунските атентати учествувале десетмина гемиџии: Јордан Поп Јорданов – Орцето, Константин Кирков, Димитар Мечев, Илија Трчков, Владимир Пингов, Павел Шатев, Марко Бошнаков, Милан Арсов и Георги Богданов и Цветко Трајков.Не можејќи да го поднесат страдањето на својот народ од турската тиранија, Гемиџиите решаваат да преземат дејства, преку кои ќе го актуелизираат македонското прашање во Европа. Со таа цел решаваат да извршат напади врз објекти на европскиот капитал во Турција, а по можност и да се всеат колку е можно повеќе хаос во Солун преку напади врз државни објекти. Гемиџиите сметале дека на таков начин ќе ја заинтересираат европската јавност за состојбата во Македонија и дека преку нивните поединечни акции ќе ги натераат големите сили да интервенираат во прилог на ослободувањето на нивната Гемиџиите се стремеле да извршат редица атентати врз железничките линии, турските достоинственици и европските банкарски институции. Преку овие терористички акции се надевале дека ќе предизвикаат интервенција на големите европски сили заради автономија за Македонија. АтентатитеНа 28 април во близина на солунското пристаниште Павел Шатев го потопува со динамит францускиот брод „Гвадалкивир“. Бродот бил запален, а патниците сите до еден спасени. Истата вечер Димитар Мечев, Илија Трчков и Милан Арсов поставуваат динамит на железничката пруга Истанбул-Солун и го онеспособуваат возот. И при оваа акција нема жртви, но е предизвикан хаос во железничкиот сообраќај. На 29 април вечерта и Константин Кирков поставува 2 кг динамит на цевките со гас за осветлување и на водоводните цевки на Солун. Целиот град е во темница и без вода. Во целиот град владее паника, хаос и страв. Десетина минути по изгаснувањето на осветлувањето, врз Отоманската банка се фрлени две бомби, по што Јордан Поп Јорданов – Орцето го активира експлозивот, кој уништува поголем дел од зградата на банката. Во истото време на повеќе локации во Солун гемиџиите фрлаат бомби: Милан Арсов фрла бомба во летниот театар Алхамбра, Илија Трчков фрла две бомби на главната улица, Димитар Мечев фрла две бомби пред хотелот Египет, Константин Кирков фрла бомба пред Гранд хотелот, а Георги Богданов пред кафеаната Ноја. Владимир Пингов предизвикува пожар кај „Бошњак-ан, а потоа фрла бомба пред вратата на Топхането (турската државна управа), каде што е застрелан од војници.По овие акции Мечев и Трчков се вратиле во својот стан и од таму почнале да фрлаат бомби врз турската војска. Откако фрлиле 50-60 бомби, се самоубиле, за да не бидат фатени од турските власти. На 30 април во борба со турската војска и полиција загинува и Јордан Поп Јорданов. На 1 мај се извршуваат две неуспешни акции. Кирков прави обид да ја крене во воздух солунската телеграфско-поштенска станица, но е убиен од стражарот. Цветко Трајков прави обид да го убие солунскиот валија Хасан Фехми паша. Откако не успева, Трајков се самоубива, активирајќи бомба.Гемиџиите успеваат да ја извршат најголемата терористичка акција на своето време. Нивниот план бил успешно извршен. Сите дипломатски претставници во Солун ги известиле своите влади за солунските настани. Во битка со војската и полицијата се убиени шестмина од гемиџиите: Орце Поп Јорданов, Константин Кирков, Димитар Мечев, Илија Трчков, Владимир Пингов и Цветко Трајков. Уапсени се четворица: Павел Шатев, Марко Бошнаков, Милан Арсов и Георги Богданов. Тие прво се осудени на смрт, но подоцна пресудата им е заменета со затвор во Фезан (Либија). „Тие скромни безумници се понесоа како симбол на македонскиот хероизам, за да станат првите светци на македонската револуција…“ Во 1923 година Павел Шатев во својот „Осврт по повод Солунските атентати“ запишал: „…великите македонски покојници во Солун беа се заколнале да не оставаат свои портрети, затоа што сакаа да бидат служители на Идејата, но не и на славата. Таму, во урнатините на македонската столица Солун, Гемиџиите сакаа да го збришат и своето месо и своите имиња, оставајќи го да живее над нивните останки суштествениот македонски дух за слобода и благосостојба и копнежите за светли дни. … Од моментот кога Орце го запали фитиљот во Отоманската банка – од тој момент имињата на тие скромни безумници се понесоа како симбол на македонскиот хероизам, на македонската осветеност, одекнаа во сите потајни катчиња на македонската душа, за да станат првите светци на македонската револуција…“ „Македонскиот идеал во лицето на Солунските атентатори беше достигнал врвна кулминација, каква што ретко, дури и никако не се сретнува во историјата… Тешко ќе биде за историчарите да определи кое од двете собитија – Солунските атентати, или Илинденското востание – било позначајно, што било повеличествено: дали примерот на личната бестрашност, или системската подготовка на масите за револуцијата. И ако Илинденското востание донесе едно самоосознание на македонските маси, Солунските атентати се оној поттик, кој што го создава македонскиот идол на револуцијата, на кого ќе му се восхитуваат вековите… Солунските атентатори се највишата пројава на човечкиот индивидуализам, којшто ја крои судбината, но и цврстината на наредните македонски поколенија.“ – истакнува Павел Шатев во „Освртот по повод Солунските атентати“Извори: „Македонска поезија“, „Википедија“, „Македонска национална академија“...

Васко Шутаров Во филмската уметност Американците се неспорни кралеви, па освен филмските актерски ѕвезди кои во најголем дел се од англиското говорно подрачје, и во филмскиот жаргон, што станува дел и од нашиот секојдневен јавен говор, доминира терминологијата од англо-саксонското говорно подрачје. Освен еден, единствен збор, со широка употреба во уметничкиот, а посебно во филмскиот јазик, кој има потекло од рускиот јазик и за кој останатите јазици не се ни обиделе да му најдат соодветна замена. Тоа е зборот натуршчик, што нема пандан во останатите јазици, па ни во англискиот – и во времињава на строго контролирани руски културни и јазични влијанија, само со него се објаснува повеќе отколку со цела дузина други зборови и термини, од другите светски јазици. Во македонскиот јавен говорен простор, олеснителна околност за актуелните дежурни цензори кои внимаваат на секое, макар и најмало руско присуство и влијание, е што во исклучително ретки случаи може да се сретне зборот натуршчик и на прсти може да се изброи неговото спомнување! (барем според пребарувањата во интернет-пространството). Најмногу наслови за зборот натуршчик се поврзани со нашиот Северџан Бајрам, филмски актер-натуршчик, познат од филмовите на Столе Попов „Џипси меџик“ и „До балчак“, па од филовите на Емир Кустурица „Црна мачка, бел мачор“ и „На Млечниот пат“, филмот „Како убив светец“ на Теона Стругар Митевска, па „Трето полувреме“ од 2012 година на Дарко Митревски, документарниот филм „Книга на рекорди на Шутка“ на Александар Маниќ, ТВ-серијата „Преспав“ и актуелниот српски филмски хит „Недела“ каде имаше своја улога во филмот посветен на Џеј Рамадановски. Северџан Бајрам, македонски актер-натуршчик со ромско потекло (за публиката попознат како Др Кољо, како Перхан, Мазлам, Барам-Коџак или Лоренцо), во 2021 година стана добитник на наградата „Голема ѕвезда на македонскиот филм“, што ја доделува Друштвото на филмски работници на Македонија, бидејќи Северџан стана исклучително познат и препознатлив лик од филмското платно секаде на Балканот, но и во Франција, Италија, Шпанија, Јужна Америка. Името пак на Љубица Аџовиќ, освен за пасионираните филмски сладокусци, не верувам дека на некој друг нешто посебно му значи?! Но, за сите оние кои ги паметат филмовите на Кустурица и посебно ликот на Баба Кадија (кој стана своевиден филмски амблем на една цела ера во филмската уметност), ќе се сетат која беше Љубица, инаку Ромка родена во Скопје, која познатиот режисер ја запознал во една ромска населба во близина на Сутоморе, каде била позната гатачка на карти. Многумина и не знаат дека Љубица, иако не била професионална актерка, добила награда на Канскиот фестивал, а со само две филмски улоги се стекнала со голема слава и понуди за снимање за многу познати европски кинематографии. Љубица Аџовиќ која го фасцинирала Кустурица и неговата бројна филмска публика ширум светот со нејзиниот природен талент и харизма, беше филмски натуршчик и по успесите на светските филмски подиуми, се врати повторно на својата работа по која беше и најпозната, гатачка на човечките судбини со карти. Филмските стории од животите на Северџан и Љубица се точно она што го означува зборот натуршчик – тоа се актери кои немаат формално актерско образование и кои најчесто толкуваат ликови од социјалното и класно милје на кое и самите припаѓаат – тоа се ликови на кои тие најмногу приличат и без да вложуваат посебни актерски вештини во нивното создавање! Првобитно, поимот натуршчик кај Русите бил употребуван за модели кои им служеле на ликовните уметници за позирање, а подоцна поимот се проширил во филмската уметност како назив за сите актери, природни модели, кои режисерите или продуцентите ги пронаоѓале некаде од реалниот живот, за да ù додадат на филмската магија една поинаква, пред сè, оригинална и поубедлива реална димензија. Кои се тие причини и зошто се случува некој, просто, да биде откорнат од својот дотогашен живот (или „црпнат“, од поновиот македонски јавен наратив) за да биде ставен во центарот на вниманието, преку чудата и магијата на филмската и другите визуелни уметности?! На големите магови на филмот, понекогаш им затребува токму таква боја и нијанса и таков тоналитет, различен од стандардните појави и начини на однесување, мислење и зборување, кои публиката би ги доживеала понепосредно, поблиско и како неодвоив дел од нив самите, нешто што не би претставувало само филмска или визуелна фикција, туку просто како магија од реалниот живот! Натуршчиците се способни да се внесуваат или да имитираат ликови кои личат на нив самите (но за разлика од актерите кои можат да глумат ликови многу поразлични од нив и нивните карактери), тие најчесто не можат да бидат обучувани за нешто повеќе од тоа – нивната игра не може да се подобрува, ако играат ликови кои не личат на нив самите! Она што е најчудно, но и најболно во приказната за натуршчиците, кога веќе се оттргнати или црпнати од нивната природна и реална средина и кога им се одредува одреден лик што треба да го играат, е што може да се случи уништување на еден, дотогаш нормален човечки живот, кој (повторно според најновиот македонски јавен наратив!) доживеал повеќекратни квантни скокови и почнал да не личи веќе на себе – и се изгубил потполно! Такви трагични животни стории, посебно во филмската уметност има многу. Таткото и синот, натуршчици во антологискиот филм на Виторио де Сика „Крадци на велосипеди“, по светската слава постигната со овој филм, воопшто не можеле да се пронајдат во остатокот од своите животи, па скроз пропаднале, а момчето по име Џеки Куган, кој одиграл фантастична улога улога во филмот на Чарли Чаплин „Детето“, завршил трагично како комплетно изгубен и несреќен човек! Има и исклучоци од ова правило, како што е големиот и славен Вуди Ален, кој не само што е единствен филмски натуршчик, најпопуларен на сите времиња, туку е и фантастичен режисер и писател кој, секогаш, самиот себеси се игра како главен јунак. Но, Вуди Ален е посебна приказна, исклучителен уметник од светски ранг, неверојатно луциден ум, уметник со раскошен талент, успешен и реализиран човек! А за сите останати, случајно најдени и оттргнати (црпнати!) ликови од нивните животи, од нивните секојдневија и дотогашни занимања, за да бидат проектирани како ликови кои пред камерите треба да доловат некаква магија, да емитираат одредена порака или да донесат одредена промена, може да се случи да доживеат и сериозна морална повреда, бидејќи враќањето повторно во животот без рефлектори, без затемнети стакла на автомобили, без црвени теписи и без гала-коктели, за нив може да биде големо разочарување, кое може да донесе болка и чувство на лично изневерување! ………………………………………………………………….. Натуршчици во политиката Не знам точно кои филмски сценаристи и режисери ги измислија, одбраа и црпнаа, па им доделија толку важни политички улоги во политичкиот живот на Македонија, двата лика, натуршчици за политика, „Зоќе и Таче“, но дојде време во кое им е јасно ставено до знаење и на двајцата, дека рефлекторите над нивните глави ќе бидат згаснати, дека сцената ќе им биде одземена и дека полека ќе исчезнуваат од малите екрани, од социјалните мрежи, од билбордите и плакатите и дека ќе мора да се вратат дома, оттаму од каде што дошле! Нив публиката повеќе ниту им верува, ниту ги сака, ниту воопшто ги може! А не е првпат македонската политичка сцена да ја окупираат апсолутни натуршчици за политика, т.е. ликови на кои им е доделена улога да одглумат одредена политичка улога, без елементарно познавање на политичките науки, без осет за општествените текови и пулсирања, без трошка административен сенс и без доволно совладани вештини за креирање и практикување политика. Таквите политички натуршчици функционираат само додека се добро и внимателно водени од некоја сигурна и вешта режисерска палка! И толку! Во турболентните години по Втората светска војна во 1945 година, па во првите години од осамостојувањето од југословенската федерација во 1991 година, во годините на брутална политичка, економска и социјална транзиција и во годините по конфликтот во 2001 година, цела армија политички аналфабети-натуршчици, масовно го пополнуваа македонскиот политички простор, уништувајќи ја или потполно замолчувајќи ја македонската (и политичка и воопшто академска) интелигенција, што со гол терор (преку судови, изолација или ликвидација), што со системски „кадифен терор“ наречен негативна селекција на кадри, што со „олеснувања“ за нивно заминување во белиот свет! „Зоќе и Таче“ се последен изблик на тој повеќедецениски катастрофален избор на политичари-натуршчици, кои можеа да се одглумат само самите себе – и тоа еднократно! Тие ја разбираат политиката крајно вулгарно и поедноставено, демек: „Ако го облечеш правиот костим, улогата сама од себе ќе се игра“, покрај најголемата примитивна глупост дека политиката е мегдан во кој треба само совршено да се лаже и да се краде, колку што се може! Такви политички натуршчици, како „Зоќе и Таче“, секој модерен европски политички систем би ги исфрлил веднаш, или за неколку месеци по нивното оттргнување или црпнување по филмски одиграната поличка улога, затоа што е неприродно, а уште помалку општествено и политички одговорно, такви личности без политички поткованост и сенс да владеат со европска држава, па уште и цели седум години! И што оставија зад себе, натуршчиците „Зоќе и Таче“?! Не оставија ниту километар нов модерен автопат, ниту метар модерна железничка пруга, но, оставија пропаднати „Македонски железници“ и „Македонска пошта“ уништено здравство, образовен систем без учебници, половина од севкупното население сиромашно и бедно, стотици илјади граѓани отселени во странство, преименувана држава, армија од тажни луѓе со проблематизиран идентитет, армија од неспособни директори и државни службеници, од кои некои не знаат да изустат ни збор македонски јазик – и конечно, оставија одлично организиран криминален систем кој совршено меѓусебно се разбира, на сите јазици, а најмногу на јазикот на насилството и парите! „Зоќе и Таче“, политички натуршчици пар екселанс, ја уништија и државата и сопствената партија – партија која некогаш милуваше да се нарекува државотворна и од која произлегоа и вистински големи политички формати, способни, едуцирани и моќни политичари кои разбираа што е тоа политички систем и што е тоа меѓународен политички контекст, за што последниве двајца, црпнати ликови во политиката, останаа до крај политички аналфабети! Само тешки политички натуршчици, личности формирани во проблематичниот вредносен систем на македонската транзиција, можеа сопствената партија да си ја остават комплетно без идеологија, а државата и својата нација без идеја и претстава како да се развива и како вредносно и принципиелно да се обединува! Затоа деновиве, насекаде Македонците велат: Збогум, Зоќе и Таче! (За жал, ни ликот што требаше Вуди Ален да го одглуми, ептен не ни се погоди, па топтан сите ќе си одат!) Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Даниела Трајковска Здравеска При историското формирање на македонската држава на Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Македонија (АСНОМ) и во документите од 1944 година се препознава нашата уникатна борба во која се идентификуваат три главни столба. Првиот столб е антифашистичката борба на македонскиот народ против најголемото светско зло (тогаш и до ден-денес) – фашизмот и нацизмот. Вториот столб се борбата за национално ослободување, подигната на традицијата, и изградената колективна историска и национална свест за афирмација на македонскиот идентитет, изразен низ формата на универзалното право за самостојност на македонскиот народ. И третиот столб, кој во оваа пригода, поради празникот Први мај, би сакала да го издвојам е социјално-ослободителната борба на македонскиот народ, односно социјалното ослободување! В среда се прославува Меѓународниот ден на трудот, празник што насекаде во светот е посветен на борбата за зачувување и унапредување на правата на работниците. На овој ден се оддава почит кон жртвите на штрајкот што се одржал од 1 до 4 мај 1886 година во Чикаго. Штрајкот бил организиран за воведување осумчасовен работен ден, но, за жал, на штрајкот била употребена сила од страна на полицијата, која резултирала со жртви. Токму затоа на овој ден работниците од целиот свет одржуваат демонстрации за подобрување на својата положба. Традиционално, секоја година на Први мај се одржуваат мирни протести во знак на одбележување на овој ден. Кај нас овој ден е државен празник, неработен ден, а симболиката со организирање протести претежно се организира од страна на работничките синдикати. Македонскиот народ важи за еден од најборбените народи, народ што целото свое постоење го истуркува низ долготрајни лути битки и борби, низ премрежиња и вековни негирања. Исто како и работниците некогаш што се бореле за своите права, така и Македонците низ целото свое постоење се борат за своите права и правдини. Овој празник можеби најмногу го отсликува борбеното постоење на нашиот народ. И тука не станува збор само за работниците чии права некако секогаш се затскриени и во континуитет прекршувани од страна на работодавците, туку, генерално, игнорирањето на македонштината и на постоењето на македонската нација, континуираното прекршување на нашите права да имаме своја држава и мешањето од надворешна страна во нашата сувереност, само укажува на тоа дека овој празник за правата на работниците уште повеќе содејствува со битката за Македонија. Низ долгогодишни историски битки и изрази на негодување, Македонците исто како и работниците во Чикаго се борат за подобро утре и побезбедна иднина во сопствената држава. Знам дека повеќето од нас знаат, но еве шанса да ги потсетиме и нашите помлади читатели. Дали всушност знаат дека при историското формирање на македонската држава на Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Македонија (АСНОМ) и во документите од 1944 година се препознава нашата уникатна борба, во која се идентификуваат три главни столба: Првиот столб е антифашистичката борба на македонскиот народ против најголемото светско зло (тогаш и до ден-денес) – фашизмот и нацизмот. Вториот столб се борбата за национално ослободување, подигната на темелот на традицијата, и изградената колективна историска и национална свест за афирмација на македонскиот идентитет, изразен низ формата на универзалното право за самостојност на македонскиот народ. И третиот столб, кој во оваа пригода, поради празникот Први мај, би сакала да го издвојам е социјално-ослободителната борба на македонскиот народ, односно социјалното ослободување! Во тој контекст само би ги споменала белешките на Цветко Узуновски-Абаз во врска со „Националната и социјално-ослободителна борба на македонскиот народ“, каде што споменува четири фактори од судбинско и решавачко значење во поновата историја на македонскиот народ. Имено, во третиот фактор, авторот недвосмислено го издвојува односот на работничките движења кон македонскиот народ, а и обратно на македонскиот народ кон работничките движења, за непоколебливата борба за права и социјална слобода. И да нема дилема како ние низ историјата сме се поставиле кон клучните прашања, вклучувајќи го и социјалното прашање, односно прашањето на работничките права, статус, просперитет и негова благосостојба. Затоа што тоа е вградено во темелите на македонската држава. Први мај нѐ потсетува на Денот на работничките права и битката за нивно подобрување. Овој ден треба да нѐ потсети дека мора да издржиме за да го дочекаме новото сонце на слободата, просперитетот и благосостојбата. Нека ни е честит 1 Мај. [email protected]...

По големата победа од првиот круг на претседателските избори за победниците завршија и парламентарните избори пред да се одржат. Велат готово е. Почна на големо лицитацијата за поделба на власта како на пазар, онака од око, или како што се вели на ѓутуре. Фрчат фактури од сите страни за наплата на својот дел од „твоја Македонија“ како да е воен плен. Во еуфорија од вратената гордост на граѓаните камбаните ечат за национално единство. Се бара македонска влада составена од македонски политички партии која, се разбира, ќе упати „симболична“ покана под одредени услови во неа да има свои претставници и албанската опозиција според тоа што ќе им се понуди. По земјотерсот од првиот круг, во вториот и на прламентарните избори прво „иде Дунав“, па следи силна ерупција од вулкан. Само припазете да не ве однесе матната, оти многу арно не е на арно. Најголемиот победник на неодржани парламентарни избори, Христијан Мицкоски откако му стасаа побарувањата од албанската опозиција како завршена работа со новото партнерство, за парламентарните избори по кој знае кој пат упорно барa 61 пратеник, ако може уште неколку приде, да ги намали сметките што веќе ги доставија новите партнери кои ги надминуваат побарувањата и на ДУИ. Мицкоски секој ден очајно повторува апели за 61 пратеник како што молеше и неговиот претходник 2016 година, за тој да дели на кого колку сака и колку што смета дека му припаѓа. Пред да се одржат парлaментарните избори објави дека веќе пишува историја бидеќи е обезбедно мнозинство во Собранието. Ама, пак праќа индиректни пораки друго се 55, а сосема друго 61 или подобро 65 пратеници, со можност на контрола на 80 без „Бадентер“. Вака како што сега стојат работите не е баш идеално новата влада да ја составува тој заедно со лидерите на албанската опозиција „Вреди“. На тоа, како што рече Мицкоски, упатуваат резултатите од првиот круг на претседателските избори. Но, тоа не значи дека утре може да има и други варијанти. Оваа порака во суштина повеќе се однесува на Максим Димитриевски и на Димитар Апасиев и Левица да не одолговлекуваат со одлуката да се приклучат на македонска влада. Затоа, да не се сетат Власите, пораката е упатена до нив , а не како што е озаглавена до „Вреди“, бидејќи таму не се знае кој е вистинскиот лидер. Во колктивното тело ги има неколку, Касами, Меџити, Гаши, Таравари и сите бараат високи ресори во новата влада. Повеќе кандидати отколку фотељи. Затоа како мевлем на рана се очекува приклучувањето на „ЗНАМ“ и Максим Димитриевски на ВМРО ДПМНЕ за да се намали цената на „Вреди“ бидејќи не вреди колку што бара. Максим мудро молчи Најголемото пак изнендување на изборите Максим Димитриевски уште мудро молчи. Ги чека да се одржат парламентарните избори и да ги добие своите очекувани десет пратеници за да ја достави својата фактура која ќе биде импозантна ако на 8 мај како што предвидува да дувне и Кошава, а не само земјотреси и вулкани. Притоа го моли и Бога ВМРО ДПМНЕ да нема 61 пратеник, а неговите девет, или десет да бидат јазичето на кантарот тогаш цената ќе расте на секој саат до формирање на новата влада. Али Ахмети откако понесен од митингашка атмосфера, повеќе популистички и милитантно среде Скопје скандираше УЧК, УЧК, УЧК… и со тоа му подари едно сто илјади македонски гласови на револт на ВМРО ДПМНЕ, се разбира многу пресметано за ДУИ да победи, кај Албанците сега малку потсмирен од кулата во Зајас предупредува да не се повтори 2006 година па да се направи истата грешка да се поништи победата на Албанците на изборите. Со други зборови ако се игнорира победата на ДУИ, Ахмети се заканува со изгор лето и кочан зима. Тоа, Никола Груевски го увиде 2008 година и по најголемата победа на ВМРО ДПМНЕ постигната досега кога имаше под контрола над 60 пратеници направи коалиција со ДУИ вели Ахмети. Во спротивно пак ќе следи блокада на Собранието и уште понешто за што се молчи будејќи Ахмети изгледа уште се надева на пораката на Мицкоски кога одговарајќи на прашањето дали е можна коалиција со ДУИ рече никогаш не вели никогаш, основно гесло во политиката на партнерства. Во ВМРО ДПМНЕ по победата во првиот круг на претседателските избори уште погласно велат дека тој договор веќе е поништен по изборите од 2016 година кога ДУИ направи коалиција со СДСМ и го одби партнерството со ВМРО ДПМНЕ со што е избришана поделбата на власта на победник со победник. Многумина уште веруваат дека ако не беше тоа предавство и еднострано напуштање на бракот од интереси уште ќе владееја Ахмети и Груевски ортачки, а Мицкоски ќе останеше во вториот партиски ешалон. Тоа е таа персметка што ќе беше, ако беше. Се огласија и лидерите на Беса, Алтернатива, Билал Касами и Африм Гаши. Двајцата потврдуваат дека нивната програма ќе биде дел од владината програма во која останува основен услов спроведување на уставните измени. Африм Гаши и приопшти на јавноста дека во составот на новата влада коалицијата „Вреди“ ги добила клучните ресори во МВР. Арбен Таравари и Изет Меџити имаат малку поумерени изјави. Актуелниот министер за надворешни работи Бујар Османи му порача на Христијан Мицкоски дека тој не може да одлучува кој ќе биде претставник на Албанците во идната влада. Османи вели срамота е да се разгобвара за поделба на власта пред неодржани избори. Димитар Апасиев и Левица по повеќедневното затишје соочувајќи се со резултатите од првиот претседателски круг најдоа начин да се приближат до ВМРО ДПМНЕ. Предлагаат потпишување на македонска платформа за да не бидат уценувани победниците на избори од албанските партии. Во таа платформа има и точки кои навестуваат одземање на стекнати права. Професорот Апасиев би требало да знае што значи одземање на стекнати права и какви се последиците од тоа. Но, најдобро е да не ги земате сите овие невестувања здраво за готово пред да завршат изборите. Сето ова е во функција на кампањата за парламентарните избори кои се уште не се одржани. Партиските лидери добро знаат дека мнозинството се приклонува кон победниците, па затоа сега тактиките кај сите се во таа насока. Што се случува кај поразените Се пуштаат во оптек од сите страни можните и невозможните коалиции. Во политиката останува на сила „никогаш не речи никогаш,“ па дури и кога ќе речеш. Така јавноста се подготвува да прифати тоа што најмалку го очекува и уставни измени и Бугари во владата, а Собранието да избира претседател на државата и уште по некое изненадување како подобар договор со Бугарија. Изневерените надежи се лечат за три дена како и секое чудо во Македонија Но да видиме што се случува кај поразените пред да се одржат парламентарните избори и вториот круг од претседателските. Во СДСМ ги болат ампутираните делови од организмот како да се уште тука. Тоа е познато во медицината. Најдобро тоа го знае доктор Венко Филипче затоа неговата позиција е и најповолна. Кај социјалдемократите се намножија бивши и сегашни генерали кои мудруваат за изгубената битка и за загубите од пробиениот европски фронт. Тоа само уште еднаш докажува дека не е доволно да се биде на праведната страна на историјата и да се донесуваат храбри одлуки. Треба да допре до пошироката јавност која во Македонија е определена за Европа, но тоа се уште се гледа со голема доза на неверување како нешто што е далеку и неизвесно, не само поради блокадите на ВМРО ДПМНЕ на сопствената држава , туку и поради неодлучноста и неправедноста на ЕУ, особено кон Македонија. Некои од тие лоши европски одлуки нанесоа голема штета не само на недовербата кон европските интергарции, туку и на вкупните односи во државата. Особено неправедно беше одложувањето и условувањето на одлуката за почетокот на преговори со ЕУ уште 2018 година. Од самите функционери во Брисел по потпишување на Преспанскиот договор со Грција беа наречени историски грешки. Но во големата политика на интереси во Европа најмалку одлучуваат бриселските бирократи , туку тие одлуки се носат во владите на големите сили кои секогаш своите интереси и интересите на своите членки ги стваат над правото и правдата. Во СДСМ во овие седум години на власт не ја совладаа доктрината дека и на ЕУ и на Америка може да им се каже НЕ ако се понуди подобро решение. И уште нешто многу поважно за секоја голема промена и одлука, особено за тие кои се непопуларни, колку и да се тешки остапките треба добро да се подготви јавноста. Во спротивно, противниците можат да го направат тоа што се случи во Македонија. Катастрофа. Во сите тие значајни исчкори да се гледа велепредавство на националните интереси и со одобрување на мнозинството граѓани доведени во заблуда да се блокираат стратегиските државни и национални интереси во името на народот. Ќе биде многу интересно да проследиме како тоа што не го направи сегашната влада ќе го прави новата влада и новиот премиер . Дали тоа ќе се прави како што тоа го направи Кирјакос Мицотакис во Грција кој цело време како лидер на опозицијата крена голема тревога за предавство на грчките национални интереси со потпишувањето на Преспанскиот договор, за да по победата на изборите како премиер веднаш уште првиот работен ден да ги прифати. Или пак ВМРО ДПМНЕ по изборите на 8 мај и Мицкоски и како премиер ќе ја продолжи политиката што ја применуваше како лидер на опозицијата. Ќе прави нови, или подобри договори со Грција, со Бугарија и со ЕУ , ќе го поништи велепредавството и ќе ги казни предавниците, или тоа беа прикаски само за да се освои власта. Ќе мора многу да се потруди лагите да ги претвори во голема победа. Тоа во ВМРО ДПМНЕ, мора да се признае, им оди од раце.(дв) Ерол Ризаов...

ЕФТИМ КЛЕТНИКОВ Еве една тема, драг читателу, актуелна во овие денови на борба за власт, кога грми политиката на екраните и по плоштадите, а во име на понижениот народ фрлен во бездната на сиромаштијата. И ние тука гледаме маса што се тркала и зголемува, еднаш затркалана, како снежна топка. Како што вели Ле Бон во својата книга „Психологија на масата“. Да. Но кај е индивидуата, личноста во неа? Ја нема, втопена во општото сивило на политиката и сивите политичари, кои го обојуваат тоа сивило само со нивните шарени лаги спакувани во евтин целофан на уште поевтини ветувања. Во тоа сивило има леви и десни, прогресивци и конзервативци итн. А мудриот народ сето тоа кај Цепенков го дефинирал како „лево маде, десно маде“. (Се извинувам.) И има сè тука, драг читателу, само ја нема индивидуата, која и хипокритскиот либерализам на Западот што се фали со неа, впрегнат со корпоративниот капитал, само се труди да ја снема или да ѝ понуди некои маскирани „вредности“, како што е тоа феминизмот, сексуалната анархична слобода со избор по своја волја и на полот, негирајќи го Бог во сите аспекти итн. Поимот индивидуа како опозиција на општото, сивото, како што е познато, прв го исфрлил во оптек Сократ контра паганизмот, кој ја закочувал слободата на личноста. Тоа му било нему припишано како грев, па бил осуден од атинските власти на смрт, а тој во смирение и без ропот ја испил чашата со смртоносната кукута. Досудената чаша што ја спомнува и Исус во Гетсеманската градина пред неговото апсење, а потоа и судење и распнување на Голгота. А и Сократ и Исус тука го нагласуваат чинот на саможртвата за општо добро на човекот и човештвото. Чин што има исклучиво индивидуален карактер за скок во вера, како скокот на Емпедокле во вулканскиот кратер на Етна. За Исус е карактеристичен парадоксот на индивидуата. Тој ѝ се обраќа на толпата, во најширока смисла на целото човештво, но не се меша со неа. Тој само го проповеда универзалниот и божествен принцип на љубовта која го ослободува човекот од крутите стеги на политиката, материјалната лакомост и прекумерната зависност од пороците на телото за сметка на духот и душата. Со тоа тој укажал на фактот дека човекот е пред сè духовно битие и само како такво тоа може да се изрази како индивидуа. Во таа смисла и треба да се сфати неговата проповед за небесното царство, кое тој, како што се мисли наивно, не го лоцирал на небото, туку внатре во човекот, кој само поради својата материјална лакомост и прекумерно угодување на телото, и занемарувајќи го духот (Светиот Дух во себе), не успева да го открие него. Само во тоа и со тоа царство, нагласува Исус, се остварува светата тријада: Слобода, Вистина, Љубов. Но тоа не се прави во сојуз со толпата и политиката, која ја манипулира до обезличеност неа, гушејќи ја до гаснење на искрата на личноста. Оти само човекот како индивидуа може да се обожестви како богочовек и да се преобрази од стариот во новиот Адам. Само така тој може целосно да ја освои Вистината и да стои во нејзиниот епицентар како епицентар на сопствената душа, јаството за кое зборуваат светите отци и Јунг и во кое во нас, а не надвор од нас, престојува Бог. Вистината, пак, за Исус извира од љубовта и му ја подарува на човекот слободата. Со еден збор полнотијата на личноста според божјиот образ. Таквите ставови за личноста политиката на тврдо структурираното општество најчесто ги смета за анархични, без да го знае битието на анархизмот во најубавата смисла на тој поим за целосно ослободување на човекот од системот што го угнетува него. Во таа смисла (како што вели мојот Филип) и Исус може да се посматра како прв анархист. Може да речеме и револуционер на Вистината и втемелувач на личноста, индивидуата во неа. За таквата, пак, револуционерност, водена со оружјето на љубовта, тој и беше распнат на Голгота, давајќи го примерот на саможртвата како најблагороден акт на личноста способна, дури и кога е презрена и онеправдана од толпата, да се заложи за нејзино просветлување и спасение. Да. И тоа значи дека подвигот на саможртвата што ја промовира индивидуата, личноста со ореол на мартир и херој стои настрана од слевањето со толпата од која не само што не бара заштита, иако се бори за неа, туку како во примерот со Исус е казнета од неа. А таа судбина ја доживеаја и неговите апостоли, кои тој ги прати не во манастири на исихастичко тихување и јалов аскетизам, туку, како што им рече, меѓу волци во суровиот свет, кој треба да се преобрази и просветли со оружјето на љубовта. И апостолите и го реализираа императивот на Учителот: 11 од дванаесеттемина во таа нерамна борба со толпата, за нејзино добро, загинаа со маченичка смрт, а само еден од нив, апостол Јован, умре со природна смрт на Патмос откако го прими последното откровение на Библијата Апокалипсата. Апостолите како и Исус го озаконија со чинот на саможртвата концептот на индивидуата и индивидуализмот. Оттука, и во таа смисла, не тукутака и Берѓаев вели дека соборноста, црквата, може да се реализира и во само една единствена личност, индивидуа, ако таа има силна органска вера слеана со Бог, а не механичка што се остварува површински во обредот. Тоа, пак, најубаво го знаел апостол Павле, кој вели: „Не знаете ли дека во тркалиштето трчаат сите тркачи, но само еден добива награда! Трчајте така и вие за да ја добиете!“ (Прво посл. до Коринтјаните 9:24) Што значи само еден единствен стасува на целта, тој, како што вели Павле, кој се борел за „нераспадлив венец“, а не за распадлив. А без чинот на саможртва кој човекот го крева во ранг на херој не се стасува до него. Се стасува осамен вон толпата, надвор од, како што вели данскиот радикален христијански филозоф Киркегард, „концепцијата на животот, според која таму кај што е толпата, таму е и вистината (…)“ Меѓутоа, вели тој понатаму, постои другата концепција: според неа, „сегде кај што е толпата, тука е и лагата“. Тоа. И еве го сега Киркегард како влетан со оваа размисла во нашите избори во кои се тркала масата, а не ја гледаме индивидуата, а со тоа и Вистината заменета со токсична политичка лага што ја мантраат левите и десните, „прогресивните“ и „конзервативните“, сите на периферија, никој во средиштето на својата индивидуална психа. Го нема јаството во кое, како што мисли не само Јунг туку и сите свети отци, престојува внатре во човекот, а не надвор од него Бог. Тоа е одликата на индивидуата што има силен личен печат. Тоа е човекот што е духовен концепт, кој, пак, како што вели данскиот филозоф, секако треба да се меша со „преостанатите“ но внимателно, „а да говори за битните нешта само со Бог и со себе ‒ бидејќи само тој еден единствен стасува на целта: а тоа значи уште дека човекот е во родствена врска со божественото, или дека да се биде човек значи да се биде од божествен сој.“ Да. И по сето ова, драг читателу, ние сега ги слушаме по екраните од плоштадите нашите Чичиковци (се сеќаваш ли на Гогољ и неговото ремек-дело) трговци како и Чичиков со душата на од нив енормно осиромашениот народ. Тие, за жал, никогаш не се сретнале со своето автентично лице, кое им е подарено од Господ дури уште и пред создавањето на светот, како што тврдат Калвин и другите заговорници на теологијата на предестинацијата. Не се сретнале бидејќи го затрупале во себе со калта на она што според нив изгледа најважно, а во очите на Создателот и просветлените, како што би рекол Буда, најефемерно: политиката. Тие немаат ни доблест, ни смисла, ни храброст да го прифатат концептот на индивидуата, духовниот човек што секогаш расте со чинот на саможртвата. Тој, пак, раст и не мора секогаш да биде со фактичка физичка жртва, оти во „волнени времиња“, какво што е денес нашето, чин на саможртва е и чесноста, дефицитарната супстанција на душата, која, како што гледаме, воопшто ја нема кај луѓето во политиката. Напротив, кај нив се присутни лакомоста, криминалот и корупцијата, од што и не се срамат, туку одат со крената глава, како оние исправени божества од староегипетските храмови со глави на животни. Она што го рекол Сократ дека секој што влегол во политиката не излегол неизвалкан од неа, како да е универзален закон за тоа матно подрачје на човековата егзистенција. А веројатно имплиците тој мислел и дека во неа и ретко или никогаш не влегуваат чесните. Кај нас во Македонија е особено изразит тој пример. Во неа влегуваат најчесто некои богати за да се дозбогатат со пљачкање или копуци со опинци за и тие да натрупаат од пљачка фараонско богатство. И не им фали влакно на главата. И понатаму мешетарат во политиката, затоа што кај нас тоа е подрачјето во кое доминира лукавоста (лукавиот во Светото писмо е ѓаволот), но никако не и духот и интелигенцијата. За емоцијата и хуманоста и да не зборуваме. И тоа се антиличности, суштества на сивата зона на човековото постоење: политиката. Но во таа зона, за жал, драг читателу, кај нас, стопени со неа и кога не се директно во неа (поради страв и автоцензура) е и најголемиот дел од таканаречената интелектуална елита. Оти поимот интелектуалец не е диплома, магистратура и докторат, академик или универзитетски професор како што се мисли кај нас. Не. За интелектуалецот е важен не само книшкиот туку пред сè етичкиот капацитет, како што мисли и Сартр. Архетип на европски интелектуалец е Емил Зола, кој тргна во ризична битка со коруптивното општество во Франција во аферата „Драјфус“. Пред него еден сличен архетип е и Достоевски, кој исто така, покрај својот литерарен, поседуваше како Зола и етички гениј. Тој исто така, ризично по неговиот живот, го посетуваше Петрашевскиот анархистички клуб што заговараше демократија во Царска Русија. На крајот и тој и членовите на клубот биваат откриени и изведени на Семјановескиот плоштад во Петроград построени за стрелање, сè додека во последната секунда пред истрелот не ги спасило царското помилување. Тоа. А мене моите колеги писатели, кога требаше сериозно да се бориме за зачувување на името порадикално, и по цена на ризик, ми велеа: па ние се бориме за тоа со своето дело. Аферим. Како Достоевски и Зола да имаа помалку вредно дело и гениј од нивниот. Итн. Боже, како да се објасни сета оваа конфузија на личноста и индивидуализмот кај нас. Тоа и така, драг читателу, а не дека нема пред нас македонски примери на саможртва, кои ни ја донесоа сепак оваа каква-таква слобода (оти ние ја направивме каква-таква и никаква) со порака да не бидеме кукавици какви што испаднавме. Тие примери беа јаки индивидуи во смислата за која говориме во овој текст. Тоа, знаеме, беа илинденците и асномските партизани. Тие, девственици кои, како што велеше Блаже Конески, не ги допрела ни женска рака, а одеа храбро во смрт за да се родиме и живееме ние што ги посрамивме нив. Ние кои со она муртинско политичко чудовиште му се помочавме и на нивниот и наш свет асномски акт во Уставот, за што како генерација заслужуваме презир и по смртта. И нема тука никаква индивидуа, драг читателу. Одвај дали има кај нас од тој огромен „интелектуален џган“, универзитетски и академски, одвај индивидуи за да се покријат прстите на едната рака. Отепана е индивидуата кај нас, драг читателу, и од нашата и од западната политика на Брисел и Вашингтон сместена на скопското кале. Во игра се големи-мали пари на Запад (Сорос, УСАИД и други) за уништување на индивидуата, а божем, перверзно, за нејзино профилирање. Тоа најдрастично и најболно по македонското колективно битие се покажа во дните и миговите на нашето конкретно идентитетско ништење што му беше предадено во рацете на нашата квислиншка власт и политика. Тоа беше она морбидно гласање не со ум и душа, туку механички со копче во парламентот во 2018-та. Тоа беше ден на убиството на македонскиот идентитет спроведен по западна и грчка иницијатива, за што одговорноста за тој политички тероризам на цивилизацијата ја презеде тогаш владејачката партија СДСМ. За тоа злосторство со копче гласаа без исклучок сите нејзини пратеници. Сите тие заедно, без никаков индивидуалитет, без ниедна индивидуа од „божествен сој“ (Киркегард) беа стопени во една единствена сива и безлична мозочна маса заедно со нивниот водач од Муртино и оној негов министер што го потпиша смртоносниот акт, бриселовашингтонските и македонски гробари и лопати на македонската идентитетска смрт. Сива мозочна маса. Доста е дотука, драг читателу. Сепак, со ризик да се стопиме со политичкото сивило, кое не ни донесе ништо добро, излегуваме јас и ти на сивите избори со надеж, со илузија да го запалиме со нашата искра тоа сивило со бојата на автентичниот живот. Барем малку. Оти и тоа е доволно барем за милиметар да го потргнеме сивиот чаршаф на смртта што нѐ поклопила од петиците до врвот....

Проф. д-р Солза Грчева Деновиве, по првиот круг на претседателските избори, кои завршија со грандиозна победа на професорката Гордана Силјановска-Давкова, поддржана од ВМРО-ДПМНЕ и коалицијата, се изначитав колумни и други текстови од новинари на поранешнава власт. Сите до еден смешни и недоветни во анализите. И, се разбира, додворувачки до „центрите на моќ“, кои веќе креваат раце од нив, ама и за тоа се со доцно палење. Неколкумина навистина се истакнуваат во „неверувањето“ што тоа неправедно им се случи на нивната омилена СДС и на нивниот газда ДУИ? Солзи ронат над фактот дека неочекувано победила „популистичката десница“ и доминира неверувањето дека, замислете, во Македонија народот бил „националистички“ настроен. Изгледа требаше Гордана да поведе со двојна разлика од „нивниот“ либерален Стево, за да треснат одеднаш на теме или да ги удри дијамантски куршум в чело и заедно да вреснат: „Македонците биле националисти“! Не гледаат дека Македонците веќе не можат да издржат да ги снемува, тивко и со лаги. Не гледаат дека ги дотераа до ѕид, им го убија идентитетот со штетните договори, мислат да ги реизмислат како друг народ, да им ја одземат историјата, името на државата веќе го (про)дадоа, државата ја албанизираа и сега народот бил народ на националисти. Тие се арни, ама народот е чурук. И нив не ги интересира национализмот на нашите соседи, надвор и внатре, но од Македонецот се очекува да трпи и издржи сѐ, па дури и да биде запишан во документите на перверзен начин, ниту како граѓанин, ниту како Македонец. Таков ни е и Уставот, кој го разбираат како книга за запишување туѓи желби. И сето тоа зачинето со дрско крадење, кое, нели, сигурно ќе нѐ однесе во ЕУ. Па, зарем не им пречеа јавните изјави на дебатата со претседателските кандидати, каде што нивниот Бујар Османи важно ни кажа дека тој имал намера да го замоли, замислете, НАТО да ги проверува сите функционери, вклучувајќи и судии, директори, можеби и моиве комшии, да не случајно имале некакви симпатии кон Русија. Како тргнал, ќе ми забрани да го читам и Чехов. Ова не е типичен протекторат? Или сам да одлучува Македонија да ја скара со Србија со излегување од Отворен Балкан, притоа поништувајќи го претседателот во неговите ингеренции. Нивниот другар Бујар му влепи неколку шлаканици на Стево на отворено. Стево, се разбира, поради „братство и единство“, молчеше на ова безобразие и продолжи да се брани со молчење. Бидејќи и нема што да каже. Па, самиот тој Бујар му одзеде куп гласови на „либералот“ Стево со ваквото насилничко однесување, а неговото националистичко конто го наполни! Ние се навикнавме да гледаме низ прсти на изблиците на албанскиот национализам, како деновиве на Али Ахмети, а нам ни е забрането дури и да се браниме кога нѐ напаѓаат. Ама тоа на таканаречените „колумнисти“, на кои и ретроградно треба да им се одземат хонорарите што им се даваат со години за празно завивање во ветар, не им паѓа в очи. Ниту им пречи. Биле слуги, тоа и ќе останат. Нивната љубена партија не знае да води држава, ама затоа може да биде идеална кукла на конци, која ќе биде управувана од друг. Во случајот на Бујар, од НАТО, ама и од Косово. Трошка самопочит да се немало. Типични безрбетници. Затоа, пак, се убија од лепење етикети за некаква „изолација“, „враќање во минатото“, ама и тоа повеќе не лепи бидејќи е лага. Тие се изолирани, тие ги полнат црните листи на САД, тие се означени како најголеми крадци од самостојноста на Македонија, тие тепаа мирен народ со гумени куршуми и солзавец, тие, пазете, отворено поткупуваа пратеници. Оние што двапати ги поддржаа, пишман се сторија. Уморни од непослушните им деца, веќе го спремаат камшикот. „Камшикарот“ на Заев ќе удри по нив. Потоа, овие колумнисти на власта, не знаејќи веќе за што да се фатат, најбезобразно правеа паралели на слоганот на ВМРО-ДПМНЕ „Македонија повторно твоја“ со „Германијо, разбуди се“ на Хитлер. Внимава некој на овој јазик на омраза во тие портали? Како може паролата дека Македонија ќе стане повторно твоја, наша, на сите, да ја сместуваат во тој темен историски контекст? Да ги уплашат луѓето? Не, она од што најмногу се уплашени тие што гласаат е што овие што ветуваат иднина, наместо да се извинат за минатото и сегашноста, тргнаа Македонија да ја прават сечија и ничија. Во својата крајна немоќ пред сигурниот пораз, се зборува дека СДС ќе им понуди акции од ЕСМ на сите граѓани. Можните износи ќе бидат помали од повратот на ДДВ. И тоа ќе им била предизборната бомба. Аман доста од бомби. Само да ги потсетам дека токму тие ја извршија приватизацијата на државните и јавни претпријатија, кога на улица оставија илјадници луѓе. Ете, тоа беше супербомба за обичниот човек. И ова ќе биде таков процес. Тогаш создадоа олигарси, кои ги купуваа за ситна боранија акциите на бедните луѓе, сега ќе биде исто. Повторно едните ќе мораат да продаваат, а другите, нивните добро потфатени ајдуци, ќе купуваат. Утре ќе го купат ЕСМ, и не само таа фирма. На ред ќе дојдат железниците, поштата, патиштата и сето она што ја преживеа нивната претходна бомба. Убаво се сетиле на модел од кој ќе си изградат вили на море, а сиромашниот ќе си купи табла јајца за Велигден од „силните“ акции. Додека нудат „иднина“ со бомби, им врти умот на бојкот на вториот круг на претседателските избори. Колку повеќе демантира Ковачевски, толку пати им го става во ушите на своите членови зборот „бојкот“. Јас во нивните искрени намери не верувам, во ферплејот на нивен начин уште помалку. Но ги прашувам дали се свесни дека ако дозволат земјава поради нив да влезе во уставна криза, поради нив уште повеќе да биде дуизирана и уште повеќе да биде крадена од истата тајфа, дека тоа нема да им биде само крајот на овие избори, туку ќе биде крај на СДС како партија. Ќе ја нема. Сѐ повеќе левоориентирани партии ќе се појавуваат (вистински леви, не оние што глумат „лудило“), ќе се здружуваат и СДС ќе замине од политиката засекогаш. Картава на која мислат да играат, дури и еден не толку опитен политичар ќе ја оцени како сосема губитничка. Но, и опасна по иднината, стабилноста и безбедноста на државата. Тие што ветуваат „иднина“, која, за жал, народов не ја гледа (дека чурук, а тие супер), ќе направи таква криза што не сакам да помислам како ќе заврши. Да не им падне на ум да се ползуваат со такви долни трикови. На 8 мај народот да излезе масовно, дијаспората што се запишала да гласа, да си го оствари правото, нека се разбуди силно револтот кон овие неранимајковци што ја уништија државата и посебно Македонците. Око да не ви трепне за бедните етикети што ќе ви ги лепат. Друго ништо и не можат. Ние сме Македонци и ги почитуваме и сакаме и сите други што живеат во нашата и нивна Македонија. Но во иднината мора сите заедно да зачекориме со достоинство....

Почитувани читатели, во денешнава колумна посветена на Еуростандард банка, ќе се осврнам на изборните циклуси на претседателски и парламентарни избори, кои не само за мене, туку на сите граѓани од Република Македонија им отвара надеж дека државата дефинитивно ќе тргне по вистинскиот пат, со отворена и непопустлива борба против организираниот криминал и корупција. Граѓаните на Република Македонија, очекуваат промени кои треба да донесат просперитет на секој поединец и на целата држава. Очекувам дека победничките политички партии на овие избори ќе застанат зад очекувањата на нас граѓаните, дека дефинитивно во Македонија правниот систем и правдата ќе добијат виделина. Многумина како мене се свесни дека вистинската борба против организираниот криминал и корупција се силен и мошне опасен предизвик за поединците кои ќе се зафатат со оваа борба. Во Македонија треба да проработи вистинскиот Елиот Нес, познат лик од историјата на Соединетите Американски држави, кој во раните 30-ти години од минатиот век застанал силно против организираниот криминал и корупција. Го сакам Елиот Нес со дела, а не со фотографии. Почитувани читатели, блиску полни 4 години пишувам, водам приватна истрага, издадов книга со мои колумни за неправдата која ми ја нанесе мојата Македонија. Молкот и натаму царува, на дневна база ги повикувам сите чинители и извршители на овој грозоморен чин да ме осудат доколку грешам. Не се плашам од вистината, не се плашам ниту за животот свој. Неправда органски не поднесувам, не само кон мене туку кон секој поединец во нашава држава. Не поднесувам да бидам деградиран и уништен од мојата татковина, бидејќи јас сум вложувал во неа и нејзиниот просперитет. Сум давал согласно моите можности и разбирања, ама тоа што сум го дал, сум го дал со љубов, без да очекувам нешто за возврат. Така ја сакам мојата Македонија. Па може ли во сериозна држава да се дозволат таква нискост, да се руинира човек кој не само што е најголем донатор во Република Македонија во сите сфери на нашето живеење, туке е и човек кој си ја сака својата држава и своите сограѓани. Гарантирам, пред сите мои пријатели и непријатели, дека никогаш немам посегнато по туѓо. Во животот сѐ што сум стекнал, е исклучиво мое, стекнато на чесен и достоинствен начин, со огромна благодарност до моите родители, моите учители, учителки, професори, професорки, моите директори и фирми, моите пријатели и соработници во Полска, Швајцарија, Австрија, Русија, Украина, Чешка, Словачка, кои ме изградија како личност со занает врака. Во сите овие погоре наведени земји останав запаметен и респектиран како редок стопанственик, професионалец и хуманист. Почитувани читатели, нашата Македонија се наоѓа во мошне сериозна состојба кога е во прашање организираниот криминал и корупција. Мора категорично да се справиме со ова општествено зло за да можеме да тргнеме по вистинскиот пат . Ние граѓаните сакаме модерна Македонија, а базичниот услов за да биде модерна треба да завладеат правото и правдата. Не смееме да дозволиме грст луѓе да ги владеат институциите од кои зависи развојот на државата и просперитетот на граѓаните. Столбовите на модерната држава изразени преку законодавната , извршна и судска власт мора да профункционираат во интерес на граѓаните на Република Македонија. Импровизации со овие три фундаментални институции не смее да постои. Компромис нема со криминалот и корупцијата. Почитувани читатели, јас ќе продолжам да пишувам колумни за стечајот на Еуростандард банка, бидејќи очигледно дека во стечајната маса на денес насобраните финансиски средства има доволно да се исплатат сите правни и физички лица. Со крајот на овој месец април требаше да бидат исплатени сите клиенти на банката, меѓутоа овој процес се одолговлекува бидејќи со стечајот на Еуростандард банка се отвори богата „шведска маса” за системски крлежи кои сакаат и понатаму да живеат на туѓа сметка, со туѓ имот и затоа крајните исплати на правните и физички лица се пролонгирани за исплата на есен, бидејќи срамот ќе биде голем. Јавноста мора да знае дека зградата на Еуростандард банка е отстапена на Фондот за осигурувње на депозити по цена од 2.000 евра по м2. Замислете 2.000 евра по м2 деловен простор во епицентарот на Скопје. Се крчми имотот по ниски цени само со една цел, во стечајната маса на Еуростандард банка да не се влеат поголеми средства. Јас продолжувам да трагам по правдата, со надеж дека новата извршна, законодавна и судска власт ќе се стават во функција и интересите на граѓаните. Трифун Костовски...

„Ние сме различни од сегашната Влада на СДСМ и ДУИ. Додека ние од ВМРО-ДПМНЕ градиме, криминалците од СДСМ и ДУИ крадат. Ние, од ВМРО ДПМНЕ, се бориме за нашите национални интереси, ги негуваме историјата, јазикот, традицијата и нашиот македонски идентитет, а СДСМ и ДУИ ги погазија и ги распродаваа. Со нив никогаш не било полошо за Македонија и за народот. И токму поради ова време е конечно да заминат. ‘Платформата 1198’ на ВМРО ДПМНЕ и коалицијата ‘Твоја Македонија’ нуди обнова на Македонија и иднина за сите граѓани. Платформата 1198 е одговор на барањата на народот.“ – нагласи Драган Ковачки, член на Извршниот комитет на ВМРО ДПМНЕ и носител на изборната листа за пратеници од редовите на ВМРО-ДПМНЕ и Коалицијата „Твоја Македонија’ во третата изборна единица, во интервјуто, кое го даде за „Брегалнички весник“. Во интервјуто, покрај другото, натаму Ковачки истакнува: Платформата 1198 се обврзува на рестарт на системот и конечно воспоставување на почитување на законите подеднакво за сите и воспоставување на правна држава. И затоа велиме дека сега шансата и одлуката е кај граѓани, и веруваме во довербата на народот, затоа што тие се силата на една држава и моторот на ВМРО-ДПМНЕ. Секој проект во „Платформата 1198” е во интерес на граѓаните. Носечки проект е префрл. Или за цел четири годишен мандат тоа е 1 милијарда евра за инвестициска офанзива за изградба и реконструкција на патишта, водоводни и канализациони мрежи, детски градинки, училишта, спортски сали, паркови, и многу други проекти. Планиран е економски раст до 5 проценти преку стратегиски инвестиции, поттикнување и привлекување странски директни инвестиции, а со ова и отворање нови 55 илјади работни места. Се обврзуваме на зголемување на 5000 денари на пензиите на пензионерите. Ќе вложиме 800 милиони евра за земјоделството, ќе има гарантиран откуп и гарантирани цени за земјоделските производи, 50 милиони евра директна помош за спортот во 4 години, инвестиции во инфраструктурата од повеќе од 2 милијарди евра за 4 години за конечна изградба на автопатот Кичево – Охрид, за патните правци Тетово-Гостивар, Битола-Прилеп, за реконструкција и рехабилитација на железничкиот коридор 10 и набавка на возови. Планираме итегриран и обновен Клинички центар за подостапни и поефикасни здравствени услуги и проект Клиничка болница во Штип за конечно решавање на проблемите на граѓаните од Истокот, како и нови вработувања и ангажирање стручен персонал и доктори. Со „Платформа 1198“ се обврзуваме и на реорганизација на министерствата и институциите, се разбира и намалување на бројот на функционери, како и намалување на бројот управни и надзорни одбори и бројот на членови во некои органи на државната управа и јавните установи. Ќе отвориме фронт против корупцијата, со воведување низа мерки и реформи ќе започнеме бескомпромисна борба против криминалот и корупцијата. Платформата 1198 ја гледа Македонија како правична држава, во која законот ќе важи подеднакво за сите и повеќе нема криминалците да бидат заштитени како што беше според принципот на СДСМ и ДУИ „како до сега“, туку ќе има одговорност за секој подеднакво. Само преку работа, принципи и чесност ќе ја вратиме Македонија назад кај граѓаните. И токму е насловен нашиот слоган Македонија повторно твоја! Промените се во твои раце!...

„Земјата се наоѓа во криза и таа е сега на крстопат: кон ЕУ, или кон дестабилизирачките политики, па без промена на Уставот нема да има нова Влада.“ – изјави во емисијата „Клан дебата“ Садула Дураку, инаку познат како самонаречениот „Командант Вентили“, кој во летото 2001 година со уште двајца припадници на УЧК го завртел вентилот за довод на вода од Липковското Езеро, по што населените места од кумановскиот крај немале вода два месеца. Поради тоа, Дураку стана обвинет во судски предмет, кој здоби третман и на Хашки случај за злосторства против цивилното население. Во емисијата „Клан дебата“ на ТВ Клан Македонија „Хашкиот“ „Командант Вентили“, како носител на изборната листа на ДУИ во изборната единица 2, синоќа се впушти повторно во нови закани кон Македонците, по она што им го стори во 2001 година, овојпат порачувајќи им дека „Албанците, кои не се тука дојденци, туку се автохтони, ќе знаат да се насочат и поинаку, ако Македонците не им бидат благодарни за се што Албанците им помогнале многу“! „Тие имаа проблеми со Грција, со Бугарија, но и со Србија околу црквата. Сите тие проблеми ние заедно ги амортизиравме и ги прифативме врз нашиот грбник. Ние имавме меѓународна соработка, за да не се заоструваат односите, а сега Македонците не ни се благодарни за нашата работа!“ Дураку го нападна Христијан Мицкоски, лидерот на ВМРО ДПМНЕ и на коалицијата „Твоја Македонија“ дека „ја води во хаос државата, наспроти тоа што Албанците ја чуваа секогаш стабилноста на државата, која сега треба да чекори напред и да се интегрира во ЕУ“! Садула Дураку синоќа ги „предупреди“ со тон на уште поголеми и невидени предизборни закани кон Мицкоски, ВМРО ДПМНЕ и кон Македонците дека „земјата ќе се најде во хаос, ако не се интегрира во ЕУ“, едновремено „потсетувајќи“ уште еднаш на „УЧК и 2001-та година“! „Ми се смее кога го слушам Мицкоски додека вели дека ДУИ го моли за коалиција во Владата. Тој треба да знае дека ние не молиме никого, ниту бараме милостина, ниту бакнуваме рака некому. Колку што * Македонија му припаѓа на Мицкоски, толку ни припаѓа и нам, на Албанците и ние нема никогаш да се откажеме од неа! Али Ахмети не моли никого, бидејќи воспостави нова улога за сите Албанци во војната во 2001 година! Говорот на Мицкоски и неговата политичка незрелост ја водат во хаос оваа држава. Мицкоски не е свесен дека Албанците не се Албанците од поранешната Југославија, туку од 2001 година. Промената во оваа држава е направена во 2001 година со УЧК. Нашата стремеж е да ја интегрираме земјата во ЕУ.“ – кажа „Командант Вентили“, алиас Садула Дураку од ДУИ и од „Европскиот фронт“ во Клан дебата“ на ТВ Клан Македонија....

Вчера бев во Струмица, кај пријатели, кај луѓе што многу, многу не ги интересира политика. Но некако, такво е времето – изборно, па покрај сите други муабети, не издржав да прашам како се случи СДСМ да изгуби и тука, кај што се форсираше дека е бастионот на Заев и СДСМ? Не се мислеа многу, ми кажаа дека се знаело тоа уште лани, се очекувал поразот на владеачката партија во градот, ама за селата, особено оние околу Муртино и ним им беше чудно. „Таму се даваше и наддаваше и пак народот гласаше против нив“, коментираа, малку со чудење, малку со потсмев, моите пријатели. Е драги мои, прокоментирав јас – не е секогаш само во давањето, за народот е многу поважно дали некој му зема. Оти колку и да дала власта таму, многу повеќе им земала. На Муртино, на Струмица и на цела Македонија и ја зема иднината. Во последните 4 години власта напорно работеше на народот да му го одземе и минатото, историјата, традицијата, слободата, гордоста… а и државниот буџет не го штедеа… Не е давање ако ја зголемиш платата, пензијата, социјалната помош за 20-30 %, а од друга страна не успееш да се справиш со висока инфлација која цените во продавниците ќе ги зголеми за 200-300 %. Не е давање ако поделиш субвенција за електрична енергија, а во сметките за струја ставиш „мал милион“ додатоци како обврска на граѓаните. Не е давање ако направиш некое селско патче, а нема магистрални патишта, за кои само ветуваа. Не е давање иднина да им ветиш „датум“ за во ЕУ, а всушност на народот да му го одземеш и заблокираш главниот автопат што води кон Брисел, кон ЕУ, заради евидентна неспособност и потреба да се допаднеш на странски дипломати. Народот има добар калкулатор. Знае да пресмета прецизно што СДСМ му даде, а што му зема. Плус народот сака да е уважуван и да му се слушне и гласот. Токму тоа, во овие години, власта му го одзема. Така беше и со референдумот за името, така беше и со францускиот предлог за промена на Уставот, така е и со многу други случаи… Народот јасно велеше НЕ, власта се правеше дека слуша ДА и го игнорираше мислењето на граѓаните! Власта на граѓаните, па и на оние во Муртино, им го одзема и правото за слободно движење. Не го заборавивме проблемот со новите пасоши и 700.000 Македонци што подолг период останаа во државен притвор. И по овие пораки од „нивното“ Муртино, во СДСМ не видоа колку е саатот и уште еднаш на дело да ја гледаме целата нивна ароганција. Во средата вечерта по добивањето на резултатите од првиот изборен круг и во четвртокот некаде до пладне беа со смркнати фаци и демек изненадени од големиот потоп што им се случи. Од петокот веќе истата песма: тие се најдобри, народот само нив ги сака, најголема партија се, само тие го знаат решението за Македонија, ќе победеле на 8 мај, па дури и арогантно бараат од народот да размислел добро дека за нив треба да гласа… Е не е така! Народот друга порака напиша во гласачките кутии на 24 април. Но како што си ветивме со моите пријатели од Струмица, истиве ликови на СДСМ ќе мора да ги истрпиме само уште десетина дена, па голем дел од нив ќе заминат во политичка пензија. И таму на нивните седенки нека се потсетуваат, нека евоцираат спомени како биле најдобри, ама народот тоа не го сфатил. Оргиналната колумна на Никола Тасев за Скопско ехо на следниот линк: И во Муртино им се намуртија, но тие продолжија со арогантна кампања...

Трамп сега е единствената надеж на Путин По усвојувањето на долгоочекуваниот пакет за воена помош од САД за Украина од повеќе милијарди долари, воените напори на Владимир Путин ќе ја продолжат својата надолна траекторија. Кремљ, без времето на своја страна, очајно ќе го чека сопствениот спасител: месијата од Мар-а-Лаго Карл Билт 29/04/2024 13:14 Вестите изминатава недела несомнено беа дочекани со олеснување во Киев и со тага во Кремљ. Американскиот Конгрес конечно го прекрши шестмесечниот застој и одобри нов пакет воена помош за Украина (како и за Израел и Тајван). И пробивот дојде само неколку дена откако лидерите на ЕУ, исто така, се обврзаа да обезбедат уште поголема поддршка, покрај големите пакети помош што неодамна ги одобрија. Како ќе изгледа ова сè уште се утврдува, но Германија веќе вети уште еден систем за противвоздушна одбрана „Патриот“ – една од клучните технологии што ја спречи Русија да стекне одлучувачка предност – и ги притисна другите земји-членки на ЕУ да помогнат во зајакнувањето на украинската воздушна одбрана . Поддршката е очајно потребна. Украина издржа неколку тешки месеци. Откако нејзината мошне очекувана воена контраофанзива минатата година не даде речиси никакви резултати, неуспехот на Америка да се договори за уште еден пакет помош нанесе остар удар врз моралот. Украинската муниција се намали како што Кремљ ги засили своите ракетни напади против индустриската и енергетската инфраструктура на земјата. Како што ситуацијата стануваше сè помрачна за Украина, Кремљ може да тврди дека однесол пропагандна победа. Иако многу Руси сакаат да ја прекинат војната, претседателот Владимир Путин може да ги увери дека волјата на Западот почнува да се распаѓа. Не само што брмчат руските фабрики за муниција, туку и Доналд Трамп има добри шанси да победи на претседателските избори во САД и да се врати во Белата куќа на почетокот на следната година. Руската победа, на некој начин, изгледаше на дофат. Но, за да не заборавиме, Путин мораше значително да ги поништи своите цели откако ја започна својата агресивна војна во февруари 2022 година. Тој првично сугерираше дека владата на украинскиот претседател Володимир Зеленски ќе биде отстранета за неколку дена и дека целата територија позната како Украина ќе биде вратена во руска орбита. Руските војски требаше да маршираат во Киев, каде што ќе бидат пречекани како ослободители. Тоа беше стратешка грешка со неколку историски преседани. Руската офанзива набрзо престана, а руските сили мораа да се повлечат веднаш од клучните области, како оние околу Киев. Во следните месеци, тие исто така беа протерани од Херсон и регионот Харков. Непопустливата решеност на Украина не беше единственото нешто што Кремљ го потцени. Исто така, очигледно не успеа да предвиди дека широката коалиција на западните земји ќе одговори со сеопфатна финансиска и воена помош. До 2023 година, руските сили се префрлија во одбранбена положба и се поголеми очекувањата дека Украинците – вооружени со западна опрема – ќе ги одбие напаѓачите. Кога тоа не се случи, конфликтот стана војна на трошење. Како што се чинеше дека одлучноста на Западот опаѓа, Путин стана посамоуверен, откако заклучи дека времето е на негова страна. Иако тој несомнено ќе се подготвил за нови офанзивни операции, мислам дека повеќе вложува во тоа дека Трамп ќе го спаси отколку во неговите сопствени сили. Но, сега пресметката се промени уште еднаш. Пркосејќи им на тампистичките изолационисти и на помирувачите со Путин на нивната сопствена страна од патеката, конгресните републиканци, заедно со демократите, ја одобрија поддршката што Украинците очајно ја чекаа. И покрај тоа што ќе биде потребно извесно време за новите пратки со муниција и опрема да стигнат до линиите на фронтот – каде што руските сили бележат поединечен, ако незначителен, напредок – непосредниот политички и психолошки ефект е значаен. Шансите Украина да ја одржи линијата и да го преживее секој нов руски напад оваа година драстично се подобрија. Одеднаш веќе не е толку јасно дека Путин има време на своја страна. Ако оваа војна нѐ научи нешто досега, тоа е дека одбраната е полесна од нападот. На среден до подолг рок, производството на артилериски гранати во Европа и САД најверојатно ќе биде ривал, ако не и да ја надмине Русија, која мораше да се потпира на муниција од Северна Кореја. Покрај тоа, континуираниот развој на технологиите за удар со долг дострел на Украина ќе почне да дава значителни резултати; и најновата мобилизација на персоналот на Украина ќе надополни некои од нејзините борбени сили и резерви на првата линија. Накратко, надежта на Путин да маршира до победа оваа година ќе исчезне. Неговите воени напори ќе ја продолжат својата надолна траекторија. Но, една надеж ќе остане. Кремљ очајно ќе го чека својот спасител од Мар-а-Лаго – кој еден републиканец наводно го нарекол „Портокаловиот Исус“. Дали враќањето на Трамп во Овалната соба навистина ќе стави крај на искушението што Путин си го создаде е друга приказна. Засега Русија повторно оди кон неуспех во Украина. (Карл Билт беше министер за надворешни работи на Шведска од 2006 до 2014 и премиер од 1991 до 1994 кога Шведска преговараше за членство во ЕУ. Тој е меѓународно широко почитуван дипломат. Беше копретседавач на Дејтонската мировна конференција. Сега е копретседавач на Европскиот совет за надворешни работи. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.) Поврзани содржини Цивилизациите се смртни, па и Европа 26/04/2024 13:04 Цикличен режим на национализам 23/04/2024 13:04 Се чини дека сè оди наопаку за Риши Сунак 22/04/2024 15:04 Оган и пламен за веќе запалените објекти, како Универзална 18/04/2024 13:04 Урсула фон дер Лајен се бори за уште еден мандат, а во исто време се крие 17/04/2024 15:04 Македонија по изборите 16/04/2024 15:04 Каков е развојот со или без ЕУ 14/04/2024 22:04 Идеите на Гордана и Билјана 11/04/2024 08:04 Најчитани Ви го откриваме најдобриот рецепт за маринада која и најтврдото месо го прави меко 25/04/2024 14:15 Зошто вратата од бањата секогаш треба да ја држите затворена? 25/04/2024 10:18 Токсикологија останува без д-р Беќаровски: Време е приватна клиника да отвори одделение за детоксикација 23/04/2024 09:36 Решена една од најголемите историски мистерии: Научниците прочитаа документ стар 2.000 години 25/04/2024 20:06 „Дневник“: Странска интервенција од неочекуван правец ги смени македонските избори 26/04/2024 10:47 Крај на ретроградниот Меркур! Прогноза за сите хороскопски знаци, два знака се најголеми среќници 25/04/2024 11:49...

Разгледувајќи ги предизборните програми на политичките партии во делот на образованието, науката на СДСМ, нејзините коалиции пред се на ДУИ кои наизменично го водат образованието овие скоро седум години, во нивните изборни програми им стои едно големо:„ ЌЕ НАПРАВИМЕ КВАЛИТЕТНО ОБРАЗОВАНИЕ“!!!???? Практиката ни покажува дека образованието на сите степени на образовниот процес е руиниран и е во длабока криза. Во моментов, образовниот систем во Македонија го тресат голем број скандали од обелоденувањето на квазинаучни трудови и препишување, трудови што се целосно плагијати, до непотребни заеми од Светска банка за небулозни, беспредметни и некорисни проекти. Всушност, образовниот систем во Македонија, само ја отсликува македонската политичка стварност. Така, во многу сегменти од образованието, сведоци сме на неспособност, беззаконие, неорганизираност, корупција, малверзација, злоупотреба, сервилност, дефетизам, недостиг на контрола, непотизам и задоволување на партиските интереси. Образованието во Македонија е во криза, а деградацијата на образованието е застрашувачка. Нема образовна политика туку има политика во образованието на сите степени од образованието. Која е причината за слабите резултати од ПИСА тестирањата? Зошто изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ за образованието е реална и остварлива Дали некому му се допаѓа или не новата Влада на Република Македонија ќе ја предводи ВМРО-ДПМНЕ со нејзините коалициони партнери. Тоа го покажаа граѓаните на Македонија, во првиот круг претседателски избори, а тоа убедливо ќе се повтори и во вториот изборен круг за претседателски и парламентарни избори. Тоа го бараат граѓаните на Македонија! Образованието како еден од столбовите на државата треба да биде структуирана според потребите на поединецот, пазарот на трудот и заедницата. Образованието има клучна улога во обликувањето на личноста, идентитетот, со акцент на зачувувањето и промоцијата на македонскиот идентитет, економскиот развој, социјалната кохезија и развојот на демократијата. Владата на ВМРО-ДПМНЕ се обврзува дека: Буџетските средства за образованието ќе ги зголеми од 3,4% на 5% од БДП; Во соработка со реалниот сектор ќе ги зголеми средствата за апликативна наука на 1% од БДП; Ќе се прилагоди македонското образование на потребите на пазарот на трудот и националните потреби на Македонија; Ќе се изврши сеопфатно подобрување на образовната инфраструктура; Низ повеќегодишна стратегија ќе се создадат предуслови нашите ученици да напредуваат на светските рангирања на знаења; Преку поддршка на универзитетите ќе се постигне забрзан развој на науката и значајно позиционирање на најмалку еден македонски универзитет на светските ранг листи; и Со активни политики ќе се работи на задржување на младите и реализирање на нивниот потенцијал во Македонија; Со ова мое пишување сакам да дадам една мала анализа за изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ во делот на образованието каде што се придружувам кон сите оние научни институции кои пишуваат за образованието и системите на воспитанието и образованието. А таа изборна програма во делот на образованието на ВМРО-ДПМНЕ е поткрепена и надградена од извештаите и анализите на стручно-научните анализи, како на домашните образовни експерти, надоврзани со образовните експерти и согледувања на Европската комисија (ЕК), ОЕЦД, Светска банка, УНИЦЕФ… за образованието во делот на предучилишното, основното, средното, високото образование за пристап до Квалитетно образование за сите степени со воспоставување соработка меѓу компаниите, средните стручни училишта, стопанските комори и МОН. За поддршка на пракса на учениците во приватните компании подржани од јавно-приватно партнерство и слично. Ќе се обидам да го анализирам накратко формалниот систем на воспитанието и образованието од изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ како ОБРАЗОВАНИЕ НА ИДНИНАТА па така, после долги години, предучилишното воспитание и образование си го наоѓа своето место, таму каде што му припаѓа во системот на воспитанието и образованието, во рамките на Министерството за образование и наука, за што станува примарен и почетен степен на системот на воспитанието и образованието, согласно стручно-научните сознанија од развиените земји и воспитно-образовните системи. Во изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ стои: Предучилишното воспитание и образование ќе стане потсистем на образовниот систем во рамките на Министерството за образование и наука (МОН) бидејќи има значајно влијание врз развојот на децата и нивно подготвување за основното образование. Предучилишните програми и програмите за основно образование треба да имаат тесна поврзаност и континуитет. Со поставување на ваквите заеднички цели и стандарди ќе се постигне целосен развој на детето (когнитивни, емотивни, социјални и физички вештини), лесна адаптација и подготовка за активно учење, континуитет во учењето и поддршката на детето со негување на интересите и културните разлики, како и подготвување за следното ниво на учење во основното образование. Основното образование по опфатот на ученици и според важноста и актуелноста преставува централен фундаментален и базичен систем на целокупниот воспитно-образовен систем, инкорпорирајќи го во себе примарното и задолжително основно деветгодишно образование. Таканаречената, Концепцијата што ја туркаше Цароска, а продолжи да ја турка и овој министер Јетон Шаќири за Основното воспитание и образование, која беше и е критикувана и оспорувана од стручната и научната фела (УКИМ, МАНУ и другите институции), родителите, наставниците, политички продолжија да ја имплементираат, и створија хаотичност во наставните планови и програми во основното образование во нејзината неосмислена примена. Па така, во делот на Основно воспитание и образование во изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ стои и со право се бара да се направи: ЦЕЛОСНА РЕВИЗИЈА НА КОНЦЕПЦИЈАТА ЗА ОСНОВНО ОБРАЗОВАНИЕ, при што при таа ревизија до израз ќе дојдат мислењата, согледувањата од јавните расправи со наставниците, родителите и со директорите во сите региони од државата. Во предметната настава, науките-Историја, Географија, Биологија, Физика и Хемија ќе го добијат местото на наставни предмети, акцент ќе се стави на предметите од национално значење како што се македонскиот јазик, историјата, географијата, музичката и ликовната уметност кој ќе бидат законски заштитени. А, воедно, особено внимание ќе се посвети на дигиталната писменост на младите преку зголемување на фондот на часови и осовременување на часовите по информатичка технологија. Во овие рамки, во основното како и средното образование во изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ се обврзуваат да направат сеопфатна ревизија на наставните планови и програми заради нивно подобрување, со што, ќе се обезбеди поголема инклузивност во образованието, ќе се обезбедат услови за применливото теоретско и практично образование според потребите на пазарот на трудот, со зајакнување на дуалното образование. Со тоа ќе се обезбеди севкупен развој на државата и подобри услови за подигнување на можноста за вработување и задржување на креативниот потенцијал на земјата… Во овој дел треба да се потенцира дека од учебната 2025/26 година, секој ученик ќе има учебник по секој предмет, како во основното, така и во средното образование, како и изготвен дигитализиран наставен материјал со интерактивни содржини, аудиосодржини и гејмицифирани програми. Во делот на инклузивното образование во мандатот на Владата предводена од ВМРО-ДПМНЕ ќе се зголеми инклузијата на децата Роми во основното и во средното образование. Ќе продолжи со подршка на децата Роми преку образовните медијатори и преку стипендии. Исто така, ќе се трансформираат средните училишта за деца со попречености ќе прераснат во државни средни училишта со ресурсен центар, а државните средни училишта за деца со кокомплексни попречености во државни средни училишта со дневен центар за работна окупација. Со ваков вид трансформација ќе се подобри средното образование за учениците со попреченост, а учениците со комплексни потреби ќе развиваат животни вештини, ќе бидат работно ангажирани и ќе се оспособуваат за одредени работни операции од одредени струки и занимања, согласно нивните можности, афинитети и способности. Едносменска настава во училиштата Во изборната програма Владата на ВМРО-ДПМНЕ, во делот на образованието, континуирано ќе создава инфраструктурни услови за едносменска настава во училиштата и продолжениот престој (целодневна настава) и истото до крајот на мандатот ќе го оствари за сите ученици во државата. Со едносменската и целодневната настава ќе се овозможи соодветен престој на учениците во училиштето, позиционирање на ученикот во центарот на наставата, безбедност на учениците, развој на воннаставните активности и поголем степен на социјализација. Во првите 100 дена, од доаѓањето на Владата на ВМРО-ДПМНЕ на власт, ќе направи мапирање на состојбите во сите воспитно-образовни институции. Со мапирањето ќе се направи преглед и анализа на постојните услови и потребите во образовните институции, како и конкретен предлог за изградба и реконструкција. Оваа иницијатива ќе се реализира преку соработка со општините и универзитетите, со кои заедно ќе се процени потребата за градба и реконструкција. Со извршените реконструкции ќе се промовира енергетска ефикасност и користење на обновливи извори на енергија, пристапност на училиштата и факултетите, со цел да се обезбедат подобри услови и пристапност за учениците и вработените, особено оние со попречености. Владата на ВМРО-ДПМНЕ се обврзува во својот мандат да ги доизгради и да ги пушти во употреба зградите на Факултетот за физичка култура и ФИНКИ, во согласност со потребите на Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“. Во овие рамки Владата на ВМРО-ДПМНЕ ќе инвестира 25 милиони евра што ќе бидат наменети за целосно реновирање и реконструкција на студентските домови, со цел обезбедување на достоинствени услови за живот и учење на студентите. По направеното мапирање и анализа на потребите, ученичките домови, исто така ќе влезат во програма за реновирање, но и постојан мониторинг на одржување на квалитетот. Мотивираност на наставничкиот кадар Владата на ВМРО-ДПМНЕ се обврзува дека во центарот на вниманието ќе биде наставничкиот стандард, со кој мотивираниот наставнички кадар е неопходен услов за подобрување на квалитетот на образованието, со кој владата на ВМРО-ДПМНЕ ќе ги почитува социјалните партнери што ги застапуваат правата на наставниците, со што Владата на ВМРО-ДПМНЕ ќе го потпише колективниот договор од областа на образованието и исплатата на платите на вработените во образованите институции и ќе се реализира согласно со потпишаните колективни договори до крајот на мандатот. Во овој дел ќе се овозможи и професионален и кариерен развој на наставниците и стручните соработници и по исполнување на одредени услови да напредува во звање (советник) без ограничување и поврзување на бројот на наставниците кои напредуваат во кариерата со училиштето во кое работат наставниците. Со што ќе се овозможи повеќе советници во едно училиште да ја зголеми конкурентноста „натпреварувањето“ во знаење и постигања помеѓу наставниците во самото училиште, но и помеѓу училиштето во рамки на општината/државата. Што со неформалното образование Во делот на Образование на возрасните, односно неформалното образование ќе се унапредува преку афирмирање јавна промоција и информирање на младите за видовите програми и можности што ги нуди неформалното образование, со запазување на квалитетот во понудата на квалификации, поедноставување на процедурите и скратување на временскиот рок за верификација на програмите и институциите. Со што ќе се направи системско признавање и валидација на квалификациите стекнати преку неформалното образование заради олеснување при вработувањето. Какво ни е високото образование и науката Во делот на подсистемот на високото образование и науката во Македонија, состојбите се алармантни. Само кога ќе се напомене дека на подрачјето на Република Македонија, не постои научна институција која го третира, проучува и истражува образованието. (Не) функционира Агенцијата за квалитет на високото образование. (Не) функционира Националниот совет за високо образование. Евидентен е процесот на намалување на научно-истражувачките капацитети, изразени преку стагнација во обновувањето на наставен научен кадар, замирање на институтската работа, гаснење на истражувачките јадра во стопанството и непостоење на соодветна научна инфраструктура. Хипертрофија на универзитетска мрежа-24 универзитети со над 130 факултети и над 600 студиски програми, без добро подготвена аналитичко-предвидувачка основа, посебно од аспект на критериумите и стандардите на квалитет и на потребите на пазарот на трудот. Додека во ЕУ јавните вложувања во образованието изнесуваат околу 5% од БДП, а во земјите од регионот околу 4%, показателот за Македонија е под просек во регионот. Индикаторот за научно-истражувачката интензивност, односно вложување во науката изнесува само 0,22% и е меѓу најниските во регионот. Надминување на состојбата во високото образование и науката За што се обврзува во изборната програма ВМРО-ДПМНЕ за образованието и науката Во изборната програма на ВМРО-ДПМНЕ за образованието и науката се обврзува на системска поддршка за целосна ревитализација на македонските високообразовни установи. Во соработка со универзитетите, приватниот сектор и сите политички чинители, целосно ќе се реосмисли системот на високото образование. Со што ќе мора да се базира на иновации и динамичен технолошки развој, меѓународна соработка со европски и светски високообразовни институции за да овозможи подобар стандард и мотивација на наставничкиот кадар за научно-истражувачка работа. Со што се предвидува формирање на Национално координативно тело за реформи во високото образование, науката и истражувањето и развојот со учество на претставници на универзитетите и научните институции, МАНУ, МОН, бизнис заедницата и граѓанскиот сектор, раководено од Владата. Целта на ова тело, покрај унапредување на образованието во Македонија, е и критичко преиспитување на универзитетската мрежа, како и обврските што ќе придонесат за воведување европски стандард и критериуми за квалитет на високо образование. Со што ќе биде врвен приоритет и подигање на сите видови образование со акцент на високото образование и на научноистражувачката дејност. Ова координативно тело во неговата работа максимално ќе се запазуваат вредностите на градење на општествен консензус почитувајќи ги ставовите на сите заинтересирани субјекти и институции. Со што треба да биде поврзано Високото образование ? Ако постои неусогласеност на системот на образование со ПАЗАРОТ НА ТРУДОТ ВО МАКЕДОНИЈА ќе биде една од причините за појава и одржување на структурна невработеност. Практиката тоа го покажува!. Затоа за надминување на ваквите состојби, неопходно е: Поддршка на модернизацијата на студиските програми и методите на предавање и учење, која треба да ја прават универзитетските и приватниот сектор; Развивање практична работа на студентите во компании и институции во текот на нивното студирање; Зајакнување на програми за за двојна диплома на високообразовните институции, кои се особено значајни за зголемување на знаењата и вештините и воведување меѓународни програми со светските универзитети и Потикнувачки мерки за запишување на студенти на факултетите за природно-математичките, техничко-технолошките, биотехничките науки со ослободување од партиципација и зголемена месечна стипендија. Со ваквата сеопфатна анализа посебно на дефицитарните професии, во соработка со приватниот сектор, ќе се конципира програма за воведување на стипендирана квота за поддршка на студенти во сите циклуси на наобразба. Финансирањето ќе опфаќа покривање на сите трошоци за студирање и сместување, како и месечен надоместок за трошоците за живот во текот на целото студирање. Завршените студенти потоа ќе бидат ангажирани во јавниот и приватниот сектор во државата, со што ќе се намали нивното иселување и ќе се поттикне изборот на овие дефицитарни професии. Каде се наоѓаат македонските универзитети и наука Повеќе години во моите книги пишувам каде на светските ранг листи се наоѓаат нашите македонски универзитети, и за жал, академските рангирања на светските универзитети покажуваат дека нашите македонски универзитети се наоѓаат на маргините за квалитет и евалуација. Од академското рангирање на светските универзитети на т.н. Шангајска листа (ShangagaHai Rancing Consultancy) меѓу првите илјада универзитети во светот нема ниту еден од Македонија. Зарем ова не е загрижувачки? Дека македонските универзитети се најмногу фокусирани на образованието, а многу помалку на науката, истражувањето и иновацијата. За ова доволно говори донесениот Владин буџет (5,5 милијарди евра) за оваа година, со неприфаќање на амандмани на опозиционерските пратеници во делот во кој се предлага да се обезбедат повисоки средства за унапредување на науката и научноистражувачката работа( Од вкупниот Буџет на Република Македонија, за наука во проценти се издвојува по години: во 2014 – 0,45%, 2015-0,40%, 2016-0,26%, 2017- 0,24%, 2018-0,15%, 2019-0,14%,2020-0,12%, 2021-0,16%, 2022- 0,15%, 2023-0,08% (Извор: Буџет на Република Македонија), за фондот за надградба на талентирани ученици или за дигитализација на високото образование за неопходна реконструкција на високообразовната инфраструктура или да се обезбедат средства во висина за продолжување со изградба на објектите наменети за ФИНКИ и Факултетот за физичко образование, спорт и здравје при УКИМ-Скопје… Во повеќе наврати пишував и ги прашував и пак ги прашувам поставените поранешни министри, како и овој сегашниов министер за образование и наука Јетон Шаќири. Кога планирате да посетите еден приватен или државен универзитет во Македонија и да видите како се применува Законот за високо образование? Законот за научноистражувачката дејност? Како работи и делува Агенцијата за квалитет на високото образование, нивните одбори? Формираниот национален совет…? Многу прашања, малку одговори или одговори во магла! Одговор и не очекувам. Секако останува тие промени да се направат по парламентарните избори со друга Власт. Власт на ВМРО-ДПМНЕ. Науката-клучен фактор за развој на државата Науката игра клучна улога во економскиот раст и севкупниот општествен развој преку создавање услови за иновации и подобрување на продуктивноста. Владата на ВМРО-ДПМНЕ во соработка со реалниот сектор ќе обезбеди 1%отсто од БДП за наука, развивање на потребната научна инфраструктура, создавање услови на меѓународна соработка и формирање на интердисциплинарна мрежа, овозможување на обука на истражувачите, отворен пристап до информации, како и развивање на етички стандарди со цел развиток на прогресивната мисла. Со цел потикнување на научна активност со апликативна дејност за Македонија, ќе се стимулираат истражувачки трудови. Според дефинирана методологија за објавени трудови во списанија со фактор на влијание кои се дел од Web of Science ( Thompson reuters) нивното објавување ќе се финансира. Дополнително, владата на ВМРО-ДПМНЕ се обврзува на првонаведениот автор да му исплаќа месечен надоместок во висина од 50% од неговата месечна плата во период од една година. Во овој дел се предвидува и ќе се мотивираат Државните универзитети сите студенти и научници да објавуваат и издаваат во научни списанија во базата на E-SCIENCE.MK. Негувањето на македонскиот јазик како национално идентитетско обележје ќе преставува еден од приоритетите на владата на ВМРО-ДПМНЕ. За таа цел ќе се финансираат научни проекти и ќе се спроведат активности за негова правилна употреба. Особено внимание ќе се обрне на учење на македонскиот јазик како заеднички јазик на разбирање во земјата и зајакнување на социјалната кохезија. Во овој дел посебна активност на Владата на ВМРО-ДПМНЕ ќе спроведе активности за грижа за лекторатите, како и за изучување на македонскиот јазик во дијаспората.. во соработка со домашните универзитети, локалните заедници и приватниот сектор, планирање и организирање и на меѓународни летни школи и кампови. ПРОМЕНИТЕ ВО ОБРАЗОВАНИЕТО СЕ ВО ТВОИ РАЦЕ МОИ ЧИТАТЕЛИ! Автор: Ѓорѓи Илиевски, Виш просветен инспектор во пензија за НетПрес...

Пред половина век луѓето ќе помислеа дека е научна фантастика еден ден да има виртуелна социјална мрежа која со името ќе не‘ потсетува на споменарите од ученичките денови, а со неа пријатели ќе имаме во целиот свет. Додуша, најголемиот број од нив нема никогаш да ги сретнеме, а ниту вистински ќе им го запаметиме името. Иако секој ден ќе ги гледаме нивните најнови фотографии од свадби и родендени. Тие нема да ни се роднини, но ќе станат дел од нашето секојдневие. Во ваквата замисла сигурно секој просечно информиран граѓанин во шеесеттите години на дваесеттиот век ќе препознаеше само обична дистописка приказна. Здодевната потврда на таа замисла денес е дека ние на социјалните мрежи можеме секој ден да станеме „пријатели“ со познати и непознати луѓе од целиот свет. А доколку сме веќе „виртуелни пријатели“, добиваме и пристап во нивната реална приватност. Ги гледаме на плажа во Турција или во Шпанија. Утринското кафе напати ни е „зашеќерено“ со нивните благи или „загорчено“ со нивните горчливи коментари на наши или на туѓи прилози. Со годините се‘ почесто ќе ни се чини дека знаеме се‘ за нив, иако, всушност, воопшто не ги познаваме. Во пред-дигиталниот свет никој немаше можност во половина час да добие толку многу информации за толку различни личности од нивниот приватнен живот. Критички мислечките меѓу нас брзо сознаа дека социјалните мрежи од сите нас направија виртуелни воајери. Притоа илјадниците виртуелни пријатели никогаш не би можеле да ги сретнеме „во живо“, затоа што тоа е невозможно според законите на просторот и времето. А социјалните мрежи ни ја презентираат на „тацна“ „приватноста“ на луѓе од целиот свет! Грдото лице на социјалните мрежи Сето ова би било забавно, доколку социјалните мрежи брзо не го покажеа своето грдо лице. Тоа е „грдото“ невидливо лице на корисникот на социјалните мрежи. Тоа е лицето на оној што не го познава главното начело на културната комуникација: почит за „приватноста“ на секоја личност. Вим Вендерс (Wim Wenders), еден од најсуптилните германски филмски режисери, во едно интервју пред пет месеци укажа на бришењето на разликата помеѓу „приватното“ и „личното“ во денешната култура на комуникација. Иако тој говори за сферата на творештвото, сепак истакнува многу значајни аспекти за разликата помеѓу „приватното“ и „личното“, што, според него, е клучното прашање на нашето време. Бидејќи со новите медиуми и социјалните мрежи, „приватното“ и „личното“ почнуваат да се мешаат. Притоа Вендерс потсетува дека личното отсекогаш беше отворено за комуникација со јавноста, затоа што личното искуство, личните доживувања отсекогаш беа „материјалот“ од кој се создава уметноста. Големите раскажувачи во литературата ги создаваат своите приказни „ползувајќи“ го материјалот од личните доживувања. Со тоа создаваат ликови и фигури со универзално значење. Тие потоа стануваат едукативни примери за тие што го читаат романот или го гледаат филмот. Уметноста отсекогаш имаше и образовна функција. Притоа, „личните“ искуства на уметникот не се „приватни“. Ликот во романот не е идентичен со авторот. Во модерните медиуми за комуникација се‘ повеќе се губи етичкото чувство за заштита на приватноста. На пример, македонските онлајн-портали се преполни со „скандали“ од приватниот живот на познати личности, додека рубрики со сериозни текстови за уметноста и културата нема ни за „иљач“. Ова покажува дека во македонските онлајн-весници не постои етички кодекс кој ја заштитува приватноста. Со тоа тие медиуми ги будат кај читателите ниските чувства на љубопитност или на злорадост. Се‘ до појавата на интернетот и на социјалните мрежи почитта за „приватноста“ на личноста значеше почит за нејзиното достоинство. Затоа беше табу во јавноста да се навредува нечиј приватен живот. Денес класичната новинска јавност е проширена со уште една полуприватна јавност – таа на невидливите корисници на социјалните мрежи. Тие понекогаш се потоксични од професионалните новинари во однос на нечија „приватност“. Притоа, се‘ до 90-те, во кои со помош на интернетот светот стана глобално село, комуникацијата во јавноста на едно општество беше ограничена на социјалните контакти во најтесниот семеен, професионален, културен и географски круг. Денес, виртуелно, нам навидум ни е пристапен целиот свет. Една фотографија, поставена на социјалните мрежи во Австралија, може речиси во истиот миг да ја видат корисници на социјалните мрежи на другиот крај на планетата. Тоа со поранешните средства за комуникации не беше возможно. Како читатели на дневен печатен весник, немавме можност да ги прочитаме коментарите на за нас целосно непознати читатели. Денес можеме со часови да ги читаме нивните умни или глупави размисли, за се‘ и сешто. Лажна фамилијарност и спонтаност Светот се преобразува во дебатен клуб на невидливи, толерантни или токсични, култивирани или примитивни коментатори. Јасно е дека дигиталниот „жолт печат“ во трката за лесен профит бескрупулозно објавува информации од приватниот живот на богатите и славните, на современите кралски фамилии и на влијателните политичари. Но како да се разбере желбата својата „приватност“ да се презентира секојдневно на социјалните мрежи? Од кои причини на социјалните мрежи корисниците ги забораваат сите правила на цивилизираната комуникација? За да се увериме во тоа, доволно е да ги прочитаме коментарите на македонските социјални мрежи. Што е тоа во духот на социјалните мрежи, кое од просечните корисници прави примитивци? Тајната на неконтролираната злоба, агресија, фрустрација и завист на социјалните мрежи се крие во лажниот самопривид, со кој корисниците самите се убедуваат дека се „невидливи“ за другите и затоа можат да ги преминат сите граници на пристојноста. Затоа што веруваат дека никој не ги „гледа“! Веруваат дека се скриени од јавноста во темната сенка на виртуелниот космос. Таа самоизмама ги охрабрува да ги употребуваат примитивните изрази кои во директна комуникација очи-в-очи, од срам пред себеси и пред другите, можеби никогаш не би ги изговориле. Социјалната комуникација на виртуелните мрежи сугерира лажна фамилијарност и спонтаност, затоа што во неа може да се учествува од својот најприватен простор.Тоа влева чувство на безбедност. Невидливиот корисник верува дека од таа позиција тој може да си дозволи да го истури сиот свој отров врз невидливиот „соговорник”, без да биде казнет. Затоа што си е дома. Во своето племе, во својата пештера. Така модерните корисници регресираат во примитивци. Секако, во тоа им помагаат новите, исто толку невидливи, војсководачи на „хибридни војни”. Иако долго се веруваше дека средствата за комуникација принципиелно се неутрални, брзо се покажа дека манипулацијата со корисниците со помош на лажни вести, теории на заговор, со ширење на омраза кон различните според нацијата, родовата разлика и политичката идеологија, е океан без граници. Тој не ја менува само доминантната политичка и идеолошка слика за светот кај голем дел од неупатените корисници, туку им служи и на желбите за моќ и превласт на популистичките политичари. „Големиот инквизитор” на Достоевски денес со сигурност би бил и поклоник на техниката на хибридната, „метафизичка војна”. (dw) Кица Колбе...

Како ној со главата забиена во земја, раководството на владејачката СДСМ како да нема реална претстава како живеат граѓаните на најнесреќната држава во Европа. Приказните од типот – илјада и триста километри изградени патишта, пазарењето на премиерот по маркетите и држењето говор на отворањето на дел од реновирана клиника со средства обезбедени од американските даночни обврзници, во кој тој наведува како владата се грижи за здравјето на граѓаните, ѓаволски многу потсетува на „Потемкиновите села“ на Груевски, кога тој нè убедуваше како сме биле први во ова или втори во она во светот и пошироко. Еден популистички режим во поновата наша историја ни е навистина доволен. Па, зар министерот за транспорт и премиерот мислат дека тие изградиле илјада и триста километри патишта, како да не се движат по сувоземен пат кога одат да ја промовираат нивната политика низ државава. Или, пак, навистина премиерот и министерот за економија сметаат дека ако одат во маркетите да проверат дали лебот чинел триесет и три денари и дали е таа цена замрзната, граѓаните ќе мислат дека тие работат пожртвувано за да им го олеснат животот, додека во меѓувреме даваат тендери за надзор на градење автопатишта на фирми регистрирани за текстил? Навистина, има ли некој што смета дека во 21 век големо e достигнувањето граѓаните да можат да купуваат леб и млеко по повластени цени? Велат дека политичарите се оперирани од срам. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Доказ за тоа е и говорот на премиерот на отворањето на еден дел од реновираната Универзитетска клиника за гастроентерохепатологија во која тој, во присуство на американската амбасадорка Агелер, истакна дека „здравството е врвен приоритет на владата“. Ако беше здравството врвен приоритет на македонската влада, зошто тогаш средствата за реновирање на клиниката се обезбедени од американската влада? Како може да се објасни оваа деградација на кадровските потенцијали на СДСМ, која почна непосредно по завршувањето на Шарената револуција, кога тогашниот премиер поставуваше на раководни позиции низ државава „земјаци и мили комшии“, чијашто некомпетентност и коруптивност како камен (кој од блиску доаѓа) му се удри од главата и ја запечати неговата политичка кариера. Еден истакнат поранешен министер и актуелен амбасадор во една пригода има изјавено дека „единствената политика што СДСМ ја води и тоа главно неуспешно е кадровската политика“. Иако оваа изјава беше дадена многу пред да почне вистинската ерозија на квалитетни кадри изнедрени од пазувите на Бихаќка, деновиве гледаме колку визионерски таа звучела. И, навистина, ако се погледне составот на првите неколку влади на чие чело бил СДСМ, во чиј состав биле повеќе од половина универзитетски професори и бизнисмени, потврдени во своите релевантни области и ако тие состави се споредат со оние од Шарената револуција до денес, единствено што може да се констатира е отсуството на речиси какви било критериуми за избор на членовите на владите на Заев и на Ковачевски (освен можеби, лични и приватни). Се разбира, исклучоците кои постојат се тука само за да го потврдат правилото дека поголемиот број актуелни министри не се на нивото на сериозната и високопрофесионална задача, која се нафатиле да ја извршуваат. Чест на исклучоците. И не е ни чудо што резултатите од нивното работење се такви какви што се, никакви. Тука, секако, спаѓаат и членовите на владата кои доаѓаат и од сите политички чинители на актуелната владина коалиција. Фијаското со неуспешното зголемување на парламентарното мнозинство, насочено кон обезбедување доволно мнозинство за усвојување на уставните измени со кои би се вклучиле Бугарите (како конститутивен народ?) во Преамбулата, само покажува колку неуспешни се обидите на владата да испорача какво било резултат што би ѝ дал поголем кредибилитет. Напротив, од ден на ден тој (кредибилитетот) сè повеќе и повеќе паѓа. Па, дури и ако се земе со резерва последното испитување на јавното мнение нарачано и изведено од структури блиски на опозицијата и доколку резултатите се стават во некои разумни, реални рамки извадени од розовата обланда која му е сервирана на Мицкоски, слободно може да се констатира дека резултатите на следните парламентарни избори ќе бидат поразителни за владејачката СДСМ. Но, за да се констатира тоа, не се потребни анкети, доволно е само да се следат „резултатите“ на владите на Заев и на Ковачевски, нивниот однос кон способните партиски кадри и ангажирањето на оние другите неспособните, кои не се во можност да испорачаат видливи резултати. Најеклатантен пример што го илустрира односот на раководството на СДСМ кон своето членство е резултатот од локалните избори во Куманово. Таму, дистанцирањето на партијата од својот кандидат Максим Димитриевски, долгогодишен член на раководството на партијата поради личните анимозитети што тој ги имаше со членови на централното раководство, резултираше со катастрофален резултат на СДСМ кој во Куманово ја имаше најголемата општинска организација во земјата. Победата на локалните избори на Димитриевски испрати порака до раководството на партијата дека квалитетните кадри и се потребни на СДСМ, а не дворските игри во кои суетата и личната нетрпеливост се над партиските и државни интереси. Таа грешка можеше да биде исправена доколку новото раководство на СДСМ, по заминувањето на Заев од кормилото на партијата, беше во можност да ја согледа реалната состојба на губење на сигурните партиски гласови. Но, тоа не се случи. Со позната сдсмовска ароганција и новото раководство продолжи со политиката на незаинтересираност и игнорирање на укажувањата на голем број проверени и верни членови на СДСМ дека партијата не оди во вистинска насока, ниту во односот кон членството, ниту пак во односот кон државата. Тие, добронамерните партиски членови и активисти што повеќе децении „ги оставија коските“ за социјалдемократијата во Македонија, во познатиот манир на самобендисаност беа етикетирани како вмровци и дистанцирани како најголеми еретици. Извесно е дека тенденцијата на осипување на гласачкото тело кое би гласало за СДСМ ќе продолжи и во иднина. Исто така е извесно дека СДСМ нема да биде фактор (барем не одлучувачки) во формирањето на новата влада по изборите во 2024 година. Ми одѕвонува во ушите рефренот на познатата мелодија „Помисли на тоа што се можевме, можеби е доцна, а можеби не, дали крајот вака мириса?“ Помислува ли некој од раководствата на СДСМ што сè можеше да се направи по Шарената револуција, а не се направи по падот на режимот на Груевски? За тоа дека е доцна Македонија да се врати во некои нормални демократски рамки веќе му е јасно на секој. А за тоа во која насока ќе се движи државава по 2024 година, веќе ми е страв и да помислам. Она што е поизвесно е дека некои нови „клинци“, искрено се надевам, кои ќе и мислат добро на партијата и на државата во периодот од 2024 до 2028 година ќе се обидат да ја вратат СДСМ во оној капацитет кој ќе биде потребен некогаш оваа државотворна партија повторно да застане на своите нозе и да се бори за евроатлантските вредности, подривани на секој чекор и од секого. Или и за тоа е веќе доцна? Колумната е објавена на 30.03.2023г. (Авторот е адвокат) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Доколку постоеја реципроцитет и заемност, Европската Унија и Брисел немаше да бидат фокусирани само кон сопствените цели туку, напротив, реално ќе погледнеа кон отворените негирања на македонските национални особености – јазик, историја, култура итн. (Не)реципроцитетот и (не)заемноста негативно се одразуваат врз перцепцијата на македонските граѓани, затоа што Европската Унија го прекршува меѓународното право за човекови и малцински права, бидејќи на македонското малцинство во Република Бугарија му е ускратено основното право за здружување и слободна мисла Социјалната психологија (интердисциплинарна наука помеѓу психологијата и социологијата) истражува како однесувањето, мислите и чувствата на човековите битија се под влијание на замислено или актуелно присуство на други човечки битија (поединци или групи). Научниците и експертите од оваа научна област расудуваат дека човековото битисување може да се објасни со соодносот помеѓу социјалните ситуации и менталните состојби. Меѓу другото, социјалните психолози се насочени кон истражување на влијанието на една група врз друга група. Тоа е особено значајно за разбирање и решавање на меѓугрупните недоразбирања како што се тензиите и спротивставеностите помеѓу државите, нации или општествата. Анализите и истражувањата потврдуваат дека односите помеѓу групите може да биде непријателски, пријателски, натпреварувачки и структурни, а споменатите односи се условени од квалитетот на меѓусебните односи и позитивниот реципроцитет. Социјалните психолози веруваат дека реципроцитетот е суштински за тоа како човековите битија комуницираат и егзистираат во општеството, но и како одделните заедници (нациите или државите) општат помеѓу себе. Истражувањата потврдуваат дека реципроцитетот овозможува стабилни и постојани односи помеѓу поединците или заедниците, односно дека луѓето или заедниците се пријателски настроени и кооперативни кон пријателски дејства. Конкретно, позитивниот реципроцитет се манифестира кога на дејството извршено од поединецот или заедницата се возвраќа со дејство што има приближно еднаков позитивен ефект. Најчесто, возвратното дејство треба да биде приближно еднакво на првото дејство во однос на позитивната вредност, во спротивно тоа може да резултира со непријатна социјална ситуација. Поединците и заедниците секогаш очекуваат дејствата да бидат возвратени со дејства што имаат приближно еднаква вредност, во спротивно може да се појави чувство на незадоволство, нешто што се одразува негативно во заемните односи помеѓу поединците и заедниците, а може да доведе до непријателство и зголемени тензии. Социјалната психологија е значајна, а позитивниот реципроцитет и меѓусебноста не се празни флоскули туку, напротив, објаснуваат одредени ситуации. Совршен пример за тоа е зголемениот евроскептицизам кај македонските граѓани. Неколку анкети и истражувања посочија дека од 2019 година до денес поддршката за членство на Република Македонија во Европската Унија значително опаднала. Податоците велат дека од 17,3 отсто, колку што се противеле на членството во ЕУ во 2019 година, бројката скокнала на 24,8 отсто, односно секој четврти граѓанин е против членство во Европската Унија. Доколку малку подлабоко се анализира оваа реалност, очигледно е дека е условена од (не)реципроцитетот и (не)меѓусебните односи помеѓу нашата држава и Европската Унија. Во односите помеѓу нашата држава и ЕУ не постои никаков реципроцитет, а недостигот од возвратни искрени позитивни дејства од Брисел доведува и до недостиг од искрен импулс за меѓусебно поттикнување просперитет, кој е суштински за секоја здрава врска помеѓу две страни. Зошто велиме дека нема реципроцитет и заемност? Доколку постоеја реципроцитет и заемност, Европската Унија и Брисел немаше да бидат фокусирани само кон сопствените цели туку, напротив, реално ќе погледнеа кон отворените негирања на македонските национални особености – јазик, историја, култура итн. (Не)реципроцитетот и (не)заемноста негативно се одразуваат врз перцепцијата на македонските граѓани, затоа што Европската Унија го прекршува меѓународното право за човекови и малцински права, бидејќи на македонското малцинство во Република Бугарија му е ускратено основното право за здружување и слободна мисла. Тоа се потврдува и во последниот извештај на Стејт департментот за човекови права, во кој се наведува дека „властите продолжија да негираат регистрација на етнички македонски активистички групи, како што се обединета македонска организација ’Илинден’, Друштвото на угнетените Македонци во Бугарија – жртви на комунистичкиот терор, Здружението за заштита на основните индивидуални човекови права во 2023 година и македонскиот културен клуб ’Никола Вапцаров’, и покрај претходните многубројни одлуки на Европскиот суд за човекови права дека негирањето ја нарушува слободата на здружување на групите. Во февруари Окружниот суд во Пловдив ја потврди одлуката на Агенцијата за регистрација со која се одбива регистрацијата на обединетата македонска организација ’Илинден’-Пловдив со образложение дека целите на групата, вклучувајќи го и официјалното признавање на македонското етничко малцинство, биле насочени кон поделба на нацијата и ќе создадат услови за етнички конфликт. Во мај Апелацискиот суд во Пловдив ја потврди одлуката на понискиот суд“. Истражувањата потврдуваат дека токму реципроцитетот овозможува стабилни и постојани односи помеѓу поединците или заедниците, односно дека луѓето или заедниците се пријателски настроени и кооперативни кон пријателски дејства. А во односите помеѓу нашата држава и ЕУ не постои никаков реципроцитет, а недостигот од возвратни искрени позитивни дејства од Брисел доведува и до недостиг од искрен импулс за меѓусебно поттикнување на просперитет, кој е суштински за секоја здрава врска помеѓу две страни. Зошто велиме дека нема реципроцитет и заемност? Само замислете, Македонците што живеат во Република Бугарија, а во личните документи им пишува дека се граѓани на Европската Унија, не можат да добијат официјално признавање како етничко малцинство, а истовремено од „нашата“ држава се бара промена на Уставот и внесување на бугарската заедница како одделен етникум, каков апсурд! Многумина македонски граѓани имаат роднини и пријатели во Република Бугарија на кои им се ускратува основното човеково право, а оттука се објаснува и негативното расположение кон Европската Унија. Крајно време е Европската Унија и Брисел да разберат дека здрава врска се создава кога двете страни се чувствуваат мотивирано и охрабрено, како и со наоѓање рамнотежа помеѓу индивидуалните и заедничките цели. Рамнотежата и реципроцитетот се суштински затоа што и двете страни, во нашиот случај Европската Унија и Република Македонија, истовремено ги поддржуваат целите на партнерот, со што се создава чувство на почитување во врската, а не како досега – дикати и постојани ирационални барања!...

Аљоша Симјановски Масмедиумската симулација што секојдневно забрзано ја празни стварноста, особено нашата македонска, со информативно-репродукциски содржини, остави неверојатно голем празен простор во етерот. Неколку години странските играни серии и ентертејмент се продукции што го пополнуваат тој испразнет од содржина дел на медиумски обзор. Според некои „медиумски авторитети“, силната наклонетост на гледалиштето кон овој продукциски повеќе од коректен програмски импорт е толкувана на различен начин, за жал честопати негативен. Ако во минатото од турската кинематографија сме навикнале да очекуваме интересни, социјални пресеци, емигрантски сурови приказни, копродукции со силен етнобелег, филмови што освојуваа фестивалски престижни награди, признанија, кон крајот на минатиот век и на почетокот на овој, во турската кинематографија тоа силно се менува. Филмските и телевизиските продукции брзо ги капираат потенцијалот и интересот на гледалиштето за сопствена продукција, огледало и пресек на една епоха што ја обележила цивилизацијата со својот грандиозен опсег. Турските серии на раскошен начин прераскажуваат делoви од богатата и фасцинантна отоманска историја, но и приказни од секојдневието и современото живеење. Според анализите, турските серии низ светот ги следи 350-милионско гледалиште. По американските и англиските продукции, тие се трети по гледаност во светот. Да, тоа се сериите што го освоија и пленат гледалиштето последниве дваесетина години низ светот. Продукции, серии што на еден раскошен начин прераскажуваат дел од богатата и фасцинантна отоманска историја, која е сочувана во турските тефтери и архиви, во поново време и со приказни од современото живеење. По повод овој ненадеен медиумски пробив, се појавија анализи и коментари во „Вашингтон пост“ и други угледни весници и списанија низ светот. Со голем број анализи се огласија социолози, естетичари, па и политички аналитичари, кои во турските серии детектираа и препознаа скриена политичка агенда. На темата се огласи и контроверзниот и харизматичен турски лидер Ердоган, кој иако не се согласува со многу од прикажаното и покажаното, нема ништо против овој забревтан турски продукциски Балкан експрес. Сето наведено и уште долга низа асоцијации и дискурси се палета од реакции и доживувања, иако станува збор за фикција создадена врз историски факти и современост, што, се разбира, е во духот на жанрот според потребите на драмскиот тек, и можат слободно да се интерпретираат, идеализираат, дотеруваат… Пред неколку години во Скопје дојде комплетна телевизиска екипа со силна современа техника во рамките на својот регионален информативен циклус насловен „Балкан експрес“ и реализира програма директно од нашиот главен град. Тој забревтан медиумски воз протатни и низ Софија, Тирана, Букурешт, Приштина и на еден елегантен драматуршки концепт виртуелно обедини и покажа содржини од целиот Балкан, места, споменици, артефакти од славното отоманско минато. Убав пример на презентација на сопственото минато, сегашност, иднина, токму во време кога главните битки се водат во етерот и кога секој се обидува да изгради „концесија на небото“, што е цел и елементарна стратегија на секоја сериозна држава. Она што не минало низ медиумскиот продукциски хоризонт – не постои, тврдат и упорно нѐ потсетуваат теоретичарите. Во Скопје дојде и многубројна филмска екипа и ја реализира и веќе прикажа серијата насловена „Балканска приказна“. Што ни се виновни Турците што ние сме биле петстотини години под нивно ропство, иронизира во свој стил мојот кумашин Братислав Димитров, драматург и познат колумнист, во маалската дебата што ја водиме по повод „смешна и неумесна“ изјава на министер за информатичко општество за виртуелното продолжување на петвековното турско ропство пред десетина години. Амбициозни (крвожедни) журналисти ја потфатија „несоодветната“ изјава и ја раширија темата до усвитеност. Потврда дека работата е сериозна и допре и во меѓународните односи е и изјавата на премиерот, кој оваа вербална несмасност ја прогласи за несоодветна и додаде: „Македонија има одлични пријателски односи со Турција. Турција е наш голем поддржувач, генерално и во меѓународните односи и во секаква смисла. Изјавата на министерот за информатичко општество и администрација е вадење од контекст, во смисла дека турските серии ќе бидат забранети. Никогаш не сме помислиле да забрануваме чии било серии и од која било држава да се тие“. И покрај целата оваа мешаница, која ги допре и меѓународните односи, едно е сигурно, полека созрева свеста за деликатноста и важноста на домашната продукција во медиумското живеење. Се отвори тема што во извесна смисла е во доменот на идентитетските прашања. А што се однесува на меѓународните односи, едно мало потсетување. На 14 април 1969 година, со воведувањето на првата информативна емисија на турски јазик на ТВ Скопје, првпат во етерот (редовно) се емитуваа вестите на турски јазик. Некоја година подоцна првпат токму на тогашната Македонска телевизија беше емитувана програма во боја на турски јазик. Така било тоа во минатото и можеби уште една од причините зошто македонското гледалиште ги сака турските серии, освен блискиот менталитет, традиција, навики. Но да се вратиме на темата. Турците воопшто не се виновни што во македонскиот етер долго време нема сопствена играна продукција. Одвреме-навреме ќе се појави понекое репризно емитување на наслови како „Волшебното самарче“, „Наши години“, „Итар Пејо“ или култниот серијал во четири продолженија „Илинден“, колку да нѐ потсети за силата на домашната играна продукција. За снимањето на таа серија се носеа топови од Мостар, коњи и каскадери од Пула, костими од „Јадран филм“ од Загреб се вткаени во клучните масовни сцени на пресметка со Турците во Илинденското востание, на Мечкин Камен, во Крушево, Битола. Тоа се параметри што познавачите на филмската и телевизиската продукција знаат колку чинат, како и напорот и продукциската кондиција што се потребни за да се произведе. За волја на вистината, и тие филмски битки со Турците главно ги губевме… А што се однесува на стравот од религиска и културна индоктринација, исламизација…, еве еден интересен пример од минатото. Црногорската радио-телевизија била обвинувана дека повремено на својата фреквенција вклучува одредени италијански ТВ-канали. На тоа се огласил претставник во сојузното собрание: „Ние во Црна Гора, не повремено, туку редовно дваесет години гледаме италијански програми. И не грижете се, ниеден Црногорец не станал католик“! Со сопствена програма се штити етерот во медиумските напредни средини, „битка“ што се одвива од самиот почеток на појавата на телевизијата, тој моќен прозорец кон светот, продолжена реалност, зона во која секојдневно се движиме, механизам и извор што секојдневно го храни нашето спознание со онтолошката плуралност. И за крај ќе цитирам дел од напис на почитуваниот колумнист Димитар Мирчев: „Ако пак тоа што му го нуди на регионот е мир во земјата, регионот и во светот, развој инвестиции трговија, ТВ-сулејманизацијата, солзите и воздишките не се никаков проблем, туку само поттик да се зафатиме за работа и да создадеме и понекоја наша играна серија“. Аљоша Симјановски...

Мимоза Рајл – Два конца парај од срцето, драги, едниот црн е, а другиот црвен, едниот буди морничави таги, другиот копнеж и светол и стрвен. (…) – Судбинско нешто се плело за века од двете нишки, два созвучни збора, едната буди темница што штрека, другата буди вкрвавена зора. Задумана за Македонија ја читам поезијата на Конески. И токму овие две строфи не ми излегуваат од глава. Очудена, занесена, слегувам во некои темни долини, во духовните бездни. Како овие две строфи да имаат нешто посебно, но и нешто таинствено и не ми даваат мир. Се будат некои тешки јанѕи и неверици, ноќни кошмари и неизвесности. Овие строфи како да ја оживуваат ноќната страна на егзистенцијата. Има во нив нешто тешко и непроѕирно. Овие строфи, јунговски кажано, како да откриваат некои колективно несвесни визии за нас самите во историјата и во праисторијата. Но како да е тука и сега присутен духот на Конески, како да ни вели – Македонците мора да си ја сакаат Македонија, а Македонецот својот брат и доколку потонеме сега, тогаш се активира еден деструктивен крај, толку вековно посакуван од другите. Во поетското и во научното дело на Конески живее и пулсира едно длабоко, наталожено животно, егзистенцијално и историско искуство на нашиот човек и на нашиот народ. Тој трауматски, тој тежок и комплексен порив на овој народ во историјата, да се крене над историските урнатини, да се вивне низ нив и на тој начин да продре во својата длабочина, е присутен во стиховите на Конески. Тој егзистенцијалистичко-градителски порив генетски е запишан во македонскиот народ и колку другите умееле да ги уриваат тие градби, тој не се откажувал трпеливо и во мака повторно да ја гради на урнатините својата единствена татковина. Ете, токму тоа ни се случува и во сегашниот миг. Не знам дали сме свесни за историскиот миг пред кој се наоѓаме. Денес како повторно пред нас да ги читаме и Рациновите „Бели мугри“, како да му се разденува на македонскиот народ, кој со години беше притиснат во една долга и темна ноќ на постоењето. Како повторно да се појавуваат првите македонски зорини во сопствената горда држава. Како конечно да дојде мигот да бидеме свои на своето. Силно светна денот за Македонија, која и со векови умираше во маки и страдања, која гореше во молњи и трескавици, но сега таа повторно како да се раѓа во белите мугри на својата историја, како куќа и дом за сите Македонци и сите оние што ја сакаат и се лојални на неа и како дом на сето што е македонско од дамнина од искон. Како повторно силно да бијат камбаните над Крушево. Како да сум во далечната 1903-та, како досега да не беше зајден средниот век со својата исламско-феудална статика, како пет столетија ништо да не беше помрднато од место, ете такво беше чувството да се живее во Македонија последнава деценија. Одново го читам Стале Попов… Но, сѐ си има свој крај. Во инфералното македонско ноктурно светнува новиот ден на еден нов Илинден и на еден нов АСНОМ! Како да бијат повторно камбаните во Крушево, како и сега да ја читаме онаа најпозната македонска аксиома „Слобода или смрт“, да се биде или да се умре. Како Републиката да згрме и од подземи и од небеса, но сега се ори македонската химна, како од нас да се ослободува еден збир на насобрана мака, како крик на речиси едно децениско угнетување и обесправеност, како квинтесенција и непрекината борба за нашиот национален статус, како сенародна катарза од голготите на бескрајните уценувања, страдања и понижувања. Се подготвува исто како и во времето на Илинден, еден нов македонски лет. Потем, блеснува одеднадеж како гром што удира во каменот и го ослободува заробеното време (Радован Павловски), па озарува една нова и долгоочекувана децениска народна надеж по најголемиот македонски мрак. Да, денес како повторно и силно да бијат камбаните над Крушево. И дали е неприродно да извикаме дека солзи сами течат прости ми, а зар чудно е во слобода, сега, солза да потече врела? Кога гледам низ премрежениве очи како мојот народ, овој измачен македонски човек ги дига погледот и рацете кон небото и со еден нов духовен елан и занес пее од утробата на својата душа, пее дека надеж има, дека има само една вистина, дека само едно име имаме и дека пред тиранијата нема да потклекнеме! Македонија бесмртна! Ја пишуваме старо-новата историја!...

Надворешната политика која ја внесе Македонија во ОН беше успешна затоа што нејзините протагонисти не веруваа слепо во меѓународното право. Успеаја затоа што, знаејќи ја моќта на политиката, тие беа скептични кон правото. За реакцијата од Грција на создавање независна држава Македонија на нејзините граници, претседателот Киро Глигоров ќе ми рече: „Сега Грција ќе нè дави како змија жаба“. Вакви изрази нема во меѓународното право. Нема змии и жаби, китови и сардини, годзили и џуџиња, сè што има во реалниот свет на меѓународната политика. Во меѓународното право сите се еднакви. За жал политиката е таа што доминира врз правото. Кога, со одлуката на Арбитражната комисија на Бадантер баравме признание од државите, се соочивме со отсуство на волја да ни удоволат. Причините немаа врска со правото, но имаа со политиката: избори, државен интерес, недостиг на државен интерес, домашни политички приоритети, солидарност со сојузникот кој ни го оспоруваше името… Но, пред да почнете да го величате правото и да фрлате дрвја и камења по политиката, морам да ве соочам со парадоксот дека токму политиката, која знаеше да ни одмогне, ни помогна во некои моменти да ја оствариме независноста. Имено, конструктивното поведение на Македонија беше наградено од политичарите на САД и на Европа кои беа критички настроени кон поведението на нивниот сојузник Грција. Тие, се разбира, не можеа да го разрушат сојузот во името на правото и правдата, ниту пак да ги занемарат интересите на своите држави визави нивниот „незгоден“ партнер, меѓутоа пронајдоа начини да ни помогнат – најчесто од безбедна далечина и зад завесата на меѓународната политика. Такви тешки беа првите чекори на нашата држава во меѓународната политика. Кога, на крајот од Конференцијата за Југославија, комисијата на Бадантер одлучи дека Македонија и Словенија се единствените две републики кои ги исполнуваат условите за независност, беше тоа триумф на правото. Меѓутоа, кога Германија одлучи да ги признае Словенија и Хрватска, а Грција го блокираше признавањето на Македонија, тоа беше одново чиста политика. Сето ова ни се случуваше во времето кога беше прогласен „вечниот мир“ и „крај на историјата“ со победа на либералната демократија и владеење на правото. Но, се одбранивме од овие илузии чии недостатоци беа толку очигледни во војните во Југославија во кои завладеа силата а не правото. Денес, ова веќе не е истиот свет од пред нешто повеќе од триесет години, кога се роди независната држава Македонија. Родени сме во еден, за малите држави, многу поволен период во меѓународната политика, време кога доминираше мислењето за дефинитивната и неповратна победа на либералната демократија над автократскиот Исток. Родени сме во униполарниот момент на апсолутна доминација на само една голема сила – Америка. На почетокот од деведесеттите, Русија беше на колена, Кина сè уште не беше светска сила. Во анархичната структура на системот на држави, најблиску до светска влада беше Вашингтон, главниот град на ова, кон нас, бенигно чудовиште од држава. Америка беше семоќна и ги диктираше правилата на поведение кои покажуваа во насока на либерално демократска трансформација на светот, со арно или со сила. Силата, притоа, најчесто се покажуваше како контрапродуктивна. Она што уште тогаш се нарекуваше „либерален имеријализам“ беше свет базиран врз меѓународното право, свет на непроменливост на границите и на човекови права. Ако си за тоа, со нас си, беше лозинката на Западот. Тоа беше еден добар свет за мали држави како Македонија. Овој период траеше од падот на Берлинскиот ѕид во 1989 до 2017, кога Русија и го одзеде Крим на Украина. Со инвазијата на Украина од страна на Русија во 2022, светот одново се врати „во нормала“. Имено, под мирното море на меѓународното право изронија вечните остри гребени на меѓународната политика. Во случајот со руската агресија во Украина, тие гребени предупредуваат дека кога е загрозен егзистенцијалниот интерес на една голема сила, како што тоа се случи со проширувањето на влијанието на НАТО во Украина, таа со тенкови ќе го прегази меѓународното право. Дека во битката за рамнотежа на сили и употребата на нуклеарно оружје не е исклучена. Дека меѓународното право е само право на координација меѓу државите а не право на субординација, како во домашното право. Да се води надворешна политика само врз основа на меѓународните правни норми зчачи да се доведе во опасност сопствената држава и таа да заринка на гребените на меѓународната политика со која владеат моќта и интересите. Малите држави се повикуваат на меѓународното право од разбирливи причини: немаат моќ. Но да се верува дека тие норми имаат некаква волшебна сила да ја смената суровата реалност е опасно. Таа реалност наложува дипломатија, преговори, прилагодување и компромиси додека правната логика докажува кој е во право според словото на правниот акт. Се плашам дека со промената на власта, со македонската надворешна политика целосно ќе завладее правната логика. Најлоши за меѓународните односи се фанатици и правници, напишав еднаш дамна. Првите затоа што не го менуваат мислењето ама одбиваат и да ја сменат и темата на разговор, а вторите затоа што веруваат во магичната моќ правото да ја сменат реалноста. Затоа, да повторам: дипломатија, преговори, прилагодување, компромиси тоа е безбедниот пат во меѓународните односи. Во меѓународните односи не е целта само да и докажеш на другата страна колку си во право, туку да ја придобиеш за себе. Денко Малески...

Анализа на изборите од минатава недела бара малку потсетување на минатото, или ретроспектива. Вчера, на 27 април 2024 година, се навршија точно 7 години од најкрвавиот настан и најсериозното загрозување за нашата и онака кревка демократија, упадот на насилниците во Собранието со намера да убиваат, или терористичко загрозување на уставниот поредок, според член 313 од Кривичниот законик. Таа година, 27 април 2017, како со фластер бев залепен за телевизорот во бифето на ТВ Телма. Таму отидов на покана на Оливера Трајковска, за во Вин-Вин да ги анализираме случувањата во државата и предавањето на власта. И тогаш следев покрај од ТВ, од социјалните мрежи, од пријатели, новинари, граѓани, пратеници и други што се случува во Собранието. Зборував редовно со домашните, за да ги смирам или да ги убедам дека нема ништо страшно, а патем ја чувствував државата како ликовите од цртаните филмови кои се наоѓаат над амбисот и полека стануваат свесни дека повеќе немаат тло под нозете. Го сторив својот дел од работата, колку што можев и каде што можев, се јавував пренесував информации од она што го знаев, помогнав. Наредното утро веќе беше нов, поинаков ден. Една година подоцна, Македонија повеќе не беше заробена држава, барем по зборовите на Европската комисија. Македонија, бележеше политичка волја и поинаков mind-set кој поддржува реформи, слобода и демократија, но има уште многу работа до големиот успех. Сакам да речам, имаше светло на крајот од тунелот. Многумина очекувавме дека тоа е сончевата светлина. Повикувавме на тоа да ги засукаме ракавите и да се фатиме за работа зошто денот минува и сонцето пак може да зајде. Денес, седум години подоцна, како што пее Владо Малевски во химната, се подготвува некое „ново сонце на слободата“. Повторно група се подготвува за влез во Собранието, но, овој пат како пратеници во новиот парламентарен состав. Продолжувајќи во модусот на ретроспекција, побарав да видам што се случило во овој период и можам да извлечам три заклучоци. Првиот, државата го затвори проблемот со соседна Грција и како резултат на потпишаниот договор, денес е членка на НАТО, најмоќниот и најголемиот воен сојуз во историјата на светот. Вториот, Северна Македонија, повеќе не е заробена држава. Нема центар на моќ во кој се кројат политиките, назначувањата, правата и моето секојдневие, но и секојдневието на Стојанка од Ботун, Газменд од Арачиново, Петар од Нагоричане и сите останати. Третиот, се наоѓаме во почетната фаза од процесот во кој Европската Унија има можност за најголем притисок врз државата на пристапување за промена и подобрување на политиките и институциите. Тоа е точката од која може да не мрднеме натаму, патем, по наш избор, или грешка (Одберете самите!) Со други зборови, денес сме подобри одошто бевме во 2017 година. Во 2017 година, откако претходно подолго време бевме дежурни виновници за сите глупости на режимот, а извесно време и дел од систематскиот прогон на поголема група на граѓански здруженија, многумина граѓански активисти, истражувачи, аналитичари и други, активно се вклучија во обновата. Верувам дека тргнаа од сопствениот идеал за демократско општество во кое се почитуваат човековите права, каде што политиките се донесуваат низ процес на широка консултација, каде што постои повисоко ниво на одговорност, бидејќи веќе има поголема транспарентност. Верувам, затоа што и јас тргнав од сопствениот идеал дека после повеќе од 15 години работа на европски прашања и застапување за пристапување во Европската Унија и европеизација на општеството, знаењето и експертизата треба да се вложат во подобрувањето на државата. Добро, ова е прашање за интроспекција, а за тоа малку подолу. Голем дел од граѓанските активисти, по кобниот 27 април 2017 година одлучија да бидат дел од промената. Додека одредена група на граѓански организации остана во завршната фаза на прогонот отпочнат од режимот се до конечното затворање. На почетокот, првата борба на граѓанските организации беше подобрувањето на состојбата на граѓанското општество. Дел станавме членови на Советот на Владата за соработка со и развој на граѓанското општество, а дел заминаа да станат дел од институциите. Заклучоците од екстроспекцијата, повторно можат да бидат три. Првиот, огромна група на граѓани и граѓански организации очекуваат и веруваат во тоа дека државата може да биде членка на Европската Унија. За волја на вистината и во Европската Унија дискурсот се промени и сега и тие се подготвени за нови членки во 2030 година. Вториот, граѓанските активисти или поранешните граѓански активисти беа главни придонесувачи за промената на политиките и реформите. Тие се уште се активни и се застапуваат за промени. Третиот, додека се креираа политиките, се носеа стратегиите и беше добро. Проблемите настанаа кога преминавме на имплементација. Широката коалиција која ја донесе промената во 2016-2017, низ годините стануваше сѐ потесна. Да се разбереме. И натаму верувам дека оние приближно 610.000 граѓани кои на референдумот во 2018 се изјаснија дека се ЗА членството во ЕУ и НАТО и натаму стојат на сопственото убедување, или барем огромно мнозинство од нив. Се разбира, дел од нив заминаа од државата во потрага по сопствените соништа. Тоа секако е глобален и постојан процес. Но огромно мнозинство на оние што останаа тука, имаат право да видат како државата станува „Пристојно место за живеење.“ Луѓето сакаат да анализираат. Може да се рече дека анализата е наш национален спорт. Ги анализираат процесите и случувањата околу нив. Го анализираат развојот низ определен временски период. Го следат постапувањето на другиот и го бараат виновникот. За да го пронајдат треба и малку интроспекција. Отсекогаш сум верувал дека нашата држава е побогата поради различностите кои ги обединува. Верувам дека членството во НАТО ја гарантира нашата безбедност, а членството во Европска Унија нуди поголема суштина кон таквата политичка кохезија. Сметав дека откажувањето од битката за подобро утре е себично. Како и сите други, сакам сопственото дете да има подобар живот од оној што го имав јас, но тоа да не ги загрозува другите. Знаев дека можам да придонесам за пристапувањето во Европската Унија и тоа го правев. Се уште тоа го правам. Како за една колумна, како за поединец доволно беше интроспекција. Како за општество, очигледно треба повеќе. Говорејќи на конвенцијата на демократската партија во Филаделфија, во 2016 година, 44тиот претседател на САД, Барак Обама, кажа еден слоган кој совршено одговара на анализата на изборната недела, „Не викајте уа. Гласајте!“ Демократијата се создава со учество, со почитување, на сите, а до успехот се доаѓа само со посветена работа и вклученост. Ако ве боли за соништата, за идеалите, за децата кои ви заминале… Ако не сакате да се откажете… Ако сакате еден ден, вашите деца да ви благодарат за тоа што сте го сториле за нив… Ако верувате дека тие ќе го подобрат она што вие им го предавате… тогаш, не викајте уа. Гласај те! До слобода и успех преку одговорност! Андреја Стојковски извор: Рацин...

Се промовира ли Тошковски во војвода од 21 век што ќе го ослободува Солун? Нека оди да ја пее таа песна тој лично во Солун, а не да злоупотребува и поттикнува тука млади момчиња на национализам. Дали молчешкум гледаме во цунамито на нацизмот, пардон, национализмот? Медиумите како да се одушевени од тоа што новите полицајци на промоцијата „громогласно“ ја Запејаа „Бисер балкански“ и никој не ги поставува овие прашања: 1. Зар навистина „во чест на Тошкосвки“ ја пееја таа песна? Кој ги поттикнал? Дали ВМРО на голема врата се врати во МВРО? Еве го одговорот за кој треба еден или два телефонски разговора за да ги потврдите информациите од два извора. Според извори на Рацин.мк во МВР, за овој чин биле „врбувани“ десеттина питомци од новата генерација полицајци на кои им сугерирале да ја запеат песната кога на црвениот тепих ќе се појави министерот Тошковски. И тие така постапија. Песната по инерција, веројатно ја прифатиле и уште еден дел од новопромовираните полицајци, но нема сомневање дека станува збор за претходно договрено сценарио. Само наивен може да верува дека сето тоа било спонтано. 2. Дали сите 508 нови полицајци се Македонци? Не, меѓу нив има сериозна бројка припадници на другите етнички заедници, Албанци, Роми, Турци, Власи и други. На таа избалансираност се внимаваше во последните седум години, особено. 3. Има ли меѓу нив Албанци, Турци, Роми….? Како се чувствуваа тие кога се пееше „сплоти ти егејски со бистри води вардарски“? Само можете да замислите ако се чувствувале на тој спонтанитет. Само чудо, или Господ, кој како сака, спречи поголем инцидент 4. Зарем тоа не им дава за право и Албанците, и другите, да ги запеат своите песни и каде тоа ќе не одведе? Тоа може многу добро да се претпостави. Секој национализам го предизвикува другиот, а потоа каде ќе заврши сето тоа го знаеме. И денес некои ги посакуваат да се повторат сликите од 2001 година или од некои други години кога се соочувавме и се справувавме со такви ситуации. Сега ВМРО-ДПМНЕ повторни ги провоцира. 5. Се сеќаваме ли како реагиравме кога грчките војници во Солун маршираа и ги пееја нивните националистички песни? Секако дека се сеќаваме и ги осудувавме. Сега треба само да се соочиме со последиците кога во Грција ќе реагираат на стиховите „сплоти ти егејски со бистри води вардарски“. Се промовира ли Тошковски во војвода од 21 век што ќе го ослободува Солун? Нека оди да ја пее таа песна тој лично во Солун, а не да поттикнува тука млади момчиња. 6. Дали молчешкум гледаме во цунамито на на нацизмот? Според поголем дел од медиумите, кои како најважна вест го издвоија токму тој дел од настанот во МВР, изгледа дека со молчење, сега засега го гледаме цунамито на нацизмот, пардон, национализмот. Овие прашања заслужуваат одговори за кои треба сериозно да се размисли и да се рационализираат. Да не биде предоцна утре. П.С. За волја на вистината, како што дознава Рацин.мк. тој обичај, да се запее песна кога завршува обуката на новите полицајци, се практикувала и досега. НО, тоа се случувало само откако ќе завршела официјалната церемонија и вон очите на јавноста, кога дел од новите полицајци го спуштале знамето на нивната генерација и тој чин бил придружен со по некоја патриотска песна. Но, уште едно НО, овој пат, тој обичај го злоупотребиле инсталациите на ВМРО во МВР за да го направат овој опасен скандал и преседан кој треба да се осуди и никогаш да не се повтори. Зоран Бојаровски Зоран Бојаровски e долгодишен новинар, уредник, аналитичар и продуцент кој во својата кариера работел во повеќе телевизиски, печатени и онлајн медиуми (МТВ, А1 ТВ, Форум, Кирилица. Мк, ТВ Алфа) На Високата школа за новинарство и односи со јавноста на МИМ, беше предавач по предметите Вовед во новинарството, Извори на информирање, а на Едногодишната школа за новинари на Македонскиот институт за медиуми, покрај овие два, предаваше и Онлајн новинарство и мултимедиа. Бојаровски е редовен соработник на проекти за проверка на факти и за дебанкирање на дезинформзциите. Бојаровски е предавач и тренер на бројни обуки и соработувал со ОБСЕ, УНИЦЕФ, Европската делегација во Скопје, ИФЕС, ФООМ и други организации на теми како што се политика, политичка комуникација, човекови права. Коавтор е на голем број публикации. Уредник е на зборникот новинарски лекции „Кон одговорно новинарство“ во издание на Фондацијата Метаморфозис. Од 2017 до 2022 година работеше и во Секторот за односи со јавноста на Владата на Северна Македонија. извор: Рацин...

„Главни говорници на Шарената револуција беа активисти, граѓански организации и различни луѓе важни од нашето општество. За сето ова време не беше лесно затоа што режимот ја користеше режимската полиција, тие уапсија многу луѓе, затворија, им се закануваат на децата на семејствата и беше навистина страшно, но имајќи ги предвид сите дискусии овде имаме една многу голема среќата ја најдовме пукнатината на режимот и ја искористивме за борба против режимот, продолжувајќи со алатки за ненасилство, со многу трпение, со блокади на сите улици на главниот град на Северна Македонија, Скопје, но и низ целата земја, а пукнатината беше ние заедно со неколку многу храбри луѓе најдовме нелегални материјали за снимање околу 20 илјади луѓе во државата“рече поранешниот премиер Зоран Заев во своето обраќање на настанот во организација на невладината организација Канвас. Тој додаде по отривањето на нелегалните материјали во јавноста се објавуваа политички бомби, секој трет или секој четврти ден. „Успеавме да ја ставиме владата на преговори тогаш и тие ги прифатија сите наши услови што значат, нов јавен обвинител, нов менаџмент на јавниот радиодифузен сервис, нашата национална телевизија, техничкиот министер за внатрешни работи кога ќе се случат избори сто дена пред тоа, технички министер. доаѓаат од опозицијата и од организациите заедно, исто така министер за социјална заштита и 3 заменици министри за земјоделство, администрација и финансии. Да имаме шанса да контролираме и да имаме шанса да се бориме против режимот на демократски начин преку избори и ние да успееме. Во 2016 година имаше избори, ние победуваме на овие избори и секако дека имаме мнозинство за промена на власта“, заклучи Заев....

Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас Достапни линкови Оди на содржината Оди на главната навигација Премини на пребарување линкот е копиран рубрики Македонија Свет Визуелно Вести Нова генерација Насловна #ВашТаг #ШтоСеГледа Моја порака Иноватори Што треба да знаете Пријави се за њузлетер Подкаст Зошто? Следете не РСЕ веб страници Барај Барај Претходно Следно Breaking News Интервју Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас април 28, 2024 Embed Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас Embed The code has been copied to your clipboard. width px height px Сподели на Фејсбук Сподели на Твитер The URL has been copied to your clipboard No media source currently available 0:00 0:17:40 0:00 Директен линк 240p | 34,4MB 360p | 47,9MB 480p | 71,5MB 720p | 258,4MB 1080p | 230,8MB ДУИ зборува за зелена агенда само кога има добри анкети, но кога анкетите не им се добри тогаш бараат ПР стратегија што ја нарекуваат „Томахавка“ и тогаш бараат нешто големо како на премиер Албанец или руско влијање, вели претседателот на Демократското движење Изет Меџити во интервју за РСЕ. Сподели Меџити - ДУИ го губи политичкиот компас share Категории Македонија Кои се клучни проблеми на младите и имаат ли партиите решенија? Основци од Скопје - новинари на Инстаграм Првиот круг претседателски избори - мирен со незначителни проблеми Повеќе Свет Протести и контрапротести во Тбилиси за Законот за „странски агенти“ Украинци во странство во неизвесност поради новите правила за мобилизација Гореше станбена зграда по смртоносните руски напади на Днепропетровск Повеќе ТВ Тема на неделата Од зима во лето - што ни направија климатските промени? Гранатиран живот: Една година од руската инвазија во Украина Пчелите исчезнуваат, ќе нема што да јадеме? Повеќе ТВ Тема на денот Протести и контрапротести во Тбилиси за Законот за „странски агенти“ Украинци во странство во неизвесност поради новите правила за мобилизација Првиот круг претседателски избори - мирен со незначителни проблеми Повеќе Во 90 секунди Што е заднината на апсењето на рускиот заменик министер за одбрана? Сериозни здравствени ризици од палењето стари гуми во Црна Гора Американската новинарка, затворена во Русија, вели дека ќе излезе на слобода како невина Повеќе Радио програми ​ Врати се најгоре Следете не Инфо страница Пријави се За нас Контакт Линкови Нова генерација Визуелно Што треба да знаете Истражуваме Интервју Моја порака Поткаст Зошто? Радио Слободна Европа / Радио Слобода. Сите права се резервирани XS SM MD LG...

Колкав гнев е истурен врз Пендаровски? Незначителен. Да, факт е дека разликата во однос на Силјановска е дупла. Но, во капацитирани гласачи, отприлика станува збор за 1/5 од вкупен број, и уште поважно, во услови кога седумстотини илјади жители не излегле да гласаат. Да повторам приближно околу 700.000 илјади (повеќе од 50% од гласачкото тело) не се анимирани од никого. Додека во рамките на тие што гласале окл. 30.000 се неважечки ливчиња Според тоа сите, буквално сите, политички субјекти се на некој начин лузери. Се надевам дека овој громогласен бојкот ќе го земат сите сериозно предвид во следните чекори на сите политички партии. И никој нема право според ова да го монополизира поимот на народот во својата наратопропагандна програма. Нејсе, иако немам никакви информации од “високи извори”, сепак општа логика и перцепцијата сугерира неколку можни и извесни сценарија за 8-ми мај. За веројатностите од нив немам мерлива единица, но вреди да ги имаме пред очи како можност. 1. Пендаровски, но и СДСМ ако изгубат добиеме некој хибрид од апсолутна власт на комбо од тврд македонски национализам предводен од Вмро и Максо, кои сега имаат понуда кон Влен. Но, последниве, освен што имаат структурни проблеми и немаат силна инфраструктура компарирано со ДУИ веројатно дека ќе бидат лабаво кооптирани подоцна од овие посилниве. Да не зборам за проблемите врзани за принципите на кои се темелат нивните позиции, а тие се следниве: услов е коалиција со некој што е спремен за уставни измени и ЕУ интеграција. Па така, господинот Касами (оној кој зборуваше за киднапирање на негов сопартиец во една критична состојба за земјава; т.е. оној што имплицираше великоалбанска фолклористична провокација во Тетово; и тој што ….Албин го алиментира на своето конто. Е, токму тој, на некој начин индицира дека Мицкоски му ги ветил Уставните Измени? И обратно, Мицкоски тврди дека се чул со Таравари за нешто таму (се прашувам што?) Прашањето во оваа опција – победничка за ВМРО е како би коалицирал со ВЛЕН, кога, Христијан веќе 2 години вели НЕ за уставните измени? Зарем е можно? Што ќе се случува со нотарските изјави? Ветувањата пред граѓаните? Јавноста бара одговори. Па, Касами, ако веќе сугерира вакви коалициони работи, нека каже што се ветил Мицковски, инаку, дијаболично опасно е да не ни соопшти и дали нешто друго ветил Мицкоски, освен Уставни, а и какви точно Уставни измени ветил? Слично, Бектеши (од ДУИ) вели дека Таравари потпишал документ со кој се обрврзал дека нема да коалицира со некој кој е против уставните измени? Ја молим те? Хартија све трпи, нели? Ама и сила бога не моли, исто така, што би рекол Пендаровски. Епа како е можно тогаш во ВЛЕН истовремено да се согласуваат за нужноста од уставни измени а да се лиферуваат инфоси за Мицко дека и он прифатил, кога најтврдокорниот фраер за анти уставни измени уште тврди дека нема шанса на измените? Малце чудна и дијаболична ситуација.. Затоа ова сценарио е длабински фалично, но сепак е сервирано на масата, додуше со еден куп непознати side ефекти. Конечно, оваа опција е комплетно девастирачка за најнормалниот Претседател што сме го имале до сега; иако истовремено е можност за комплетно рестартирање и освежување на СДСМ и нејзина консолидација (доколку се случи пораз). Слично, ова е особено супер можност за ВМРО да дојде до sид, и да се соочи со себе, своите гласачи, со институциите и со граѓаните и конечно со ОДГОВОРНОСТА ДА ПРЕЗЕМЕ ОДЛУКИ, т.е. да излезе од комфор зоната и комоцијата на верглање, а ништо да не преземаат. Албанскиот блок исто – ќе мора да се соочи со себе и својата одговорност во управувањето со државата. Сепак, оваа опција ми се чини дека за кратко ќе колабира од некапацитираност, па шанса е да видиме стварно како ќе продолжи да се преговара со ЕУ? Што се ќе треба ВМРО да голтне од сервата на ВЛЕН / подоцна и од ДУИ? Со кои Бугари ќе разговара (Мултигруп можеби?), а притоа ќе ја заобиколи ЕУ ? ….и други прашања, поризични… многу поризични кои ќе произлезат од мобилизираните етнонационализми. Со еден збор: опцијава е overrated. 2. Другата опција е: бојкот и немање цензус за избор на претседател, но приреден од албанските партии. По што би уследилa криза, но и повторување на циклуси на избори, до недоглед, кои може да завршат сепак со избор на Претседател во Собрание, а по пат на претходни пржински преговарања. Главниот ризик овде е од раст на нов бран на етнонацонализам. Поточно, етнонацизам. Намерно велам нацизам зашто ова ќе биде една уште порадикализирана интервенција како во нарацијата, така и во мобилизацијата. Ризик јак, но сепак можно е. Според некои гласови, ова е нов посибилизам и за странски упади ако е вон контрола. Ако ова го вечераме, многу деликатно треба да е сервирањето. 3. Трета опција е албанските гласови организирано да одат на конто на Пендаровски, и да устоличат конкретен човек што не е ниту расист ниту ксенофоб, и кој веќе помина 3 кризни циклуси успешно. Па во евентуална криза, и случај да се формира владата во погорен состав, добро ќе биде да има еден ко-хабитационен и особено рационален елемент па дури и претседател како коректор – ако мнозинството е сугестивно националистичко и авторитарно. Во оваа варијанта, нема мачови со острици за државата и се намалуват ризиците од заокружена авторитарност и етнопоулизам кои би биле и провокативни за безбедноста (во услови на дестабилизациски трендови во Европа). Партиите тука ќе треба малку да дадат за државата, а помалку да земат за себе, како не би влегле во спиралата на малигните интервенции од трети страни. Затоа ова го сметам за модерирачко или умирувачко сценарио. Има и други сценарија, но овие ми се чинат како најартикулирани. Ете, поедноставено, што имаме на маса. И на сите политички субјекти им чукна часот да си земат комплетна одговорност, за иднината на земјата, но и на нас граѓаните, бога ми нема да ни е лесно, затоа што она што го издробивме и сервираме на масата, и ние како гласачи и они како политичари, тоа ќе си сркаме после сите заедно. Битно да не се попариме. Bon appetit! Ана Чупеска...

Кој повторно го загрозува мирот на граѓаните на Македонија и се заканува со етнички војни? Над триесет години досието врзано со „Илирида“ останува голема мистерија, но и натаму „воскреснува“ и се „повампирува“ при критични моменти за македонската политика или кога на некој албански лидер или на некоја албанска политичка партија во Македонија им претстои заминување во опозиција. За жал, Илирида повторно ја видовме, иако за волја на вистината не беше спомената, на онаа симулација од Собранието, предводено од Али Ахмети, каде што се менуваше Уставот и се избираа органи на власта. Како поинаку, освен како закана од активирање на идејата Илирида, да се протолкува свикувањето на моноетничко собрание, тотално вонинституционално и надвор од секој здрава памет? Референдумот на Албанците во Македонија за политичка, територијална или културна автономија се одржа на 11 и 12 јануари 1992 година. Во датумите што потоа следуваа, Мерсим Положани, тогаш виден лидер на ПДП, ја прогласи „Илирида“, но истовремено и ги замрзна сите активности за нејзина де факто реализација. Во тоа епоха, кусо време постоеше и едно координативно тело што се нарекуваше „Совет на албанските партии“ како чадор-организација за партиите на етничките Албанци од Косово, Македонија, Србија (Прешевската Долина) и од Црна Гора, а тој Совет издаде соопштение дека идејата за „Илирида“ ќе се активира доколку пропаднат обидите за решавање на проблемите на Албанците во Македонија по демократски пат. Нормално, медиумите на македонски јазик, другите политички партии во Македонија и институциите на македонската држава го прогласија овој референдум за нелегален и нелегитимен. Тука некаде заврши целата приказна. Идејата, пак, остана да виси како Дамоклов меч над младата македонска демократија. Една слична идеја, пак, идејата за Република Српска беше прогласена на 9 јануари 1992 година, исто така, замрзната до прогласувањето на босанската независност (Република Српска стана реалност на 26 март 1992 година). Денес, Република Српска е реалност, а Илирида е (сè уште) дел од историјата. Иако, знаејќи го Балканот мошне брзо идеите од буништето на историјата испливуваат во реалната политика. Овој пат знае да биде мошне краток. Цели петнаесет години потоа целото досие врзано со „Илирида“ останува една голема нерасчистена епизода од современата македонска историја. Кој го организираше референдумот и кој го спроведе? За кое прашање (или прашања) се изјаснуваа граѓаните што гласаа на овој референдум? Кои тела го спроведуваа референдумот? Кое тело (институција) му даде мандат на Мерсим Положани да ја прогласи „Илирида“? Кои беа конститутивните акти на овој ентитет? Што значеше идејата за автономија? До кога или со што е замрзната идејата за „Илирида“? Која беше врската меѓу овој референдум и Декларацијата на ПДП-НДП поднесена во Собранието во 1991 година? Дали постои врска помеѓу овој концепт и конфликтот во 2001 година и така натаму… Сепак, овој датум останува во хронологијата и во релевантните публикации за политичката и уставната историја на Република Македонија. Типично за многу настани во изминативе години македонска независност, по иницијалната експлозија во јавноста следуваше голема тишина. Потоа „прокламаторот“ Мерсим Положани стана заменик-министер за правда во една од македонските влади, а неговото име се влечеше и низ некои коруптивни афери (тој ни откри дека „сопруга не е род“ кога беше обвинет за непотизам, односно дека ја злоупотребил функцијата за да ѝ помогне на сопругата или на нејзиното семејство). Што е уште потипично за Балканот и во стручната и во политичката јавност многу малку се знае за целиот случај. Не можете ништо да најдете на интернет (вредно за анализа и коментирање), публицистиката е уште позатворена, а и актерите на тие настани се веќе заминати во политичка пензија (барем оние најекспонираните). Граѓаните, пак, на Македонија, и Албанците, и сите други, сè уште се збунети за генезата и импликациите од овој чин. Можеме да го толкуваме овој настан како обид за создавање нова нација на Балканот, можеби станува збор за акт на протест против одбивањето значаен дел од барањата на политичките партии на Албанците при изработката на Уставот и другите конститутивни акти на Република Македонија (веќе споменатата Декларација на ПДП-НДП) или, пак, некоја инерција од сличните процеси што се одвиваа во другите југословенски републики. Доколку се послужиме со аналогијата како метод во политичките науки, можеме да најдеме паралели меѓу „Илирида“ и Република Српска, Пале и Шипковица, ОНА и Војската на Република Српска. Се надевам само дека разврската на прашањето со Косово нема повторно да предизвика слични паралели помеѓу овие два проекта. Теоретичарите на заговорот сигурно имаат и други толкувања на целиот овој комплекс прашања. Нејсе, сметам дека цели триесет и кусур години по овој настан вреди да се повикаат актерите на овие настани за да ги објаснат случувањата поврзани со овој референдум, мотивите и претпоставените импликации од овие активности. Исто така, актерите им ги должат на македонската историографија и политичка наука, документите, записниците од состаноците, како и самата форма на референдумското ливче, за да имаме целосна слика за овој процес кога ќе се пишуваат овие поглавја на современата македонска историја. Целата колумна на Ивица Боцевски за Нова Македонија на следниот линк: Време е граѓанска Македонија да ги победи сеништата на моноетничките проекти...

„Договорите со Грција и со Бугарија и Преговарачката рамка се најнеправедните документи што некогаш, со посредство на меѓународната заедница, воопшто биле предложени. Прифаќајќи ги нив, прифаќајќи ја неправдата, македонските политичари извршија убиство врз Македонија: засега само духовно и културно, но крајот – физичкото убиство е на дофат. Ние ќе се почитуваме себеси само, ако одговорните за македонскиот културен геноцид засекогаш заминат во политичката историја!“ – вели академик Љупчо Коцарев, член на Македонската академија на науки и уметности, во својата колумна со наслов „Вистина и правда“, која ја објави весникот „Нова Македонија“. Покрај другото, Коцарев натаму пишува: Во изминатите шест години, од 2018 година, македонските владејачки челници, вклучувајќи го и претседателот на Македонија, бесрамно лажеа и манипулираа. Тие ги уриваа темелите на државата, а не донесуваа државнички одлуки. Примерите за нивните бесрамни манипулации и лаги се многубројни. Нашите политичари не веруваат дека духовно и културно ја убиваат Македонија. Тие веруваат дека имаат право да го сторат тоа. Убедени се во исправноста на своите одлуки. Не разбираат, или не сакаат да разберат, што претставува духовното и културно опстојување. Но, македонските политичари немаат право духовно и културно да ја разнебитат Македонија – ни вчера, ни денес, а најмалку утре! Не е за верување: тие што предадоа и продадоа сè што е македонско, бараат наша поддршка! Од оружјето за борба против денешниве бесрамни владејачки манипулатори и лажговци, против моќните светски угнетувачи и управители на нашите животи, против духовите на злобата, ние ги имаме само вистината и правдата за Македонија. Во „Понижени и навредени“, Достоевски ќе рече: „Ако сакате да бидете почитувани од страна на другите, првенствена работа е да се почитувате себеси – на тој начин, со самопочит, ќе ги принудите другите да ве почитуваат“. Ние ќе се почитуваме себеси само ако тие – одговорните за македонскиот културен геноцид, еднаш и засекогаш заминат во политичката историја!...

Сашо-Таневски Убав сончев и перфектен изборен ден одржа Македонија во средата, на кој граѓаните покажаа исклучително висок демократски капацитет, но што е уште поважно, докажаа дека со своето однесување и свест веќе одамна се дел од Европа и развиениот демократски свет. Кандидатите и партиите што ги поддржале секако ќе ги користат резултатите како ветер во едра во пресрет на вториот круг на претседателските и парламентарните избори, но вистински победник на овие избори е исклучиво народот и тоа е она што секого треба да го интересира и да го прави задоволен. Тоа го признаа сите, а го призна и меѓународната заедница, која отворено порача дека со слободните и фер избори што ги одржавме, ги поставивме темелите на една силна демократија, која во иднина само дополнително ќе се надградува. Ако Македонија до вчера, симболично да се изразам, беше автомобил со расипан мотор што со години беше паркиран на некој зафрлен паркинг од кој во далечината се гледаше автопатот што води кон Брисел, граѓаните се тие што решија повторно да го стартуваат својот автомобил „Македонија“, да го вратат на вистинскиот пат и дестинацијата кон која уште во 1991 година се упати, но поради многуте дефекти остана паркиран настрана. Народот го кажа своето, покажа капацитет и сега задача на политичарите е да почнат институционално да ги материјализираат насоките дадени од граѓаните. Тоа значи дека во политиката повеќе нема место за политиканти и случајно заталкани личности, туку за вистински луѓе, кои се чесни, одговорни, мудри и патриотски настроени, патриотски во смисла да ја сакаат својата држава така што ќе ја направат убаво место за живеење за сите нејзини граѓани, без никакви исклучоци. Во кратки црти, граѓаните сакаат лидер кому во фокусот секогаш први ќе му бидат оние што му го дале мандатот, а не некои партиски шефови. Тие од него очекуваат да биде тој тас на вагата, народен коректор на секоја ненародна политика. Зголемениот одзив е само уште една силна потврда на желбата на народот тој да го делегира човекот што ќе ја предводи државата, преку највисокиот демократски инструментариум изразен на непосредни избори, а не во Собранието, каде што партиските лидери ќе се договараат кого да стават за претседател и кои ќе можат да го сменат кога сакаат. Едноставно, некој како намерно да се обидува да ги ограничи граѓанските изборни права, па сака граѓанската улога да ја сведе исклучиво на гласање на партиските послушници само на парламентарните избори и со 200-300 илјади добиени партиски гласови, да освојуваат власт, да предводат држава, да избираат претседател и пред никого да не одговараат. Тоа не е демократија и затоа во средата македонските граѓани демонстрираа класична лекција по висока демократија, лекција за сите политичари, и од власта и од опозицијата, особено за оние што заговараат промена на изборниот модел за избор на претседател на државата, добро да видат колкава е моќта на народот. И да знаат, многу е поголема од тоа што го видоа. Граѓаните биле и секогаш ќе бидат коректор на секоја власт што ќе застрани, така што ниту една власт, актуелна, идна, или каква било друга, да не се надева повеќе дека ќе го има комодитетот да повторува некакви грешки од минатото, да практикува некакви погрешни политики и слично. Нема веќе место за оправдувања од типот, грешевме, ги научивме грешките, ја сфативме пораката од граѓаните и повеќе нема да се повтори. Сите ги повторија повеќепати грешките и затоа граѓаните нема повеќе никого да толерираат. Несомнено Македонија како држава во средата го положи највисокиот демократски испит, кога највисокиот инструментариум на демократијата профункционира на начин како што ѝ доликува на една земја што претендира за кусо време да стане дел од Европската Унија и мора да настапува така, агресивно да го бара членството, но уште поагресивно да ги спроведува реформите дома. Долго беше автомобилот паркиран на паркингот, сега е стартуван и време е да почнеме да уфрламе во повисоки брзини ако сакаме побрзо да стигнеме таму каде што сме тргнале. Македонија мора да биде задоволна секогаш кога нејзините граѓани докажуваат внатре, но и пред светот, дека во оваа земја има плодно тло за силна демократија и дека како општество сме созреани да ги практикуваме демократските принципи низ различни работи, било да се работи за избори, за референдумско изјаснување или за какви било други манифестации на практикување на демократијата. Ако високиот демократски капацитет беше демонстриран на изборите, тоа значи дека е дојдено времето во Македонија да се воспостават систем и ред, односно да се практикува систем што е близок до највисоките демократии, кој подразбира вистински луѓе на вистински места според нивните компетенции, а не според некакви етнички квоти и балансери. Кога системот ќе биде поставен врз здрави основи, тогаш процентот на криминалот ќе се намали, ќе се намали и процентот на корупција, на крадење, на местенки, ќе се намали процентот на безбедносни проблеми, ќе се врати довербата во правосудството, во здравството, во образованието и тогаш ќе изникнат и ќе дојдат до израз и тие економски, интелектуални и секакви други капацитети, кои значат вистински развој на државата. Тој момент е важен за сите граѓани, бидејќи иселувањето е закана за сите. Демократските капацитети што ги покажаа граѓаните значат задолжителна обврска за претендентите што сакаат да ја водат државата, за нула толеранција за корупцијата и криминалот, нула толеранција за нефункционален судски систем, нула толеранција за лошо здравство или образование, за лоши економски политики и слично. Кога еднаш автомобилот ќе тргне, нема веќе паркирање, граѓаните не сакаат да чмаат со години по некакви периферни и темни паркиралишта. Тие почнуваат да ја сфаќаат својата улога како директни креатори на иднината на сопствената држава, како мотор на автомобилот „Македонија“, дополнително сфаќајќи дека изборите се нивната шанса и дека со поголем одзив расте и степенот на пренесување на легитимитетот преку непосредна демократија, а со тоа, автоматски расте и легитимитетот на оној што на овој начин ја добил довербата на граѓаните. Тоа е тој систем на поврзаност како кај возилата, граѓаните го даваат импулсот за старт, а потоа запчениците (политичарите) треба да почнат да ги зголемуваат брзините за да може автомобилот побрзо да се движи напред, да добие „ГТ-ознака“ како брзите спортски модели. Така и нашата Македонија на брза лента да тргне кон ЕУ. Пораката што граѓаните ја испратија на овие избори не беше некого да казнат или некого да наградат, туку да кажат дека сите мора да тргнеме напред, потпирајќи се врз нашиот мотор, нашите сили, а не да чекаме некој друг да ни го турка возилото. Овој народ, со својот демократски капацитет, покажа дека имаме внатрешни сили да си ја средиме државата без никакви камшикари, но за да се случи такво нешто, политичарите треба да го слушаат пулсот на народот бидејќи тој најдобро знае што е добро за државата во која живее. Затоа и народот секогаш треба да се прашува, а не поединци самите да носат одлуки за целата држава и да говорат дека некој морало да носи тешки одлуки. Тешките одлуки не значат и исправни одлуки, па затоа никој да не се дрзнува да одлучува во име на сите други без да ги праша. Нема ништо тешко кога се сака, а народот кажа дека сака, сака нова, демократска, светла иднина за својата држава, која ќе јури напред кон прогресот, наместо да стои во место и да ја демонтира кој ќе стигне. Не попусто нашиот народ рекол, кола што стои скапува. Па затоа, ајде конечно да ја придвижиме напред нашата Македонија!...

Евакуација на аеродромот во Москва поради дојава за бомба...

Александар Русјаков Мојот ум функционира чудно. Од крајно бесмислени детали гради неверојатно интересни приказни, кои некогаш знаат да станат и книжевност. Исто и со информациите. Сеедно дали се небитни или суштински, мојот ум ги прифаќа со радост и потоа со нив гради светови и авантури, но извлекува и откачени заклучоци. На пример, одам на гласање. Мојот ум аздисува. Ме напаѓа со тешки размисли за иднината на Нордистан, ми црта скици на машини за патување низ времето напред каде што седи сексапилната иднина со високо прекрстени нозе како Шерон Стоун во „Основен инстинкт“. Сакам да му заповедам барем за миг да замолчи, ама тој ми истура врз глава куп прашања што не заслужуваат одговори. Дали мојот глас ќе им ја упропасти иднината на нордистанците? Дали утре ќе можам да се погледнам во огледало и да си речам, ете, им ја срушив иднината со пенкало? Дали мојот глас против иднината всушност ќе биде како да сум извадил едно шрафче од нивната моќна временска машина, па таа, на пат накај запад каде што изгрева сонцето, наеднаш зарибува? Дали всушност јас ќе бидам она безобразно парче мраз што удира во нивниот брод, кој со фрлено сидро плови напред и така им ја претворам замислената иднина во „Титаник“? Наеднаш застанав со намера да му влепам воспитна шлаканица. Умот ја извлекува раката од џеб и фрла кон мене два збора што ме удираат по нос. Тоа сосема ме збунува. Тој, умот, ја користи мојата збунетост, скока назад во времето каде што среде речница седи Шерон Стоун, па тивко, заводливо ја прашува, „Дали сакаш да одиме на романтична вечера?“. Шерон му се насмевнува, вели, „Баш се чувствував глупо како метафора за сексапилна иднина, со задоволство ќе дојдам со тебе“, па го фаќа мојот ум под рака и заминуваат. Ме оставаат сам на сред улица сосема збунет и обезумен. Се наведнав и ги зедов оние два збора со кои умот ме удри по нос. Гледам во нив… чучулиги и џунџулиња. Што, по ѓаволите, да правам со овие два збора? И зошто токму чучулиги и џунџулиња, а не, што знам, клукајдрвци и темјанушки? Продолжив накај гласачкото место. Зошто чучулиги, побогу? Можеби затоа што чу-чу е ономатопеја за воз. Да, јас како дете уживав да се возам во нив. А џунџулиња? Хмм, никогаш не сум бил нешто посебно опседнат со цвеќиња, освен ако не станува збор за цвеќиња на злото, името на розата, дива орхидеја, скршени цвеќиња, дамата со камелии, пурпурната роза од Каиро и така натаму, ама џунџулињава… стварно не зн… џун… џун… А-ха, ми текна! Јуни… на англиски џун (june), па јас неа ја запознав тој јуни во купето на возот и… Прекрасно! Може тоа треба да го направам, откако ќе гласам, да седнам на воз и додека се возам низ сегашноста, заборавајќи на… на тоа дека во Нордистан веќе нема возови. Нема, не возат. Или можеби се обидуваат да возат, ама или не стигаат на својата цел поради нашите шини или ако стигнат, а ти си во нив, буквално си се возел кон иднината, затоа што во меѓувреме си остарел. Можеби треба да појдам во соседна Србија или Бугарија и таму, на воз и… Е не можам. Не можам никаде. Затворен сум во Нордистан поради овие што ме носат во иднината. А-ха, не ме пуштаат да мрднам затоа што не ми важи важечкиот документ, а новиот ќе го извадам…, па во исто време кога оној што тргнал со воз низ Нордистан стигне на целта, односно кога двајцата ќе сме веќе стари. Враќајќи се во реалноста, гледам дека стојам пред училиштето каде што гласам, пушам цигара и сфаќам дека поминале десет минути, а јас веќе сум гласал. Ха, види како мојот аздисан ум знае да ми одземе парчиња од здодевното битисување испраќајќи ме на чудни патувања. Така е и со информациите што тој ги процесира низ мене, понекогаш и против моја согласност, за јас преку нив да извлечам заклучоци за светот во кој живеам и ме опкружува. Еве ви пример! Навечер, по осумчасовна креативна работа што ме исцрпува, сакам да го исклучам умот. Да гледам филм или фудбал без умот да ми додева. Или ако не гледам филм или фудбал, само да вртам ТВ-канали, светот да се тркала пред мене, а јас да не го забележувам. Тука умот краде детали од она преку кое јас „претрчувам“ и ми ги сервира под нос. Како пред некоја вечер. Еден ден по избори и губењето шанси на Ливерпул да се бори за титула. Го исклучувам умот и вртам канали. Безобразникот на двапати, без моја дозвола се вклучува и ме полни со информации преку кои, малку подоцна, добивам јасна слика за тоа како функционира тука и таму, односно дома и светот. Информација број еден. Емисија „Заспиј ако можеш“. Некој од колосите на интелектуалната бижутерија напишал дека Гордана Силјановска е националсоцијалист. За оние што не знаат, националсоцијалистичка е партијата на Хитлер, што значи дека Гога е нацист. А затоа ли Гордана Силјановска некако попреку ја гледа Рашела Мизрахи? Е па, велам јас дека треба да се свртиме кон Русија, а Путин и тука да спроведе денацификација. А? Што викате? Неверојатно, нели? А бе ни избори уште не завршиле, ама интелектуалната бижутерија си почна со своите налудничави наративи со кои ќе нè засмејуваат наредните години. Мене само ме радува што се ребрендирале во Народниот фронт на Јудеја, не… во Јудејскиот народен европски фронт, не… во… Информација број два. Геополитичка дебата на српска телевизија. Борел изјавил, парафразирам, дека Русија е обична бензинска пумпа што има нуклеарка. Јас запаѓам во восхит, па воскликнувам, а-ха, значи остарениот изветвен бордел Европа полн со стари и веќе здодевни блудни приказни, си ги исклучи нуклеарките одејќи по паметот на Грета Тумберг, па сега нема бензин за да патува низ времето и да стигне во реалноста што ја опкружува. Добро би ѝ дошла некоја обична руска бензинска пумпа. Исклучувам телевизор и вадам заклучок од двете информации. Интелектуалната бижутерија и нејзината партиска опција, навлечени на омраза кон својот народ и политичкиот противник, додека спроведуваат геноцидни наци-договори против Македонија, започнаа да халуцинираат нацисти кај своите противници, тормозејќи нè со мантрата дека ќе нè носат во иднината, среде ЕУ, која е толку сериозна и моќна што Шолц во Кина е примен од заменик-градоначалник на мал град, но и стабилна, држи до својот збор, па Макрон вчера ќе маршираше против Русија, ама денес вели дека не сака Европа да е вазал на САД или метафорично кажано, си го сечеме коренот за да тргнеме на пат кон илузија, а реално истрошена приказна, но одбиваме да застанеме на бензинска пумпа, оти горивото да ти било руско, па треба да продолжиме да се возиме на лаги и привиденија....

Естонија е една од европските земји, која, покажувајќи респект и уважувајќи ги статусот и правата на своите иселеници, на претседателските и на парламентарните избори дозволува електронско гласање во странство, и тоа уште од 2003 година. Нема никакво сомнение дека со тоа значајно се олеснува учеството на избирачите во естонската дијаспора. Естонија е мала земја, споредлива по големина со Македонија. Во Финска граѓаните што живеат во странство учествуваат на изборите така што им се овозможува гласање преку пошта, во дипломатско-конзуларните претставништва, или, пак, на финските бродови што се наоѓаат во странство. Слична е изборната регулатива во Шведска, со тоа што Швеѓаните во дијаспората имаат право да гласаат во шведските цркви во странство. Според статистичките податоци, учеството на изборите на шведски избирачи во странство, за кои се проценува дека вкупно ги има околу 700.000, на последните парламентарни избори беше маркантно зголемено – од 33 на приближно 40 отсто. Меѓу шведските партии се зголемува свеста дека значењето на избирачите во странство не може да се потценува, така што сѐ повеќе им се посветува внимание во изборната кампања, како на домашен терен, така и во земјите каде што живеат. Многу земји прават напори да го зголемат учеството на своите иселеници на изборите. Логиката е мошне едноставна. Гласовите на дијаспората вредат еднакво и имаат иста тежина при пребројувањето на вкупната сума на гласачките ливчиња во избирачките кутии. Но, кога е во прашање Македонија, состојбите околу гласањето на дијаспората се поразителни. Проблемот е во тоа што бројката на иселениците што се пријавуваат да го остварат своето право на глас е занемарливо мала, речиси безначајна. Се чини дека политичките партии во Македонија, со извесни исклучоци, речиси воопшто не го земаат сериозно потенцијалот на гласовите кој би можел да има влијание на изборните резултати. Факт е, всушност, дека континуирано го потценуваат гласот на дијаспората и воопшто не се ни трудат да овозможат подобри претпоставки за помасовен одзив на македонските избирачи кои живеат и работат во странство. А и како би можело да биде поинаку кога државата воопшто не се ни потруди да создаде барем минимум услови за поголема излезност, освен да се гласа во македонските амбасади и конзулати, кои најчесто се наоѓаат на стотици или илјадници километри оддалеченост од гласачите. Иселеничките организации со години наназад изнесуваат вакви забелешки, надевајќи се дека меѓу македонските политички фактори ќе се најдат и такви кои се подготвени да го слушнат тоа. Но, државните органи не покажуваат ни трошка слух за оваа проблематика и воопшто не се ни трудат на каков било начин да ги олеснат претпоставките и процедурите за поуспешно учество на дијаспората во гласањето. Во исто време, позицијата на самата дијаспора, да се обиде да изврши влијание за воведување на извесни промени на тој план, е целосно инфериорна. Искуствата од неколку претходни изборни циклуси, како и на актуелниве избори што се во тек, јасно сведочат дека гласањето на македонската дијаспора редовно завршува со слаб одзив, генерално како фијаско. Но, околу таквата оценка веројатно не би се согласиле сите. Посебно, можеби, ако се погледне и низ призмата на групирање и поделеност во етнички табори. Арбен Таравари, на пример, тврди дека никаква промена што се случила во Македонија не била можна без дијаспората. Која дијаспора? Ако станува збор за македонската дијаспора, во општа смисла на категоријата иселени граѓани од Македонија, тогаш би требало да претпоставиме дека и фотографиите што деновиве беа објавени од посетата на Таравари меѓу иселениците во Берлин, прикажуваат импозантен собир на македонски иселеници? Или ќе треба, можеби, да почнеме да користиме термин „македонско-албанска дијаспора“, со задолжителна фуснота (иселеници Албанци по потекло од Северна Македонија)? Таков импозантен собир меѓу македонската дијаспора, на пример, во Шведска, каде што живеат и работат преку 20-ина илјади иселеници од Македонија, веројатно би било невозможно да се постигне. Но, Таравари можеби требаше да биде поканет меѓу македонските иселеници во Шведска за да покаже за каков претседателски мандат се бореше на изборите? Чиј претседател сака да биде? Или целта му е само да го победи гласачкото тело на ДУИ? Како и да било, ниту Таравари, ниту, пак, кој било друг, нема да може да ја промени вистината дека дијаспората била и останува последно дупче на шупелката. Гордана Сиљановска Давкова од своја страна тврди дека ќе се бори за граѓански концепт на устав, кој исклучува етнички групирања во прв план. Колку е тоа можно и остварливо во држава во која политичките партии функционираат и ја остваруваат својата програма врз етнички предзнак? Дали настапот на политички лидери од Македонија меѓу избирачите во дијаспората остава впечаток дека се залагаат за хомогена, унитарна и мултикултурна Македонија, а не за национал-романтичарски идеи за форсирање сопствени јазици, култури и економска превласт во една толку мала и осиромашена држава како Македонија? Значењето на гласот на избирачите во дијаспората треба добро да се одмери на кантар, за да се оцени неговото значење и вистинската тежина. Но, тоа мерење треба да биде барем малку пософистицирано од мерењето на жива јагнешка мера на кванташки пазар. Бидејќи, она што ќе остане како „заклано“, одрано и исчистено, треба да го прикаже вистинскиот квалитет, а не да остави горчлив вкус на превртливи и ситнополитикантски пазарења со преварантски цени на производите, од кои страдаат сите. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Ивица Боцевски Кој повторно го загрозува мирот на граѓаните на Македонија и се заканува со етнички војни? Над триесет години досието врзано со „Илирида“ останува голема мистерија, но и натаму „воскреснува“ и се „повампирува“ при критични моменти за македонската политика или кога на некој албански лидер или на некоја албанска политичка партија во Македонија им претстои заминување во опозиција. За жал, Илирида повторно ја видовме, иако за волја на вистината не беше спомената, на онаа симулација од Собранието, предводено од Али Ахмети, каде што се менуваше Уставот и се избираа органи на власта. Како поинаку, освен како закана од активирање на идејата Илирида, да се протолкува свикувањето на моноетничко собрание, тотално вонинституционално и надвор од секој здрава памет? Референдумот на Албанците во Македонија за политичка, територијална или културна автономија се одржа на 11 и 12 јануари 1992 година. Во датумите што потоа следуваа, Мерсим Положани, тогаш виден лидер на ПДП, ја прогласи „Илирида“, но истовремено и ги замрзна сите активности за нејзина де факто реализација. Во тоа епоха, кусо време постоеше и едно координативно тело што се нарекуваше „Совет на албанските партии“ како чадор-организација за партиите на етничките Албанци од Косово, Македонија, Србија (Прешевската Долина) и од Црна Гора, а тој Совет издаде соопштение дека идејата за „Илирида“ ќе се активира доколку пропаднат обидите за решавање на проблемите на Албанците во Македонија по демократски пат. Нормално, медиумите на македонски јазик, другите политички партии во Македонија и институциите на македонската држава го прогласија овој референдум за нелегален и нелегитимен. Тука некаде заврши целата приказна. Идејата, пак, остана да виси како Дамоклов меч над младата македонска демократија. Една слична идеја, пак, идејата за Република Српска беше прогласена на 9 јануари 1992 година, исто така, замрзната до прогласувањето на босанската независност (Република Српска стана реалност на 26 март 1992 година). Денес, Република Српска е реалност, а Илирида е (сè уште) дел од историјата. Иако, знаејќи го Балканот мошне брзо идеите од буништето на историјата испливуваат во реалната политика. Овој пат знае да биде мошне краток. Цели петнаесет години потоа целото досие врзано со „Илирида“ останува една голема нерасчистена епизода од современата македонска историја. Кој го организираше референдумот и кој го спроведе? За кое прашање (или прашања) се изјаснуваа граѓаните што гласаа на овој референдум? Кои тела го спроведуваа референдумот? Кое тело (институција) му даде мандат на Мерсим Положани да ја прогласи „Илирида“? Кои беа конститутивните акти на овој ентитет? Што значеше идејата за автономија? До кога или со што е замрзната идејата за „Илирида“? Која беше врската меѓу овој референдум и Декларацијата на ПДП-НДП поднесена во Собранието во 1991 година? Дали постои врска помеѓу овој концепт и конфликтот во 2001 година и така натаму… Сепак, овој датум останува во хронологијата и во релевантните публикации за политичката и уставната историја на Република Македонија. Типично за многу настани во изминативе години македонска независност, по иницијалната експлозија во јавноста следуваше голема тишина. Потоа „прокламаторот“ Мерсим Положани стана заменик-министер за правда во една од македонските влади, а неговото име се влечеше и низ некои коруптивни афери (тој ни откри дека „сопруга не е род“ кога беше обвинет за непотизам, односно дека ја злоупотребил функцијата за да ѝ помогне на сопругата или на нејзиното семејство). Што е уште потипично за Балканот и во стручната и во политичката јавност многу малку се знае за целиот случај. Не можете ништо да најдете на интернет (вредно за анализа и коментирање), публицистиката е уште позатворена, а и актерите на тие настани се веќе заминати во политичка пензија (барем оние најекспонираните). Граѓаните, пак, на Македонија, и Албанците, и сите други, сè уште се збунети за генезата и импликациите од овој чин. Можеме да го толкуваме овој настан како обид за создавање нова нација на Балканот, можеби станува збор за акт на протест против одбивањето значаен дел од барањата на политичките партии на Албанците при изработката на Уставот и другите конститутивни акти на Република Македонија (веќе споменатата Декларација на ПДП-НДП) или, пак, некоја инерција од сличните процеси што се одвиваа во другите југословенски републики. Доколку се послужиме со аналогијата како метод во политичките науки, можеме да најдеме паралели меѓу „Илирида“ и Република Српска, Пале и Шипковица, ОНА и Војската на Република Српска. Се надевам само дека разврската на прашањето со Косово нема повторно да предизвика слични паралели помеѓу овие два проекта. Теоретичарите на заговорот сигурно имаат и други толкувања на целиот овој комплекс прашања. Нејсе, сметам дека цели триесет и кусур години по овој настан вреди да се повикаат актерите на овие настани за да ги објаснат случувањата поврзани со овој референдум, мотивите и претпоставените импликации од овие активности. Исто така, актерите им ги должат на македонската историографија и политичка наука, документите, записниците од состаноците, како и самата форма на референдумското ливче, за да имаме целосна слика за овој процес кога ќе се пишуваат овие поглавја на современата македонска историја. На Балканот најчесто работите знаеме да ги закопаме под земја, па затоа секоја политичка пролет нѝ изненадува со својата богата и раскошна флора. Исто така, најсериозниот проблем поврзан со ова прашање е политичката манипулација на политичките елити со граѓаните. Доколку е можно толку брзо да се организира референдум, да се прогласат резултати и темата да се затвори, како и потоа актерите од (условно кажано) двете страни да се најдат во највисоките политички позиции на една држава, се поставува прашањето за зрелоста на македонската политичка нација. Имено, еднаш Владимир Глигоров за Македонија изјави дека таа е еден модус вивенди, а Зоран Ѓинѓиќ во својата книга „Југославија како недовршена држава“ посочи дека Југославија ќе се распадне затоа што таа е производ на своевиден пакт помеѓу различните републички и покраински елити, без да се имаат предвид реалните желби и потреби на нејзините граѓани. Леснотијата со која овие клучни теми за изградбата на нацијата и институциите поминуваат и поминувале во Македонија, вклучувајќи го тука и Охридскиот рамковен договор, е мошне загрижувачка. Уште поалармантна е, пак, идеолошката превртливост на политичките партии во Македонија. Речиси секоја политичка партија од албанскиот блок го помина по неколкупати патот од реториката дека „Илирида“ е реалност што треба да се реализира до „мавање во гради“ дека Македонија е држава на сите нејзини граѓани, а проблемите се решаваат низ институциите (најчесто во зависност од тоа дали односната политичка партија е на власт или во опозиција) додека, пак, партиите од другиот блок, исто така, неколкупати го поминаа патот од жесток македонски национализам до „гулаби на мирот“ (повторно во зависност од нивната политичка позиција). По петнаесет години државност, време е од дневниот ред да се симне прашањето дали Македонија сѐ уште е во фаза на проект или, пак, веќе е изградена држава и нација. Дел од зрелоста на една политичка заедница се гледа и во подготвеноста да се отворат и да се дискутира за сите теми од заедничкото живеење. „Илирида“ е една од овие теми. Дали симболот на „Илирида“ е дел од минатото, дел од политичката митологија или, пак, конститутивен акт на еден сѐ уште неактивиран ентитет на Балканот е прашање за кое јас, во моментов, немам јасен и недвосмислен одговор, затоа што ниту еден од деталите поврзани со овој процес не ѝ е познат на македонската политичка и стручна јавност. Одговорот го знаат клучните чинители и актери во македонската политика од иницијалните моменти на создавањето на новата македонска држава, а јас најискрено се надевам дека тие наскоро ќе ја удостојат љубопитноста на јавноста за сите детали поврзани со проектот „Илирида“. Во меѓувреме, должни сме да го потсетиме Али Ахмети дека сите изведувачи на „симулации“ во земјите од поранешна Југославија што завршија со рушење на уставниот поредок, на крајот се најдоа пред меѓународното судство за злосторства против човештвото, а прекуноќ се преобразија од „партнери на меѓународната заедница“ во штитеници на затворските институции низ западниот свет. Али Ахмети останува последниот лик од поранешна Југославија што го загрози мирот на граѓаните на постјугословенските простори, во името на некои големи етнички државни проекти, а кој сè уште не се соочи со меѓународното судство за воени злосторства и злосторства против човештвото. Редно е тој да се потсетува на овие факти пред повторно да си игра „симулации“ што имплицитно оживуваат сеништа од минатото. А време е и конечно граѓанска Македонија да ги победи сите големоетнички и големодржавни идеи и проекти. Веќе никој повторно не смее да ги загрози, мирот, достоинството и човековите слободи и права на граѓаните на Македонија!...

Секој изборен дебакл е последица на дебакл во времето на владеењето. Гласачкото тело на СДСМ на овие избори се подели на три дела. Кај Пендаровски, кај СДСМ и кај Максим. Најлојалните, преку претседателскиот кандидат на партијата ѝ дадоа речиси 200 илјади гласови, но да не заборавиме дека кандидатот постојано имаше повисок рејтинг од партијата, па сепак гласовите за него во неделата беа главно од корпусот на сдсмовските гласачи. Згора, некои, би ги нарекол „случки“ на власта, го срозаа изборниот рејтинг на СДСМ. Особено партијата како да ги игнорираше реакциите за функционерските плати, за Кривичниот законик, за европското знаменце, за проблемот со патните исправи. Дополнително, гледано низ призмата на граѓаните, ДУИ објективно беше камен околу вратот на СДСМ посебно на мистиката со темата „Бехтел и Енка“, па „Соравија“ и внуците на лидерот на ДУИ, дури и со бизарноста за петардите во џипот и слични случки. Башка, рејтингот на судството, перцепцијата за корупцијата, последниот извештај на Стејт департментот за состојбите во земјава со човековите права и слично. Кумулативно, целата општа состојбата се сруши и врз претседателскиот кандидат што СДСМ го поддржува. Тука, секако е и темата за уставните измени, товар што ова раководство на СДСМ го носи за време на целиот свој мандат, а дополнително медиумите, посебно највлијателните, националните телевизии, за цело тоа време, заедно со ВМРО-ДПМНЕ, кампањски ја враќаа „гордоста на нацијата“ и сето главно врз грбот на СДСМ. Дека СДСМ секогаш самиот се поразува себе е доказ и феноменот Максим кој, да не речам националистичка, но ајде националромантичарска или како доминантно и кај ВМРО-ДПМНЕ, квазипатриотска структура, беше факторот кој дополнително или дури доминантно, сеедно, го порази СДСМ. Епилогот, сепак, ќе го каже 8 мај, но веќе е извесно дека СДСМ веројатно почнува да размислува па дури и да се подготвува за конгрес. Па, нели, народот е во право и кога греши. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Цивилмедиа (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Сите беа шокирани од резултатите од првиот круг на претседателските избори во средата: и во штабот на ВМРО-ДПМНЕ, и во штабот на СДСМ, и граѓаните што во софите беа залепени пред телевизорите за да видат каде се собирале нивните гласови; и политичките аналитичари, и активистите на теренот, и претседателските кандидати (и оние со драматично високи резултати и оние што беа силно поразени). А веројатно исто толку биле шокирани и оние во клучните амбасади, чии луѓе задолжени за анализи на политичката ситуација предвидуваа победа на опозициската кандидатка, но не во толкави размери. Сега таму веќе се пренесуваат до престолнините анализите за можниот развој на настаните доколку на 8 мај се потврди на двете гласања широката победа на опозицијата. И каде мисли да оди Македонија, или уште попрецизно – дали ќе стои во место? Еве пет зaклучоци што може да се изведат по гласањето во средата. 1. Патриотската десница го преплави наративот Пред два месеци на ова исто место пишувавме дека четворица од петтемина кандидати на македонските партии се „борат за своето право да живеат во минатото“. Дека се постави мизансценот за судирот на патриотската десница. Дека и покрај изјавите на Билјана Ванковска дека таа била левичар, и таа и Гордана Сиљановска-Давкова, Максим Димитриевски и Стевчо Јакимовски ги грее ист шинел во чии пазуви се завиткани ливчиња со слични пораки: дека Преспанскиот договор, Договорот со Бугарија и францускиот предлог се пропаст за Македонија, изневерување на македонскиот народ, на неговите историски корени, на неговата вековна борба, на гордото минато. Дека во оваа претседателска битка Стево Пендаровски може да влезе порелаксиран, затоа што нема противник од либералниот блок кого треба да го победи. Дека не е без шанси да излезе како победник на 8 мај, бидејќи како единствен претставник на либералниот и левичарскиот дел од Македонија може да го запре популистичкиот налет во кампањата. Овие препоставки, кои можеби изгледаа реални во тоа време, на 24 април се покажаа како погрешни. Подолго време се забележува дека Македонија се движи надесно, и тоа не кон класичната десница, туку кон тврдата популистичка десница. Иако онаа дебата на седумтемина на Македонската телевизија беше бескрвна, лимитирана со крути правила за да се избегне можната поостра размена меѓу одредени кандидати, таа на свој начин го одреди правецот на она што следуваше на гласањето. Пендаровски беше осамен во ставовите и под силен удар на другите четворица. Тие го пренесуваа гласот (или го насочуваа) на оние што знаеја дека ќе излезат на гласањето. И да биде поинтересно, оној што до пред три години беше горд припадник на сдмсмовската дружина, Максим Димитриевски, најчесто предничеше во нападите. Тој со патриотската реторика, која веќе се знаеше, конечно го трасираше патот кон разочараните левичари, кои се дури и навредени од Преспанскиот договор и францускиот предлог. Патриотската десница уди печат на наративот, Пендаровски разбра што се случува. 2. Македонија – земја на национализмот Кога со месеци, па и цела година наназад Христијан Мицкоски и вмровски првенци го напаѓаа ДУИ од сите орудија, главно со обвинувања за криминал и господарење со државата, тоа имплицитно ги подгреваше националистичките чувства кај Македонците, особено со синтагмата дека се „граѓани од втор ред“. Во последните денови од кампањата Мицкоски претстави нов слоган – „цикличен артаноиден режим“, го потценуваше и напаѓаше Али Ахмети, велејќи дека наместо како идеолог на крајот ќе завршел како ситен криминалец. Сите знаеја дека ќе дојде одговорот, само прашање беше кога. Тој стигна на митингот на скопскиот плоштад во неделата вечерта со приказните на Ахмети дека Мицкоски бил пораснат на гурабии и кекси, а тој во кула од камен што три пати била горена, дека не требало да се осмели да започнува проблеми. Од илјадниците грла на плоштадот ечеше „УЧК, УЧК“, а тој восклик го прифати и Ахмети на микрофонот. А еден ден подоцна на ТВ 21 изјави: „Тој не требаше да ја започне оваа битка бидејќи со мене не може да излезе на крај“, зборувајќи на колку лидери дотогаш им ставил крај на кариерата. Истиот ден, непосредно пред молкот претседателскиот кандидат Бујар Османи изјави дека „слоганот „Македонија повторно твоја” е најшовинистичкиот слоган што можеше да се измисли“. Некои од аналитичарите велат дека токму таа националистичка битка во тие два-три дена ѝ донесла на Силјановска-Давкова можеби 30 илјади гласови повеќе. Тоа се претпоставки, може да се точни, а можеби и не. Никој не спомена колку националистичките слогани на Ахмети (а не заборавената зелена агенда или европската реторика) му донесле гласови на Бујар Османи. Десет илјади, дваесет илјади плус? Тоа беше извонредно враќање на деновите и годините што многу добро ги знаеме од дружбата на Ахмети со Никола Груевски, кога како сложни браќа го хранеа национализмот во сопствените етнички средини. Затоа што ништо не успева подобро во оваа етнички комплицирана земја како национализмот (со неколкуте исклучоци, кои брзо ги снемуваше). Можеби и не се сакаат, можеби и навистина Мицкоски сака конечно да го тргне ДУИ од власта, но и тој, како и неговиот претходник Груевски, добро разбира дека нема ништо полепливо на оваа почва од националистичките слогани. Со неговата „интервенција“ Али Ахмети ѝ направи огромна услуга на Гордана Силјановска-Давкова, а граѓанските пораки на Стево Пендаровски ги премести на маргините. Али Ахмети дополнително го „закопа“ СДСМ. Без да му трепне окото. Ден пред молкот, во Демир Хисар, Пендаровски упати апел до ДУИ и до Христијан Мицкоски да се воздржат од засилување на реториката на меѓунационална основа: „Немојте два, три дена, пет дена пред изборите, да ја кревате реториката на меѓунационалната тема, затоа што таа е многу чувствителна, многу експлозивна“. Пендаровски многу добро знаеше дека за само неколку дена може сериозно да се скрши неговиот базен на гласови и тие да отидат во други сливови. Како и што се случи. Тој ниту имаше време, ниту механизми да се обиде да ја намали штетата. 3. Победоносниот Максим Димитриевски За оние што внимателно ја следеа кампањата, ги гледаа говорите на Максим Димитриевски пред мал број луѓе (освен во неколку случаи), ги слушаа пораките во кои нема интерпукциски прекини или ораторски вештини, беше загадочно да се претпостави колку гласови ќе се слеат на неговото конто. Резултатот беше спектакуларен, 83.000 гласови. Тој, всушност, е вистинскиот реален победник на првиот круг на изборите, затоа што во супер кратко време се издигна на такви висини. Со исклучително скромна партиска мрежа, со многу мал пропаганден апарат, со соработници (освен неколкумина) кои се речиси непознати, Димитриевски го пробиваше невидливиот пат кон разочараните сдсмовци, оние кои припаѓаат кон патриотското крило на партијата. Кои не сакаат да го дадат гласот за кандидатката на ВМРО-ДПМНЕ, но на кои им пречат „предавствата“ на раководството на СДСМ со Преспанскиот договор и францускиот предлог. Новинарот Сашо Орданоски оцени дека неговата партија ЗНАМ има многу сличности со Социјалистичката партија на Србија на Ивица Дачиќ – дека е левичарска, но со значителен националистички багаж. Оваа квалификација не е далеку од вистината. Програмските определби на Димитриевски се магличасти, во нив нема некоја кохерентна идеја, но има јасна порака – дека ЗНАМ сака да биде дел од власта по 8 мај. Нема да чуди ако уште нови кохорти разочарани сдсмовци го заокружат бројот на пред ЗНАМ на парламентарните избори, затоа што на ваков или онаков начин би можеле да имаат некаква корист доколку партијата стане дел од власта. Приказната на Максим Димитриевски не е нешто посебно нова – така беше во 1998 со Демократска алтернатива на Васил Тупурковски и во 2006 со НСДП на Тито Петковски. И двете партии создадени од левичарски политичари и активисти завршија во владите на ВМРО-ДПМНЕ. Првата се распадна и исчезна, втората се маргинализира и сега е во старото јато, во коалицијата на СДСМ. Како ќе биде со ЗНАМ допрва треба да видиме. Некои анализи велат дека со сегашниот број гласови ЗНАМ би освоил 10 пратеници на парламентарните избори. Но гласањето на 8 мај нема да биде само за седум кандидати, туку за многу повеќе партии. Каде ќе се слеваат гласовите ќе треба да причекаме да видиме. 4. „Несреќните случаи“ на Ванковска и Јакимовски Многумина побрзаа да кажат дека Левица доживеала сериозен неуспех на овие избори. Според бројките, тоа така и изгледа. На локалните избори во 2021 Левица доби 50 илјади гласови на советничките листи, додека за нивната кандидатка Билјана Ванковска сега гласаа 41.000. Го стигна ли својот изборен плафон Левица? Пребрзо е да се каже. Ванковска не беше баш најдобар избор за претседателски кандидат. Таа во кампањата одеше дури и подалеку од радикалните идеи на Димитар Апасиев и другарите. Тоа беше главно нејзино пледоаје, отколку изборна програма на Левица. Слоганот што се експлоатира „Неподмитливите во Собранието“ и додека траеше кампањата на Ванковска е стриктно наменет за парламентарните избори. Ванковска на моменти изгледаше како туѓ елемент во бунтовничкото ткиво на Левица. Нејзините борбени слогани против НАТО и ЕУ, прво да се гледа на Исток, а потоа можеби на Запад, не кореспондираа со ставовите на многу гласачи на Левица, кои се и рокери, и алтернативци, и субкултуралисти, па и анархисти, но кои главната инспирација не ја црпат на Исток. Левица не е против ЕУ, но сака да одговараат оние што го потпишаа Преспанскиот договор. Ванковска мислеше поинаку. Таа се гордееше со пораките што ѝ ги пратила една ирска политичарка, која, сепак, ја заработува својата плата како пратеничка во Европскиот парламент. Тоа беше неуверлива дискрепанца. Едноставно, обидот на Ванковска беше предореден на мал успех, кога се знаеше дека таа пред пет години беше во штабот на Силјановска-Давкова како клучен советник. А тој штаб беше сѐ само не левичарски. Стевчо Јакимовски Северна МакедонијаСтевчо Јакимовски Северна Македонија Претседателскиот кандидат Стевчо ЈакимовскиФотографија: Petr Stojanovski/DW Случајот на Стевчо Јакимовски е трагичен со својот развој. На 1 март објави дека ги собрал потписите за кандидатурата, а на 18 март, речиси од нигде никаде, САД го ставија на црната листа поради вмешаност во коруптивни дела во својство на градоначалник на Карпош. Неговата кампања беше завршена уште пред да почне. Без оглед колку и да се трудеше. Затоа сегашните потсмевања, особено од вмровски првенци, дека имал 8.000 гласови, две илјади помалку од собраните потписи, се прилично злонамерни. Неговите шанси за некаков посериозен успех и така беа мали, но ставањето на црната листа ги уништи сите надежи. Тој беше обележан, гласачите одбегнаа да се приклонат кон така американски оцрнет, па дури и во општината каде што е прв човек. Многу негови ставови беа слични на оние на Ванковска и Димитриевски, па дури имаше и некои оригинални и исправни забелешки, но од 18 март имаше само малкумина што сакаа да ги слушнат. 5. Тешка лекција за СДСМ Веројатно ни во најцрните прогнози сдсмовското раководство, членовите на партијата и поддржувачите не помислува на толку мал број гласови за Стево Пендаровски. Затоа главниот шок не беа 360-те илјади гласови за Силјановска-Давкова, туку 180-те илјади за Пендаровски. Многумина сега се подготвени да пукаат врз СДСМ како „врз мртов Германец“ и да ги обвинуваат за сѐ и сешто. Штом поразот е толку голем, нешто не било како што треба. Па дури и во презентирањето на наративите за успесите на владата, особено во решавањето на енергетските проблеми, спречувањето на колапсот со парното греење во Скопје, порастот на платите и пензиите, влегувањето во НАТО, европската агенда… Димитар Ковачевски, претседател на СДСМ Северна МакедонијаДимитар Ковачевски, претседател на СДСМ Северна Македонија Димитар Ковачевски, претседател на СДСМФотографија: P.Stojanovski /DW Но кога првиот вицепремиер од главниот партнер со владата цинично и провокативно ќе игра фудбал со колегите министри од ДУИ во својата канцеларија или ќе шутира на кош, кога ќе манифестира огромна ароганција за некаква недопирливост, кога аферите поврзани со челниците на ДУИ ќе ја доминираат агендата во јавноста, поддршката се намалуваше ли намалуваше. Приказната за корупцијата стана главна агенда во државата. Неа особено ја поттикнуваа клучни амбасадори. Димитар Ковачевски како премиер за да ја зачува владата и да не ги наруши премногу односите со ДУИ, балансираше на јаже едвај да се одржи, а не беа луѓето од ВМРО-ДПМНЕ кои беа главни нишачи на тоа јаже, туку важни луѓе на ДУИ. Тој не успеа да излезе од тој маѓепсан круг, трудејќи се да даде сѐ од себе да покаже дека владата навистина знае да работи. Може цел ферман да се напише за овој комплициран однос во различните владини кабинети. Дури и да се правиме поручници по битката, од денешен аспект веројатно најдобрата одлука за СДСМ ќе беше ако пред една година се распуштеше Собранието, кога веќе се знаеше дека нема да има уставни измени, па тогаш да се оди на оценка пред гласачите. Во анкетите тогаш немаше толку голема разлика. Но, тоа е веќе минато, на СДСМ сега му треба иљач што побрзо ќе ги залечи раните. (Dw) Љупчо Поповски...

(…) Ни нудат европска иднина, без ништо да сторат за европската сегашност. 3. Така што, Христијан Мицкоски може да намали со чаламот дека „цунамито се крена и на 8 мај ќе ги потопи целосно“. Барем во првиот круг од претседателските избори, ВМРО-ДПМНЕ горе-долу ги доби гласовите што редовно си ги добива. Не е ВМРО-ДПМНЕ толку заслужно за резултатите од овие избори, колку што е тоа заслуга на СДСМ. Не е цунами. Но, вистина е потоп на СДСМ, оти досега не им се случило да освојат помалку од 200.000 гласа. Ама, тој потоп не е предизвикан од цунамито на ВМРО-ДПМНЕ, туку од одлевањето на гласови од СДСМ. Тече на сите страни. Вечерта по првиот круг од претседателските избори, Мицкоски им се заблагодари на тие што гласаа за Сиљановска-Давкова, ги повика да гласаат тие што не гласале за никого, ама им се обрати и на „оние кои излегоа и гласаа за власта, сакам да знаете дека нема да има освета кон било кој“. Сакам да верувам дека споменувањето на зборот „освета“ му се откачи на лидерот на ВМРО-ДПМНЕ како последица на фројдовска грешка, што му излезе од потсвеста од 11-годишното црно време на владеењето на МВРО-ВМРО кога знаеја кој како гласал, инаку „пиштење, вриштење ќе има“. Навистина утешно за тие што гласале за Стево Пендаровски и за тие што ќе гласаат за власта на 8 мај. 4И – како цреша на шлагот на тортата, за свечено одбележување на светлата европска перспектива се појави Али Ахмети на централниот митинг на Европскиот фронт на ДУИ за нивниот кандидат за претседател на државата Бујар Османи на Плоштадот Македонија во Скопје да извикува од говорница: „УЧК, УЧК“, а илјадници мажи во толпата да му скандираат, без ниту едно државно знаме, веејќи само албански знамиња и чат-пат по некое американско. Навистина, нема откажување од иднината. Колумната на Горан Михајловски во целост прочитајте ја тука...

Кина во петокот усвои закон со кој јасно им дава до знаење на главните трговски партнери дека можат да очекуваат одмазда доколку воведат царини за кинески стоки. Законот за царинските тарифи беше одобрен од највисокиот кинески законодавен дом по трите рунди разгледувања кои започнаа во 2022 година и е најновото дополнување на арсеналот инструменти за трговска заштита на Пекинг во услови на тензично примирје во трговската војна со САД по претседателствувањето на Доналд Трамп. Законот ќе стапи на сила на 1 декември, а содржи голем број законски одредби поврзани со царините за кинескиот увоз и извоз. Пекинг подготви одредби за даночни олеснувања и можни контрамерки за земјите кои ги прекршуваат трговските договори. Зголемените тензии со Соединетите држави и Европската унија само го зајакнаа верувањето на Пекинг дека мора да ги консолидира и подобри мерките што ги има на располагање, велат аналитичарите. „Се наметнува споредбата со нуклеарното оружје: го имате за да не го користите, туку за да ги одвратите другите да го користат против вас“, вели Хенри Гао, професор на Универзитетот за менаџмент во Сингапур. „Може да се каже дека (законот за царина – з.р.) не беше ни потребен, бидејќи Кина веќе има мерки за воведување одмазднички царини, по измената на законот за надворешна трговија во 2004 година. Мислам дека со вклучувањето (на ове одредби – з.р.) во новиот закон за царина, Кина сака да го каже следново: наше суверено право е, ако ни наметнете царини, да возвратиме со иста мерка“, додава Гао. Зголемената загриженост за огромниот производствен капацитет на Кина, чии евтини производи ја преплавија Европската унија, резултираше со отворање нов фронт во трговската војна меѓу Западот и азискиот гигант. Започна со американските увозни царини во 2018 година, потсетува Reuters. Во моментов Брисел истражува дали да воведе царини за увоз на кинески електрични возила, а Пекинг започна антидампинг истрага за увоз на електрични возила од ЕУ, потсетува Reuters. Во последните неколку седмици, Европската комисија отвори истраги за понудите на кинески компании на јавни тендери во неколку земји-членки на ЕУ и првпат одлучи да ја провери јавната набавка на медицинска опрема во Кина со цел да утврди дали европските компании се рамноправни со кинеските....

Петар Поп Арсов Што да се каже после шокантните резултати од претседателските избори од првиот круг, а да не биде повторување на се што беше кажано преку бројните анализи, коментари и мислења на експерти, политичари, аналитичари и граѓани уште во текот на пребројувањето на резултатите во средата навечер. Сега, кога се смири првиот бран на еуфорија и разочарување (како за кого), кога настапува период на отрезнување и активност во правец на финалната пресметка која што ќе се случува на осми мај, би можеле да кажеме нешто плус кое што ќе даде придонес во креирањето на големата слика за состојбите на македонската политичка сцена. Не ни е целта да зборуваме за тоа што ќе се случува во вториот круг од претседателските избори, односно првиот и единствен круг од парламентарните. Тоа е веќе толку јасно и очигледно. Целта е да повлечеме црта и да го направиме есапот за тоа кои беа главните фактори и причини кои доведоа до ваквите резултати. Целата е да се обидеме да разбереме кои се причините кои го предизвикаа историскиот минимум на гласови за една владејачка партија. Секако, целта е да разбереме и за обратното, за опозициската партија која постигна историски најголема победа од позиција на опозиција. Резултатите дефинитивно се шокантни! Ги надминаа предвидувањата и очекувањата и на најоптимистичките анкети кои укажуваа на сериозната предност која што ја имаше опозицијата и опозициската претседателска кандидатка во однос на власта. Далеку ја надминаа дури и онаа проектираната разлика од сто илјади гласови која беше најавувана пред изборите. Гледано од оваа перспектива, анкетите делуваат дури пристојно и резервирано во однос на бруталноста на резултатот кој што го испорачаа граѓаните иако токму таквите анкети беа синхронизирано оспорувани и негирани од повеќе страни. Разликата од над сто и осумдесет илјади гласови, што претставува повеќе од двојна разлика, говори за тоа што мислат граѓаните за понудата на македонската политичка сцена. Оваа разлика говори за тоа што мислат граѓаните за досегашните политики на актуелната власт и за постигнатите резултати од нејзиното владеење и за надежда која што ја полагаат на промените. Овие резултати претставуваат потврда и заверка на сите упатени критики од добронамерните луѓе, политичари и експерти кои постојано укажуваа на грешките, ароганцијата, игнорантскиот однос и штетноста на политиките кои што ги водеше оваа власт кон сопствените граѓани и држава. За штетноста на политиките на оваа власт, за корупцијата и криминалот, за целосната недоверба во правдата и правосудството, како и за големоит број промашувања се зборуваше постојано и истите се добро апсолвирана тема. Но, штетните политики не произлегуваат сами од себе. Тие имаат свои носители и репрезенти кои ги креираат и реализираат на персонално ниво. Штетните политики имаат свое име и презиме. За попрецизно да ги лоцираме најодговорните ликови кои доведоа до оваа состојба во државата во последните неколку години и кои всушност беа еден од значајните фактори кои имаа свој придонес на изборните резултати од првиот круг, ќе се спуштиме малку на локално ниво, во Куманово. Тоа е сосема разбирливо од причина што двата најистурени и најодговорни функционери од власта, поранешниот премиер и актуелен претседател на СДСМ, Димитар Ковачевски, и поранешниот МВР и генерален секретар на СДСМ, Оливер Спасовски, доаѓаат токму од Куманово. Куманово е нивниот домашен терен, нивниот бастион со кој се гордееа. Град од кој што добија толку многу. Колку му вратија на градот, се гледа од резултатите. Но, тоа е друга приказна со локални импликации. Сега зборуваме за импликациите на нивната политика на државно ниво илустрирани преку односот, оценката и гласовите на нивните сограѓани со кои беа „наградени“ во првиот круг од изборите. Имено, претседателскиот кандидат и протеже на кумановската двојка, освои само нешто над 7 000 гласови. Тоа е историски минимум на СДСМ во Куманово на сите можни избори (локални, парламентарни или претседателски) кои беа оддржани во Македонија од нејзиното осамостојување до денес. Резултатот на кандидатот на Оливер и Димитар, кој всушност е олицетворение на нивната политика, е резултат кој ќе биде запишан во историјата како најслаб до сега. Нормално е некој да победи, а некој да загуби. Чесниот пораз е составен дел од секој натпревар во кој мора да има победник. Но, резултатот кој што кумановци им го испорачаа на своите сограѓани функционери, луѓе кои биле на највисоките државни позиции и нема кумановец кој бил повисоко од нив, говори за тоа дека не ја оправдале довербата. Говори за тоа дека нивните штетни политики биле јасно препознаени. Говори за тоа дека правеле зулум во градот, се пресметувале со политичките противници од ВМРО, спроведувале реваншизам, бркале луѓе од работа и биле фокусирани на остварување само на својот личен интерес. Говори за тоа дека се пресметувале, до степен на политичко истребување и со својот довчерашен партиски другар, Димитриевски. Кумановци ги паметат одземањата на ингеренциите на локалната самоуправа и демонстрирањето на политичка моќ која што на најбрутален начин беше практицирана во Куманово. Затоа резултатот е таков. Затоа Силјановска и Димитриевски се далеку пред Пендаровски според бројот на освоените гласови во Куманово, кое што како феномен највеќе говори за тоа како мнозинството Кумановци ја перцепира генералната политика на двоецот Спасовски-Димитриевски. Резултатот говори за поимањето на мнозинството граѓани за тоа каков е односот и остварувањата на двајцата кумановци кон државата и какво е влијанието на нивните политики врз севкупните состојби во државата. Инфериорниот резултат на Ковачевски и Спасовски во Куманово претставува најверодостојната и најточната анкета за тоа што мислат граѓаните за нивните политики. Дебаклот кој што го доживеаа говори за тоа дека нивните најблиски најдобро го препознале погрешниот правец во кој што ја водат државата. Исто така, овие резултати не се само одраз на работењето или неработењето на актуелниот претседател, Пендаровски. Тие се одраз на вкупните политики кои што перманентно се наметнувани од власта на СДСМ, без претходно да добијат одобрување од страна на гласачите. Тоа се резултати кои ја отфрлаат политиката на меки државни удари преку кои постојано се дисторзираше волјата и поддршка на граѓаните која што ја давале за сосема други понуди и ветувања сервирани како предизборни лаги. Кумановци испратија порака до цела држава за тоа што мислат за сопствените сограѓани, Оливер и Димитар. Ако некој сè уште не ги запознал, ако некој сè уште има каква таква доверба во овие два лика, доволно е да погледне како поминаа тие кај своите најблиски и многу лесно ќе дојде до вистинскиот суд за тоа кои се политичките протагонисти кои се најодговорни за катастрофалните состојби во државата. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Многу доцна им стана јасно дека професорката Гордана Силјановска Давкова е во голема предност пред Стево Пендаровски. Но, кога конечно им текна, така збунети и исплашени почнаа со мудролии: Жена е, не е за претседател. Оп, автоматски професорката доби нови десетина илјади гласови. Продолжија: Стара е! Нема проблем, ајде уште десетина илјади гласови за Гордана. Се засилија: Изгубена е! Па па па, нови дваесетина илјади гласови плус на нејзиното конто. Во напад на глупост извикаа: Националистка е! Ајде уште триесетина илјади гласови плус за неа. И што научија? Ништо. Првиот ден по катастрофата избезумени вреснаа: Националсоцијалистка е! Совршено, во вториот круг само што и додадовте плус педесетина илјади гласови. Да видиме што е следно од „стратезите“, од бродарите без компас и бусола. Мој предлог: Канибалистка е, јаде деца за доручек, а навечер фрла чинки и прави влашки магии! Дилетанти! Драган Милосављевиќ новинар...

Цивилизациите се смртни, па и Европа Има гнев во моментите на шок што ги доживуваме, токму затоа што нашите сонародници, насекаде низ Европа, чувствуваат дека можеме да умреме или да исчезнеме Емануел Макрон 26/04/2024 13:19 Да, направивме многу во последните години. Значи, без оваа акција, без овој напредок во европскиот суверенитет и единство, несомнено ќе бевме престигнати од историјата. А освен тоа, доколку реагиравме како во времето на финансиската криза, ситуацијата ќе беше драматична. На финансиската криза пристапивме поделени и со мал суверенитет. Затоа ни требаа, се осмелувам да кажам, четири до пет години за да го решиме да го решиме тоа што беше решено за помалку од една година во Соединетите Американски Држави, од каде што дојде. Брзо реагиравме на кризите што ги доживеавме, обединето, што ни овозможува денес да застанеме заедно и да бидеме таму. Сепак, дали е ова доволно? Може ли да се појавам пред вас со говор на задоволство велејќи: „Ете, ние направивме сè добро, прекрасно, Европа е силна. Ајде да одиме, да продолжиме“. Луцидноста и чесноста бараат од нас да признаеме дека битката сè уште не е добиена, далеку од тоа, и дека на хоризонтот на следната деценија, бидејќи токму овој хоризонт мораме да го искористиме, ризикот е огромен да бидеме ослабени, па дури и исфрлени. Затоа што се наоѓаме во невиден момент на пресврт во светот, на забрзување на големите трансформации. Мојата порака денес е едноставна. Пол Валери, на крајот на Првата светска војна рече дека сега знаеме оти нашите цивилизации се смртни. Мора да ни е јасно дека нашата Европа денес е смртна. Таа може да умре. Таа може да умре, а тоа зависи само од нашиот избор. Но, овие избори мора да се направат сега. Затоа што денес е прашањето за мир и војна на нашиот континент и нашата способност да ја обезбедиме нашата безбедност или не. Бидејќи големите трансформации, оние на дигиталната транзиција, оние на вештачката интелигенција, како и оние на животната средина и декарбонизацијата, се случуваат сега, а прераспределбата на производните фактори се случува сега. А сега се решава прашањето дали Европа ќе биде сила на иновации, истражување и производство или не. Затоа што нападот против либералните демократии, против нашите вредности, против – го велам на ова место на знаење – она што е самиот супстрат на европската цивилизација, одреден однос со слободата, правдата, знаењето, се игра сега или не. Да, ние сме на пресвртната точка, а нашата Европа е смртоносна. Тоа едноставно зависи од нас. И ова е направено на многу едноставни набљудувања за да се документира сериозноста на моите забелешки. Како прво, не сме опремени да се соочиме со ризикот што е наш. И покрај сè што направивме и што штотуку го наведов, пред нас е клучно прашање за темпото и моделот. Почнавме преродба. Самата Франција го удвои буџетот за одбрана. Ние сме во процес да го направиме тоа со овој втор закон за воено програмирање. Но, на континентално ниво, ова будење е сè уште премногу бавно, премногу слабо наспроти раширеното повторно вооружување на светот и неговото забрзување. Кинеско-американската тензија доведе до зголемување на трошоците за оружје, технолошките иновации и зголемување на воените способности. Сега имаме непопречени регионални сили кои исто така ги покажуваат своите способности. Русија и Иран, да именувам само две. Европа е во ситуација на опкружување, туркана од многу од овие сили до нејзините граници, а понекогаш и во неа. Да, денес сè уште сме премногу бавни, недоволно амбициозни пред реалноста на ова движење и во контекст мора внимателно да го погледнеме, без оглед на идните рокови. Соединетите Американски Држави имаат два приоритети. Соединетите Американски Држави на прво место, и тоа е легитимно, а потоа кинеското прашање. И европското прашање не е геополитички приоритет за годините и децениите што доаѓаат, без оглед на силата на нашиот сојуз и среќата денес да имаме администрација многу посветена на украинскиот конфликт. И така што, оваа ера кога Европа ја купуваше својата енергија и ѓубрива од Русија, производи од Кина, и ја делегираше својата безбедност на Соединетите Американски Држави, заврши. Почнавме длабоки промени. Но, ние не сме во размери бидејќи се сменија правилата на игра. И затоа што самиот факт дека војната се врати на европско тло, но дека ја води сила со нуклеарно оружје, менува сѐ. Затоа што самиот факт дека Иран е на прагот да направи нуклеарно оружје менува сѐ. Првата промена на правилото. Втората е дека на економско ниво, нашиот модел како што е дизајниран денес повеќе не е одржлив затоа што легитимно сакаме да имаме сè, но тој повеќе не се држи заедно. Очигледно сакаме социјалност и го имаме најдарежливиот социјален и солидарен модел во светот. Тоа е сила. Ние сакаме клима, со енергија без јаглерод, но ние сме единствениот географски простор што ги усвои правилата за да го постигне тоа. Другите не одат со исто темпо. Сакаме трговија што ни користи, но со многу други кои почнуваат да ги менуваат правилата на игра, кои претерано субвенционираат, од Кина до Соединетите Американски Држави. Не можеме одржливо да ги имаме најпребирливите еколошки и социјални стандарди, да инвестираме помалку од нашите конкуренти, да имаме понаивна трговска политика од нив и да мислиме дека ќе продолжиме да создаваме работни места. Тоа не држи повеќе. Европа е разговор кој никогаш не завршува. И тоа е проект, згора на тоа, кој нема граници. Од филозофска, цивилизациска гледна точка, тоа е точно. Никогаш да не заборавиме дека киднапирањето на божицата Европа се случи на наводно азиски земји од грчки бог. Има форма на нејасност и затоа не завршува. Токму овде, на Сорбона, Ернест Рeнан се запраша што е тоа нација. И дојде време Европа да се запраша што има намера да стане. Во моите очи, да се зборува за Европа е секогаш да се зборува за Франција. Но, разбирате, живееме во решавачки момент. Нашата Европа може да умре, ви реков, и може да умре преку форма на историска измама. Тоа е затоа што таа направи многу работи во последните децении; тоа е дека, на некој начин, европските идеи ја добија Грамшиовата борба; тоа е дека сите национализми низ Европа веќе не се осмелуваат да кажат дека ќе го напуштат еврото и Европа. Но, сите нè навикнаа на еден дискурс кој е „да-но“, што ќе рече: „Ќе ставам во џеб сè што направи Европа, но ќе го поедноставам, но ќе го направам без да ги почитувам правилата, но јас во основа ќе го направам тоа со прекршување на неговите основи“. Во суштина, тие веќе не предлагаат да се остави зградата или да се урне, тие само предлагаат да нема повеќе правила за косопственост, да не се инвестира повеќе, да не се плаќа киријата. А ризикот е што сите останати стануваат плашливи велејќи: „националистите, антиевропејците се многу силни насекаде во нашите земји“. Нормално е, има страв, има гнев во моментите на шок што ги доживуваме, токму затоа што нашите сонародници, насекаде низ Европа, чувствуваат дека можеме да умреме или да исчезнеме. Одговорот не е во плашливоста, туку во смелоста. Одговорот не лежи во тоа да кажеме: „секаде се зголемуваат“ и да си кажеме: „Имаме избор“. Оваа година Британците ќе ја изберат својата иднина, Американците ќе ја изберат својата иднина; на 9 јуни и Европејците. Но, изборот не е да се прави како што секогаш правевме, не е само да се приспособиме. Станува збор за преземање одговорност за нови парадигми. Значи, добро знам, по Волтер, тешко е да се биде оптимист – можеби за некои е дури и прашање на кредибилитет – го знам тоа. Но, тоа е форма на оптимизам, на волја. Да, верувам дека можеме да ја вратиме контролата врз нашите животи, врз нашата судбина, преку моќта, просперитетот и хуманизмот на нашата Европа. И во основа, во време кога времињата се неизвесни, да се повтори, без добро да се цитира, она што Хана Арент го рече во „Состојбата на современиот човек“: најдобар начин да се знае иднината е кога настаните ќе се вратат, кога Неочекуваното е таму, најдобриот начин да ја знаеме иднината значи да даваме ветувања што ги исполнуваме. (Емануел Макрон е претседател на Франција. Ова е мал дел од неговиот обемен говор што го одржа на Универзитетот Сорбона во Париз на 25 април 2024) Поврзани содржини Цикличен режим на национализам 23/04/2024 13:04 Се чини дека сè оди наопаку за Риши Сунак 22/04/2024 15:04 Оган и пламен за веќе запалените објекти, како Универзална 18/04/2024 13:04 Урсула фон дер Лајен се бори за уште еден мандат, а во исто време се крие 17/04/2024 15:04 Македонија по изборите 16/04/2024 15:04 Каков е развојот со или без ЕУ 14/04/2024 22:04 Идеите на Гордана и Билјана 11/04/2024 08:04 Подземјето сака победа на изборите 09/04/2024 16:04 Најчитани Токсикологија останува без д-р Беќаровски: Време е приватна клиника да отвори одделение за детоксикација 23/04/2024 09:36 Ви го откриваме најдобриот рецепт за маринада која и најтврдото месо го прави меко 25/04/2024 14:15 „Дневник“: Странска интервенција од неочекуван правец ги смени македонските избори 26/04/2024 10:47 Зошто вратата од бањата секогаш треба да ја држите затворена? 25/04/2024 10:18 Крај на ретроградниот Меркур! Прогноза за сите хороскопски знаци, два знака се најголеми среќници 25/04/2024 11:49 Како да го изберете и како да го подготвите јагнешкото месо за Велигден? 22/04/2024 12:14...