Несреќата во Кочани не е судбина, туку резултат на несовесноста и корумпираноста на државните инстутиции и на одговорните во нив. Пишува Кица Колбе. Со поимот менталитет се означува карактеристичниот начин на однесување и мислење на една група, заедница или народ, кој поединците го прифаќаат преку колективната меморија, но и како резултат на социјализацијата. За разлика од науката и писменоста, кои ги учиме во школите, менталитот го „учиме” несвесно, со тоа што децата ги прифаќаат начините на мислење, чувствување и однесување најнапред во фамилијата, а потоа и во пошироката околина. Менталитетот е слика за себе, светоглед и начин на постапување. Овие нешта се повлијаени и од несвесно прифатените „митови” за нас во светот – во минатото и во сегашноста. Тие се во нашето мислење силна „подземна река”, зашто често не сме свесни дека поради нејзиното влијание, на настаните и на состојбите реагираме постојано на еден ист начин. За да ја запознаеме погубната „матрица” која ја повторуваме во нашето однесување, мора да ги препознаеме „митовите” со кои таа се храни. Тие се често производ на ненадминато историско искуство на порази. Наместо на поразите да им се пристапи критично-аналитички, па од тоа сознание да се направи нова стратегија и да се промени досегашното однесување, во македонското себедоживување поразите обично се архаизираат во предисторски мит. Историјата во светогледот на просечниот Македонец повеќе е судбина, а помалку поле за акција. Што значи, митовите сугерираат пасивност и немоќ, а не самодоверба и прагматичност. Нема промена на менталитетот без самокритика и без критика на митовите на македонскиот менталитет. Македонските „црнила“ и „пирејствување” Македонските „црнила“ – интересно е што оваа слика, како урнек на самоперцепцијата на Македонците, беше создадена преку образованието во Југославија, кога драмата „Црнила“од Коле Чашуле беше задолжителна лектира. Таа ја потврдуваше трагичната слика за времето на револуционерните борби за самостојност на Македонија во деветнаесеттиот и дваесеттиот век, која беше дел од националниот наратив. Дури денес ми станува јасно дека сликата за историјата како „македонски црнила“ е толку митолошка, што е многу тешко од неа да се изгради реалистична слика, а само од конкретна слика може да се извлече поука и да се промени светогледот. Очигледно овој мит е уште во мода, односно, кога треба, тој уште се вади од заедничкиот „куфер со митови“, затоа што само неколку дена по несреќата во Кочани, на социјалните мрежи почна да се шири една мисла на Коле Чашуле: „Како само за нас, Македонците, да се создадени сите црнила на овој век?“ Иако драмата „Црнила” раскажува за меѓусебните предавства и убиства на македонските борци за слобода на почетокот на дваесеттиот век, митолошката слика за „црнилата” сугерира дека Македонците отсекогаш се жртва на некоја зла судбина или космичка неправда. Притоа, меѓусебните убиства меѓу македонските револуционери не се ниту судбина ниту космичка неправда. Тие биле резултат на една конкретна политичка констелација, која е секогаш социјален факт и зависи од постапките на конкретни луѓе. Таа склоност на Македонците, од поразите во минатото да прават мит, е една од причините за македонскиот дефетизам. Покомотно е да се увериме дека сме жртва на историјата, сфатена како судбина, затоа што тогаш не можеме да правиме ништо и не мораме да понесеме одговорност, односно, да бараме одговорност од надлежните. Несреќата во Кочани, на пример, не е судбина, туку резултат на несовесноста и корумпираноста на државните инстутиции и на одговорните во нив. Другите народи, кога се соочени со порази и несреќи, обично се обединуваат, Македонците токму тогаш се разединуваат партиско-идеолошки и запаѓаат во пасивен дефетизам, а тој сугерира немоќ и самочувство на жртва, што е погубно и за поединците и за заедницата. Другите народи, кога се соочени со порази и несреќи, обично се обединуваат, Македонците токму тогаш се разединуваат партиско-идеолошкиФотографија: Petr Stojanovski/DW Постоење како „пирејствување” – „Пиреј” е култен македонски мит и за луѓе кои го прочитале и за луѓе кои никогаш не го прочитале истоимениот роман на Петре М. Андреевски. За него Македонците се „племето пиреј кое не го ништи ни една војска.” Метафората на Андреевски за Македонците како пиреј сигурно е применлива за обичните луѓе во минатото, кои биле асимилирани од соседните национални идеологии и гинеле како војници во туѓи војски, затоа што немале своја држава.Во романот тоа го опишува војводата кога вели дека „за држава треба цар, даскали, доктори, писари,(…) а ти имаш само болви и болвосерки. Македонија е само едно големо буниште…“ Во „буништето“ навистина може да вирее само „пиреј“, што е троскотна трева. Но зошто кога Македонците имаат своја држава, тие и во неа уште „пирејствуваат“, уште „пркосат“ на светот, уште се мразат едни со други, уште не се солидарни? Митот за Македонците како „пиреј“ денес е ретрограден.Тој е знак за недостиг на самодоверба. Македонците денес ги имаат сите претпоставки за „саглам” држава, кои ги наведува војводата. Зошто тогаш Македонците уште уживаат да се доживуваат како троскотна трева? „Пиреј“, троскот кој вирее без солидарност со другиот, денес е само знак за македонскиот менталитет, за алчноста, за инаетот, за омразата во обичниот живот и во политиката. „Пирејствување“ во сопствената држава е знак за самоволие, непочитување на редот и законите, ползување врски и протекции, поткуп и сервилност кон моќните – само за да се преживее! Како троскотот „пиреј“, кој преживува, ама останува закоравен во земјата и не се надраснува себеси и не цути со раскошни цветови. Крајно време е особено македонските политичари да го преиспитаат своето „пирејствување“ и пред светот, како претставници на државата која одамна не функционира. Неопходна е мудра, а не пркосна политика. Сите за себе се „аги и бегови” „Библиска Македонија“ – овој мит е дете“ на транзицијата, на промената на свеста по распаѓањето на Југославија, во која Библијата не беше најчитаната книга, па никој не знаеше колку пати во неа било споменато името Македонија. Фактот дека македонската самостојна држава е млада држава, други народи би ги исполнило со оптимизам, со солидарност и со чувство за заедништво. Македонците, од страв пред тежината на задачите на тој пат, брзо си создадоа мит за „библиска Македонија“, небаре тоа требаше да биде „тапијата“ пред светот дека се „стар народ“, дека отсекогаш, дури и во „библиско време“, имале своја држава. Само поради фактот што во Евангелието, во мисијата на апостол Павле, се споменува дека тој од Светиот Дух бил испратен во Македонија, зашто во сон му се јавил Македонец и побарал помош, денешните Македонци изградија мит за „библиска Македонија“. Притоа, малкумина знаат дека помошта која тој Македонец ја побарал од апостол Павле била да дојде во Македонија за да го проповеда Евангелието во во борбата против старите пагански култови, најверојатно против почитувањето на сонцето. Вистинското сонце е Христос и на тоа ги научил апостол Павле тогашните римски граѓани во Македонија, кршевајќи ги. Тој култ на сонцето, кој за христијаните е паганштина, денешните Македонци го слават како божемен „најавтентичен“ македонски симбол, во исто време кога, доколку се христијани, се крстат во Христа. Во митот за „библиска Македонија“ се злоупотребува Библијата за да се одбрани еден паганскиот симбол и еден новокомпониран мит. Притоа, ниту Македонецот од сонот на апостол Павле не е идентичен со нас, денешните Македонци. Затоа што тој бил Римјанин, како што и таа Македонија, во која допатувал да мисионира апостол Павле, била римска колонија. Целта на негиовата мисија била Рим, а низ Македонија тој само пропатувал. Во социјализмот, Македонците во тогашната митолошка слика за себе беа само народот што имаше „македонски дел од пеколот“, а во самостојната држава одеднаш станаа „библиски“ избран народ. И двата мита се штетни за македонската самосвест. Од психологијата знаеме дека тоа со што се идентификуваме, влијае на нашиот карактер и на нашето однесување. Нели е крајно време како Македонци да се ослободиме од митолошката слика за светот, да пораснеме и да се однесуваме како возрасни, одговорни луѓе, а не како деца на кои им требаат бајки и митови, затоа што тие уште не се способни да го разберат светот? Народот што има реалистична слика за себе и за својата држава, не бега во митологија, туку се заложува за одговорност и професионалност во извршувањето на должноста на секој поединец. Горан Стефановски велеше дека проблемот на Македонците денес е тоа што сите за себе се „аги и бегови”. Сите сакаат да владеат, да наредуваат и да се богатат, ако може, најдобро без работа....

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаОд „најдобар сосед“ до можна 51-ва држава - како заканите на Трамп за анексија во Канада катапултираа нов голем патриотски бранОд кучиња на санки до вселенска база Питуфик - вториот мандат на Трамп ги поместува границите на Арктикот...

Занемени Цветин Чилиманов Колумни 31.03.2025 Цветин Чилиманов Занемени од болка. На сите нас поединечно, и на Македонците како нација ќе ни биде потребно долго време да ја осознаеме трагедијата во Кочани. Градот се прости од своите деца, знамињата веќе не се на половина копје, старите политички кавги продолжуваат (ако воопшто престанаа), но со децении ќе ни остане чувството на загуба. Животот мора да продолжи, дневните настани и обврски набргу ќе не навјасаат, а наскоро ќе паднат и првите пресуди по што локалните власти ќе го урнат трагичниот објект – но Кочани нема да можеме да го заборавиме. За некои тоа ќе биде штрекот од сирената на амбулантно возило што ќе не врати во кобната ноќ. За други ќе биде алгоритамски генериран потсетник преку социјалните мрежи, или текст на портал во потрага по кликови. Од многуте трагедии кои ја задесија Македонија, ова е едната што нема да можеме и не смееме да ја заборавиме. И додека шокот и болката бледнеат, а во умот и телото се враќа способноста за мисла и акција, мораме да се запрашаме како да продолжиме и кон каде да се придвижиме. Со што, со какви постапки, би можеле најдобро да им оддадеме почит на насилно прекинатите млади животи? Една линија на дејствување која произлезе од трагедијата е што конечно почнавме да се справуваме со културата на јавашлук и корупција во сите пори на нашето општество. Засега се чини дека тоа е насоката во која ќе биде канализиран гневот и потребата за акција. Покрај сопственикот на објектот и причинители на катастрофата (лицата кои го запалија огнометот), обвинети се и сите локални и централни функционери кои требале или можеле да го спречат јавашлукот кој толку скапо чинеше десетици семејства и цела Македонија. Одговорноста секако нема да ги врати загубените животи, но да се надеваме дека ќе предизвика во иднина, некој да си ја удри главата и да ги отвори очите пред да стори нешто слично – дали од глупост или за ситен коруптивен профит.Постои и една друга насока кон која гневот на јавноста може да биде насочен, и деновиве сме сведоци на обиди во таа насока. Уште од трагедијата на младата Фросина можевме јасно да видиме како политичките фактори во опозиција цинично гледаат можност да поентираат на туѓа несреќа. Повеќе од нив отворено го кажуваа тоа во подкасти, и го покажаа на дело, кога наспроти директните молби на семејството на Фросина организираа политизиран собир на местото на несреќата. И додека нормалните луѓе низ Македонија занемени ги следат вестите од болниците во кои се лекуваат младите Кочанчани, и гледаат кој како може да им помогне на нивните семејства, гледаме како се забревтуваат политичките кујни и се реактивираат шарени профили на социјалните мрежи кои не сме ги виделе со години. Ако нешто може да биде пострашно за семејствата кои загубија деца, браќа, сестри во трагедијата во Кочани, и за семејствата чии деца се на лекување во странство, тоа е да им се повтори третманот низ кој истата оваа политичка опција со години ги изложуваше семејствата на децата убиени на Велики четврток 2012та година. Попусто е да се трошат зборови на умствениот процес кој стои зад одлуката дека ова е прашањето на кое треба да се прават политички поени, особено од политичка опција во чие време е издадена лиценцата за клубот во Кочани, и која видовме како ги третираше случаите за кои протестираше минатиот пат – со признавање дека со години лажеа за наводните нови снимки за масакрот од 2012та и со ослободувањето на убиецот на Мартин Нешковски. Да се надеваме дека, сепак, дури и кај нив ќе проработи свеста, или барем политичката прагма, и ќе се повлечат од патот по кој тргнаа. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. колумна Цветин Чилиманов //=esc_url( home_url() ); ?>//=esc_attr( get_bloginfo( 'name', 'display' ) ); ?> //=get_permalink()?>//=the_title();?>...

Следете ја полемиката од пред некој ден помеѓу Џон Мершајмер, истакнат американски научник од областа на меѓународната политика и Карл Билд, некогашен премиер и министер за надворешни работи на Шведска, и работите ќе ви станат појасни. Мершајмер: „Не сакам да ти ставам зборови во уста ама суштината на она што сакаш да кажеш е дека постои сериозен ризик од нуклеарна војна во Украина, но ти си подготвен да живееш со таквиот ризик“. Билд:„Јас не би го употребил зборот нуклеарна војна, зашто нуклеарна војна е кога двете страни употребуваат нуклеарно оружје. Мислам дека… ако (Путин) испрати нуклеарен проектил (врз Украина), Американсците нема да одговорат со нуклеарна бомба врз Русија. Значи, нема да имаме нуклеарна војна. Ќе следи одговор, но тој нема да биде нуклеарен“ Мершајмер: „Каков ќе биде одговорот?…Многу луѓе веруваат дека ако Русите употребат нуклеарни бомби во Украина,…тогаш (Америка) нема да одговори со нуклеарно оружје (врз Русија)“. Билд: „Значи, не е нуклеарна војна“. Мершајмер:„Но, многу луѓе мислат дека ќе одговориме со конвенционално оружје против руските сили. Тогаш имате војна момеѓу големи сили, Соединетите Држави против Русија.Ејприл Хејнс, која е директорка на Националната известителна служба кажа во воениот комитет на Сенатот, пролетта оваа година, дека најверојатното сценарио е Путин да употреби нуклеарно оружје. Зашто, ако Русите не можат да ги победат Украинците на бојното поле можете да замислите што ќе се случи кога ќе се соочат со Годзила,познат како Соединетите Држави и нивните сојузници…“. Билд:„ Тоа е сигнализирање кое се нарекува одвраќање:.. Американците ставаат јасно до знаење, и со право, дека ако (Путин) посегне по нуклеарно оружје ќе има реакција ( things will happen). Зашто ако Американците кажат … „нам не ни е гајле“ и „ние ќе се повлечеме“, тогаш тоа ќе биде крај на овој конфликт.Но, Путин ќе победи и ќе продолжи.Затоа не смее да се попушти пред нуклеарна уцена.Мислам дека ако употреби нуклеарно оружје, светот ќе се сврти против него уште поодлучно…Мислам и дека може да падне и режимот во Москва“. Мершајмер: „Да, ама откога го употребил (нуклеарното оружје)“. Билд: „Па…“. Мој коментар. „ Бранејќи ги своите витални интереси, нуклеарните сили мораат,над се, да избегнат конфронтации кои го принудуваат противникот на избор помеѓу понижувачко повлекување или нуклеарна војна“, ќе запише американскиот претседател Џон Кенеди во својата „Стратегија за мир“, како одговор на Кубанската криза. Умни зборови. За жал, на чекор сме Русија и Америка да се најдат во оваа ситуација денес: последица на руската агресија врз Украина и американската непромислена политика за ширење на НАТО во Украина. И додека Трамп се обидува да се извлече од стапицата „понижувачко повлекување или нуклеарна војна“, европските политичари инсистираат војната да продолжи до победа. Но, ако почне да губи во војна во која се користи конвенционално оружје, Русија ќе употреби нуклеарно оружје во Украина.Тогаш, Америка или ќе бега или ќе влезе во војна со Русија. Ако влезе во војна, тоа ќе биде крај на човештвото, крај во кој, како што ќе изјави Никита Хрушчов после Кубанската криза, „Живите ќе им завидуваат на мртвите“. И на крајот: кој блефира со нуклеарна војна а кој ја кажува вистината? Не треба никогаш да дознаеме. Денко Малески...

Во ова интервју со г. Луиџи Лигуори, експерт за дронови, ќе се запознаеме со придобивките и потенцијалот на овие технологии, како и нивната примена во земјоделството, каде што се користат за оптимизација на производството и зголемување на одржливоста. Да потсетиме, Луиџи е поранешен воен офицер и пилот на хеликоптер и како што вели за себе, сака сè со што човек може да лета. Роден е во јужна Италија, Калабрија.Во 1982 година се приклучил на военото офицерско училиште на италијанската армија и поминал повеќе од 38 години во Армијата стекнувајќи голем број вештини и компетенции. Од 2018 до 2019 година тој служел во Канцеларијата на НАТО, вградена во Министерството за одбрана на Северна Македонија, како советник за внатрешна оперативност, која е дел од процесот за пристап на Северна Македонија кон НАТО Алијансата.Со текот на времето, посветеноста и иновативниот пристап на Луиџи се исплатила и тој бил задоволен што одговорил на поканата на АХВ на Северна Македонија, за да го понуди своето знаење за беспилотните летала фокусирајќи се, не само на техниките на летање, туку и, уште поважно на безбедноста на летот и усогласеноста со правилата, а особено во одбраната на приватноста. Во Македонија го основа првиот комерцијален оператор и центар за обука за управување со беспилотни летала – „DroneBuzz“. Ова е второ интервју на „Точка“ со него, а првото беше на тема намената на дроновите, како тие функционираат и што всушност претставуваат. 1. Како дроновите ги трансформираат традиционалните земјоделски практики и какви нови можности нудат за подобрување на ефикасноста и продуктивноста на земјоделците?Последните години, системите на беспилотните летала, познати како дронови, станаа клучна алатка во современото земјоделство. Дроновите обезбедуваат нови начини за подобрување на ефикасноста, продуктивноста и одржливоста. Со нивната способност да вршат надзор врз големи земјоделски површини во даден момент. Од следење на посевите, до анализа на почвата, „дроновите“ се револуционерка земјоделска пракса и им помагаат на земјоделците да донесат подобри одлуки.2. На кој начин дроновите помагаат во мониторингот на посевите и како го подобруваат откривањето на раните знаци на болести и штетници? Еден од најважните бенефити од дроновите во земјоделието е можноста да се врши надзор на посевите од небо. Беспилотните летала користени во прецизно земјоделие се опремени со камери кои имаат висока резолуција и сензори кои можат да фатат детални слики од полето. Овие слики можат да бидат анализирани да ги откријат раните знаци на болест, штетници, или нутритивни намалувања кои може и да не бидат видливи за „голото око“. Со идентификација на проблемите рано, земјоделците може да направат една целна акција, намалувајќи ја потребата за користење на поширок спектар на пестициди и поѓубрување. Мулти – спектарните сензори може да овозможат подлабока анализа со фаќање слики преку различни светлински должини. Ова им овозможува на земјоделците да пристапат поздраво кон нивните посеви врз основа на индикатори на стрес на растението и целокупна виталностт. Овие податоци овозможуваат прецизни, одлуки донесени врз база на податоци, кои намалуваат загуба и ја зголемуваат добивката од посевите. 3. Како дроновите овозможуваат прецизна агрикултура и какви податоци собираат за оптимизација на употребата на ресурси како вода, ѓубриво и пестициди? Дроновите станаа клучна компонента на прецизната агрикултура, пристап на земјоделието кој користи податоци и технологија за оптимизација на производството на посевите. Беспилотните летала опремени со GPS и технологија со сензори на далечина може да креираат детални мапи на земјоделските површини кои може да покажат варијации на добросостојбата на почвата, нивоа на влажност и раст на посевите. Овие мапи им помагаат на земјоделците примената на вода, ѓубрива и пестициди да биде поефикасна, намалувајќи ги трошоците на вложување и минимизирајќи го влијанието врз животната средина. Земајќи за пример, беспилотното летало може да идентификува области на полиња на кои им е потребна повеќе вода или одредени специфични хранливи материи, што им дозволува на земјоделците да спроведуваат наводнување со променлива стапка (VRI) или ѓубрење. Овој целен начин гарантира дека ресурсите се користат онаму каде што се најпотребни, зачувувајќи ја водата и намалувајќи го целокупниот еколошки т.н отпечаток на земјоделството. 4. На кој начин дроновите помагаат во подобрувањето на управувањето со наводнувањето и како ја подобруваат ефикасноста на водоснабдувањето? Доброто управување со наводнувањето е еден од најкритичните предизвици во агрикултура, особено во областите коишто подлежат на суша или недостаток на вода.Беспилотните летала можат да бидат асистенти и да помогнат во оптимизицијата на практиките за наводнување со снимки од термички слики што откриваат области со стрес од влага. Со идентификација на стресните области, земјоделците можат да ги приспособат распоредот за наводнување и да се погрижат посевите да ја добијат вистинската количина на вода во вистинско време. Освен што помагаат во процесот на наводнување, „дроновите“ можат да ја следат ефикасноста на системите за наводнување. Со откривање на протекување или можни блокади во цевките за наводнување, земјоделците на овој начин можат веднаш да ги поправат проблемите, спречувајќи трошење на водата и осигурувајќи дека културите добиваат доследна хидратација. 5. Како напредните дронови можат да помогнат во процесите на садење и сеење, и какви предности нудат во тешко достапни области? Иако не се толку често користени за надзор или прскање на посевите, беспилотните летала се развиваат и за садење и сеење. Одредени напредни земјоделски беспилотни летала можат да пуштаат семиња во почвата од воздух, што значително го забрзува процесот на засадување. Оваа техника, позната како „садење со помош на „дрон“, може да биде особено од корист во некои тешко достапни области или места каде што традиционалната земјоделска опрема нема пристап. Додека трае раната фаза на развој, засадувањето со помош на овие летала има голем потенцијал да ги намали трошоците на работна сила, да ја зголеми брзината на садење и да ја подобри ефикасноста на пошумувањето како и некои големи земјоделски проекти.6. Каква е улогата на дроновите во примената на пестициди и ѓубрива, и како се разликуваат од традиционалните методи во поглед на ефикасноста и влијанието на животната средина? Друга позначајна примена на беспилотните летала во земјоделието е во примената на пестициди, ѓубривата и хербициди. Традиционалните методи на прскање може да покажат неефикасност, односно трошат поголема количина на хемикалии или да се оддалечат од таргетираната област. Беспилотните летала опремени со системи за прскање можат да ги применат овие супстанции со висока прецизност, осигурувајќи дека се испорачуваат директно до културите на кои им се потребни. Ова насочено прскање ја намалува количината на потребни хемикалии, помагајќи да се минимизира влијанието врз животната средина и да се намалат трошоците. Во продолжение, беспилотните летала можат да имаат голема покриеност на површини во дел од времето што би било потребно за традиционалната опрема, подобрувајќи ја севкупната ефикасност. 7. Како дроновите можат да помогнат во предвидувањето на приносот на културите и како влијаат на планирањето на жетвата?Исто така, беспилотните летала можат да играат клучна улога во предвидувањето на приносите преку собирање детални податоци во врска со развојот на посеаните култури во текот на сезоната на растење. Со споредба на сликите направени во различни фази на раст, фармерите можат да проценат колкав обем на производи можат да дадат нивните култури, овозможувајќи им да планираат жетва како и поефикасно управување со ресурсите.Во иднина, беспилотните летала можат да бидат користени дури и за да бидат од корист при бербата. Опремени со вештачка интелигенција и напредни сензори, беспилотните летала би биле во можност да идентификуваат зрели култури како и водство на машините за берба, намалување на трошоците за работна сила, како и зголемување на целокупната ефикасност. 8. Какви еколошки придобивки се постигнуваат со употребата на дронови во земјоделството и како тие влијаат на одржливоста и минимизирањето на отпадот? Употребата на „дронови“ во земјоделството може значително да има придонес за одржување на земјоделските практики. Со оптимизација водна употребливист, ѓубривата и пестицидите, овие беспилотни летала помагаат да се намали отпадот и да се минимизира влијанието на земјоделството врз животната средина. Прецизноста агрикултура им овозможува на земјоделците да го намалат јаглеродниот т.е отпечаток преку примена на ресурсите само кога и каде ќе се потребни, што резултира со поодржливо производство на храна. Покрај тоа, беспилотните летала можат да помогнат во следењето на добросостојбата на еко-системите кои се на земјоделските површини. Со следење на промената на локалната популација на дивиот свет, условите на почвата и квалитетот на водата, беспилотните летала им помагаат на земјоделците да спроведат практики што ја зачувуваат биолошката разновидност и ја намалуваат штетата на околните екосистеми. 9. Какви предизвици и бариери се соочуваат земјоделците при користење на дронови, и како напредокот на технологијата може да ги надмине овие пречки?И покрај многубројните предности од користењето на овие беспилотните летала во земјоделството, и понатаму ќе има некои предизвици што треба да бидат надминати.Трошоците за купување и одржување на беспилотните летала, заедно со потребата од специјализирана обука за ефикасно управување со нив, може да бидат бариери за малите фармери. Дополнително, треба да се решат грижите што се појавуваат од секојдневен аспект, оние во врска со управувањето на воздушниот простор и со приватноста со цел за да се осигурување дека употребата на беспилотни летала во земјоделството останува безбедна и во согласност со локалните закони. Како и да е, како што напредува технологијата и се намалуваат трошоците за беспилотни летала, се очекува усвојувањето на „дроновите“ да се зголеми во сите размери на земјоделството. Постојаниот развој на вештачката интелигенција, машинското учење и технологијата на сензорите дополнително ќе ги подобри способностите на беспилотните летала, што ќе ги направи уште повредни алатки за земјоделците. 10. За крај, кажете ми, како беспилотните летала ќе ја обликуваат иднината на земјоделството со нивната улога во управувањето со податоци и технолошки напредок?Беспилотните летала брзо ја трансформираат земјоделската индустрија преку обезбедување на земјоделците помоќни алатки за следење на посевите, управување со ресурсите и донесување одлуки кои се засноваат на податоци. Од прецизно прскање и наводнување до следење на добросостојбата на културите и предвидување на приносите, беспилотните летала ја подобруваат ефикасноста, го намалуваат влијанието врз животната средина и ја подобруваат одржливоста во земјоделството. Како што технологијата на беспилотни летала продолжува да се развива, иднината на земјоделството изгледа повеќе управувана од податоци и технолошки напредна, при што беспилотните летала играат важна улога во обликувањето на земјоделските површини во иднина. Автор: Симона КоцевскаФото: Приватна архиваТОЧКА МЕДИА 2025...

Во ова интервју со г. Луиџи Лигуори, експерт за дронови, ќе се запознаеме со придобивките и потенцијалот на овие технологии, како и нивната примена во земјоделството, каде што се користат за оптимизација на производството и зголемување на одржливоста. Да потсетиме, Луиџи е поранешен воен офицер и пилот на хеликоптер и како што вели за себе, сака сè со што човек може да лета. Роден е во јужна Италија, Калабрија. Во 1982 година се приклучил на военото офицерско училиште на италијанската армија и поминал повеќе од 38 години во Армијата стекнувајќи голем број вештини и компетенции. Од 2018 до 2019 година тој служел во Канцеларијата на НАТО, вградена во Министерството за одбрана на Северна Македонија, како советник за внатрешна оперативност, која е дел од процесот за пристап на Северна Македонија кон НАТО Алијансата. Со текот на времето, посветеноста и иновативниот пристап на Луиџи се исплатила и тој бил задоволен што одговорил на поканата на АХВ на Северна Македонија, за да го понуди своето знаење за беспилотните летала фокусирајќи се, не само на техниките на летање, туку и, уште поважно на безбедноста на летот и усогласеноста со правилата, а особено во одбраната на приватноста. Во Македонија го основа првиот комерцијален оператор и центар за обука за управување со беспилотни летала – „DroneBuzz“. Ова е второ интервју на „Точка“ со него, а првото беше на тема намената на дроновите, како тие функционираат и што всушност претставуваат. 1. Како дроновите ги трансформираат традиционалните земјоделски практики и какви нови можности нудат за подобрување на ефикасноста и продуктивноста на земјоделците? Последните години, системите на беспилотните летала, познати како дронови, станаа клучна алатка во современото земјоделство. Дроновите обезбедуваат нови начини за подобрување на ефикасноста, продуктивноста и одржливоста. Со нивната способност да вршат надзор врз големи земјоделски површини во даден момент. Од следење на посевите, до анализа на почвата, „дроновите“ се револуционерка земјоделска пракса и им помагаат на земјоделците да донесат подобри одлуки. 2. На кој начин дроновите помагаат во мониторингот на посевите и како го подобруваат откривањето на раните знаци на болести и штетници? Еден од најважните бенефити од дроновите во земјоделието е можноста да се врши надзор на посевите од небо. Беспилотните летала користени во прецизно земјоделие се опремени со камери кои имаат висока резолуција и сензори кои можат да фатат детални слики од полето. Овие слики можат да бидат анализирани да ги откријат раните знаци на болест, штетници, или нутритивни намалувања кои може и да не бидат видливи за „голото око“. Со идентификација на проблемите рано, земјоделците може да направат една целна акција, намалувајќи ја потребата за користење на поширок спектар на пестициди и поѓубрување. Мулти – спектарните сензори може да овозможат подлабока анализа со фаќање слики преку различни светлински должини. Ова им овозможува на земјоделците да пристапат поздраво кон нивните посеви врз основа на индикатори на стрес на растението и целокупна виталностт. Овие податоци овозможуваат прецизни, одлуки донесени врз база на податоци, кои намалуваат загуба и ја зголемуваат добивката од посевите. 3. Како дроновите овозможуваат прецизна агрикултура и какви податоци собираат за оптимизација на употребата на ресурси како вода, ѓубриво и пестициди? Дроновите станаа клучна компонента на прецизната агрикултура, пристап на земјоделието кој користи податоци и технологија за оптимизација на производството на посевите. Беспилотните летала опремени со GPS и технологија со сензори на далечина може да креираат детални мапи на земјоделските површини кои може да покажат варијации на добросостојбата на почвата, нивоа на влажност и раст на посевите. Овие мапи им помагаат на земјоделците примената на вода, ѓубрива и пестициди да биде поефикасна, намалувајќи ги трошоците на вложување и минимизирајќи го влијанието врз животната средина. Земајќи за пример, беспилотното летало може да идентификува области на полиња на кои им е потребна повеќе вода или одредени специфични хранливи материи, што им дозволува на земјоделците да спроведуваат наводнување со променлива стапка (VRI) или ѓубрење. Овој целен начин гарантира дека ресурсите се користат онаму каде што се најпотребни, зачувувајќи ја водата и намалувајќи го целокупниот еколошки т.н отпечаток на земјоделството. 4. На кој начин дроновите помагаат во подобрувањето на управувањето со наводнувањето и како ја подобруваат ефикасноста на водоснабдувањето? Доброто управување со наводнувањето е еден од најкритичните предизвици во агрикултура, особено во областите коишто подлежат на суша или недостаток на вода.Беспилотните летала можат да бидат асистенти и да помогнат во оптимизицијата на практиките за наводнување со снимки од термички слики што откриваат области со стрес од влага. Со идентификација на стресните области, земјоделците можат да ги приспособат распоредот за наводнување и да се погрижат посевите да ја добијат вистинската количина на вода во вистинско време. Освен што помагаат во процесот на наводнување, „дроновите“ можат да ја следат ефикасноста на системите за наводнување. Со откривање на протекување или можни блокади во цевките за наводнување, земјоделците на овој начин можат веднаш да ги поправат проблемите, спречувајќи трошење на водата и осигурувајќи дека културите добиваат доследна хидратација. 5. Како напредните дронови можат да помогнат во процесите на садење и сеење, и какви предности нудат во тешко достапни области? Иако не се толку често користени за надзор или прскање на посевите, беспилотните летала се развиваат и за садење и сеење. Одредени напредни земјоделски беспилотни летала можат да пуштаат семиња во почвата од воздух, што значително го забрзува процесот на засадување. Оваа техника, позната како „садење со помош на „дрон“, може да биде особено од корист во некои тешко достапни области или места каде што традиционалната земјоделска опрема нема пристап. Додека трае раната фаза на развој, засадувањето со помош на овие летала има голем потенцијал да ги намали трошоците на работна сила, да ја зголеми брзината на садење и да ја подобри ефикасноста на пошумувањето како и некои големи земјоделски проекти.6. Каква е улогата на дроновите во примената на пестициди и ѓубрива, и како се разликуваат од традиционалните методи во поглед на ефикасноста и влијанието на животната средина? Друга позначајна примена на беспилотните летала во земјоделието е во примената на пестициди, ѓубривата и хербициди. Традиционалните методи на прскање може да покажат неефикасност, односно трошат поголема количина на хемикалии или да се оддалечат од таргетираната област. Беспилотните летала опремени со системи за прскање можат да ги применат овие супстанции со висока прецизност, осигурувајќи дека се испорачуваат директно до културите на кои им се потребни. Ова насочено прскање ја намалува количината на потребни хемикалии, помагајќи да се минимизира влијанието врз животната средина и да се намалат трошоците. Во продолжение, беспилотните летала можат да имаат голема покриеност на површини во дел од времето што би било потребно за традиционалната опрема, подобрувајќи ја севкупната ефикасност. 7. Како дроновите можат да помогнат во предвидувањето на приносот на културите и како влијаат на планирањето на жетвата? Исто така, беспилотните летала можат да играат клучна улога во предвидувањето на приносите преку собирање детални податоци во врска со развојот на посеаните култури во текот на сезоната на растење. Со споредба на сликите направени во различни фази на раст, фармерите можат да проценат колкав обем на производи можат да дадат нивните култури, овозможувајќи им да планираат жетва како и поефикасно управување со ресурсите. Во иднина, беспилотните летала можат да бидат користени дури и за да бидат од корист при бербата. Опремени со вештачка интелигенција и напредни сензори, беспилотните летала би биле во можност да идентификуваат зрели култури како и водство на машините за берба, намалување на трошоците за работна сила, како и зголемување на целокупната ефикасност. 8. Какви еколошки придобивки се постигнуваат со употребата на дронови во земјоделството и како тие влијаат на одржливоста и минимизирањето на отпадот? Употребата на „дронови“ во земјоделството може значително да има придонес за одржување на земјоделските практики. Со оптимизација водна употребливист, ѓубривата и пестицидите, овие беспилотни летала помагаат да се намали отпадот и да се минимизира влијанието на земјоделството врз животната средина. Прецизноста агрикултура им овозможува на земјоделците да го намалат јаглеродниот т.е отпечаток преку примена на ресурсите само кога и каде ќе се потребни, што резултира со поодржливо производство на храна. Покрај тоа, беспилотните летала можат да помогнат во следењето на добросостојбата на еко-системите кои се на земјоделските површини. Со следење на промената на локалната популација на дивиот свет, условите на почвата и квалитетот на водата, беспилотните летала им помагаат на земјоделците да спроведат практики што ја зачувуваат биолошката разновидност и ја намалуваат штетата на околните екосистеми. 9. Какви предизвици и бариери се соочуваат земјоделците при користење на дронови, и како напредокот на технологијата може да ги надмине овие пречки? И покрај многубројните предности од користењето на овие беспилотните летала во земјоделството, и понатаму ќе има некои предизвици што треба да бидат надминати. Трошоците за купување и одржување на беспилотните летала, заедно со потребата од специјализирана обука за ефикасно управување со нив, може да бидат бариери за малите фармери. Дополнително, треба да се решат грижите што се појавуваат од секојдневен аспект, оние во врска со управувањето на воздушниот простор и со приватноста со цел за да се осигурување дека употребата на беспилотни летала во земјоделството останува безбедна и во согласност со локалните закони. Како и да е, како што напредува технологијата и се намалуваат трошоците за беспилотни летала, се очекува усвојувањето на „дроновите“ да се зголеми во сите размери на земјоделството. Постојаниот развој на вештачката интелигенција, машинското учење и технологијата на сензорите дополнително ќе ги подобри способностите на беспилотните летала, што ќе ги направи уште повредни алатки за земјоделците. 10. За крај, кажете ми, како беспилотните летала ќе ја обликуваат иднината на земјоделството со нивната улога во управувањето со податоци и технолошки напредок?Беспилотните летала брзо ја трансформираат земјоделската индустрија преку обезбедување на земјоделците помоќни алатки за следење на посевите, управување со ресурсите и донесување одлуки кои се засноваат на податоци. Од прецизно прскање и наводнување до следење на добросостојбата на културите и предвидување на приносите, беспилотните летала ја подобруваат ефикасноста, го намалуваат влијанието врз животната средина и ја подобруваат одржливоста во земјоделството. Како што технологијата на беспилотни летала продолжува да се развива, иднината на земјоделството изгледа повеќе управувана од податоци и технолошки напредна, при што беспилотните летала играат важна улога во обликувањето на земјоделските површини во иднина....

На денешен ден, на 31 март во 1987 година почина Антим Поповски, македонскиот свештеник, учесник во Народноослободителната антифашистичка војна на Македонија, борец за духовната и национална слобода на македонскиот народ. Тој има дадено немерливо важен придонес во возобновувањето на Македонската православна црква, олицетворена во Охридската архиепископија, како и во воведувањето на мајчиниот македонски јазик во богослужбите на црквите и манастирите на МПЦ-ОА. Антим Поповски го иницирал Првиот свештенички собор на кој се поставени темелите на МПЦ. Според одлуките на собирот, откажана била секаква јурисдикција на туѓите цркви врз Македонската црква, а во црковната администрација бил воведен македонскиот јазик. Притоа свештениците ѝ се ставиле на располагање на народната власт. Протојерејот-ставрофор Антим Поповски (Слатина, Дебарца, 1902– 31. III 1987, Скопје), заедно со свештениците Вељо Манчевски и Кирил Стојанов го организирал Првиот свештенички собир во октомври 1943 година, во село Издеглавје, на кој била донесена одлука за организирање на Македонска православна црква, како возобновена Охридска архиепископија и бил избран за прв архиерејски намесник за ослободената територика во 1943 година, во служба на Главниот штаб на НОВ и ПОМ. Антим Поповски е роден во 1902 година, во селото Слатино, Дебарца. Потекнува од свештеничко семејство, од татко свештеник – учесник во Илинденското востание во 1903 година. Како син на бунтовник, опасен за српската власт, Антим бил протеруван од школските управи и немал можност за ја заврши богословско-учителската школа во Битола. Во неможност да се школува заминал на печалба во Белград. Таму го посетувал друштвото Вардар, организирано од македонските студенти. Во друштвото воспоставил контакти со Петре Пирузе, Петар Богданов – Кочко, Кузман Јосифовски-Питу и многу други Македонци, напредни личности, од кои го надоградувал своето знаење. Со своето однесување Антим ја освоил довербата на Кузман Јосифовски-Питу, кој заедно со Петре Пирузе во ноември 1941 година го организирале неговото запопување во Тирана кај владиката Кристофор. Антим бил учесник во НОБ, во служба на Главниот штаб на НОВ и ПОМ. Тој е во проширениот состав на ГШ на НОВ и ПОМ и ја води комисијата за верски прашања. Заедно со свештениците Вељо Манчевски и Кирил Стојанов го организирал Првиот свештенички собир во октомври 1943 година во селото Издеглавје, на кој била донесена одлука за организирање на Македонска православна црква, како возобновена Охридска архиепископија. Свештеничкиот собир во Издеглавје претставува континуитет на непрестаната врска на црквата и свештенството со својот народ и неговата борба за народна и црковна слобода. На 23 октомври 1943 во Издеглавје, Охридско, на собранието, на кое присуствувале 11 од 13 свештеници, а во присуство на претставници на повеќе народноослободителни одбори, биле донесени значајни одлуки. Свештениците и македонските христијани беа повикани да се вклучат во народноослободителното движење и со сите сили и средства да ја помагаат народната војска, Меѓу другото, било формирано и првото архијерејско намесништво на ослободената македонска територија, за прв намесник бил избран свештеникот Антим Поповски, а намесништвото било поделено на 9 парохии. Протојереј-ставрофор Антим Поповски починал на 31 март 1957 година во Скопје. Извор: Македонска нација и други историографски записи...

Да се ​​има сопствено мислење и да се има знаење и способност да ги браните сопствените ставови е важен дел од животот и значаен дел од тоа кој сте како поединец. Со текот на годините сфатив дека секакво влегување во расправа со глупави и неразумни луѓе те исцрпува, а ретко решава нешто. Веќе престанав да се мачам да се расправам и објаснувам со ваквиот тип на луѓе. Затоа лично верувам дека подобро е да се повлечам отколку да влегувам во расправи кои не водат никаде. Кога влегувате во расправа со глупави и ограничени луѓе, обично не се работи за споделување идеи, или учење еден од друг. Наместо тоа, станува збор за обид да покажете дека сте подобри и попаметни од другата личност. Ако немате потреба за тоа, ваквото дебатирање никому не му помага. Тоа не менува ништо и не помага подобро да се разберете. Ваквите расправи се претвораат во борба за тоа кој може да вика погласно или да изгледа посилно, наместо за тоа што е вистина или има смисла.Значи, без огледа на тоа дали сте излегле како победник во таквата расправа со некој кој не слуша или размислува за вашата гледна точка, всушност не значи дека сте добиле нешто важно. Тоа само значи дека сте можеле да зборувате погласно или подолго од некој друг, што и не е некоја вистинска победа. Кога ќе го сфатите ова природно е да избегнувате бескорисни расправи и да се фокусирате на расправи со луѓе кои се всушност значајни и корисни.Накратко, расправите со глупави луѓе често се претвора во битка на ега, наместо во дискусија заснована на вистина и разум. Кога дискутирате со интелектуални инвалиди кои, за волја на вистината, се накотија во последно време, не очекувате дека се способни да ја раберат вашата поента. Тогаш и самата расправа ја губи својата смисла и цел. Затоа со годините сфатив дека да се биде зрел значи да се знае кога треба да се вклучиш во расправа и кога е подобро само да се замине. Поточно, сфатив дека треба да бидеш мудар: да не станеш заложник на сопствената интелектуална гордост. Зрелоста и мудроста вклучува признавање дека не секоја расправа мора да биде битка. Станува збор за претворање на моментите на незнаење во можности за образование и избегнување непотребни конфликти, особено кога се расправате со глупави луѓе кои повеќе се заинтересирани да ве испровоцираат отколку да водат вистинска дискусија. Баш ваква е денешната слика на отворените расправи во Македонија. За жал ниедна расправа во Македонија, барем досега, не понудила лек за глупоста – зашто не постои таков.Секако дека расправите со глупави луѓе често имаат трајно емоционално влијание. Фрустрацијата, лутината и исцрпеноста можат да останат и да влијаат не само на вашето расположение, туку и на вашите односи и продуктивност. Препознавањето на ова може да ве мотивира да им дадете приоритет на разговорите што ве воздигнуваат, наместо ве исцрпуваат. Секој обид да ја докажеш својата поента ти ја троши енергијата и ја намалува способноста да се справиш со поважни работи. Веројатно сите се соочуваме со ситуации кога другите неправедно нè критикуваат или погрешно разбираат. Обидот да се браните, или да се расправате дека сте во право ретко дава добри резултати (освен ако другата личност не сака да дебатирате со него). Во животот е важно мудро да ги избирате битките. Запомнете, понекогаш најсилното нешто што можете да го направите е да го одржите вашиот мир, наместо да се вклучите во непотребна борба. Со фокусирање на одржување на мирот, особено кога сте во искушение да се расправате со глупави луѓе, давате моќна изјава за тоа што ви е навистина важно. Животот е премногу краток за да се помине во постојани несогласувања за работи кои не се важни на долг рок.Во Македонија сум сфатил дека ​​расправајќи и објаснувајќи се со глупоста ја поттикуваш. Во денешната ера на „пост-вистината“ се наоѓам себеси како се борам со секојдневниот налет на јавен дискурс што ја замаглува границата помеѓу фактите и фантазијата. Нашето сегашно доба навистина може да се карактеризира како златно доба на глупоста, бидејќи експлозивниот пораст на социјалните мрежи ја направи човечката глупост повидлива од кога било. Не сум од оние што ја потценуваат моќта на глупоста, која во комбинација со моќ и функција може серизно да го наруши животот на луѓето. Затоа одбив да бидам вовлечен во непотребни расправии и никогаш не го трошам своето време обидувајќи се да се објаснам со луѓето кои не можат, или не сакаат, да ве разберат. И, секако, не се расправам со глупаци бидејќи тие не се грижат за нивната репутација, но треба да внимавам на мојата. Ако се расправате со вакви луѓе тоа може сериозно да ја наруши вашата репутација, а луѓето би можеле да почнат да ве гледаат и вас како дел од нив. Со цел да ја одржите вашата интелектуална самопочит, избегнувајте расправи со глупави луѓе, зашто се премногу глупави да го сфатат тоа.Автор: професор Звонимир Јанкуловски за НетПрес...

Колумни Трагедијата налага итна одговорност и правда...

Отровен мазут влегува во земјава, истрагите го игнорираат загадувањето Достапни линкови Оди на содржината Оди на главната навигација Премини на пребарување линкот е копиран рубрики Македонија Свет Визуелно Вести Што треба да знаете Пријави се за њузлетер Подкаст Зошто? Нова генерација Следете не РСЕ веб страници Барај Барај Претходно Следно Breaking News Интервју Отровен мазут влегува во земјава, истрагите го игнорираат загадувањето март 30, 2025 Владимир Калински Embed Отровен мазут влегува во земјава, истрагите го игнорираат загадувањето Embed The code has been copied to your clipboard. width px height px Сподели на Фејсбук Сподели на Твитер The URL has been copied to your clipboard No media source currently available 0:00 0:23:07 0:00 Директен линк 240p | 63,2MB 360p | 86,2MB 480p | 123,3MB 720p | 341,5MB 1080p | 402,9MB Истражните органи се фокусираат на перење пари и местење тендери, но не и на квалитетот на горивото што се увезува. Според Ана Петровска, огромни профити се прават од увоз на отровен мазут, а државата нема капацитети да собере докази за загадувањето и да ги санкционира одговорните. Сподели Отровен мазут влегува во земјава, истрагите го игнорираат загадувањето share Категории Македонија Македонија тагува Беџети: Не знам каде е Груби и немам комуникација со него Расте бројот на гладни, редиците пред народните кујни сѐ подолги Повеќе Свет По три години, се зголемуваат доказите за руските воени злосторства во Украина „Зеленски е подготвен за преговори“ - изјави Трамп во Конгресот Пиротехника во српскиот Парламент Повеќе ТВ Тема на неделата Од зима во лето - што ни направија климатските промени? Гранатиран живот: Една година од руската инвазија во Украина Пчелите исчезнуваат, ќе нема што да јадеме? Повеќе ТВ Тема на денот Реакции на Русите и на Украинците на предлогот за 30 дневно примирје По три години, се зголемуваат доказите за руските воени злосторства во Украина „Зеленски е подготвен за преговори“ - изјави Трамп во Конгресот Повеќе Во 90 секунди Ексклузивно: Снимки од дрон за размерите на загинатите во војната во Украина Протести на поддржувачите на забранетиот романски кандидат за претседател, Георгеску Колку се важни информациите на американското разузнавање за воените напори на Украина? Повеќе Радио програми ​ Следете не Инфо страница Пријави се За нас Контакт Линкови Нова генерација Визуелно Што треба да знаете Истражуваме Интервју Моја порака Поткаст Зошто? Радио Слободна Европа / Радио Слобода. Сите права се резервирани XS SM MD LG...

Додека Џеј Ди Ванс слета во Гренланд, администрацијата на Трамп доби неочекувана поддршка за првото потенцијално територијално проширување на САД од 1947 година: од Владимир Путин. Говорејќи на форум за арктичка политика во северниот руски град Мурманск во четвртокот, Путин изнесе поцелосна аргументација од кој било американски функционер досега за планот на Доналд Трамп да го анектира Гренланд, создавајќи историски аргумент што звучеше сомнително погоден во однос на територијалните амбиции на Русија во Украина. Плановите на САД да го преземат Гренланд „можеби ќе изненадат некого на прв поглед, но е длабока грешка да се верува дека ова е некаква екстравагантна реторика на новата американска администрација“, започна Путин. „Ништо слично на тоа.“ САД имале планови да го купат Гренланд во 1960-тите, но Конгресот не го поддржал договорот, рече Путин. Тој додаде дека САД ја „заштитија територијата од нацистичка окупација“ во 1940-тите и понудија да го купат островот, но биле одбиени. Дури и во 1910 година, САД имале интерес за Гренланд, истакна рускиот лидер, нарекувајќи ги американските планови „сериозни“ и со „долгогодишни историски корени“. Потоа, Путин се осврна на Алјаска, која Руската империја ја продаде на САД во 1867 година, што стана национален случај на каење кај продавачот. „Дозволете ми да ве потсетам дека во 1868 година, купувањето на Алјаска беше исмевано во американските весници“, продолжи Путин. Сега, според него, купувањето за време на претседателот Ендрју Џонсон било оправдано. Накратко, Путин забележа: „Преболете го тоа. Големите држави имаат територијални амбиции. Договорите за земјиште и анексиите не се само историски реликти – тие се модерна реалност. Отфрлајќи меѓународни норми за да не се освојува територија со сила или уцена, тој забележа и дека не е ничија работа што прават другите. „Што се однесува до Гренланд, ова е прашање што засега две конкретни држави и нема никаква врска со нас“, рече Путин, додавајќи дека Русија ќе продолжи да ги брани своите интереси во Арктикот од „опасни“ сили како Финска и Шведска. Не е потребно да си кремљолог за да разбереш зошто Путин го поддржува планот на Трамп за анексија. Додека американската моќ опаѓа во Европа, Кремљ ја користи шансата да го воспостави својот долгоочекуван „мултиполарен свет“, во кој доминира во својата сфера на влијание, особено во Украина и Белорусија. Путин се спротивставува на американската хегемонија уште од својот говор во Минхен во 2007 година, а сега конечно има американски претседател кој е подеднакво презирлив кон поствоениот поредок. Путиновата мантра дека државите треба да се грижат за своите работи се совпаѓа со Трамповиот трансакциски поглед на светот, како и со неговото длабоко сомневање во транснационалните организации и сојузи воспоставени по Втората светска војна. Тие вклучуваат Обединети нации, Меѓународен кривичен суд, па дури и странски економски блокови како ЕУ, за која Трамп изјави дека е „создадена за да ги измами САД“. „Поствоениот глобален поредок не е само застарен, туку сега е оружје што се користи против нас“, изјави Марко Рубио за време на неговото сослушување во Сенатот во јануари. Тој е меѓу поумерените членови на Трамповиот кабинет. Оние од поекстремното крило, вклучувајќи го и Ванс, ги поддржуваат „рестрикционистите“ кои бараат да се забрза повлекувањето на САД од Европа или дури и отворено да ги провоцираат некогашните сојузници на Америка. Но, додека американската моќ се намалува во странство, Белата куќа има амбиции низ целата западна хемисфера, што некои коментатори го споредуваат со Монроовата доктрина од 1823 година, со која САД се прогласија за заштитник на хемисферата. А со секоја нова изјава дека САД треба да го врати Панамскиот канал или дека Канада треба да стане 51-та држава, Трамп ќе најде ентузијастички сојузник во Кремљ, кој ќе ја види својата цинична визија за нов светски поредок рефлектирана во друга. Ендру Рот (Гардијан)...

Технологијата на вештачката интелигенција ќе ги направи луѓето непотребни „за повеќето работи“ во следните десет години, вели Бил Гејтс. Во интервјуто за комичарот Џими Фалон, кое се емитуваше во февруари на NBC во рамки на „The Tonight Show“, Гејтс нагласи дека иако моментално стручноста сè уште е „ретка“, и дека сè уште се потпираме на човечки специјалисти во многу области, како што се „големи лекари“ или „големи наставници“, „со вештачката интелигенција, тоа ќе стане бесплатно и вообичаено за десет години — одлични медицински совети, одлично подучување“, вели Гејтс. Според Гејтс, светот влегува во нова ера на „слободна интелигенција“, која ќе донесе брзи напредоци во технологиите засновани на вештачка интелигенција, кои ќе бидат достапни и ќе ги опфатат скоро сите аспекти од нашите животи — од подобрени лекови и дијагнози до широко достапни виртуелни асистенти и обучувачи. „Тоа е многу длабоко и дури малку застрашувачки — затоа што се случува многу брзо и нема горна граница“, изјави Гејтс во интервјуто со професорот Артур Брукс од Харвард Универзитетот. Дебатата за тоа како токму луѓето ќе се вклопат во овој нов свет на вештачка интелигенција сè уште е во тек. Некои експерти веруваат дека вештачката интелигенција ќе им помогне на луѓето да работат попродуктивно, а не да ги заменат целосно, што би поттикнало економски раст и создавање нови работни места. Но, други, како генералниот директор на Microsoft AI, Мустафа Сулејман, предупредуваат дека технолошките напредоци во следните години ќе ги променат повеќето работни места низ сите индустрии и ќе имаат „огромно дестабилизирачки“ ефект на работната сила. „Овие алатки само привремено ќе ја зголемат човечката интелигенција“, напиша Сулејман во својата книга The Coming Wave објавена во 2023. „Тие ќе не направат побрзи и попродуктивни за некое време, ќе отклучат огромни количини економски раст, но тие се фундаментално заменливи со работната сила.“ Вештачката интелигенција е и загрижувачка и „фантастична можност“ Гејтс има оптимистички погледи на вештачката интелигенција, сметајќи дека таа може да донесе значајни придобивки за човештвото, како што се „пробивни третмани за смртоносни болести, иновативни решенија за климатските промени и висококвалитетно образование за сите“. Во разговорот со Фалон, Гејтс потврди дека некои видови на работни места веројатно никогаш нема да бидат заменети од вештачка интелигенција, напоменувајќи дека луѓето веројатно не би сакале да гледаат машини како играат бејзбол. „Ќе има некои работи кои ќе ги оставиме за нас самите. Но, во поглед на правењето работи, пренесувањето работи и одгледувањето храна, тоа со време ќе бидат решени проблеми“, рече Гејтс. Развојот на вештачката интелигенција носи „разбирливи и валидни“ загрижености, како што напиша тој во својата блог-поста од 2023 година. Денешните водечки програми за вештачка интелигенција се полни со грешки и се подложни на ширење на лажни информации на интернет. Но, ако мораше да започне нов бизнис од почеток, Гејтс вели дека би започнал стартап „заснован на вештачка интелигенција“. „Денес, некој може да собере милијарди долари за нова компанија за вештачка интелигенција [која е само со неколку основни идеи]“, изјави Гејтс за CNBC во септември 2024. „Им го кажувам на младите во Microsoft, OpenAI и каде и да ги најдам: ‘Еј, ова е фронтирот.’ Затоа што вие се гледате со свежи очи на ова, и тоа е ваша фантастична можност.“ Повеќе на Рацин.мк…...

Новото нормално изгледа прилично страшно Веќе е јасно- новата американска администрација чувствува презир кон Европа, а македонското раководство изгледа уште е одушевено од властите во Вашингтон кои сакаат да го грабнат Гренланд од Данска ЉУПЧО ПОПОВСКИ 29/03/2025 15:46 Вчера американскиот потпретседател Џеј Ди Венс отиде на Гренланд, на местото каде што не го сакаат, и каде што неколку часа пред слетувањето на неговиот авион во американската воена база, беше формирана новата гренландска влада која веднаш им порача на САД да ги тргнат рацете од островот. Изјавите што ги даде Венс од воената база не се само неоколонијалистички, туку изгледаат и прилично застрашувачки за светскиот поредок. Речиси да имаат синоним во непредизвиканата руска агресија на Украина. И тие инстантно се претворија во најцрн дипломатски кошмар за Данска, бидејќи самоуправниот Гренланд формално е данска територија. Пред да наведеме некои од многу радикалните пораки на Венс ќе се навратиме на она одушевување што го имаше (а можеби и сѐ уште го има) премиерот Христијан Мицкоски од говорот на американскиот потпретседател на Минхенската безбедносна конференција. На годишната конференција на американските конзервативци во Мериленд, Мицкоски не беше говорник, туку беше интервјуиран од политичката коментаторка Кеј Ти Мекфарланд. Во разговорот Мицкоски рече дека говорот на Венс во Минхен бил историски настан. „Не велам дека сум во право, можеби некои европски политичари ќе ми се налутат, но тоа беше инспиративен говор. Важно е дека по говорот некои од публиката го критикуваа Венс, а некои рекоа дека тоа било своевидно мешање во внатрешните работи на суверени држави, бидејќи потпретседателот Венс наведе многу примери кои не се во согласност со слободата на говорот, со демократијата, со нашите споделени вредности“. Потоа веднаш по враќањето дома во општина Гази Баба, ја повтори оваа егзалтација. „Таа е линијата, тоа е новото нормално што доаѓа од Вашингтон и што ќе го преплави светот. Тука нема играње. Ние сме тие што први го запоседнуваат теренот. Тоа е мојот начин на работа, нема втора шанса за прв впечаток. Запоседни го теренот, па потоа кој и да дојде, втор, трет се реди зад тебе. Мора да го запоседнеме теренот и да се пронајдеме во новото нормално“. Неколку дена подоцна, на 27 февруари, Мицкоски, одговарајќи на пратенички прашања во Собранието, ја нападна Европската унија, повторно цитирајќи го говорот на потпретседателот Венс за недозволивоста од мешање во внатрешните работи на други држави. „Ако некој не го сфати говорот на Венс за мешањето во внатрешните работи, што да кажеме“, рече Мицкоски, посочувајќи ги како такви примери промената на името и знамето на државата, а сега и барањето за промена на Уставот, додавајќи: „Ако тоа не е мешање во внатрешните работи, не знам што е“. „Данска не ја заврши својата работа“ А сега да видиме што е мешање во внатрешните работи и тоа од истиот тој Џеј Ди Венс, и тоа толку грубо да погрубо и не може да биде. Од територијата на Гренланд, од базата Питуфик, и тоа само неколку часа откако новиот премиер на гренландската влада, Јенс-Фредерик Нилсен го изјави ова: „Ние не сакаме да бидеме Американци. Не, не сакаме да бидеме Данци. Ние сакаме да бидеме Гренланѓани и сакаме своја независност во иднина… И сакаме сами да ја изградиме нашата сопствена земја“. Дали е важно во новото нормално кога претседателот Доналд Трамп пред некој ден изјави дека „на овој или оној начин ние ќе го земеме Гренланд“. И дали е дипломатски умесно, па и навредливо за земјата чија територија е Гренланд, да се зборува со толку навреди токму од таа територија. Затоа, за да ги разберете облиците на тоа ново нормално еве неколку од изјавите на Џеј Ди Венс од базата на Гренланд: „Видете, рече претседателот, јасно е дека не мисли дека воената сила ќе биде неопходна, но тој апсолутно верува оти Гренланд е важен дел од безбедноста, не само на САД, туку и на светот. Гренланд е исклучително ранлив во моментов и се надевам дека народот на Гренланд ќе биде партнер со САД“. „Ние би можеле да ги направиме многу побезбедни, би можеле да направиме многу поголема заштита и мислам дека тие би стоеле многу подобро и економски“. „Ова мора да се случи, а причината поради која мора да се случи, мразам да го кажам тоа, е затоа што нашите пријатели во Данска не ја завршија својата работа за да ја зачуваат оваа област безбедно. Тие едноставно не го направија тоа“. „Она што мислиме дека ќе се случи е дека Гренланѓаните ќе изберат, преку самоопределување, да станат независни од Данска, а потоа од таму ќе имаме разговори со народот на Гренланд“. „Не мислиме дека некогаш ќе биде потребна воена сила. Мислиме дека ова има смисла, и бидејќи мислиме дека луѓето на Гренланд се рационални и добри, мислиме дека ќе можеме да склучиме договор. „Бидејќи она што значеше безбедносниот чадор на Данска е, всушност, тие сето тоа им го пренесоа на храбрите Американци и се надеваат дека ќе го платиме ние“. „Се надевам дека ќе изберат да бидат партнери со Соединетите Држави, бидејќи ние сме единствената нација на земјата која ќе го почитува нивниот суверенитет и ќе ја почитува нивната безбедност, бидејќи нивната безбедност е во голема мера наша безбедност“. „Треба да се разбудиме од неуспешниот 40-годишен консензус кој рече дека можеме да го игнорираме навлегувањето на моќните земји додека тие се прошируваат во нивните амбиции. Не можеме само да ја закопаме главата во песок или на Гренланд, да ја закопаме главата во снег, и да се преправаме дека Кинезите не се заинтересирани за оваа многу голема копнена маса. Знаеме дека се“. Овие повеќе цитати се важни да се разбере „новата нормалност“ на американската политика, заедно со тарифите од 25 отсто за сите странски возила што се продаваат во САД. Од што штета ќе има и македонската автомобилска индустрија. „Ефектите ќе бидат лоши, пред сѐ за автомобилската индустрија во Европа, но посредно и за компаниите во нашата земја кои произведуваат компоненти за автомобилската индустрија“, рече Виктор Мизо, генерален директор на „Костал Македонија“ и прв човек на Советот на странски инвеститори при Стопанската комора на Македонија во изјава за „Независен“. Тревога во Словачка Друг еден европски играч, словачкиот премиер Роберт Фицо, исто така беше воодушевен од новата нормалност во Америка. Тој имаше и посебен говор на конференцијата на американските конзервативците во февруари. Па дури и претседателот Трамп поименично го спомена во своето обраќање на конференцијата заблагодарувајќи му се лично. Фицо таму се сликаше со Илон Маск, лобираше словачката автоиндустрија да биде поштедена од санкциите што уште тогаш се најавуваа, но сега разбра дека тој и неговата земја биле само една од играчките во „новото нормално“. Словачка е автомобилски центар. Во земја со 5,4 милиони жители, минатата година се произведени околу еден милион возила. Автомобилската индустрија е движечка сила на економијата на земјата, која вработува 200.000 луѓе. Словачка е домаќин на четири производители на автомобили, поддржани од голем број производители на компоненти. Покрај „Киа“, „Јагуар Лендорвер“, „Стелантис“ и „Фолксваген“, наскоро ќе им се придружи и фабрика на „Волво“. Владата на Фицо се надева дека тарифите на некој начин ќе се одложат. А ако не се одложат, тоа може да предизвика социјална и економска експлозија во земјата. Дали некој во Македонија, особено оние што ги глорифицираат Трамп и Маск, и оние како Мицкоски кои го сметаат Венс како проповедник, пастор на новото време, воопшто помислуваат на понижувачкиот однос што го има новата американска администрација спрема Европа. Ако не помислиле, или не размислиле, само нека прочитаат некои секвенци од експлозивниот разговор преку апликацијата Сигнал на клучните луѓе во Вашингтон, на кој сосем случајно беше приклучен главниот уредник на- списанието „Атлантик“, Џефри Голдберг. Европски „неблагодарници“ Ако не сте ги прочитале деталите, еве само неколку од нив за да го сфатите презирот кој овој Вашингтон го негува спрема Европа, за време на споделувањето на воените планови за нападот на Хутите во Јемен. „Мислам дека правиме грешка“, напиша Венс до групата. „Три проценти од трговијата со САД тече низ Суец, а 40 проценти од европската трговија се одвива преку Суец“. Тој мислеше на Суецкиот канал меѓу Азија и Африка. „Не сум сигурен дека претседателот е свесен колку е ова неконзистентно со неговата порака за Европа во моментов“, додаде Венс. Потоа, подоцна во размената, тој напиша: „Едноставно мразам повторно да ја спасувам Европа“. Министерот за одбрана Пит Хегсет му рече на Венс: „Целосно ја споделувам вашата омраза кон европската неблагодарност. ПАТЕТИЧНО Е“. Во интервју објавено во саботата, специјалниот пратеник на Белата куќа, кој е вклучен во преговорите со Русија, Стив Виткоф, му рече на поткастерот Такер Карлсон дека „Европа денес е нефункционална“. Тој додаде уште една точка: „Европа умира, за жал“. Во анализата на американскиот магазин „Њусвик“ под наслов „Каков проблем има Џеј Ди Венс со Европа“, поранешниот француски министер за надворешни работи Ибер Ведрин ја претстави својата теорија за ставовите на Венс. „Администрацијата на Доналд Трамп не гледа сојузници, само зависни лица кои ги смета за паразити“, рече Ведрин. Запрашан дали тонот на Венс – и, во продолжение, самиот став на САД – може да ја поттикне Европа кон долго посакуваната стратешка независност, Ведрин рече: „Немаше веќе глобален поредок под американско водство, само структура на воена доминација. Сега треба да одлучиме – дали ќе се браниме или ќе се рaспаднеме под идејата дека заштитата повеќе не е бесплатна“. Ведрин истакнува дека улогата на Венс се чини дека е да внесе јасност меѓу американските сојузници преку Атлантикот. „Неговото непријателство кон сојузите е намерно. Тоа е вкоренето во идејата дека надворешната политика треба да служи на тесен домашен наратив… Тоа го прави опасен, но, на некој начин, корисен. Тој ја принудува Европа да се соочи со прашање што го избегнуваше со децении“. Ако е така, тогаш македонското водство треба добро да размисли зошто нашата држава прва од регионот ги доби првичните 52,4 милиони евра од Планот за раст на Европската унија. Од нив 24,4 милиони веќе се легнати на сметката на Министерството за финансии во Народната банка, 15 милиони се грант и се префрлени во Инвестицискиот фонд за Западен Балкан, а останатите 13 милиони евра се заем и се во процедура на исплата. Исто така треба да размисли и за податоците од најновиот Евробарометар дека тројца од четворица Европејци гледаат корист од членството во ЕУ. Во бројки, тоа се 74 отсто од Европејците во сите земји-членки кои веруваат оти нивната земја има корист од членството во ЕУ. Рејтингот на ЕУ е на рекордно високо ниво откако прашањето за првпат беше поставено во 1983 година. Дури и во Унгарија на Виктор Орбан, 74 проценти сметаат дека има голема корист, пред Италија (67%) и Франција (65%). Бугарите во анкетата се на последно место, 61 отсто мислат дека имаат корист од членството во ЕУ. Кога уште ќе се додаде дека огромниот дел од најтешко повредените во трагедијата во Кочани беа префрлени во европски болници, благодарение на системот за помош на ЕУ во вонредни ситуации, а од американскиот Стејт департмент не стигна ни порака со сочувство до нашето МНР или државата, а сите европски лидери го направија тоа, тогаш изгледа дека премиерот некако погрешно го разбира „новото нормално“. Тоа навистина изгледа како „ново нормално“, но тоа е на голема штета на Европа, а ние, колку што разбира географија секој основец, сме дел од Европа, а не од американската држава. Тоа веќе брутално го разбра словенечкиот премиер Роберт Фицо, а кога тоа по 2 април ќе почне да се разбира во фабриките за автомобилски делови во Охрид, Битола, Кавадарци, Прилеп, Скопје може да биде многу болно. Тогаш премиерот можеби ќе се потсети на неговите зборови: „Тука нема играње”. (Линк до текстот во Дојче веле овде) Поврзани содржини Кочани нè стави во гранична ситуација. Што понатаму? 26/03/2025 12:03 Распадот на репрезентативниот систем и патот кон диктатура (на примерот на Србија) 25/03/2025 14:03 За Европа 24/03/2025 16:03 Македонска пештера 22/03/2025 12:03 Меѓу волјата и должноста 21/03/2025 08:03 Кога мажите плачат во Кочани 18/03/2025 11:03 Ова беа наши деца, а ги убивме 17/03/2025 13:03 Тарифите на Трамп не се преговарачка тактика 17/03/2025 12:03 Најчитани Најевтиниот град во светот: Прекрасни плажи и 28°C во април 24/03/2025 09:16 Објавена е првата долгорочна прогноза за летото. Еве што ја чека Македонија 24/03/2025 09:34 На три хороскопски знаци ќе им биде полесен животот од денес: Ќе чувствуваат ослободување на сите полиња 25/03/2025 08:57 Пената за бричење ги отстранува најдосадните дамки: Најдобра е за три работи во домот, има да заблескаат 24/03/2025 09:37 Фирмата „Топлина“ од охридското село Подмоље ќе го копа јагленот во РЕК „Битола“ за 25 милиони евра 28/03/2025 15:42 Најскапиот автопат на Балканот е 43 милиони евра по километар. Тој е во Романија 23/03/2025 10:36...

Свето Тоевски Штом НАТО ја нагласува својата посветеност кон независноста и суверенитетот (овој пат на Украина), дали е невозможно за НАТО со својот нов „политички компас до 2030 година“ да искаже посветеност кон истите перемпторни (јус когенс) вредности (врховни норми) на меѓународното право и за својата членка – Македонија, не за „Северна Македонија“? Дипломатската офанзива и лоби-активностите за враќање на своето вистински уставно и генеричко име Македонија меѓу НАТО, напоредно со своето доследно извршување на обврските на членка на Алијансата, државно-политичкото раководство на македонската држава (треба да) ги потпира, значи, врз новиот „Стратегиски концепт до 2030 година“, како и врз самиот Основачки договор на НАТО. Барајќи принципиелност, еднаквост и во обврските и во правата како за сите 32 држави членки на Алијансата така и за нашата држава Согласни се меѓу себе и Вашингтон и Брисел дека е потребна ревизија на трансатлантскиот пакт, на НАТО. Ова заедничко сознание и согласност од концептуално ниво, од ниво на концепции за периодот, што следува, веќе се преточуваат во конкретни нови стратегиски концепти и за самата улога, поставеност и дејствување на НАТО, и за самата нова европска безбедносна архитектура, која практично веќе е скроена во бриселската централа на ЕУ од нејзините политички, безбедносни и воени експерти. Колку и да звучи неверојатно, токму започнатата ревизија на трансатлантскиот пакт, на НАТО, отвора сериозен простор, по пет години членство на нашата држава во НАТО, немерливо скапо платено со промената на нејзиното име, за отпочнување дипломатска офанзива за враќање назад на името Македонија! „Нова Македонија“ во вчерашниот број поопширно информираше каква своја „стратегиска безбедносна автономија“ си осмислува ЕУ во однос на САД и на НАТО: дали да конституира свое „европско НАТО“ или „европска одбранбена унија“ или да преземе улога како „столб на НАТО“, ако Трампова Америка се реши да го напушти НАТО, односно ако се повлече од европскиот континент. НАТО, пак, уште од 2021 година започна да го изготвува својот нов „Стратегиски концепт 2030“, кој ги дефинира политичкиот компас и деталното воено планирање на Алијансата во следните пет години. Во својата анализа со наслов „Стратегискиот концепт на НАТО за седумдесет и петтиот роденден“, објавена во бројот за јули-август 2024 година на стручното списание на Армијата на САД, „Милитари ривју“, д-р Џон Р. Дени, истражувач-професор по безбедносни студии во Институтот за стратегиски студии на Воениот колеџ на САД, и д-р Стен Рининг, директор на Данскиот институт за напредни студии и професор по воени студии на Универзитетот во Јужна Данска, донесуваат констатации што се од директно значење за нашата земја и можностите за нејзини активности не само на воен туку и на политички план, во контекстот на започнатата трансформација на НАТО за ефективно водење и можно успешно завршување на споменатата дипломатска офанзива за бришење на „северна“ од името на македонската држава. „Основачкиот договор на НАТО е фокусиран на определбата на сојузниците ‘да ги зачуваат слободата, заедничкото наследство и цивилизацијата на нивните народи, засновани врз принципите на демократијата, индивидуалната слобода и владеењето на правото’. Новиот рамковен документ во овој поглед е ‘Стратегискиот концепт на алијансата’, кој го поставува политичкиот компас на НАТО и кој го води деталното воено планирање на Алијансата“, нагласуваат овие два воено-безбедносни експерта во својата спомената аналитичка статија. Според нив, „НАТО мора критички да ги разгледа политичко-воените основи на својот стратегиски концепт“. „Конечно, војната покажа дека универзалните вредности на Западот, вклучувајќи ги и фундаменталните концепти како државниот суверенитет и човековите права, не се универзално споделени…“, заклучуваат д-р Џон Р. Дени и д-р Стен Рининг. Имајќи ги предвид укажувањата на овие два високопозиционирани експерта, што треба да направи Република Македонија, лобирајќи меѓу сите 32 членки на НАТО, но посебно кај својот стратегиски партнер САД, но и кај Унгарија и Турција поодделно? Штом Основачкиот договор на НАТО е фокусиран на определбата на „да ги зачуваат слободата и цивилизацијата на нивните народи, засновани врз принципите на демократијата, индивидуалната слобода и владеењето на правото“, нели ова важи за слободата и цивилизацијата на македонскиот народ и сите други граѓани на Македонија, на нивната индивидуална слобода, а што е сега-засега толку брутално згазено со Преспанскиот договор? Штом НАТО ја нагласува својата посветеност кон независноста и суверенитетот (овој пат на Украина), дали е невозможно за НАТО со својот нов „политички компас до 2030 година“ да искаже посветеност кон истите перемпторни (јус когенс) вредности (врховни норми) на меѓународното право и за својата членка – Македонија, не за „Северна Македонија“? Дипломатската офанзива и лоби-активностите за враќање на своето вистинско уставно и генеричко име Македонија меѓу НАТО, напоредно со своето доследно извршување на обврските на членка на Алијансата, државно-политичкото раководство на македонската држава (треба да) ги потпира, значи, врз новиот „Стратегиски концепт до 2030 година“, како и врз самиот Основачки договор на НАТО. Барајќи принципиелност, еднаквост и во обврските и во правата како за сите 32 држави членки на Алијансата така и за нашата држава. „Нова Македонија“ се осврнува и на научната студија со наслов „НАТО 2030 – кон нов стратегиски концепт и понатаму“, издадена од Школата за напредни меѓународни студии на Универзитетот „Џон Хопкинс“ од САД во 2021 година, која содржи исто така важни насоки, зацртани во новиот стратегиски концепт за дејствувањето на НАТО во следните пет години, не само на воен туку и на политички план. – НАТО мора да обрне внимание на интегрирањето на идеите на новите генерации за заеднички вредности, за заедничките интереси и заедничката судбина – нагласува во оваа студија д-р Рејчел Ризо, експерт за европска безбедност и за НАТО во аналитичкиот центар „Атлантски совет“ од САД. „НАТО се разви не само во робустен одбранбен сојуз туку и во заедница на вредности. Но одбранбените сојузи умираат кога ќе го изгубат заедничкиот непријател или нивната способност да се одбранат од него – вредните заедници умираат кога нивните вредности повеќе не се истакнати или споделени“, предупредува д-р Трине Флокхарт, професор по безбедносни студии во Школата за транснационално владеење на Европскиот универзитетски институт во Фиренца, во Италија, која е и кодиректорка на Центарот за воени студии на Данскиот институт за напредни студии. Појасно кажано, овие експерти посочуваат дека НАТО е заедница на вредности, а тоа најдиректно значи дека во следните години ќе треба и ќе може да се инсистира и македонските вредности (што се темелат на универзалните вредности и норми, што се по дефиниција највисоки („перемпторни“) обичајни норми, правила и принципи посилни од диспозитивното т.е. пишано право (jus dispositivum), вклучувајќи ги и нормите содржани во уставите (на држави) и меѓународните договори и конвенции и што не се подложни на дерогирање, а тоа се: правото на самоопределување и интегритетот, правото на државен и територијален суверенитет и интегритет, правото на политичка назависност, правото на државна и народна самоодбрана, правото на недискриминација на државите, правото на заштитата на основните човекови поединечни и колективни права, и слични егзистенцијални права… Овде спаѓаат и вродените права, од кои држава и да сака не може да се откаже со пишан документ, односно закон, устав или меѓународен договор, бидејќи мора да ги поседува како држава (основните елементи на државност, односно права поврзани со правната должност држава да ги поседува и да не ги дерогира). Е, токму тие конечно да дојдат до израз во новата реформирана трансатлантска заедница. А главната македонска вредност е токму името Македонија! Со споменатата дипломатска офанзива и дипломатски активности за враќање на името Македонија ќе мора да се бара и да се инсистира да се истакнуваат и да се споделуваат и вредностите на Република Македонија, меѓу кои дел од најважните се и толеранцијата, коегзистенцијата и стремежот за заеднички просперитет на сите граѓани на нашата држава. „НАТО почива на значајна политичка кохезија меѓу сојузниците, што е чинител од клучно значење, фактор кон кој веќе се привлече Групата за размислување НАТО 2030 година“, се заклучува во студијата „НАТО 2030 – кон нов стратегиски концепт и понатаму“. Мора и Република Македонија да се повикува на таа политичка кохезија, не само со своите сојузници туку и на ниво на сите држави членки на НАТО и во своите напори да заземе достоинствено место и позиција во системот на Алијансата. Свето Тоевски...

Книгата на Душан Петрески, поранешен претседател на Стопанската комора, поставува низа прашања и нуди одговори како се одвиваа промените и распределбата на државниот капитал во почетните години од независноста и во македонската економска транзиција Промовирана книгата „Како се обезвреднуваше и крадеше капитал во Република Македонија“ Радикалните реформи и трансформации во Македонија по стекнувањето на независноста се спроведуваа во несоодветни системски услови и во услови на нефункционирање на правната држава. Таквата состојба имаше своевидно негативно влијание врз вредноста на капиталот што не можеше да се сочува или да се зголемува како што се планираше пред да започнат пазарните реформи. Се создадоа можности да се вршат девијантни дела, незаконски постапки, злоупотреби, криминал, корупција и перење пари, со што се обезвреднуваше дотогашниот државен капитал. Овие констатации се изнесени во книгата под наслов „Како се обезвреднуваше и крадеше капитал во Република Македонија“ од Душко Петрески, поранешен претседател на Стопанската комора на Македонија. Петрески е еден од ретко упатените луѓе во економските процеси во државата во перидот пред распадот на социјалистичка Југославија и деценијата по стекнувањето на независноста на Македонија. Во својата книга, рамна на научна студија, детално, од политички, економски и правен аспект, ги објаснува околностите како се изведуваше приватизацијата, зошто пропаѓаа големите стопански системи во Македонија и како тие биле речиси ограбувани. Анализирајќи ги процесите по 1991 година, Петрески изведува заклучок дека носителите на власта во Македонија не ја сфатиле одговорно историската задача. Не биле поставени вистинските темели за самостојна и економски суверена држава, немало изграден правен и економски систем и соодветни услови да функционира правната држава. Изнесена е и констатацијата дека новите власти биле целосно неподготвени за справување со последиците од растурањето на југословенската држава. Со автократско раководење, селективна политика, субјективни влијанија политичарите создадоа услови во кои можеа, посредно или непосредно, преку менаџерите на друштвата и сопственици на приватни фирми со незаконити постапки да прераспределуваат капитал од државата и реалниот сектор, со што направиле огромни штети. Негова оцена е дека приватизацијата во Македонија обилува со низа недоследности, со големо мешање на политичките власти од трите поголеми партии, во дел од случаите селективно и нееднакво, а и со остварување лични, групни и партиски интереси. Во еден дел од книгата Петрески зборува и за моралните вредности на самиот процес на приватизацијата, како и за несоодветната кадровска политика во економскиот и финансискиот сектор на власта. Петрески во книгата појаснува дека ниската проценета вредност на капиталот на друштвата и јавните претпријатија дошла како резултат од применетата методологија, која имаше несоодветни економски критериуми, без да бидат земени предвид пазарните критериуми, реалната пазарна вредност и профитабилноста во работењето. Тоа беше задача на Агенцијата за трансформација на општествениот капитал, но која дозволи проценителите да го обезвреднуваат капиталот во договор со менаџерите на фирмите на штета на државата, а во корист на менаџерите. При таквите односи носителите на тогашните власти, како и државни и одговорни раководители во извршните органи и организации, со неодговорен однос, поттикнати од лични и групни интереси, продадоа мнозински капитал во друштва, банки и јавни претпријатија по нереално ниска вредност, неспоредливо пониска од реалната. Според показатели на Агенцијата за трансформација на општествениот капитал од сопственичките трансформации било предвидено Република Македонија да обезбеди средства во износ од над 2-3 милијарди германски марки, иако и таа сума била под вистинската вредност на капиталот. Од продажба на капитал во друштва (општествен, државен, акционерски) и јавни претпријатија на странски инвеститори во периодот од 1995 до 2002 година биле уплатени само околу 260 милиони долари. Нема показатели колку средства од продадените акции во друштвата се уплатени во Фондот за пензиско и инвалидско осигурување, кој поседуваше 7,5 отсто од акционерскиот капитал. Напоменато е дека првите продажби на капитал во друштвата купувачите ги реализираа преку „оф шор“ фирми во странство – Маршалски Острови, Сан Марино, Лихтенштајн, Британските Девствени Острови, Панама и Кипар. Според Петрески, најголемите штети во државата во реалниот сектор од продажба на капитал во друштвата и јавните претпријатија се направија во 1998 година, кога државата продаваше капитал нетранспарентно и по договор, како и во годините потоа, кога беа извршени крупни продажби и голем број стечаи и ликвидации. Авторот на книгата го наведува списокот на поголемите компании што пропаднаа во транзицијата, друштва од индустријата, каде што припаѓале „Металски завод Тито“, „Охис“ и ФАС „11 Октомври“, текстилните фабрики во повеќе градови. Во трговијата поупадливо е пропаѓањето на големите увозно-извозни фирми како „Македонија–табак“, „Интеримпекс“ и „Технометал–Вардар“. Објавена е листа на пропаднати банки и штедилници, на претпријатија во аграрниот сектор, како и список на продаден капитал во друштва и јавни претпријатија на државата на странски и домашни инвеститори во сопственички трансформации. Додаден е и список на профитабилни фирми што не требало да пропаднат, а не требало да бидат продадени „Телеком“, „Електродистрибуција“, Стопанска банка, ЗОИЛ-Македонија, рафинеријата Окта, Радика Дебар, цементарницата „Усје“, Мермерниот комбинат и рудниците Саса и Бучим. Книгата на Петрески е своевидна хроника на економските процеси во Република Македонија за периодот во кој се спроведуваа радикали реформи и трансформации, се воведуваше парламентарно-демократски систем и почнуваа да владеат пазарни услови и односи. Ова е трета книга на Душан Перески, по претходно објавените „Бизнис-заедниците, коморите и државата“ и „Економската транзиција – погледи и мислења за економската транзиција во Република Македонија“....

Сите го обвинуваат системот. Секогаш сум скептичен кога вината се посочува кон апстрактен поим. Вообичаено, оние што го обвинуваат системот се апстрахираат од него. Од друга страна, обидите да се наметне колективна вина најчесто одат во корист на оние што се навистина виновни. Но, ете, ќе речеме дека за последната трагедија што ни се случи, виновен е системот што сме го граделе досега. Нема совршен систем, ама ако го има, тоа е Норвешка, но и таа при една ужасна трагедија, во која психопатот Брејвик уби 77 луѓе, се соочи со одредени системски проблеми. Нашиот систем, пак, е толку девастиран и уништен, сега и со официјална потврда на властите, што наликуваме на морбидна дистопија. Но среде ваква речиси безизлезна стварност во која битисуваме, дури и девастираниот уништен систем покажа дека може да функционира. Да, изгубивме шеесет млади животи во стравична трагедија до која дојде поради неколкудецениско подривање на системот преку политички и административен криминал и корупција, ама и среде колапсот што го сведочевме, неоспорен факт е дека здравствените работници, кои функционираат во невозможни услови на распаднато здравство, без персонал и основни средства за работа, успеаја да спасат, за почеток сами, по самата трагедија, а потоа со помош на своите колеги од други земји, над двесте и педесет пациенти во тешка клиничка состојба. Сите странски доктори потврдија дека и далеку поразвиени држави од нашата тешко ќе се справеа со вака голем број пациенти при ваква трагедија. Полицијата во која и не знаеме колкав број неспособни и корумпирани партиски кадри се напикани покажа брзина, по што беа приведени голем број луѓе што директно или индиректно се поврзани со трагедијата. Не ми е целта воспевање институции, зборувам за една крајно чудна состојба каде што дури и она што е девастирано покажува знаци на некаква ефикасност. За судскиот систем и не знам што да кажам. Мене ми изгледа како друштво што постои за да ја спасува моќта од рацете на правдата. И одеднаш, за миг изгледаат како да ја вршат работата за која се платени. А не дека сомнежот не ми шепоти, вака се однесуваат затоа што ова е толку ужасно што не може да го ескивираат, ама јас мислев дека и модуларната болница во Тетово и автобусот во Бугарија и онкологија се исто така идентично ужасни несреќи, па ескивираа. Нашиот девастиран систем, кој наликува на мртовец за кој се преправаме дека е жив, на чуден и морбиден начин, под притисок на нестварно болна трагедија што ни се случи, покажа знаци на живот. За да стигнеме до норвешки стандарди којзнае колку време е потребно. Друг е проблемот што јас го нарекувам квака 27. Факт е дека новоизбраната власт започна борба со криминалот и корупцијата. За девет месеци имаме многу процесирани случаи. По стравичната трагедија што му се случи на Кочани најавија жестока борба против сите сегменти и структури што го загрозуваат општеството. Не се сомневам дека ќе го прават тоа, ама убеден сум дека ако криминалот и корупцијата симболично ги наречеме канцер, тогаш ќе се борат со метастазите, а жариштето на болеста ќе остане проблем. Проблем наречен демократија. Сеедно што одиме на избори, ние си играме демократија, а во суштина ја немаме. Демократија е кога народот оди на избори и избира политичка понуда. Така мнозинството народ владее преку избраниците во Собранието. Собранието е законодавен дом. И до тука сè е јасно и едноставно. На 27 април 2017 година беше избран претседател на Собранието на незаконски начин. Ај што беа прекршени сите законски процедури, ама и при бесмислениот начин на гласање со подигање рака во едно ќоше, фотографиите отвораат сомнеж дека оние што го гласаа претседателот не се мнозинство. И ако е така, ако законодавниот дом е незаконски, како може да носи закони? Ќе спроведе ли некој сериозна истрага околу ова? Оти ако се докаже она што е очигледно, тогаш значи дека законодавниот дом работел на црно и ниту една негова одлука не е законска. А-ха, тоа не смее да се истражува, оти САД, ЕУ и НАТО, бла, бла, бла… Е па, нема демократија. Истиот тој 27 април, гневен народ упадна во Собранието. Ако не му беа отворени вратите, немаше да упадне. Вратите ги отвори пратеник што беше обвинет, па амнестиран за да гласа промена на името на државата. За истата промена гласаа уште седуммина негови колеги пратеници, притиснати од судски прогони што ги спроведуваше неуставно измислено СЈО за кое гласаа речиси сите пратеници. Сфаќате ли што се случува? Имате состав на собрание што го крши Уставот, а по него доаѓа пратеничко мнозинство, кое најверојатно владее незаконски со законодавниот дом. И уште тоа противуставно СЈО преку бонуси ги краде народот и државата. Ќе се спроведе ли правда за оваа системска корупција и организиран криминал? Нема, затоа што при сите очигледни сомнежи и возможни криминали, кои не се испитаа, за настаните од 27 април беа монструозно обвинети за тероризам дузина невини луѓе преку најидиотското обвинение што државава некогаш го имала и експресно беа осудени на драконски казни. Почнаа и да умираат луѓето по затвори. Обвинението веќе се проучува по светските универзитети како едно правно лудило што не смее да помине во цивилизирани средини. Обвинителката мртва ладна признава по телевизии дека си правела селекција кого ќе обвини, за процесот да ѝ се одвива побрзо. Сите знаат дека затворените луѓе се невини. И никому ништо. Ама знам, таму не смее да се чепка, оти „законодавецот“ наречен „меѓународна“ заедница жестоко ќе реагира за да не ни дозволи од тоталитаризам да влеземе во демократија, иако, шведските судови, на пример, соочени со ова, пресудија дека обвинението е политички прогон. И како ќе го оправаме системот ако нешто смее, а нешто не смее да се чепка и менува? Дали ова значи дека селективната правда некогаш е океј, а некогаш не чини? Нели и ова е селективно? Знам, оние што сега протестираат нема да се согласат со мене. Имам чувство дека би го исправале системот селективно, ако го тврдат спротивното. Велат дека сега се прелеа чашата, иако во последните десет години имавме навистина доволно ужаси да експлодира истата таа чаша. Побараа оставка на целата влада. Немам проблем со тоа, ама што потоа? Ќе одиме на нови избори каде што ќе ја артикулираат своја политичка визија, оти велат дека не се со ниту една партија? Тоа ми е сосема во ред, па народот нека оцени, ама некако ми се чини, можеби грешам, дека повеќе одат накај идејата за експертска влада. А експертска влада не е демократија, оти тие експерти никој не ги гласа. Но бидејќи објаснив зошто кај нас уште нема демократија, океј сум и со експертска влада што јас, како диктатор, ќе ја составам и предводам. Ви ветувам, ќе бидам мек диктатор како Тито, околу себе ќе соберам сериозни експерти и почнувајќи од една обична квака 27, брзо ќе се справам со аномалиите на системот....

Вчера американскиот потпретседател Џеј Ди Венс отиде на Гренланд, на местото каде што не го сакаат, и каде што неколку часа пред слетувањето на неговиот авион во американската воена база, беше формирана новата гренландска влада која веднаш им порача на САД да ги тргнат рацете од островот. Изјавите што ги даде Венс од воената база не се само неоколонијалистички, туку изгледаат и прилично застрашувачки за светскиот поредок. Речиси да имаат синоним во непредизвиканата руска агресија на Украина. И тие инстантно се претворија во најцрн дипломатски кошмар за Данска, бидејќи самоуправниот Гренланд формално е данска територија. Пред да наведеме некои од многу радикалните пораки на Венс ќе се навратиме на она одушевување што го имаше (а можеби и сѐ уште го има) премиерот Христијан Мицкоски од говорот на американскиот потпретседател на Минхенската безбедносна конференција. На годишната конференција на американските конзервативци во Мериленд, Мицкоски не беше говорник, туку беше интервјуиран од политичката коментаторка Кеј Ти Мекфарланд. Во разговорот Мицкоски рече дека говорот на Венс во Минхен бил историски настан. „Не велам дека сум во право, можеби некои европски политичари ќе ми се налутат, но тоа беше инспиративен говор. Важно е дека по говорот некои од публиката го критикуваа Венс, а некои рекоа дека тоа било своевидно мешање во внатрешните работи на суверени држави, бидејќи потпретседателот Венс наведе многу примери кои не се во согласност со слободата на говорот, со демократијата, со нашите споделени вредности“. Потоа веднаш по враќањето дома во општина Гази Баба, ја повтори оваа егзалтација. „Таа е линијата, тоа е новото нормално што доаѓа од Вашингтон и што ќе го преплави светот. Тука нема играње. Ние сме тие што први го запоседнуваат теренот. Тоа е мојот начин на работа, нема втора шанса за прв впечаток. Запоседни го теренот, па потоа кој и да дојде, втор, трет се реди зад тебе. Мора да го запоседнеме теренот и да се пронајдеме во новото нормално“. Фотографија: Nordmazedonischer Premierminister Hristijan Mickoski Неколку дена подоцна, на 27 февруари, Мицкоски, одговарајќи на пратенички прашања во Собранието, ја нападна Европската унија, повторно цитирајќи го говорот на потпретседателот Венс за недозволивоста од мешање во внатрешните работи на други држави. „Ако некој не го сфати говорот на Венс за мешањето во внатрешните работи, што да кажеме“, рече Мицкоски, посочувајќи ги како такви примери промената на името и знамето на државата, а сега и барањето за промена на Уставот, додавајќи: „Ако тоа не е мешање во внатрешните работи, не знам што е“. „Данска не ја заврши својата работа“ А сега да видиме што е мешање во внатрешните работи и тоа од истиот тој Џеј Ди Венс, и тоа толку грубо да погрубо и не може да биде. Од територијата на Гренланд, од базата Питуфик, и тоа само неколку часа откако новиот премиер на гренландската влада, Јенс-Фредерик Нилсен го изјави ова: „Ние не сакаме да бидеме Американци. Не, не сакаме да бидеме Данци. Ние сакаме да бидеме Гренланѓани и сакаме своја независност во иднина… И сакаме сами да ја изградиме нашата сопствена земја“. Дали е важно во новото нормално кога претседателот Доналд Трамп пред некој ден изјави дека „на овој или оној начин ние ќе го земеме Гренланд“. И дали е дипломатски умесно, па и навредливо за земјата чија територија е Гренланд, да се зборува со толку навреди токму од таа територија. Затоа, за да ги разберете облиците на тоа ново нормално еве неколку од изјавите на Џеј Ди Венс од базата на Гренланд: „Видете, рече претседателот, јасно е дека не мисли дека воената сила ќе биде неопходна, но тој апсолутно верува оти Гренланд е важен дел од безбедноста, не само на САД, туку и на светот. Гренланд е исклучително ранлив во моментов и се надевам дека народот на Гренланд ќе биде партнер со САД“. „Ние би можеле да ги направиме многу побезбедни, би можеле да направиме многу поголема заштита и мислам дека тие би стоеле многу подобро и економски“. „Ова мора да се случи, а причината поради која мора да се случи, мразам да го кажам тоа, е затоа што нашите пријатели во Данска не ја завршија својата работа за да ја зачуваат оваа област безбедно. Тие едноставно не го направија тоа“. „Она што мислиме дека ќе се случи е дека Гренланѓаните ќе изберат, преку самоопределување, да станат независни од Данска, а потоа од таму ќе имаме разговори со народот на Гренланд“. „Не мислиме дека некогаш ќе биде потребна воена сила. Мислиме дека ова има смисла, и бидејќи мислиме дека луѓето на Гренланд се рационални и добри, мислиме дека ќе можеме да склучиме договор“. Фотографија: Jim Watson/AFP „Бидејќи она што значеше безбедносниот чадор на Данска е, всушност, тие сето тоа им го пренесоа на храбрите Американци и се надеваат дека ќе го платиме ние“. „Се надевам дека ќе изберат да бидат партнери со Соединетите Држави, бидејќи ние сме единствената нација на земјата која ќе го почитува нивниот суверенитет и ќе ја почитува нивната безбедност, бидејќи нивната безбедност е во голема мера наша безбедност“. „Треба да се разбудиме од неуспешниот 40-годишен консензус кој рече дека можеме да го игнорираме навлегувањето на моќните земји додека тие се прошируваат во нивните амбиции. Не можеме само да ја закопаме главата во песок или на Гренланд, да ја закопаме главата во снег, и да се преправаме дека Кинезите не се заинтересирани за оваа многу голема копнена маса. Знаеме дека се“. Овие повеќе цитати се важни да се разбере „новата нормалност“ на американската политика, заедно со тарифите од 25 отсто за сите странски возила што се продаваат во САД. Од што штета ќе има и македонската автомобилска индустрија. „Ефектите ќе бидат лоши, пред сѐ за автомобилската индустрија во Европа, но посредно и за компаниите во нашата земја кои произведуваат компоненти за автомобилската индустрија“, рече Виктор Мизо, генерален директор на „Костал Македонија“ и прв човек на Советот на странски инвеститори при Стопанската комора на Македонија во изјава за „Независен“. Тревога во Словачка Друг еден европски играч, словачкиот премиер Роберт Фицо, исто така беше воодушевен од новата нормалност во Америка. Тој имаше и посебен говор на конференцијата на американските конзервативците во февруари. Па дури и претседателот Трамп поименично го спомена во своето обраќање на конференцијата заблагодарувајќи му се лично. Фицо таму се сликаше со Илон Маск, лобираше словачката автоиндустрија да биде поштедена од санкциите што уште тогаш се најавуваа, но сега разбра дека тој и неговата земја биле само една од играчките во „новото нормално“. Словачка е автомобилски центар. Во земја со 5,4 милиони жители, минатата година се произведени околу еден милион возила. Автомобилската индустрија е движечка сила на економијата на земјата, која вработува 200.000 луѓе. Словачка е домаќин на четири производители на автомобили, поддржани од голем број производители на компоненти. Покрај „Киа“, „Јагуар Лендорвер“, „Стелантис“ и „Фолксваген“, наскоро ќе им се придружи и фабрика на „Волво“. Владата на Фицо се надева дека тарифите на некој начин ќе се одложат. А ако не се одложат, тоа може да предизвика социјална и економска експлозија во земјата. Дали некој во Македонија, особено оние што ги глорифицираат Трамп и Маск, и оние како Мицкоски кои го сметаат Венс како проповедник, пастор на новото време, воопшто помислуваат на понижувачкиот однос што го има новата американска администрација спрема Европа. Ако не помислиле, или не размислиле, само нека прочитаат некои секвенци од експлозивниот разговор преку апликацијата Сигнал на клучните луѓе во Вашингтон, на кој сосем случајно беше приклучен главниот уредник на- списанието „Атлантик“, Џефри Голдберг. Европски „неблагодарници“ Ако не сте ги прочитале деталите, еве само неколку од нив за да го сфатите презирот кој овој Вашингтон го негува спрема Европа, за време на споделувањето на воените планови за нападот на Хутите во Јемен. „Мислам дека правиме грешка“, напиша Венс до групата. „Три проценти од трговијата со САД тече низ Суец, а 40 проценти од европската трговија се одвива преку Суец“. Тој мислеше на Суецкиот канал меѓу Азија и Африка. „Не сум сигурен дека претседателот е свесен колку е ова неконзистентно со неговата порака за Европа во моментов“, додаде Венс. Потоа, подоцна во размената, тој напиша: „Едноставно мразам повторно да ја спасувам Европа“. Фотографија: Mandel Ngan/AFP via Getty Images Министерот за одбрана Пит Хегсет му рече на Венс: „Целосно ја споделувам вашата омраза кон европската неблагодарност. ПАТЕТИЧНО Е“. Во интервју објавено во саботата, специјалниот пратеник на Белата куќа, кој е вклучен во преговорите со Русија, Стив Виткоф, му рече на поткастерот Такер Карлсон дека „Европа денес е нефункционална“. Тој додаде уште една точка: „Европа умира, за жал“. Во анализата на американскиот магазин „Њусвик“ под наслов „Каков проблем има Џеј Ди Венс со Европа“, поранешниот француски министер за надворешни работи Ибер Ведрин ја претстави својата теорија за ставовите на Венс. „Администрацијата на Доналд Трамп не гледа сојузници, само зависни лица кои ги смета за паразити“, рече Ведрин. Запрашан дали тонот на Венс – и, во продолжение, самиот став на САД – може да ја поттикне Европа кон долго посакуваната стратешка независност, Ведрин рече: „Немаше веќе глобален поредок под американско водство, само структура на воена доминација. Сега треба да одлучиме – дали ќе се браниме или ќе се рспаднеме под идејата дека заштитата повеќе не е бесплатна“. Ведрин истакнува дека улогата на Венс се чини дека е да внесе јасност меѓу американските сојузници преку Атлантикот. „Неговото непријателство кон сојузите е намерно. Тоа е вкоренето во идејата дека надворешната политика треба да служи на тесен домашен наратив… Тоа го прави опасен, но, на некој начин, корисен. Тој ја принудува Европа да се соочи со прашање што го избегнуваше со децении“. Ако е така, тогаш македонското водство треба добро да размисли зошто нашата држава прва од регионот ги доби првичните 52,4 милиони евра од Планот за раст на Европската унија. Од нив 24,4 милиони веќе се легнати на сметката на Министерството за финансии во Народната банка, 15 милиони се грант и се префрлени во Инвестицискиот фонд за Западен Балкан, а останатите 13 милиони евра се заем и се во процедура на исплата. Исто така треба да размисли и за податоците од најновиот Евробарометар дека тројца од четворица Европејци гледаат корист од членството во ЕУ. Во бројки, тоа се 74 отсто од Европејците во сите земји-членки кои веруваат оти нивната земја има корист од членството во ЕУ. Рејтингот на ЕУ е на рекордно високо ниво откако прашањето за првпат беше поставено во 1983 година. Дури и во Унгарија на Виктор Орбан, 74 проценти сметаат дека има голема корист, пред Италија (67%) и Франција (65%). Бугарите во анкетата се на последно место, 61 отсто мислат дека имаат корист од членството во ЕУ. Кога уште ќе се додаде дека огромниот дел од најтешко повредените во трагедијата во Кочани беа префрлени во европски болници, благодарение на системот за помош на ЕУ во вонредни ситуации, а од американскиот Стејт департмент не стигна ни порака со сочувство до нашето МНР или државата, а сите европски лидери го направија тоа, тогаш изгледа дека премиерот некако погрешно го разбира „новото нормално“. Тоа навистина изгледа како „ново нормално“, но тоа е на голема штета на Европа, а ние, колку што разбира географија секој основец, сме дел од Европа, а не од американската држава. Тоа веќе брутално го разбра словенечкиот премиер Роберт Фицо, а кога тоа по 2 април ќе почне да се разбира во фабриките за автомобилски делови во Охрид, Битола, Кавадарци, Прилеп, Скопје може да биде многу болно. Тогаш премиерот можеби ќе се потсети на неговите зборови: „Тука нема играње”. (DW) Љупчо Поповски...

МИТРОПОЛИТ ПОВАРДАРСКИ †Агатангел (Станковски) Црни облаци се надвиснаа над Македонија. Тешко и брутално пред нашите очи беше поразена невиноста, која скапо ја плати цената за секоја негрижа, за секоја наша небрежност и несовесност. Беззаконието си ги зеде своите жртви. Во неговите безмилосни канџи паднаа нашите деца. Не постојат соодветни зборови со кои ќе можеме да ја изразиме нашата тага, да ги опишеме сиот оној јад и чемер што како тешко бреме ги притиснаа нашите души. Не постојат ниту зборови на утеха и сочувство што ќе ја намалат болката на родителите на починатите деца или ќе ги преврзат повредите на сите настрадани при оваа страшна несреќа и трагедија. Не постои човек, ниту човечка сила што ќе може да ги зацели овие крвави и длабоки рани. Единствено Бог може да ја осмисли секоја наша слабост и недоумица, да даде утеха во секој наш неуспех, во секоја наша овоземна мака и тешкотија. Бог ќе ги прими и овие души во Своите пазуви, ќе го прегрне со Својата благодат секој родител, секој страдалник, секој загубеник. Идното сеопшто воскресение, на кое се надева секој христијанин, ќе ја израмни секоја нерамнина, ќе ја устрои секоја правда, зашто преку Христос беше победена смртта, преку Неговата жртва се зацари животот и со вечност беше овенчан човекот, чија природа преку Богочовекот заседна од десната страна на Живототдавецот во Неговото Небесно Царство. Македонија тажи и сочувствува. Сите нас маката нè обедини. Немаше човек, без разлика на неговата етничка или верска припадност, кој не се понуди себеси и своето за помош во ова страшна, тешка и невидена трагедија. Деновиве солидарноста и човечноста триумфираа на сите полиња. И сега, кога веќе полека се напластуваат деновите со својата неодминлива нафака, и кога правиме еден мал отклон од овој ужас и катастрофа што сите нè снајде и засегна, време е да си го поставиме прашањето: што и како ќе правиме понатаму? Сите сме сложни околу една работа, а тоа е: ова никогаш повеќе не смее да ни се повтори! За да ја постигнеме оваа цел, ќе мора сите ние лично да придонесеме, ќе мора делотворно и посветено да работиме при креирањето едни нормални и праведни општествени услови, кои за свој темел и основа ќе го имаат почитувањето на законот, бидејќи само така ќе може да се оствари секоја правда. Ова е старо и древно библиско начело, кое до ден-денеска ја нема загубено својата вредност. Заеднички заклучок е дека Македонија како држава и покрај тоа што има закони, сепак тие во многу случаи нејзе ѝ служат како декор, како некаква форма што треба да постои, но на која и не треба многу да ѝ се обрнува внимание. Овој ментален склоп што сите ние, повеќе или помалку, си го имаме усвоено, еднаш засекогаш треба да биде расформиран и отстранет од нашите глави. Законот треба да се почитува, тој треба да се спроведе, бидејќи тој во основа е предвиден за наше добро. Законот не е стока со која може да се тргува. Неговото непочитување, избегнување или заобиколување носи со себе страшни опасности, кои демнат и чекаат погоден момент за да ја распуштат својата разорна и пеколна моќ. Настапи време кога секој поединец ќе мора да даде свој придонес во интерес на општото добро. Ќе мора да почнеме од почеток, од малите нешта, од простите работи, од тоа каде го фрламе отпадокот, со која брзина возиме во населено место, престигнуваме ли непрописно, пропуштаме ли пешак на пешачки премин, му пречиме ли на другиот со нашата врева, паркираме ли по тротоарите, даваме ли предност во сообраќајот, ги почитуваме ли туѓото време, туѓиот простор, туѓите пари, фаќаме ли ургенции за сè и сешто, поседуваме ли ние квалитет и стручност за некоја работа или, пак, ни е важна само нашата лична, неоснована и себична амбиција. Ако овие работи ги пазиме и постепено ги исправаме, тогаш ќе му помогнеме на системот да проработи и профункционира. Тоа е толку просто и едноставно. Доволно е само да бидеме искрени спрема себеси. Не е проблем толку системот со неговите многубројни закони, проблемот се крие во нашата непочит и во нашите лични погрешни постапки, кои самиот систем го блокираат, кои неговите тркала и валјаци не само што не ги подмачкуваат, туку и ги оставаат да чкрипат и ’рѓосуваат во долгогодишен дефект и заборав. Системот ќе мора да се ослободи и да дејствува и говори во име на јавноста, во име на сеопштиот интерес. Системот истовремено мора да пази да не биде нахранет со нереални, непотребни и погубни закони. Не смее црното да го смета за бело, болното за здраво, гревот за некаква доблест, загубата за некаква материјална придобивка. Тогаш ќе нема никаков поттик, ќе нема ниту напредок, ниту некаков долгорочен успех. Системот, на пример, не може да одобри изградба на десетици казина и уште толку обложувачници во центарот на градот, покрај основните и средни училишта, а во исто време да очекува дека ќе создаде високосвесна и здрава нација. И на неук човек му е сосема јасно дека недомаќинлукот носи распад на личноста, а со тоа и на семејството. Преку стотици заложни куќи и фирми за брзи кредити, не се поведуваат економските процеси, туку се озаконува лихварството. Која мафија во светот му донела на некое општество прогрес и благосостојба? Не може со закон да се претвори мажот во жена, а жената во маж, и потоа да се очекува дека ќе имаме светла иднина. Системот мора, преку своите механизми, пред сè да ја заштити личноста, да ѝ овозможи секаков духовен развој и напредок. Системот и сите негови чинители, ќе мора да му служат на животот, а не да ѝ кадат на смртта. Само на тој начин системот ќе биде делотворен и исполнителен. Инаку, сите бевме непосредни сведоци на несебичната предаденост и борбата за живот на нашите здравствени работници при оваа болна несреќа во Кочани, за што сме им бескрајно благодарни, но, сепак, време е да се прашаме: во какви услови работат тие? Какви се реалноста и околностите на болничките одделенија и во здравствените домови? Кога последен пат изградивме болница? Свесни ли сме дека болничките згради се стари повеќе од педесет години, дека некои од нив се изградени дури за време на Втората светска војна? Пред системот стојат многу предизвици, многу голема, напластена и незавршена работа, со која тој ќе треба посветено и бескомпромисно да се справи во блиската иднина. За волја на вистината, праведно е да кажеме дека надлежните државни институции, обвинителството, полицијата, здравството, сите оние што успешно се справуваа со настанатата криза, реагираа брзо и организирано. За пофалба е и нивната решителност да се истера работата докрај. Затоа и заслужуваат да добијат поддршка, да истраат и да го фатат добриот ветер, кој дува од волјата на народот, па да го насочат бродот на државата во безбедно и сигурно пристаниште. Сега им падна во наследство тие да ја наводенат сувата земја, а потоа и до корен да ја ископаат, да ги искастрат и подврзат кревките ластари на лозјето, кое во иднина сите нас ќе нè награди со добар и обилен плод. Ако постапуваат така, грозјето нема да биде кисело, нема да ги скомина ни нашите заби, а не дај Боже ниту забите на нашите деца. Нека нè чува Господ сите во праведност и единомислие. Нека им даде мир и спокојство на родителите што предвреме ги погребаа своите чеда. Нека ги насели нивните души во вечните рајски населби. На болните нека им подари брзо закрепнување од повредите и долгорочно и крепко здравје. Нека ја чува и пази нашата татковина Македонија од разни поделби, несреќи и непогоди. Нека го утврди македонскиот народ и сите други народи во секое добро, нека го умудрува секој човек со Своите спасоносни повелби и напатствија....

„Со членството на нашата земја во НАТО успеавме да ги осигуриме суверенитетот, стабилноста и територијалниот интегритет на државата од обиди за закана и дестабилизација од можни надворешни непријатели, но не успеавме да осигуриме безбедност и стабилност во државата. Некои поединци и групи на поединци во нашата држава две децении го парализираа нејзиното функционирање. Надворешната и внатрешната стабилност се тесно поврзани една со друга. Надворешната стабилност не може долго да постои без внатрешна стабилност. Затоа, мора да се преземат активности и мерки, за да се осигураат внатрешната стабилност и безбедност, загрозени од внатрешни чинители! Истите луѓе не си ја сакаат државата, но и ниту НАТО како организација, која веќе пет години активно се грижи за стабилноста и надворешната безбедност на Република Македонија.“ – нагласува Ејуп Бериша, политиколог и новинар во Албанската редакција на Македонската радио и телевизија, во својата колумна со наслов „Република Македонија пет години како членка на НАТО обезбедена од надворешни непријатели, но не и од дестабилизирачки чинители во државата“, која ја објави влијателниот весник на албански јазик „Бота сот“ од Приштина, Косово. Бериша пишува: Петте години од членството на Република Македонија во НАТО ја затекнаа земјата со бројни внатрешни проблеми, како што се: недостаток на внатрешна безбедност, ситуација која влијае и на недостигот на безбедност на нејзините граѓани. Наша главна грижа сега е како да ги спасиме нашите животите наши и на нашите најблиски од бројните смртни случаи што се случуваат премногу често кај нас. Денес излегуваме во сообраќај и ни се загрозени животите, одиме на забава да уживаме и да се забавуваме, но за нас сè уште постојат многубројни опасности за нашата безбедност и живот како граѓани. Тоа е последица на многуте лудости, што ги прават некои луѓе, од непочитување едни кон други, од неуспехот да се спроведуваат Уставот и законите, од високиот степен на криминал и корупција, од алчноста за брзо богатење и повеќе пари, од нефункционалноста на судскиот систем, поради што постои селективна правда. Ваквата состојба во оваа сфера на функционирање на државата предизвика да се инсталира систем на неказнивост на криминалците и корумпираните. Овој систем кај нас има помалку од два отсто доверба кај граѓаните. Суштината и главниот мотив на членството на која било земја во НАТО е безбедноста, но неа ја нема целосно кај нас, иако ја одбележуваме петгодишнината од членството во најголемата и најмоќната светска безбедносна организација НАТО. За сите проблеми, неправилности и грижи, што не мачат денес како држава, на петгодишнината од членството во НАТО, кои ги споменав претходно, виновникот не е оваа голема безбедносна организација НАТО, туку некои поединци и групи на поединци во нашата држава, кои две децении го парализираа нејзиното функционирање. Последица на ваквата состојба денес се не само системот на непочитување, туку и практиката на кршење на човековите права и слободи. Последново е главен чинител за постоењето на нашата внатрешна небезбедност. Со членството на нашата земја во НАТО успеавме да ги осигуриме суверенитетот, стабилноста и територијалниот интегритет на државата од обиди за закана и дестабилизација од можни надворешни непријатели, но не успеавме да осигуриме безбедност и стабилност во државата. Надворешната и внатрешната стабилност се тесно поврзани една со друга. Надворешната стабилност не може долго да постои без внатрешна стабилност. Затоа, мора да се преземат активности и мерки, за да се осигураат внатрешната стабилност и безбедност, загрозени од внатрешни чинители, кои не само што не ги споделуваат заеднички вредности во нашата земја, туку и не ги почитуваат, или не споделуваат ниту северноатлантските вредности! Значи, истите луѓе не си ја сакаат државата, но и ниту НАТО како организација, која веќе пет години активно се грижи за стабилноста и надворешната безбедност на Република Македонија....

„Немаш од што да се плашиш! Се пошегувал полскиот премиер Доналд Туск со американскиот актер Џеси Ајзенберг во објава на социјалните мрежи. Имено Ајзенберг (41) добил полско државјанство претходно овој месец благодарение на неговата улога во филмот „A Real Pain“, драма номинирана за Оскар за отуѓените еврејски роднини кои повторно воспоставуваат врска на патувањето низ Полска посветено на одбележувањето на Холокаустот.Неколку дена откако Ајзенберг станал државјанин, Туск најави амбициозно проширување на армијата. „Ќе добиеш таква обука што ќе бидеш подготвен за новиот Џејмс Бонд! му рекол Туск и нагласил дека станува збор за доброволна програма. Децении под руска доминација Полска помина речиси два века под руска доминација и сè уште има длабока недоверба кон Москва. Руската инвазија врз Украина во 2022 година дополнително ги зголеми овие грижи. Денес, Полска е членката на НАТО која инвестира најмногу во одбраната – дури 4,7% од БДП – ја има најголемата армија во Европската унија и троши милијарди евра на авиони, проектили, тенкови, артилерија и друго. Сега оваа земја е на првата линија на фронтот и ги подготвува своите граѓани за можен конфликт. „Ако се случи општа војна, Полска ја нема стратешката длабочина како што ја имаат другите европски земји“, изјави за Политико началникот на Генералштабот на полската армија, генерал Вислав Кукула. „Ние сме соседи на Русија и нејзиниот сојузник Белорусија – меѓу нас нема безбедносен појас и имаме многу малку време да реагираме и да се подготвиме“, рекол Кукула. Наместо да се потпира на територијалната длабочина како одбранбен механизам, Полска планира повеќе од двојно да ја удвои својата армија – на 500.000 војници – и да обучи милиони резервисти, најави Туск во парламентот. „До крајот на годината сакаме да имаме модел според кој секој возрасен маж во Полска ќе биде обучен за војна, а резервистите ќе бидат подготвени за можни закани“, рече Туск, додавајќи дека на жените им е дозволено да се регистрираат. Обуката ќе биде доброволна, нагласи тој, со цел да се ублажат стравувањата од враќање на непопуларната задолжителна воена служба која била укината во 2008 година. За Полска, земја со висок приход со една од најбрзо растечките економии во ЕУ, преминувањето кон „воен начин на размислување“ ќе значи голема промена, а многу граѓани се подготвени да учествуваат. „Навистина сакам да поминам низ таа обука и ако дојде до војна, сакам да го бранам мојот дом, да пукам во нив, од омраза кон Путин. Сакам да им го загорчам животот. Сакам да заштитам сè за што сум работел, сè што сум изградил. Во оваа земја го стекнав мојот дом, моето место, мојата безбедност – и ниту еден руски гад нема да ми го одземе тоа. Нека се вратат од каде што дошле“,рекол Марек, 37-годишен продуцент од Варшава.План за обука Деталите сè уште се договараат во армијата, а планот треба да биде готов до крајот на март, рекол Кукула. Набргу потоа се очекуваат и законски измени. Владата планира да започне кратки воени обуки за цивили без претходно искуство, пренесе „Rzeczpospolita“. Овие интензивни курсеви, кои траат само неколку дена, ќе ги опфатат основите на цивилната заштита, прва помош и основни воени вештини. За оние со претходно искуство, се планираат специјализирани курсеви за обнова на знаењето – од ракување со огнено оружје до борбена медицина и навигација на терен. Граѓаните кои сакаат потемелна подготовка ќе можат да се запишат на месечна обука, која ќе биде достапна и онлајн и во живо. „Првата цел на програмата е да се зголеми бројот и квалитетот на резервистите. Во моментов имаме многу резервисти, но нивната просечна возраст е околу 45 години. Ако конфликтот и притисоците продолжат, ќе нѝ требаат добро обучени луѓе кои ќе можат да дејствуваат заедно со професионалните војници и силите за територијална одбрана“, додал Кукула. „Планот е да се обучат 100.000 луѓе до крајот на 2026 година. Втората цел е уште поважна – да се подготви општеството за последиците од кризата, дури иако сите не учествуваат во воената обука“, изјавил тој. „Русија ќе го нападне Балтикот“ Но, некои високи офицери предупредуваат дека времето не е на страната на Полска. „Русите подготвуваат голема војска во заднина. Ако не се постигне мир и ако НАТО остане поделен, Русија ќе ги нападне балтичките држави“, предупредил пензионираниот генерал Леон Коморницки. „Тоа би можело да се случи веќе на крајот од оваа година или на почетокот на следната година. Инвазијата е дел од нивниот план“, додал тој. Јарослав Крашевски, поранешен командант на ракетните и артилериските сили, смета дека планот на Туск е задоцнет обид. „Да се обучуваат 100.000 луѓе годишно? Премалку. Воената служба треба да биде вратена“, рекол тој. „Навикнати сме на удобен живот, демократија и патување, а заборавивме дека секој мора да има барем основни познавања од одбраната“, истакнал Крашевски. Анкетите покажуваат дека планот има одредена јавна поддршка – но не едногласна. Повеќе од половина од Полјаците ја поддржуваат идејата, а 39% изјавиле дека би учествувале во обуката, покажало едно истражувањето. Друго истражување покажало дека две третини од граѓаните ќе останат во земјата во случај на војна, додека една третина ќе се обидат да побегнат. „Доколку дојде до војна – што го сметам за малку веројатно, но не и невозможно – задолжителната воена служба сигурно ќе се врати, а на мажите нема да им биде дозволено да ја напуштат земјата“, рекла новинарката Патрикја Виецоркиевич од „Krytyke Polityczne“. „Не можам да замислам да побегнам во таква ситуација, да ги оставам пријателите и колегите зад себе“, додала таа. Сепак, таа нагласила дека нејзината мотивација не е патриотизмот. „Не би се борела за Полска, туку против фашистички и империјалистички агресор кој убива, силува и измачува. Според она што го рече Туск, програмата ќе биде широка, вклучувајќи обука за возење камиони, па верувам дека ќе има нешто и за мене“, истакнала Виецоркиевич. Сите не се подготвени да војуваат Сепак, сите не се подготвени да ја бранат државата со оружје. „Gazeta Wyborcza“ објави изјави од урбани Полјаци кои сметаат дека државата не им дала доволно за да чувствуваат должност да ѝ возвратат. „Ја сакам мојата земја, но тоа не значи дека треба да умрам за неа. Во војна не би имал никаква вредност – би бил само топовско месо“, рекол еден студент. „Мојот патриотизам се сведува на даноците што ги плаќам, додека државата не ми нуди реална шанса да основам семејство во пристојни услови“, додал тој, мислејќи на превисоките цени на становите и најскапите станбени кредити во Европа. За програмата да биде успешна, државата мора да вложи дополнителни напори, смета воениот аналитичар Марек Козубел. „Финансиските стимулации ќе бидат клучни, заедно со паметна маркетинг кампања која исто така ги истакнува вештините кои се корисни во цивилниот живот – како што е познавање на дронови или механика“, рекол тој. Според Кукула, обуката ќе вклучува знаење корисно и за војна и за мир – како што е сајбер безбедноста или медицинска помош. „Овие вештини можат да бидат вредни и на пазарот на труд. Се разгледуваат и даночни олеснувања или бенефиции за учесниците и нивните работодавци. Сакаме јасно да покажеме дека државата ги цени оние кои придонесуваат за одбраната“, рекол генералот. „Никој нема да биде одбиен“, порачал министерот за одбрана Владислав Косинијак-Камиш. „Не секој ќе стане војник, но може да помине низ цивилна обука, да научи прва помош и како да реагира во кризни ситуации“, додал тој. Обуката за возрасни е дел од поширокиот систем што владата на Туск го развива, очекувајќи го најлошото од Русија. Училишната програма „Образование со армијата“ се шири, а наставата по физичко треба да вклучува и елементи од цивилна заштита, можеби веќе од септември. „Ако сме подготвени – и ако Русија го знае тоа – тоа ќе биде силен фактор на одвраќање. Според мене, доволно силен да ја спречи Русија воопшто да започне конфликт“, нагласил Кукула....

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаОд кучиња на санки до вселенска база Питуфик - вториот мандат на Трамп ги поместува границите на АрктикотШКОЛУВАЊЕ БЕЗ (ФЕДЕРАЛНА) ДРЖАВА: Зошто Трамп го укина Министерството за образование?...

Премиерот Христијан Мицкоски првата прес-конференција по кочанската трагедија ја почна со кажување како тој лично се чувствува. Затоа, сега е сосем непристојно кога Владата ни кажува како ние треба да се чувствуваме, како треба да тагуваме, дали треба да протестираме, како да протестираме, какви прашања треба да поставуваме… Па добога, на неколку дена пред пожарот, самиот Мицкоски беше спремен да дига народ на протестен марш против петмина членови на Судскиот совет на кои не им ги знаеме ни имињата, а сега стигаат пораки дека за 59 жртви и 200 повредени не било време за протести. Владата треба да се држи на око. И треба да биде благодарна за тоа, ако сака да ја заврши работава до крај. Не само истрагата, туку промената на целиот коруптивен систем. Би бил среќен ако власта која има суперстабилно парламентарно мнозинство би ја искористила моќта да направи коренити промени за добро владеење. Ама, би бил крајно несреќен ако таа моќ ја искористи за да задушува протести, поинакво мислење и информирање. Не беше баш толку одамна времето на етикетирање новинари, цртањето крукчиња на фотографиите на неистомислениците, тајното снимање и бодењето клинци на сликчиња во ТВ емисии на оние што ја критикува власта на ВМРО-ДПМНЕ во времето на Никола Груевски. Ако ова ВМРО-ДПМНЕ прави така, тогаш и оваа лекција од Кочани не ја научиле. И овие 59 жртви се залудни. Во моментов, Владата има „карт бланш“ ако вистински сака да направи промена. И има шанса одеднаш да ги доведе работите во ред без да им се правда на криминалците зошто го прави тоа. Ако сака вистински да се ослободи од 30-годишното заложништво од криминалците, сега му е мајката да им каже: Е па, доста е! На крајот на краиштата, мора некој да ја контролира Владата ако тоа не сака да го прави Собранието. А пратениците сложно си дадоа две недели одмор. Ај што ја скокнаа седницата за пратенички прашања за да не се караат. Туку, претседателот Африм Гаши не ги свика пратениците ни за комеморативна седница. Ќе се собереа, ќе си земеа патни трошоци и ќе си одмолчеа една минута. Не само од почит кон жртвите, туку од почит кон гласачите. Ама пратениците многу, многу одамна немаат почит кон оние што ги избираат. Тие имаат почит само кон партиските лидери што ги ставаат погоре на избирачките списоци. Наместо тие да им бидат шефови на министрите, оти тие ги избираат, ним им е шеф Владата. Бидејќи пратениците се само обични горди партиски послушници, најдобро е Собранието да се состанува само кога се избира Владата. Ионака само формално ги гласа законите што ги предлага Владата, а не прифаќа закони предложени од опозицијата. Па дури и ако некој претходно изгласан закон не ѝ се допаѓа на актуелната власт, пратениците ќе си изгласаат автентично толкување како што ѝ одговара на Владата. Тоа што Собранието не работи две недели не е некоја голема штета. Поголема штета прават ако работат. Се сеќавам дека пред две-три години се отепавме пишувајќи оти Уставниот суд не бил комплетен. Демек, голема штета било државата да нема Уставен суд. И на крај, кога судот се комплетираше, првата работа што направија уставните судии беше – си ја зголемија нивната и платата на функционерите за 78 насто. Така што, голем ќелепур што пратениците си зеле две недели одмор. Тие ионака не работат за интерес на граѓаните. Само за својот интерес си работат. А за тоа не мора ни да доаѓаат на работа. Целата колумна на Горан Михајловски на СДК МК...

Денко Малески Слушајќи ги европските политичари и следејќи ги новните планови за вооружување, логичниот одговор би бил дека Европа се плаши од Русија. Исфрлени од рамнотежа со наглото свртување на американската политика по доаѓањето на Трамп на власт, „вазалите“ би ја продолжиле војната од која „владетелот“ се откажа. Зошто? Затоа што се обидуваат да спасат образ пред својот електорат и да останат доследни на прокламираната политика за пораз на Русија и враќање на состојбите од пред руската агресија од 22 февруари 2022, како своја цел. Но, ако не беше можно заедно со Америка да се добие војната во Украина, без Америка тоа е апсолутно невозможно. За тоа се свесни европските политичари, како што се свесни дека не држи споредбата на Путин со Хитлер и неговата наводна цел да ја окупира Европа. Во изминативе три години ипливаа на површина сите факти околу војната во Украина и како оваа земја беше наведена од страна на американската политика во самоубиствена акција против несразмерно посилниот противник. Во обидот да се ослабне ривалската голема сила Америка му вети поддршка на Зеленски за војна до победа, убедена дека моќта на економските снакции и западната оружје ќе ја принудат Русија на капитулација. Шансите за таков исход, се разбира, постеја но тие не се остварија. Русија победи а Украина е уништена. На крајот, победа на Западот можеше да се случи само ако тој интервенираше со свои војници, но тоа би било почеток на Трета светска војна, и тоа нуклеарна. Тоа, да потсетам, е војна во која човештвото би било уништено во рок од само два часа, во размена на 12,000 интерконтинентални нуклеарни ракети кои ги поседуваат САД и Русија. Доколку продолжеше „крстоносната војна“ за демократија на редицата американски претседатели, од Клинтон, Буш и Обама,Трамп во првиот мандат, па до Бајден, веројатниот исход ќе беше токму тоа. Зашто, правилото е прастаро: кога една голема сила е изложена на „егзистенцијална закана“, таа ќе се брани „до смрт“, па секаков вооружен одговор е можен, дури и со нуклеарното оружје на модерниве времиња. Значи, Европа е свесна дека ако не успеа со Америка да и се спротистави на руската моќ, без неа тоа е апсолутно невозможно. Свесна е и дека приказната за окупација на Европа од страна на Русија и држење во покорност на нејзините народи од страна на Путин ала Хитлер, е измама. Тогаш од што стравува Европа? Европа стравува од повлекувањето на американската моќ од континентот, знаејќи што се би можело да се случи. Оттаму и обидот да го сочува образот пред своите гласачи со декламирање на принципите на меѓународното право и да ја придобие наклоноста на Трамп со планови за енормно зголемување на воените издатоци. Целта е да ја сочува макар школката на НАТО, ако не и неговата американска содржина. А што е тоа што знаат европејците за лошите времињата на отсуство на американската моќ од континентот? Историските книги се полни со податоци. Пишуваат за меѓудржавните ривалитети и непријателства кои ја произведоа Првата а потоа и Втората светска војна и дека тие не можеа да се надминат без американската моќ. Знаат дека можеа да се посветат цели 80 години на својот европски проект наречен ЕУ, само под безбедносниот чадор на Америка и се плашат од неизвесностите кои ги носи крајот на „американската ера“. Европа не можеше да се справи со кризата и војните во Југославија во 1991, кога и беше потребна американската воена сила да наметне мир, а камоли успешно да и се спротистави на Русија денес. Со една реченица, Европа се плаши од својата основна слабост: внатрешните меѓудржавни противречности и отсуство на способност за колективна акција. Тие пукнатини, тоа неединство, особено во критични моменти, ги покриваше американската моќ. Како без неа во иднина? Многу тешко. Затоа, Американците мораат да се задржат во некаков облик на присуство и се што превземаат европските политичари е во таа насока....

На 18 март, оваа година, во Тирана министрите за одбрана на Албанија, Косово и Хрватска потпишаа „Заедничка декларација за соработка во областа на одбраната“. Во заедничкото соопштение, по завршувањето на средбата, тројцата министри ја потенцираа својата посветеност кон регионалната безбедност и соработка. Истовремено ја реафирмираа нивната намера да ја зајакнат трилатералната безбедносна и одбрамбена соработка, но и да ја зајакнат безбедноста и стабилноста во Југо-источна Европа и Јадранско-Јонскиот регион.Во текстот на декларацијата, трите страни ја истакнуваат заложбата да „…превземат итни мерки за развој на одбрамбените капацитети… дизајнирани за да ја зајакнат нашата способност за заштита на нашите територии и народи, исто како и да се придонесе кон меѓународниот мир и безбедност…“. Во продолжение на текстот тие ги набројуваат областите во кои конкретно ќе соработуваат, ставајќи посебен акцент на соработката во областа на обезбедување на одбрамбени капацитети, соработка на одбрамбените индустрии, инвестиции во новите технологии, зголемување на интероперативните капацитети на армиите, како и заедничка соработка во образованито, преку соодветните воени академии и колеџи. Се разбира, заедничката заштита од хибридни напади, дезинформации и малигни странски влијанија, се дел од оваа декларација, Дополнително трите страни се согласуваат да: „…споделуваат информации и разузнавачки сервиси за стратешки и оперативни ситуациони сознанија и координација помеѓу одбрамбените институции со цел ефективно да се спречат и детектираат за да се одговори на предизвиците со кои нашите респектирани држави се соочуваат…“.По потпишувањето на декларацијата албанскиот министер, како што е редот, даде и изјави за медиумите. Тој во почетокот на своето обраќање ја искажа проценката дека има обиди на Косовската граница да се создаде ситуација на дестабилизација, како и ситуација која е закана за редот и безбедноста.„…Ние мора да бидеме многу сконцентрирани и внимателно да набљудуваме за да спречиме вакви ситуации…“. Во продолжение, тој истакнал: „…Ове е дефинитивно договор каде важноста е дадена преку инволвирање на првите три страни. Ние исто така имаме интерес од нашите бугарски колеги да бидат вклучени, бидејќи тие имаат исто читање за заканите во регионот и имаат иста посветеност во смисла на заканите… Доколку Црна Гора и Северна Македонија би сакале да се приклучат кон принципите на овој договор, ние секако сме целосно отворени…“.Српското министерство за надворешни работи веднаш излезе со соопштение во кое истакнува дека итно ќе побара од министрите за надворешни работи на Република Албанија и Република Хрватска детално образложение за потпишувањето на трилатералниот договор. Дополнително, во соопштението се потенцира дека: „…овие две држави, заедно со нелегитимен преставник на привремените институции… во Приштина, презеле чекори кои ја поткопуваат регионалната стабилност… Посебно е вознемирувачки дека оваа воена алијанса е создадена без консултации со Белград, со директно инволвирање на структура која нема меѓународен легитимитет и која преставува безбедносна закана за српскиот народ и целиот регион… Крајно индикативно е дека два од српските соседи – Хрватска и Албанија, одлучиле да го иницираат овој договор и покана за придружување е исто така испратена до нашиот трет сосед Бугарија. Ако, како што тие тврдат, овој договор не е насочен кон никого, тогаш ние бараме објаснување зошто Србија е исклучена од преговори за безбедноста во регионот…“. Претседателот Вучиќ исто така го осуди договоров истакнувајќи дека според негови сознанија, ниту структурите на НАТО не биле претходно запознаени. Хрватскиот портал „Вјести“ објави изјава на анонимен преставник на НАТО: „…Ние сме запознаени со тоа, но НАТО како организација не е учесник, според тоа нема улога во процесот на консултации…“.Одговрајаќи на српските оптужби хрватскиот министер за одбрана, во изјава за медиумите истакна: „… Албанија е наш НАТО сојузник, а Косово е наша пријателска држава, која ние ја имаме признаено. Неколку други држави ќе се приклучат кон меморандумов. Ниту една буква во тој документ не ја споменува Србија… Ќе работиме со Албанија и Косово за да ги елиминираме сајбер заканите на кои Хрватска е изложена во последниве пет или шест години, исто како Албанија и Косово… Ова е суштината и Хрватска сигурно нема да го праша Белград што да прави…“. Хрватскиот претседател господинот Пленковиќ, одговарајќи на новинарско прашање истакна: „…Се надевам дека некој ќе одвои пет минути да го прочита текстот на договорот… Ние бевме во можност да создадеме документ кој ќе им помогне во нивните (се мисли на Албанија и Косово-м.з.) реформски напори. Разбирам дека некој има потреба да бара непријатели, но овој не е непријателски. Хрватска за ова нема потреба да бара дозвола ниту од Србија, ниту од НАТО…“. Во својата вчерашна изјава хрватскиот претседател се обиди да го девалвира значењето на оваа декларација нарекувајќи ја лична иницијатива на министерот за оддбрана. Сепак, тоа не значи ништо. Општо е познато дека хрватскиот претседател не е во љубов со хрватскиот премиер.Албанскиот премиер Курти отиде чекор понатака. Тој на Фејсбук напиша: „…Честитики до сите. Еден исклучително значаен чекор за безбедноста и мирот во регионот, преку одбрана, соработка и коориднација на нашите мирољубиви држави, со трилатералната декларација за воен сојуз потпишна денес во Тирана…“. Одговарајќи на српските обвинувања, косовската министерка за надворешни работи на Твитер објави дека: „…остро ја осудува српската заканувачка изјава… обвинувајќи ја за продолжување на хегемонистичката политика во регионот. „…Без признавање на Косово, Србија не може да биде фактор на стабилноста во регионот…“.Поголемиот број на цитати презентирани во текстов имаат за цел пообјективно да ги презентираат позициите на потписниците на трилатералната декларација. Прва од ваков вид на Балканот. При тоа, интересно е да се напомене дека преставниците на земјите потписници секој од свој аспект ја коментира потребата од нејзиното потпишување. Едноставно, сите изјави се за внатрешна употреба. Со самото тоа конфузијата станува поголема. Молкот од страна на останатите држави од регионот, но и пошироко, не може да се протолкува ниту како одобрување, ниту како осуда. И една Бугарија, која однапред била консултирана, а отворено и поканета да пристапи, молчи. Реакцијата на Србија е важна, но секако очекувана. Таа укажува на еден значаен момент. Взаемната недоверба, но и антагонизам помеѓу четири држави во регионот. Бројка на која требе да се додаде и бошњачко-хрватскиот дел од Босна и Херцеговина. Дотолку повеќе што БиХ е нераскинлив дел од оваа приказна.Клучно прашање е на кого му одговара зголемувањето на недовербата помеѓу овие држави, но и забрзувањето на трката во вооружување. Дотолку повеќе што две, од трите држави – потписници се членки на НАТО. Со самото тоа на нив не им се заканува никакво загрозување на безбедноста, од која и да било друга држава, па и Србија. Дополнително, на Албанија и Хрватска, како членки на НАТО им стојат на располагање сите инструменти за соработка наведени во декларацијата. Единствен исклучок може да е во областа на заедничката набавка на оружје и развој на воените индустрии. Но, за тоа беше доволно да се следи турско – италијанскиот договор за воена соработка во областа на производството на дронови. Уште подобро, вчера потпишаниот македонско-турски договор.Оттука тајноста во подготовката на оваа декларација, како и чинот на нејзиното потпишување, треба да се анализира од еден поширок регионален контекст. Состојбите во Босна и Херцеговина одат со забрзано темпо, во несакана насока. Република Српска е се’ поблиску до целосна самостојност. Напорите на меѓународната заедница да се воспостави функционална федерација не даваат резултати. За Косово вакво нешто не може да се каже, но директните преговри со Србија се целосно закочени. Анимозитетот помеѓу државите и народите постојано се зголемува. Со самото тоа и бројот на инцидентите. Евентуалното повлекување на САД од регионот ќе предизвика безбедносен вакум, кој треба да се пополни. Големите европски држави, секоја поединечно, но и заедно, можат делумно да ги заменат САД, но ја губат меката сила. Ветувањата за членство во Европската Унија се претворија во „чекање на Годо“.Тајноста со која се водат преговорите помеѓу САД и Русија, предизвикува загриженост. Се чини, тие во пакет со Украина, разговараат и за останатите горливи светски прашања. Западен Балкан е едно од тие. Потврденото присуство на српскиот претседател на парадата во Москва, но и учество на српски воени единици се јасен знак. Србија не отстапува од својата политика кон Русија! Нешто што САД лесно можат да го прифатат. Нема што да изгубат. Во едно такво сценарио, на една или повеќето големи европски држави не им преостанува друго, овен спроведување на политика на задржување кон Србија. Дали и колку ова идеја ќе биде успешна ќе зависи и од Бугарија. Всушност евентуалното нејзино приклучување кон овој договор ќе биде потврда дека трилатералниот договор е резултат на европска иницијатива. Се разбира, надвор од Брисел.За жал изминативе години надворешно-политичките потези на големите европски држави, не покажаа успех. Нивните лидери повеќе парадираат и даваат бомбастични изјави, отолку што делуваат промислено и согласно реалната ситуација на теренот. Иницијативата за приклучување на Бугарија кон трилатералниот договор, Србија може и сигурно ќе ја протолкува на еден начин. Сојузниците од Втората светска војна повторно се обединуваат.Оттука, Македонија нема што да бара во оваа приказна. Изјавите на албанскиот министер за надворешни работи дека и Македонија може да се приклучи се чиста куртоазија. Доколку тоа навистина го сакаа ќе ја поканеа уште во текот на подготовките.Автор: Јован Донев за НетПрес...

Христо Ивановски Европската Унија го става на коцка сиот свој капитал, а пред сѐ мировниот проект и социјалниот модел со тоа што му дава предност на планот да се милитаризира, да тргне во трка со вооружување. Но ЕУ во моментов е дефакторизирана. Брисел го нема на масата за мировни преговори во Украина. Каде се Макрон, Мерц, Шолц, Фон дер Лајен, Калас??? Бевме деца. Уживавме во августовското летно сонце, веќе уредно потстрижени за на училиште, исончани, слободно одевме на сонце, немаше опасно УВ-зрачење или не сме знаеле. Родителите се забавуваа со серијата „Долго топло лето“, трчавме по прскалките, кои редовно ги миеја улиците, игравме криенка, џамија (тоа е туркање семки од кајсии со камени плочки), шутиравме топки, а баскетот уште не беше дојден во нашите маала… Идилата прекина за миг. Возрасните се собираа на улица и подуплашени разговараа за состојбите. Сите почнаа да прават резерви – вреќа брашно, масло, нешто јајца, па приближно толку. Кој немаше доволно пари, кај чичко Софре во „Славија“ беше запишан во книгата на должници. Фрижидерите ни беа колку тие што се во бифеата на хотелските соби. Подоцна сфатив дека тоа ти било воена психоза. Страв од воен удар. Ќе ни влезат со тенкови. Русите, Бугарите, Унгарците?! Тоа лето 1968 година силите на Варшавскиот пакт (на Советскиот Сојуз, на народните републики Полска, Унгарија и Романија) влегоа во Чехословачка за да ја задушат таканаречената Прашка пролет, едно либерално движење предводено од Александар Дубчек. Операцијата е успешно завршена (задушена револуција) со над 200.000 војници. А таа 1968 година веројатно е една од најдраматичните во цела Европа. Се бараа слободи. Студентите бараа слободи, промени. Реформи. Кај нас странски тенкови не дојдоа, а брашното и маслото за јадење се искористија во нормални услови. Европа ја зафаќа воена психоза, а таа се шири многу брзо со помош на медиумите. Нема спас. Слично како за време на ковид-кризата, така и сега планот оди преку медиумите, а народот сѐ повеќе и повеќе ќе влегува во филмот – „Русите ќе нѐ нападнат“. Европската комисија и официјално се обрати до околу 400 милиони жители на 27-те земји членки на ЕУ да прават резерви на основни намирници и потрепштини за најмалку 72 часа. Се врати 1968. Ризиците се војна, кибернетски напади, климатски промени и епидемија. Да се разбереме, Европа навистина се подготвува за војна. И ова не е од вчера. Во последниве десетина години само се подгрева атмосферата за војување со Русија. Климатски промени, епидемија се дрндрн-јариња. Во овој поглед Европа е на залутана маршрута, нејзините ГПС-координати се од стари мапирања и таа оди во непознато. Како разбиените војски на Наполеон Бонапарта. Во моментов ЕУ ми наликува на Даниел Дефо во филмот „Внатре“ на Василис Капуцис. Дефо влегува во една вила за да украде вредни уметнички слики, но не испланирал најдобро со своите пајташи – како да излезе. Тој е практично затворен во една вила-бастион со најмодерни заштити, двојни врати, нескршливи прозорци, автоматска клима, прскалки за пожар. Ја наоѓа вредната слика и кога сака да излезе работите тргнуваат на лошо за него – се активираат системите за заштита и тој е заробен во луксузната вила во која, хммм, некој го смислил тоа, нема резерви на храна, вода… И да речеме – Дефо станува жртва на најскапата уметност. Тој станува ремек-дело на едно самоубиство. Европа е на најдобар пат да го надмине. Затоа што тргнува кон еден огромен, масивен проект без да има план Б, без да има план В. На мускули ќе се турка планот А! ЕУ тргна со намера да стане воен бастион, еден бедем што ќе одвраќа, но и ќе возвраќа. Проект за кој се потребни, според есапот на бриселската маса, над еден трилион евра. Кој ќе ја добие битката за Европа – пацифистите или милитантите? Ова ќе биде едно од клучните прашања за континентот, ќе има отпори и дебати, но и кавги. Еден „Ле монд“ објавува серија анализи под наслов „Европејци, војна и мир“ и јасно е дека воената пропаганда зема замав. Психозата секогаш моблизира и сили и ресурси. Во една од нивните анализи се објавува анкета спроведена во Италија, каде што 62 проценти од испитаниците рекле дека не сакаат вооружување. Заклучокот е дека Италијанците се пацифисти и дека сакаат парите да се наменат за други проекти. Па луѓе, една Италија, која живее за совршена естетика, има јавен долг од над три трилиони евра. И ќе треба да се заглавува со уште за некојаси идна војна. Веројатно ќе има уште пацифистички земји и народи. Се надевам и очекувам и моите Македонци да застанат на страната на мирот! Дилемата е дали ќе натежне германскиот план за вооружување, кој се протна и во нивниот устав, кој забрануваше задолжувања. Берлин по долг период даде зелено светло државата да оди во минус за да може да ја засили својата воена моќ, за да гради нова инфраструктура, која е јавно добро, но ќе биде во функција и на одбраната. Германија предвидува да оди во минус од еден трилион евра. Ееееј каде дојдовме, некогаш милионите беа цифра, потоа кревавме веѓи кога ќе слушневме за милијарди, а сега трилионите станаа играчка. Мислам дека ич не е на арно. Но Германија не е само економска локомотива, таа има една паневропска интересна сфера на влијание, а во неа спаѓа и Македонија. Сметам дека за брзо ќе видиме што значи тоа. Доаѓаат сѐ потешки времиња за македонските европски аспирации и можно е поставување дополнителни услови. За Македонија е важно да го гледа својот национален интерес, суверенизмот да биде водилката на политиките дома и кон светот. Кочани ни ја откри болната вистина колку сме промашиле како општество, како поединци. Она што мораме да го прифатиме е дека животот, сепак, има најголема вредност. Доколку вчера инвестиравме во стандарди колку што денес ќе платиме за спас на настраданите, тие луѓе што загинаа, денес ќе беа живи Се прашувам – дали Европа живее во некоја густа магла и не гледа што реално се случува. Па луѓе, Русија има воен капацитет да ја врати цивилизацијата во камена доба. Барабар со неа е и Америка. За каква војна зборуваат Европејците од Брисел? Русија, војувајќи според правилата на книгата, во Украина натрупа 700.000 војници. Што би било кога малку би ги смениле правилата? Ни сателити, ни комуникациски системи, ништо нема да остане во орбитата, ако сакаат. Можат. Америка го знае тоа. И Америка може. Сосема доволно за една планета. Но кој во Европа да ја спушти топката? Орбан, кој замина во Киев и во Москва и во други центри во светот, се обидуваше да преговара за мир во Украина, па него го направија диктатор. И каде е сега Европа, каде се европските лидери што држат лекции по демократија, вредности, правда, стандарди… Дали некој европски фактор беше во Ријад да учествува во мировните преговори за Украина. Во овој геополитички табланет, Европа не е ни писарот. За македонските ЕУ-аспирации дојдоа од лоши полоши времиња и не е чудно да ни се поставуваат и дополнителни услови. Ќе чини пари, многу пари, а можеби и жива сила за некакви воени операции. Треба да бидеме подготвени, а не сме најдобро подготвени. За нас е битно, ако не и најбитно, своите национални интереси постојано да ги креваме на ниво дека се најважни. Без отстапки, оти видовме дека компромисот всушност е победа на посилниот. Нема компромиси, или победа или пораз. Преспанскиот договор е катастрофален пораз. Да се знае! (nota bene). Бидејќи сме членки на НАТО и сме во ЕУ-пактот САФЕ, воено ќе мора да се зајакнуваме, но тоа пак според нашите потреби, пред сѐ и над сѐ. Предизвици имало и ќе има многу, треба да знаеме кои се. Катастрофата во Кочани ни кажа и покажа каде сме слаби, каде сме потфрлиле како општество, но и како поединци. Сепак, од овој наш национален пораз што го доживеавме во Кочани треба да остане запаметено дека животот е највреден, дека тој има највисока цена, а не дека животот е евтин во Македонија. Со еден мој добар пријател ја анализираме состојбата, па му велам – гледаш ли зошто сме сиромашни? Ако инвестиравме во стандарди колку што сега ќе потрошиме за спас на настраданите, денес тие луѓе што загинаа ќе беа живи, а ние ќе имавме стандарди на високо светско ниво. Затоа нека не биде празна реченица дека стандардите ги правиме за нас, а не за членство во ЕУ. Доста ни е од фарси, лажни ветувања и само ловење гласови пред избори. Мисирков еднаш праша – шо најпрајфме? Заслужува соодветен одговор неговото прашање!...

Има три универзални погрдни називи за луѓе што отстапуваат од некои одредени општествени норми. Тоа се зборовите хулиган(и), варвар(и) и вандал(и). Тие зборови најчесто се употребуваат при улични протести, при инциденти на навивачи на спортски натпревари, при пресметки на маалски банди и во други ситуации проследени со нарушување на воспоставениот вообичаен јавен ред. Трите именувања немаат исто значење и затоа може да внесат забуна, да им се даде или погрешна примена или погрешна намена. Како што понекогаш им се дава од незнаење и без причина. Според нашиот Речник, хулиган е некој што е насилник или криминалец. И толку. Нема да најдете што значи изведенката „хулиганство“, а заслужува пошироко објаснување. Хулиганство е термин со кој се опишува однесување со кое се кршат правилата на општествените норми, бонтонот и законите, односно тоа е термин за означување општо деструктивно однесување. Терминот не е случаен. Го добил името по некој насилен Ирец што направил некаков инцидент, а се презивал Хулиган. Според тоа презиме Британците, кон крајот на 19 век, почнале да ги именуваат уличните банди што ја малтретирале околината. Оттогаш таквите банди речиси насекаде на светот го носат тоа „име“, хулиганството е нивниот заштитен знак. Во светот, изразот хулигани денес најчесто се поврзува со групи спортски навивачи што се одликуваат со агресивно и насилно однесување, групи што уништуваат спортски објекти, автобуси и возови со кои патуваат, а пред или по натпреварот организираат намерни масовни тепачки. Таквите хулигани се насилници, но никој и никаде не ги подведува под графата – криминалци. Дури, во некои градови тие се редовен дозволен „фолклор“, пред некој важен или дерби-натпревар. Зборот „варвар(и)“ има далеку, далеку постара историја. За Старите Грци варвари биле сите што слабо или никако не го знаеле грчкиот јазик, а со истото име ги ословувале другите народи што ги сметале за подолни од нив. Римјаните ги именувале варвари сите оние што не биле образовани, што биле прости, немиени, небричени, неизделкани. Денеска терминот насекаде се користи за луѓе што не се вклопуваат во општеството или во некое друштво, луѓе што се однесуваат некултурно, грубо, како дивјаци, суровици по наше речено. Како што има машки род – варвар, така има и женски – варварки, какви што запаметила историјата неколку познати царици. Како што има личности така низ историјата имало и цели народи и кралства што го носеле епитетот – варвари. За такви биле сметани Хуните, Франците, Германите, Словените, Аварите, Бугарите и некои други народи или племиња. Според Речникот, вандал е „човек наклонет кон уништување, особено на културни вредности“. А вандализам, во најгрубата форма, е непримерно и дивјачко уништување на цивилизациски придобивки, на културни вредности, на свети места, на уметнички дела и други човечки достигнувања. Во поширока смисла е израз со кој се опишува нагрдување, оштетување или уништување на нечиј туѓ предмет или објект, како што се споменици, гробници, натписи и слично. Вандализмот може да има религиски, идеолошки или политички мотиви. Вандализмот е мошне карактеристичен при војни кога едната страна се труди да им ги урне сите материјални и духовни добра на другата, кога еден народ сака да му ја разори историјата на друг народ. Изразот „вандализам“ е француски, првпат бил запишан кон крајот на 18 век кога некој бискуп го опишувал уништувањето на објектите на Римокатоличката црква од страна на француските револуционери. Но иако оригиналот е француски, неговите траги досегаат далеку во историјата, речиси од самиот нејзин почеток. Потеклото му е француско, но корените им се припишуваат на Вандалите. Кои биле Вандалите? Иако за тој народ нема речиси никакви зачувани пишани документи, ниту остатоци од каква било градба или спомен од тие дамни времиња, постојат неколку теории кои биле и од каде биле. Според едни истражувачи, тоа било германско-готско племе, според други, живееле во Скандинавија (Норвешка, Данска), а според трети, руските предели покрај реката Дон се нивната прататковина. Сепак, во неколку работи се согласуваат повеќето научници. Имено, дека Вандалите биле голем, добро организиран воинствен народ, дека уште од третиот век пред новата ера успешно војувале со Римјаните и дека полека–полека од север се движеле кон југот на Европа. За време на големата преселба на народите, во 5 и 6 век од новата ера, стигнале до Шпанија на запад, а го поминале Дунав на исток. Најсилен и разурнувачки поход извршиле врз Рим во 455 година кога десетина дена ограбувале, пустошеле, уривале и ги ништеле сите вредни културно-историски споменици и уметнички дела, објекти и дела по кои Римското Царство било познато во тогашниот свет. Нецел век подоцна воделе војни со силната Византија. Вандалското царство го уништил византискиот цар Јустинијан, оној Јустинијан за кого некои научници веруваат дека е роден некаде во Скопско, денешна Македонија. Оттогаш на Вандалите како народ им се губи секаква трага, но неславното име остана запаметено во историјата низ изразите – вандали, вандалство, вандализам, вандалски постапки. За нас Македонците, една од поинтересните теории е дека Вандалите не биле тевтонско-германски народ, туку, всушност, биле Словени, односно дека Вандалите и Словените биле еден ист народ, најстариот народ од кој подоцна настанале сите народи на Европа. Тие историчари (или квазиисторичари) ги поткрепуваат таквите тези со фактот што Вандалите низ времето имале различни имиња: Вандали, Венеди, Венди, Венети, Вали, Словени, па дури и Срби. Има една друга, не словенска, туку античка легенда, која кажува дека Вандалите биле пријатели и тесно соработувале со Македонците уште од времето на Аминта Трети, таткото на Филип Втори. Колку во тие тврдења има вистини, никој не докажал точно и уверливо. Денеска и во модерниот свет вандализмот генерално, по правило се смета за негативна појава. Но во некои подемократски средини некои негови манифестации се сметаат за прифатливи, како израз на слободоумие, како демократска придобивка, особено ако преку него се напаѓаат симболи на некоја неприфатлива идеологија, ако низ разни ненасилни форми се нагрдуваат или се карикираат споменици на диктаторски и корумпирани режими. Во таа смисла во некои општества тој вид вандализам се третира како нова „автентична, модерна култура“, како протестирачко движење, кое само по себе претставува нов вид уметност, уметничко создавање. Сепак, поголемиот број држави го забрануваат вандализмот со закон, односно таквите дела ги третираат како прекршочни или кривични и определуваат соодветни казни, некогаш строги, но во поголем дел симболични или условни. [email protected]...

Испраќањето војници во Украина, дури и ако е демократско и мирно, изгледа како продолжение на проширувањето на пипалата на НАТО уште поблиску до Москва. Народната мудрост вели дека не треба да ја чепкаш мечката или да го закачаш лавот додека спие, а логиката вели дека не треба да гасиш оган со бензин Главниот камен на сопнување во односите меѓу Истокот и Западот беше отстранет со падот на Берлинскиот ѕид. Пред тоа, сите живееја во релативен мир од страв, знаејќи точно до каде се протега нивниот авторитет. Сега, 35 години подоцна, цехот доаѓа за наплата. Бевме колатерална штета во падот на Берлинскиот ѕид, злобна показна вежба во реални димензии на она што еден ден би можело да се случи во поголеми размери во отсуство на светска мудрост. Лекцијата не се научи, дојдовме блиску до бездната. Камчињата од ѕидот се тркалаа од Бранденбуршката порта до Хелсинки, заглавувајќи се во војничката чизма и сè повеќе ги триеја табаните. Се започна со прекршеното ветување на Северноатлантската алијанса дека, по падот на Берлинскиот ѕид, нема да се прошири кон исток. Тие постојано го игнорираа нивниот збор без да трепнат, а НАТО дел по дел го преземаше поранешниот Источен блок. Украина, очигледно, беше последната капка. Плановите за внесување на Киев во западната сфера предизвикаа жестоки реакции од Москва. Војната со несогледливи последици влезе во својата четврта година. Беа постигнати пробните премиси за мировен договор, но се појави апсурдната ситуација на сериозна војна околу составот на мировните сили. Инсистирањето на францускиот претседател Емануел Макрон, во договор на британскиот премиер Кир Стармер и идниот германски канцелар Фридрих Мерц, за испраќање меѓународни трупи на украинска територија, во кои ќе има војници од земјите членки на НАТО, и покрај жестокото противење од Русија, може за миг да ја претвори планетата Земја во огнена топка. Станарот на Елисејската палата е во право кога вели дека Украина е суверена земја. И Србија е суверена, па тоа не ги спречи другите да ја распарчат. Како да е заборавено дека надвор од суверенитетот има политички игри и пред сѐ стратегиски интереси на големите сили. Се чини дека, за разлика од оној на НАТО, кој опфаќа различни народи и култури, рускиот интерес се протега онолку колку што се зборува рускиот јазик. Испраќањето војници во Украина, дури и ако е демократско и мирно, изгледа како продолжение на проширувањето на пипалата на НАТО уште поблиску до Москва. Народната мудрост вели дека не треба да ја чепкаш мечката или да го закачаш лавот додека спие, а логиката вели дека не треба да гасиш оган со бензин. Горан Чворовиќ (новости.рс)...

Со оглед на зголемената неизвесност за идната улога на Соединетите Држави како доверлив партнер, земјите од Европската унија се' повеќе се прашуваат себеси како самите можат да се одбранат доколку биде потребно. Веќе биле одржани некои состаноци меѓу лидерите на ЕУ на кои се барал заеднички одговор на ова прашање.За да ги овозможи потребните инвестиции во одбраната, ЕУ дури ги „олабави“ строгите фискални правила и најави формирање заеднички одбранбен фонд за финансирање заеднички проекти. ЕУ е во фаза на пресврт и сака да инвестира во зајакнувањето на воените капацитети. Како што пренесе германската новинска агенција „dpa“, шефовите на држави и влади на земјите-членки на ЕУ на нивниот неодамнешен пролетен самит одлучиле да направат сè што е потребно за значително зајакнување на одбранбените капацитети на ЕУ во следните пет години. Во овој контекст и Турција силно се позиционира. Претседателот Реџеп Таип Ердоган неодамна ги истакна амбициите на неговата земја за време на посетата полскиот премиер Доналд Туск на Анкара. Турција сè уште се стреми кон полноправно членство во Европската унија, рече Ердоган, додавајќи дека е убеден во тоа дека ЕУ може да ја спречи „својата сегашна загуба на моќ“ во време на глобални безбедносни предизвици само преку тесна соработка со Турција. Министерот за надворешни работи на Турција, Хакан Фидан тоа го формулирал уште појасно: Тој рекол дека новата безбедносна архитектура на Европа без Турција е незамислива. Фидан, познат по неговата блискост со Ердоган, моментално води интензивни дипломатски консултации. За само неколку недели, тој го прими рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров во Анкара и учествувал на самитот за Украина во Лондон. Пред тоа руски и американски дипломати во Истанбул разговарале за нормализација на билатералните односи. Воена сила меѓу Европа и Азија Турција се наоѓа на стратешки поволна локација лоцирана меѓу Европа и Азија. Земјата има значителна воена сила. Според актуелниот извештај на платформата „Global Firepower“, турската армија е на деветтото место на глобалното рангирање на најсилните армии во светот. Зад себе ги остави армиите на земји како Италија, Германија и Израел. Според таа процена, турските воени сили се составени од околу 884.000 војници. Меѓу нив има 355.200 активни припадници на војската и 380.000 резервисти. Турската воена авијација располага со повеќе од 940 авиони, од кои околу 200 се борбени авиони. Со повеќе од 2.230 борбени тенкови, Турција ја има втората по големина тенковска флота во НАТО, веднаш зад САД (4.640 тенкови). Турската воена морнарица е исто така добро опремена и располага со 13 подморници. Во текот на изминатите неколку децении, Турција доследно ја следела целта својата воена индустрија да ја направи независна од странски извори. Причината за оваа стратегија беа честите санкции од западните земји, што довело до проблеми со снабдувањето на турската армија. А последицата на овие проблеми беше доцнењето во модернизацијата, одржувањето и производството на сопствени системи за оружје. Долгорочните инвестиции во истражување и развој, како и зајакнувањето на капацитетите на домашната индустрија за оружје вродија со плод. „Уделот на турските производи во 2002 година беше 20 отсто, а минатата година достигнавме ниво од 80 отсто“, неодамна објави професорот Халук Горгун, директор на државната Агенција за одбранбена индустрија (ССБ). Според него, во оваа индустрија лани биле активни повеќе од 2.400 компании со речиси 100.000 вработени. Турција, како што рекол тој, во 180 земји ширум светот ги извезувала своите беспилотни летала, борбени тенкови, вооружени системи, бродови и друга воена опрема – со обем на извоз од 7,1 милијарди американски долари, и ги надминала своите цели од 2024 година. Меѓу купувачите на турската воена опрема се бројни африкански земји, земјите од Персискиот Залив, Азија и Европа. Од минатата година, со цел да го зголеми извозот на оружје, Анкара почнала да ги таргетира земјите од Латинска Америка. Таа, исто така, извезува оружје во други земји со кои владеат авторитарни режими или во региони погодени од актуелни конфликти. Реформи во индустријата за оружје До крајот на 2024 година, д-р Јенс Бастијан во Фондацијата за наука и политика (SWP) со седиште во Берлин, меѓу другото, се занимавал и со турската политика на вооружување. Тој истакнал колку голема трансформација претрпела земјата, особено за време на владеењето на АКП, исламско-конзервативната партија на претседателот Ердоган. Турција сеопфатно ја реформирала својата индустрија за оружје, финансиски ја реорганизирала и создала систем во кој универзитетите, стартапите и истражувачките центри се поврзуваат со војската, рекол Бастијан. Како пример тој ја спомнал компанијата Бајкар, која му припаѓа на зетот на Ердоган, Селчук Бајрактар. Како што рече Бастијан, тој постигнал глобален извозен успех со развој на воени и цивилни беспилотни летала. Нивната воена употребливост била успешно тестирана во Украина, Либија, Нагорно-Карабах и неодамна во Сирија. На почетокот од март, Бајкар потпишал договор со италијанскиот концерн Леонардо, кој произведува оружје. Целта е заеднички развој на дронови. „И Индонезија планира соработка и со Турција за производство на дронови. Тие веќе се произведуваат во Украина“, рекол германскиот експерт. Неодамна, компанијата „STM“ објави нов деловен успех: добила нарачка од португалската морнарица за изградна на два брода. Ова е прв извоз на турски воени бродови во земја членка на ЕУ или НАТО. И покрај сите овие успеси, Турција сè уште има одредени слабости во однос на технолошкото производство, особено во однос на микрочиповите и квантната технологија, а тоа се работи што мора да ги увезе од своите НАТО партнери, истакнал Бастијан. Улогата на СББ Агенцијата за одбранбена индустрија (СББ) игра клучна улога во процесот Турција да стане извозна сила во секторот на оружје и воена опрема. Од 2018 година, таа е директно подредена на претседателот Ердоган и има пристап до пари од посебен фонд, благодарение на кој може да реализира сеопфатни инвестиции во модернизација и развој на нови технологии за воените сили. Ова резултирало со значителна стапка на раст на турската воена индустрија. Германскиот економски експерт Бастијан го гледа проширувањето на воената индустрија како средство со кое Анкара ја води својата надворешна и економска политика. Благодарение на успесите во воениот извоз, Турција стана сериозен конкурент, смета тој.Бастијан смета дека Турција де факто учествува во создавањето на европската безбедносна архитектура. Благодарение на фактот што игра важна улога во миграциската политика, но и во однос на економскиот и политичкиот развој на ситуацијата во Сирија, како и важноста која Анкара ја има во регионот на Источниот Медитеран и Црното Море, земјата успеала да се позиционира како средна голема сила, земја која ЕУ, нејзините НАТО партнери и Кина мораат да ја вклучат во своите стратешки калкулации. А Ердоган, како што рекол германскиот експерт, од сето тоа може да профитира и на внатрешно-политички план. Водечките политичари на ЕУ неодамна ги намалија своите критики за растечките демократски недостатоци на Турција, истакнал Бастијан. Ова е особено очигледно во актуелните превирања и конфликти околу смената на градоначалникот на Истанбул и апсењето на најсериозниот политички противник на Ердоган, Екрем Имамоглу. „Овој молк го ослабува преостанатиот политички маневарски простор на турските опозициски партии и актерите од граѓанското општество“, рече Бастијан. Засега не е јасно дали Турција ќе игра улога во градењето на безбедносната архитектура на Европската унија. Според најновите планови на Европската комисија, турските компании би можеле да имаат корист од новиот фонд за оружје на ЕУ „тежок“ 150 милијарди евра, но само доколку Турција потпише договор за безбедносно и одбранбено партнерство со Унијата....

„Под радарот“ минуваат две прашања поврзани со геостратешкото позиционирање на Северна Македонија и нашиот национален одбранбен капацитет. Хрватска, Косово и Албанија потпишаа Меморандум за воено-техничка соработка, кој подразбира особено образовна и техничка соработка како на ниво вооружените сили, така и на ниво на т.н. „наменска“ (читај: воена) индустрија. Реакциите на српските власти се очекувани: наменети за домашна употреба, тие алудираа на загрозеност на нацијата. При несигурност на власта соочена со протести и поради дневно-политичкиот карактер – тие веќе се „стара вест“ во самата српска јавност. Но индикативно е што политичко Скопје оваа вест „гласно“ ја одмолча. Во отсуство на реакција од било која друга опозициска структура, затоа, денес е потребно да ги поставиме двете непријатни прашања: Северна Македонија не е дел од соработка со три сојузнички земји по владина одлука или Северна Македонија воопшто не била поканета да го потпише Меморандумот? Ако сме биле поканети да остваруваме соработка согласно Меморандумот – зошто сме ја одбиле поканата непотпишувајќи го? Има седумдесетина вакви регионални документи кои покрај воената компонента ја уредуваат и размената на информации, воено-техничката и образовната соработка. Од Хрватска до Турција и од Албанија до Романија, вклучително Србија, БиХ и Косово и Молдова иако не се членки на НАТО. Ако сме биле поканети – по чие барање или во чиј интерес Северна Македонија останала по страна? Имено, во таков случај Северна Македонија не води суверена одбранбена политика преточена во сојузничка низ членството во НАТО. За да сфатиме дека ова не е само политичко, туку и економско и национално одбранбено прашање, да трнеме од фактот што ЕУ влегува во процес на зголемување на своите одбранбени капацитети и за таа намена одвојува околу 800 милијарди евра. Еден ваков меморандум за Северна Македонија ќе беше можност за заеднички настап во изградба на свои капацитети за вооружување. За илустрација: Косово во соработка со Турција цели на производство на дронови, Албанија на пазарот веќе исфрли свое оклопно возило за транспорт на армиски персонал. Зарем Северна Македонија нема интерес и можност да учествува макар со една навртка во овие финални производи? Или Скопје не ни помислува да се вклучи во овој индустриски сектор во кој денес не може да понуди целосен производ, но барем може да учествува во пазарната трка низ сојузничко и стратешко партнерство. Од оваа призма, логично следува прашањето: штити ли нашата Влада нечија наменска индустрија (вон НАТО)? Меморандумот значи и можност за заедничко барање понуди за сопствено вооружување. Три држави со заедничка нарачка на вкупна количина производ што потоа ќе се распореди според потребите на секој од нарачателите значи поповолна цена одошто секоја од нив да го нарачува одделно. Цената за нарачка за четири држави ќе биде уште поповолна за секоја од нив, нели? Имаме капацитети за учество во производството на воена опрема? Во земја-членка на НАТО, „МЗТ“, „Еурокомпозит“, „Сувенир“ не се на располагање за производство по стандарди на ЈНА. Ова е првиот сет прашања за министерот за одбрана, премиерот и претседателот на Републиката. Еднакво битно е прашањето – дали воопшто сме биле поканети кон Меморандумот? Евентуалната незаинтересираност на трите потписнички кон Северна Македонија може да значи само дека на Скопје не му се верува дека е доследен сојузник во европскиот и северно-атланскиот концепт на одбрана. Не само во Загреб, Приштина и Тирана, туку од Рига до Вашингтон и од Мадрид до Анкара. Со сите последици по националната одбрана, економија и безбедност. Недовербата кон Северна Македонија во ваков домен значи дека се додека Скопје прифаќа да е јужен транзит на Бањалука и Белград – ќе ја плаќа поскапата цена на својата национална одбрана – ако воопшто и ја има. Епизодата на вицепремиерот Стоиљковиќ, кој палеше свеќи на одбележувањето на НАТО-интервенцијата против режимот на Милошевиќ (којашто спречи етничко чистење на 500.000 косовски Албанци и нова „Сребреница“ на стотина километри од Скопје) – е очекувана за неговото проектирање во гувернер на Вучиќ во владата на БЈРМ. Одбивањето на Мицкоски воопшто и да го коментира неговото присуство во Белград со Вучиќ и Додик, а не пак да предложи негова смена – би било сосем доволно објаснување зошто Загреб, Приштина и Тирана не би имале мотивација да го понудат Меморандумот до Скопје. Но молкот на МНР и Муцински по обидот Амбасадата на Србија да држи лекции на министер во Владата на РСМ преку соопштение е показател за целокупната јавност дека ниту ВМРО-ДПМНЕ ниту ВЛЕН практично немаат самостојност во партиското и политичкото, загрозувајќи ја националната сувереност во владиното одлучување. Молкот, пак, на собраниската „опозиција“ значи дека ова е споделен пристап на несувереност на Скопје кон Белград и Бањалука без оглед на тоа која партија ги пополнува канцелариите во триаголникот Собрание – Влада – Вила „Водно“. Во такви околности, без оглед по кој повод и кога ќе бидат свикани, ни претстојат парламентарни избори со референдумско значење: кој е „За“ вториот дел од прашањето од 8 Септември 1991, а кој е „За“ независна држава Северна Македонија, полноправна членка на НАТО и ЕУ....

Скоро без исклучок, секое утро ги отвараам насловите на секој од актуелните ни портали. Ова утро, ми го задржа вниманието насловот…. „Седум годишен судски маратон за скапоцени артефакти или за безвредни дребулии?” во наводната „злосторничка група„ саде болни старци и политички ветерани„……, па откако го прочитав, се запрашав, а и не можев самиот да не си одговорам!? Што е тоа, кое уредниците…сопствениците на порталите ги води, кога до тој што ќе се намери да го прочита насловот, пласираат наивни, а во основа лукративни приказни. Приказната за изнемоштените старци и почитувани индивидуалци, обвинети дека створиле злосторничко здружување, насочено кон богатење со трговија со наше нацонално богатсво – артефакти од македонска земја, се за жалење, оти ете системот веќе седум години ги гони и не ги осудува, ги малтретира по судови, за „дребулии купени по бит пазари„, а не за наше културно богатство„, кое, нечесно го прибавиле и намериле да го продадат, кај нашите ни соседи, кои патем се најголеми наши негатори. Е, бидејки јавноста ги виде – артефактите, кога тие кои сега се немоќни старци, беа апсени, а еден од нив ( почитуваан лекар- инфектолог) со целоесен респект на презумцијата на невиност, се дрзна во време кога за него и сега старечка булумента, која се крие зад светите букви на ВМРО, се води кривична постапка, дури и да се пошегува со јавноста и се кандидира за преседател на државата ни, па, не ми е прифатливо некој да ги брани. Собирањето печурки, а особено тартуфи по македонские гори, после дожд, верувам дека може да биде исплатлива работа… ама копањето, крадењето и лажењето, што е артефакт, а што е бакарно ѓумче купено од пазарот во Солун или од Бит пазар во Скопје, не поминува кај секого. Патем, фактот што седум години кутрите тие, саде болни старци и политички ветерани се малтретирани по судоивите, пред кои обинителството упорно докажува едно, а нивните бранители докаажуваат друго (патем, секој знае или мора да знае, дека само обвинетите во кривичната постапка, за кривично правниот настан за кои се обинети имаат право да лажат) и лажат, звучи дегутантно, бидејки токму тие постапката пред судот ја опстуираат и одолговлекуваат. Ќе кажам, сега му е мајката системот за кој деновиве сите зборуваме дека мора да биде ресетиран и да биде безмилосен кон сите кои се огрешиле од законот, правично да одговаараат, па не смее да се дозволи, затоа што некој има „навивачи„ и знае каде и како да ги најде, да си играат со нашата интелегенција и паметење. Николчо Николоски Судија од Врховниот суд во пензија...

Протестите по трагедијата во Кочани Неколкумина поупатени аналитичари укажуваат од поодамна дека Република Македонија (сега Северна) уште од почетокот на својата самостојност живее во постојана политичка криза. Некогаш е поизразена, некогаш послаба, некогаш невидлива, но секогаш присутна, поради што го добила квалификативот на „држава што живее во непрекината криза со низок интензитет“. Ако се направи некаков, макар и летимичен, осврт на настаните во минатите триесетина години, јасно ќе се види дека секогаш кога се очекуваат смирување и стабилизација се случува нешто навидум случајно или очигледно намерно што го подрива или обезвреднува претходно вложениот труд во обликувањето на државата и нејзиното застанување на здрави нозе. Оние постарите што паметат сигурно се сеќаваат на затворањето на границите со соседните земји во првите години од независноста, на атентатот на претседателот Киро Глигоров, на меѓуетничката војна во 2001-та, на авионската несреќа во која загина Борис Трајковски, вториот претседател на државата, на таканаречената Шарена револуција, на криминогената афера со пратениците при промената на името. Ако овие случувања го држат врвот на табелата по влијание за предизвикување драстични политички, реформски и кадровски промени, помалите афери прават долг список на настани што, на еден или друг начин, придонесувале да се менува политичкиот курс, да се внесе неизвесност и, соодветно на тоа, да се дестабилизира државата. Злоупотреба на семејните и личните трагедии Деновиве Македонија се соочува со една од најголемите човечки трагедии во нејзината поблиска и подалечна историја. Пожарот во дискотеката во Кочани, во кој животот го загубија 59 млади луѓе, никого не може да го остави рамнодушен, без жал, без солза, без здив, без човечко сочувство. Општата национална тага испреплетена со државната реалност сама по себе говори дека не само Кочани туку и Република Северна Македонија не може да остане онаква каква што била во општествена смисла. Ако државата, при што се подразбира власта, премине ноншалантно и по традицијата на „секое чудо за три дена“, тогаш ниту ќе остане нешто од нејзиниот капацитет на доверба ниту, пак, некоја идна власт ќе може да решава на нормален начин некој евентуално голем проблем. Мошне брзо по трагедијата настаните се одвиваат на два колосека. На едниот вози власта, на другиот опозицијата, која се крие зад лицето на новоформираните движења, пленуми, невладини организации и слично. Видени се, доживеани и преживеани се и едната и другата слика: власта се брани, опозицијата напаѓа. Гневот, ако е вистински, е оправдан, како што е оправдано и власта да се брани. Што е тоа што е видено и што овој пат е нелогично во протестите што засега се со низок интензитет, а се најавува засилување. Видена е грозоморната злоупотреба на трагедиите во политички цели. Не треба да се оди далеку во минатото, доволно е луѓето да се потсетат на главните точки од кои се пукаше во Шарената револуција. На најнехуман начин беше злоупотребувана сообраќајната несреќа во која загина новинарот Никола Младенов, со месеци се маршираше за убиството на Мартин Нешкоски, бесрамно беше користена смртта на деветгодишната Тамара Димовска од Велес што боледуваше од вродена мана на ’рбетниот столб. Фото: Маја Јаневска-Илиева Настапот на уличната герила Иако протестите почнаа како студентски и граѓански, на крајот се покажа дека таа „револуција“ всушност беше најголемата политичка измама во цела македонска историја, по која падна владата на Никола Груевски од ВМРО-ДПМНЕ, а Република Македонија под владеење на Зоран Заев и СДСМ го смени името на државата. И доживеа пресврт, со кој, наместо да донесе реформи и напредок, државата доживеа големи падови на политички, економски и морален план. Особено на морален. Иако не многу, сепак се видливи знаците дека се сака трагедијата во Кочани да се искористи граѓаните повторно да бидат злоупотребени за нечија политичка корист. Сегашните иницијални организирања и протести, барањата за одговорност и повикувањата за „паѓање глави“ не се наивни, сигурно ќе водат кон поотворена и засилена конфронтација со владата на Христијан Мицкоски. Голем дел од главните идеолози, инспиратори и организатори се поранешни министри, амбасадори, универзитетски професори, шефови на богати невладини организации, ликови гледани во заднината од времето на Шарената револуција и агитатори за промена на Уставот на државата. Таргетот е ист, исти се офицерите и паролите, различни се средствата и војниците. Репризата е на повидок, иако никој не сака да ги согледа последиците од дејствувањето на новата обучена улична герила. Оставките – нанаучена политичка лекција По кочанската аветинска ноќ, сосема е нормално да се бара одговорност од непосредните и посредните виновници, политичка, морална и човечка одговорност, како и поднесување оставки. Но дали сите овие категории на одговорност воопшто и постојат во македонскиот политички кодекс од создавањето на „независна и суверена Македонија“? Не би требало да се наведуваат примери од минатото, но не може да се избрише од сеќавањето за вечерта на 8 септември 2021 година, кога избувна пожар во модуларната болница за пациенти со ковид-19 во Тетово, во кој загинаа 14 лица. Тогаш министер за здравство беше Венко Филипче кој поднесе оставка два дена подоцна, но претседателот на владата Зоран Заев не му ја прифати и не само што го амнестира туку подоцна го востоличи на местото претседател на социјалдемократите. Со чинот, односно со нечинењето на Заев е целосно урнат системот на одговорност во државните органи, затворени се вратите за доброволно повлекување од функција дури и при чувство на вина. Тој чин ги охрабри сите негови министри, заменици, помошници, директори на јавни претпријатија и други функционери од коалицијата СДС и ДУИ да ја „доораат“ државата материјално и финансиски, без никакво чувство на внимателност и одговорност. Конечно, одлуката да нема одговорност ниту за министерот ниту за оној што ги градеше пластичните бараки им обезбеди виза за иста постапка на секој иден министер и на секој претседател на владата. Сега секој може да го постави пред некого прашањето зошто да настрадам јас кога не настрада тој! Ако беше прифатена оставката на министерот, ако одговараа градителот и другите одговорни во болницата, денес сѐ ќе беше поинаку во тој однос. Зошто да биде добро кога може да биде лошо Во актуелната, новосоздадена сфера со повици за одговорност на актуелни министри и други функционери се забележливи различните аршини токму на примерот на професорот Филипче. Имено, дел од политичари и дел од медиумите и поединци во нив го бранеа жестоко министерот и му советуваа да не поднесува оставка и се залагаа Заев да не ја прифаќа. Истите тие персони заборавија што зборуваа и пишуваа по повод жртвите во тетовската болница и сега бараат оставки. Иако загинаа 14 болни луѓе, немаше големи повици, немаше протести, немаше маршеви. Неизвесно е како ќе се одвива натамошното сценарио од оние што ја спроведуваат редовно тактиката „зошто да биде добро кога може да биде лошо“. Заблуда е дека зад протестите стојат хумани мотиви, дека се израз на жал за жртвите во кочанската несреќа. Забораваме дека сѐ е политика, дека зад секој чин се кријат политички и финансиски интереси, лични, групни, партиски. Забораваме дека во ова ново герилско движење на крајот влог ќе бидат барањата за промена на власта, за освојување на уставните амандмани и запишување на Бугарите во Уставот и редица други отстапки што ќе треба да ги направи Република Македонија на патот кон Европската Унија. Партиите братски ги контролираа тогашните случувања, како што и сега братски контролираат други случувања....

Времињата се менуваат, но навиките очигледно не. Деновиве сме сведоци како повеќе грла, некои богами и засипнати, упорно го повторуваат стариот хит. Пуштете го Педро да си ја врши работата. Време за бесење има. Прво да видиме кој и за што е кабает, а јаже ако треба, и од дома ќе си донесе тој што заслужил – да се послужиме со зборовите од уште еден виц од оние старите времиња Во некогашната држава едно време многу популарен музички хит беше песната „Нека виси Педро“. Песна како песна, беше хит и се подзаборави. Но нејзиниот наслов остана да живее многу подолго од самата песна, бидејќи во безброј случаи беше употребуван за да се укаже на некои аномалии во секојдневието, особено кога, најчесто неоправдано, ќе се нападнеше некој лик за кого партијата решила дека треба да се оцрни, а потоа и да се отстрани од политичкиот или јавниот живот. И, како по обичај, на крајот ќе се покажеше дека нападите биле неоправдани, односно биле наменски, затоа што некој таму, горе, така проценил. Времињата се менуваат, но навиките очигледно не. Деновиве сме сведоци како повеќе грла, некои богами и засипнати, упорно го повторуваат стариот хит. Додуша со малку подизменет текст, но во суштина намерата е иста. Сега рефренот на новиот хит е „Собранието да се самораспушти“, а поводот е наводно неработењето на законодавниот дом, иако вистинската намера се гледа од авион. Пеат поранешни, пеат актуелни политичари, пеат благонадежни кандидати што сонуваат и тие еден ден да седнат во топлите и удобни фотелји, сите со надеж дека сега е моментот… Но, без желба да им ја расипуваме игранката, би било добро само да видиме што сакал да каже поетот. Имено, да се распушти Собранието, така? Ова е очигледно контрадикторно барање. Да речеме прашање за дискусија. Еве, да се согласиме дека е така. Но, најпрво треба да се запрашаме што суштински може да направи Собранието? Да се меша во работата на извршните органи? Да се меша во делокругот на работа на правосудните органи? Да зазема политички став за нешто што по природата на нештата е стриктно од правна природа? Или, пак, да донесува некакви необврзни декларации и резолуции, кои во овој случај немаат ама баш никаква тежина? Или, пак, оние што се залагаат за инволвирање на Собранието да покажат дека пратениците не ги напуштиле своите граѓани?! Многу жално и патетично. И ова го заговараат доајени во македонската политика?! Навистина станува сѐ појасно зошто не функционирал системот и зошто бил толку тром, неефикасен…, зошто властите (законодавната, извршната и судската) се преклопувале со надлежностите и, второ, како се прогласувале за ненадлежни во делот што законски треба да си го завршат. Навистина жално. Сите сме сведоци дека секојдневно добиваме нови и нови сознанија за тоа како се одвиваат работите по трагедијата што нѐ погоди сите. И сведоци сме на еден старт на „замаец“ во кој дел од извршниот и дел од правосудниот апарат е ставен во функција, и тоа во полн капацитет. Тогаш, што би барало Собранието некаде каде што не му е место? Да се појави некаде „заради уметнички дојам“? Навистина, да не ги замајуваме граѓаните дека се оставени на цедило од пратениците. Тие нема да бидат оставени настрана доколку надлежните институции постапуваат по закон и ги расчистуваат работите чекор по чекор. Педантно, ефикасно и во законска процедура. Ако потребниот дел од државниот апарат е ставен во функција, ако се спроведуваат законите што ги донело Собранието, што е тука спорно?! Собраниските комисии?! Надзорни расправи?! Нечија интерпелација?! Пратеничките прашања?! Или, пак, некој друг вид на контролно-надзорна функција на Собранието? Ама ајде, ве молам… Немојте да ја замајувате јавноста… Се разбира, ако случајно не се спроведуваа законите, тогаш во Собранието можеа да се активираат надлежните комисии и според процедурата да преземат надлежности. Но, зошто сега би се мешале работите, кога нема потреба, кога гледаме дека секој си ја завршува работата во рамките на своите надлежности. И навистина, му останува на човек уште еднаш да се запраша кому му треба ова прозивање, покажување „искуство, знаења“, создавање клима на недоверба?! Во крајна линија, ситуацијата околу катастрофалниот пожар во Кочани се расчистува полека, обвинителството и полицијата си ја тераат работата како што ја тераат, здравствените власти го спроведуваат договореното, секој надлежен си го презеде својот дел од одговорноста и си го работи она што е пропишано. Може да се каже дека работите се приведуваат кон некаква завршница, барем она што може да се заокружи засега. Тоа би значело дека за кусо време ќе може да се повлече некаква замислена црта и да се види кој што сработил или не сработил, кој потфрлил, а кој сосема ја промашил работата. Тогаш би можело да се бара нечија одговорност или, пак, можеби ќе треба некому да му се каже дека и во најтешките моменти чесно си го сработил она за што е надлежен. Можеби тогаш и Собранието би можело да донесе некој заклучок, но само да констатира пост -фестум што и како се случило. Секое вмешување во работата на извршните и правосудните органи што си ја работат својата работа значи нешто друго. Нешто што не би го посакал никој, бидејќи знаеме каде би ја одвело државата такво однесување. Затоа, пуштете го Педро да си ја врши работата. Време за бесење има. Прво да видиме кој и за што е кабает, а јаже ако треба, и од дома ќе си донесе тој што заслужил – да се послужиме со зборовите од уште еден виц од оние старите времиња, од кои изгледа ништо не научивме како искуство, па сега правиме почетнички грешки....

Со разбирање на психолошките и реторичките механизми што се во игра, можеме попромислено да се вклучиме во политичките дискусии и да ѝ се спротивставиме на манипулацијата Во политиката, зборовите се оружје, алатки и инструменти за убедување. Политичките наративи се внимателно изработени за да предизвикаат емоции што можат да влијаат на јавното мислење, да обликуваат идеологии и да мобилизираат акција. Без разлика дали преку говори, дебати, објави на социјалните мрежи или дискусии за политиките, политичарите и нивните стратези користат емотивно оптоварен јазик за да создадат привлечни пораки што гласачите лесно и брзо ги примаат. Но зошто емотивно оптоварените зборови се толку ефективни? И како тие го обликуваат политичкиот дискурс? Емоционално оптоварените зборови или зборови со емоционален набој се оние што предизвикуваат силни чувства – без разлика дали се позитивни или негативни. Таквите зборови можат да предизвикаат реакции засновани на лични вредности, стравови, надежи и искуства. Психолозите сугерираат дека јазикот оптоварен со емоции ја вклучува амигдалата, центарот за емоционална обработка на мозокот, што ги прави информациите помалку подложни на заборавање и поубедливи. Даниел Канеман во „Размислување, брзо и бавно“ објаснува дека емоционално оптоварените зборови влегуваат во размислувањето „Систем 1“ – нашиот брз, инстинктивен и емоционален режим на обработка на податоци – наместо „Систем 2“, кој е побавен и поаналитички. Политичките пораки често се обидуваат да го заобиколат критичкото испитување со директно привлекување на емоциите, правејќи ги емоциите моќен реторички уред. Стравот е една од најчесто користените емоции во политичката комуникација. Политичарите често ги истакнуваат заканите – реални или перцепирани – за да создадат итност и да мобилизираат поддршка. На пример, рекламата „Дејзи“ на претседателот Линдон Б. Џонсон од 1964 година прикажува нуклеарна експлозија, предупредувајќи ги гласачите за опасностите од изборот на неговиот противкандидат Бери Голдвотер. Рекламата успешно го искористи стравот за да влијае на перцепцијата на гласачите. Во поново време политичките лидери низ светот користат реторика заснована на страв за да се справат со имиграцијата, тероризмот и економската нестабилност. Термините како „инвазија“, „криминалци“ и „радикални екстремисти“ се употребуваат за да се обликуваат ставовите на јавноста кон политиките за национална безбедност и имиграција. Додека стравот често предизвикува итна акција, надежта дава визија за иднината. Политичарите користат оптимистички јазик за да ги инспирираат и обединат луѓето околу некоја кауза. Слоганот на кампањата на Барак Обама од 2008 година, „Да, ние можеме“ (Yes We Can), е одличен пример за користење позитивни, емоционално оптоварени зборови за да се разбудат чувствата за еманципирање и колективен прогрес. На сличен начин, познатото уверување на Френклин Рузвелт за време на Големата депресија – „единственото нешто од кое треба да се плашиме е самиот страв“ – користеше возбудлива реторика за да всади надеж и издржливост кај Американците. Гневот може да биде моќен мотиватор, особено во популистичките движења. Политичките лидери користат зборови наполнети со гнев за да ги соберат поддржувачите против согледаните неправди. Движењето „Окупирај го Волстрит“, на пример, ја искористи фразата „Ние сме 99 проценти“ за да ја нагласи економската нееднаквост, предизвикувајќи широкораспространета фрустрација против корпоративните елити и владините политики. Исто така, реториката на Доналд Трамп за „лажните вести“ поттикна недоверба во институциите, мобилизирајќи база што се чувствува отуѓено од мејнстрим политиката. Начинот на кој политичките прашања се „врамени“ – или презентирани – влијае на тоа како луѓето ги перципираат. Врамувањето вклучува избор на одредени аспекти на реалноста и нивно нагласување преку специфични јазични формулации. Емоционално оптоварените зборови играат клучна улога во овој процес. На пример, кога оданочувањето се опишува како „товар“ или „убиец на работа“, тоа изгледа негативно. Спротивно на тоа, нарекувајќи го „инвестиција во нашата иднина“ или „придонес за општеството“, се врамува во позитивно светло. Оваа лингвистичка рамка влијае на тоа како јавноста ги толкува предлозите за политики и политичките одлуки. Слично на тоа, во дебатата за абортусот, спротивставените страни користат контрастни емоционално оптоварени термини: „проживот“ го нагласува моралниот императив за заштита на животот, додека „произбор“ ги нагласува индивидуалните права и автономијата. Овие избори на зборови ја обликуваат пошироката наративна и емоционална резонанца на дебатата. Медиумите играат значајна улога во засилувањето на зборовите со емоционален набој, често обликувајќи ја јавната перцепција преку селективно покривање и сензационализам. Вестите, особено во дигиталната ера, ѝ даваат приоритет на емоционално привлечната содржина за да поттикнат кликови и гледаност. Студиите сугерираат дека емоционално интензивните наслови – особено оние што предизвикуваат бес или страв – се со поголема веројатност да се споделат на социјалните медиуми. Политичарите и интересовните групи ја користат оваа медиумска динамика за да ги шират своите пораки. Платформите за социјалните медиуми, особено, овозможуваат брзо ширење емоционално „наполнета“ реторика, зајакнувајќи ги ехокоморите во кои луѓето се изложени првенствено на гледишта што се усогласуваат со нивните претходно постојни верувања. Емоционално оптоварените зборови може да инспирираат и да мобилизираат, но тие исто така може да бидат искористени во манипулативни и разделувачки цели. Стратегиската употреба на поттикнување страв, нечие прикажување како жртвено јагне и ширење дезинформации – доведува до зголемена поларизација во многу општества. Подемот на политиката „поствистина“ – каде што емоционалната привлечност често ја надминува фактичката точност – поттикнува етичка загриженост за политичката комуникација. На пример, употребата на дехуманизирачки јазик во политичкиот дискурс историски придонесува за насилство и дискриминација: нацистичката пропаганда прикажувала еврејски луѓе со погрдни и емоционално оптоварени термини, поттикнувајќи широкораспространета омраза и прогонство. Во поново време политичките лидери низ светот користат запалива реторика против малцинските групи, што ги влошува социјалните поделби. Македонски политички контекст – расадник на вокабулар оптоварен со емоции Македонската политичка сцена изобилува со присуство на зборови со емоционален набој. Истражувањето ШТЕТ-НА покажа дека во комуникацијата на политичарите со граѓаните многу често се поткопува довербата и во централната, но и во локалната власт, а тоа најчесто се прави со емоционално оптоварени зборови. Зборовите „беда“, „сиромаштија“, „мизерија“, „скандали“, „уништија“, „неспособни“, „криминал(ни)“, „корупција“, „паника“, „хаос“, „профитери“, „лажни ветувања“… носат во себе голем емоционален потконтекст, односно емоционален набој што може да поттикне негативни чувства како бес, гнев, страв, несигурност, чувство на изманипулираност, изиграност, резигнација, и токму преку нив се манипулира во обидот да се поттикне и/или засили недовербата во институциите на државата, но и во локалната власт, во политичката партија… Истражувањето покажа и дека политичките актери си упатуваат лични навреди, а вокабуларот искористен при тоа изобилува со зборови со негативен емоционален набој. Зборовите како „шизо“, „ретард“, „забеган“, „шизофрени“, „клептомани“… укажуваат на определена ментална состојба кај луѓето и може да предизвикаат чувства на страв, несигурност, можеби и сожалување, чувства што резултираат со недоверба кон определена личност. Зборовите, пак, како „кукавица“, „пишман-аџија“, „дезертер“… укажуваат на моралот и волјата на личноста и кај луѓето можат да предизвикаат чувства на презир и бес, кои може да доведат до ниска почит кон личноста, агресија, омаловажување и сл. Чувства на страв е потконтекстот на зборовите „насилник“, „тиранин“, „терорист“, „крвопијци“ итн. ШТЕТ-НА покажа и дека политичките актери многу често креираат наративи чија цел е да поттикнат поделби. Притоа, најчесто користените зборови, како „Македонија“, „држава“, „народ“ и „граѓани“, имаат емотивен набој и поттикнуваат патриотски чувства, припадност, колективен идентитет и на тој начин лесно се манипулира со емоциите на граѓаните. Во контекст на штетниот наратив „поттикнување поделби“, манипулацијата е во насока на поделба меѓу ние-патриоти и оние-непатриоти, ние – за народот и граѓаните и оние – на штета на народот и на граѓаните. Зборовите „изолација“, „назад“, „безнадежност“ побудуваат чувства на осаменост, на несоодветност, наспроти зборовите „иднина“, „просперитет“, „надеж“, чиј емотивен потенцијал поттикнува надеж и акција. Од една страна едните се „грижат“ и го „почитуваат“ народот, додека другите го „навредуваат“ и „омаловажуваат“. Со изборот на зборови со емотивен набој што поттикнуваат противречни чувства (позитивни за едните, а негативни за другите) се поттикнува поделба и меѓу самите граѓани што избираат различни политички опции, а не само меѓу политичките партии. Емоционално оптоварените зборови се основни за политичките наративи, го обликуваат јавното мислење, влијаат на дебатите за политиките и мобилизираат акција. Стравот, надежта и гневот служат како моќни алатки во рацете на политичарите и медиумите, способни и да ги обединат и да ги поделат општествата. Како корисници на политичкиот дискурс, од клучно значење е да се препознае улогата на емоционално оптоварениот јазик и критички да се процени неговото влијание. Со разбирање на психолошките и реторичките механизми што се во игра, можеме попромислено да се вклучиме во политичките дискусии и да ѝ се спротивставиме на манипулацијата. На крајот на краиштата, негувањето политичка култура што ја вреднува аргументираната дебата за емоционалната експлоатација е од суштинско значење за здравјето на демократските општества. Елеонора Серафимовска...

Вистина е дека понекогаш е попаметно да не се комуницира, особено кога е очигледно дека дијалогот не води никаде. Во одредени ситуации преголемо инсистирање на разговор може само да го продлабочи конфликтот, особено кога другата страна не е подготвена да слуша или да учествува конструктивно. Наместо бескрајни расправии што водат до фрустрација, понекогаш е попаметно да се повлечете, да чекате подобар момент или едноставно да прифатите дека некои разговори немаат значаен исход Комуникацијата е процес на размена на информации, мисли, чувства и идеи помеѓу двајца или повеќе луѓе, или вербално (преку говор и пишан збор) или невербално (преку изрази на лицето, тон на гласот, говор на телото). Честопати погрешно се разбираме поради неколку фактори, од кои најчести се тоа што секој човек има свој начин на размислување, искуства и претпоставки кои влијаат на тоа како ги толкува пораките, пораките понекогаш се нејасни, гневот, стравот или други емоционални фактори можат да влијаат на тоа како ги слушаме и разбираме другите, а луѓето често се карактеризираат со различни стилови на комуникација. Добрата комуникација бара внимание, емпатија и способност да се разјасни што некој сакал да каже пред да донесеме заклучоци, а Томислав Куљиш, основач на интегрална психотерапија на телото и експерт за родителство, ран и личен развој, во интервју за „Магазин“ објаснува како да се разбереме уште подобро и да ја направиме комуникацијата клучна за удобен и едноставен живот. Суштината на добрата комуникација лежи во меѓусебното разбирање, а не во нечија победа. Многу луѓе пристапуваат кон разговорите со желба да докажат дека се во право, наместо да слушаат и да се обидат да ја разберат другата личност во нејзината вистина. Добрата комуникација не е само размена на зборови туку и процес во кој двајцата учесници се чувствуваат видено, слушнато и почитувано. Ако го нема тоа, не е важно колку зборови разменуваме – комуникацијата навистина не се случува. Често во мојата работа со клиентите гледам колку луѓето не се свесни за сопствените модели на комуникација. Тие мислат дека зборуваат јасно, но во реалноста оставаат простор за недоразбирања. Тие мислат дека слушаат, а всушност го чекаат редот да зборуваат. Кога ќе станат свесни за овие модели, се отвора сосема нов свет на можности за подобри односи. Добрата комуникација се заснова на јасност и прецизност во изразувањето на мислите и емоциите на начин што другиот лесно може да го разбере. Важно е активно да слушате и да бидете присутни во разговорот, да поставувате прашања и да покажете вистински интерес за личноста што се интервјуира. Емпатијата, или способноста да се разберат чувствата и перспективата на друга личност без осудување, е клучна, како и отвореноста и самоувереноста, или изразувањето на потребите и границите на неагресивен и ненавредлив, но решителен начин. Едно од клучните прашања на модерното време е зошто, и покрај тоа што технологијата нè поврзува повеќе од кога било, сè повеќе луѓе се чувствуваат осамено и не се вистински разбрани. Најголемиот камен на сопнување во комуникацијата денес се брзината на животот, преоптоварувањето со информации и недостигот од внимание. Луѓето постојано се изложени на пораки, известувања, вести и содржини, но тие ретко се вистински присутни во разговорите. Порано разговорите беа поинтимни бидејќи луѓето поминуваа повеќе време директно во интеракција, без одвлекување на вниманието. Денес ние често комуницираме преку екрани, со многу помалку невербални знаци, кои се клучни за разбирање на тонот, емоциите и автентичноста. Интересно е колку луѓе се плашат од тишина во комуникацијата, а всушност молчењето понекогаш е важен дел од разговорот. Тоа содржи простор за саморефлексија, за подлабоко разбирање и поврзување. Понекогаш е подобро да паузирате отколку да зборувате само за да кажете нешто. Често, само во разговор со психотерапевт луѓето откриваат колку може да биде убаво и корисно ако застанеме во текот на разговорот, молчиме, се доживееме на нов начин и создадеме простор за саморефлексија и чисто постоење. Од тоа место комуникацијата продолжува во пријатна, конструктивна и позитивна насока. Вистина е дека понекогаш е попаметно да не се комуницира, особено кога е очигледно дека дијалогот не води никаде. Во одредени ситуации преголемо инсистирање на разговор може само да го продлабочи конфликтот, особено кога другата страна не е подготвена да слуша или да учествува конструктивно. Наместо бескрајни расправии што водат до фрустрација, понекогаш е попаметно да се повлечете, да чекате подобар момент или едноставно да прифатите дека некои разговори немаат значаен исход. Тишината може да биде моќна форма на комуникација, бидејќи носи порака за границите, за заситеноста, за одлуката да не се впуштате во бесплодни конфликти. Понекогаш отсуството на одговор е појасен сигнал од која било изговорена реченица. Тишината, кога е свесно избрана, може да биде алатка за зачувување на менталното здравје и почитување на сопствените граници, особено кога сфаќаме дека другата страна не е отворена за разговор. Ако разговорот води само до ескалација на конфликтот, ако другата страна упорно не слуша или користи манипулативни тактики, тогаш често повлекувањето е подобра опција. Незборувањето не значи откажување, туку мудро избирање на моментот и начинот на кој се изразуваме. Многу луѓе мислат дека треба веднаш да го решат конфликтот, но понекогаш најдобрата одлука е да почекате, да оставите емоциите да се смират и потоа да се обидете повторно. Но треба да ја разликуваме конструктивната тишина од мрзливата и пасивната агресија, кога казнуваме друга личност со тишина, што во суштина е продолжување на комуникацијата преку повреда. Кога некој не покажува подготвеност да ве слуша, кога нема ни минимум отвореност за дијалог или кога секоја интеракција се претвора во конфликт или манипулација, тоа се сигурни знаци дека добрата комуникација е невозможна. Ако по секој разговор се чувствуваме исцрпено, непочитувано или обесхрабрено, тоа е јасен сигнал дека нешто не е во ред. Точката во која треба да кажеме „сега е готово“ доаѓа кога ќе сфатиме дека нашите напори не носат никаква промена, дека се вртиме во маѓепсан круг на недоразбирање и дека контактот со таа личност континуирано го нарушува нашиот внатрешен мир. Понекогаш единствената здрава опција е да се повлечете и да ја насочите својата енергија на врски што имаат потенцијал за вистинска размена и разбирање. Јасни знаци дека не е можна добра комуникација се ако некој постојано се брани без желба да ве слуша, ако ви ја префрли вината или ги извртува вашите зборови, тоа се знаци дека разговорот не води никаде. Најважно е да ги слушате сопствените граници. Ако повторно и повторно се обидуваме да воспоставиме здрав разговор, а другата страна упорно одбива или ја користи комуникацијата како оружје, тогаш легитимно е да се каже – доста е. Не мора секогаш да комуницираме, особено ако комуникацијата значи нарушување на сопствениот мир. Комуникацијата не е само способност да се зборува туку и вештина да се почувствува, слушне, доживее и види другата страна, јасно да се изразат емоциите, потребите и ставовите, но и да се препознае кога е вистинското време да се повлечеме, кога е подобро да молчиме и слушаме и кога треба да бидеме наметливи, јасни и одлучни. Мариота Влаисављевиќ (Политика.рс)...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаШКОЛУВАЊЕ БЕЗ (ФЕДЕРАЛНА) ДРЖАВА: Зошто Трамп го укина Министерството за образование?Основачот Лари Сангер: ВИКИПЕДИЈА ВЕ ЛАЖЕ, левичарите и Сорос шират пропаганда преку неа...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаШКОЛУВАЊЕ БЕЗ (ФЕДЕРАЛНА) ДРЖАВА: Зошто Трамп го укина Министерството за образование?Основачот Лари Сангер: ВИКИПЕДИЈА ВЕ ЛАЖЕ, левичарите и Сорос шират пропаганда преку неа...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаШКОЛУВАЊЕ БЕЗ (ФЕДЕРАЛНА) ДРЖАВА: Зошто Трамп го укина Министерството за образование?Основачот Лари Сангер: ВИКИПЕДИЈА ВЕ ЛАЖЕ, левичарите и Сорос шират пропаганда преку неа...

Александра Костовска e раководител на оддел Мерење на мрежа во Електродистрибуција ДООЕЛ. Нејзините почетоци во ЕВН Македонија се од 2011 година како студент во прва година на факултетот за Електротехника и информациски технологии на насоката Електроенергетски системи. Во 2014 година започнала да работи на нејзината прва работна позиција во компанијата како асистент во оддел КЕЦ Оператива. За време на нејзиното работење во одделот продолжила и со академско надоградување и во 2017 година ги завршила магистерските студии на факултетот за Електротехника и информациски технологии на насоката Регулатива во енергетика, електронски комуникации и сообраќај. Во одделот КЕЦ Оператива работела пет години по што ја прифатила понудата за работна позиција раководител на група Документирање на мрежа во оддел Мрежен Инженеринг. Но нејзиното најголемо признание за професионално и лично надоградување и претходното работно искуство во компанијата се случило во 2024 година кога ја прифатила понудената работна позиција Раководител на оддел Мерење на мрежа. Според нејзе, ова било јасен показател дека во компанијата им се нуди простор на жените да работат на одлучувачки позиции, а тоа не случува перформативно туку заслужено и градуирачки како резултат на претходно докажани резултати. Во насока на подобрување на нејзините вештини во секојдневната работа, била и посетата на обуката во рамките на партнерството за развој на кадри склучено помеѓу М6 Едукативниот центар и Владата на Швајцарија. Оваа активност е ко-финансирана од М6 Едукативниот центар и Владата на Швајцарија преку швајцарскиот проект „Образование за вработување“ – Е4Е@MK спроведуван од Хелветас. „Обуката во рамките на проектот „Образование за вработување“ (Е4Е@мк) преку партнерството со М6 Едукативниот центар беше од голема важност за мојот професионален развој. Обуката за дигитална трансформација ми овозможи да ги усовршам моите вештини и да се запознаам со најновите дигитални алатки и технологии, кои се неопходни за зголемување на ефикасноста и конкурентноста во денешниот брзо растечки дигитален свет. Дополнително, обуката ми помогна да ги подобрам своите способности за управување со ресурси и податоци, што е клучно за успешното водење на секоја организација,“ вели меѓудругото Костовска, во интервју за еМагазин.мк Вашите почетоци во ЕВН Македонија се од 2011 година, кога бевте студент во прва година на факултетот за Електротехника и информациски технологии на насоката Електроенергетски системи, може ли да ни раскажете за тој период, за можностите за работа кои компанијата ви ги понуди тогаш? -Тогаш како студент на енергетските насоки, со највисок просек во прв семестар, се стекнав со стипендија од ЕВН Македонија која беше првата компанија во државата која започна со стипендирање на студенти на енергетски насоки на факултетот. Бев навистина среќна и мотивирана бидејќи самата програма за стипендирање вклучуваше и практична работа за време на студирањето, односно веќе во прва година можев моето теоретско знаење да го надоградувам со практична работа во една од најголемите енергетски компании во државата. Непосредно пред дипломирањето во 2014 година од страна на HR oдделот, а како стипендист на компанијата, ми беше понудено да учествувам во процес на селекција и интервјуа за работна позиција во оддел КЕЦ Оператива. Предлогот го прифатив, по интервјуата и тестирањата бев избран кандидат, со што во 2014 година започнав да работам на мојата прва работна позиција во компанијата како асистент во оддел КЕЦ Оператива. Паралелно моите додипломски студии ги завршив во јули истата година. Оваа работна позиција вклучуваше многу динамика и огромна можност за учење и стекнување искуство бидејќи тимот беше составен од четворица искусни колеги, професионалци спремни да го споделат своето знаење и несебична поддршка што беше најголемата предност за мене како ново вработена во тој период. Во 2014 година започнавте да работите на првата работна позиција во компанијата како асистент во оддел КЕЦ Оператива, а 10 години подоцна сте на позиција Раководител на оддел Мерење на мрежа, на што се должи ова унапредување? – Сметам дека ова унапредување се должи на повеќе работи. Клучни беа мојот личен труд, посветена работа, стекнати вештини и инвестирањето во себе, како и дадените можности од компанијата за напредок како обуки и вклученост во голем број на проекти и работни задачи. Мојата прва работна позиција вклучуваше учество и водење на проекти и работни групи, организација и координација на активности и унапредување на процеси кои вклучуваа многу колеги од различни оддели и 19 кориснички енергетски центри низ државата, а со тоа и огромна можност за развој на моите организациски и лидерски вештини. Исто така продолжив со академско надоградување и во 2017 година ги завршив магистерските студии на факултетот за Електротехника и информациски технологии на насоката Регулатива во енергетика, електронски комуникации и сообраќај. Во одделот КЕЦ Оператива работев пет години по што ја прифатив понудата за работна позиција раководител на група Документирање на мрежа во оддел Мрежен Инженеринг. Ова беше нов предизвик за мене и од оваа перспектива одлично искористена можност за да стекнам поголемо искуство и познавање на топологијата на електродистрибутивната мрежа и надополнување на моите технички знаења и познавањата на техничките софтвери кои се користат насекаде во светот. Дополнително бев одговорна за воспоставување на централен тим во рамки на групата кој организирано треба да ги унапредува процесите за документирање на мрежата со користење на техничките софтвери и изработка на техничка аналитика. Дополнителен предизвик на оваа работна позиција беше раководењето и организацијата на вработени кои работат дисперзирано низ државата, а за потреби на групата. Несомнено, унапредувањето се случило како резултат на новите стекнати вештини, инвестирањето во себе, но колку е важно и компаниите да работат во таа насока, односно да работат на доквалификација на жените? – Сметам дека поддршката од компанијата поточно од непосредните раководители и менаџментот е пресудната работа за успех на било кој вработен, не само за жените. Компаниите играат огромна улога во создавањето на еднакви можности за сите, преку инвестиции во обуки, менторство, програми за доквалификација, можност за учество во проекти и работни групи, а надополнето со постојан фидбек кој е од исклучителна важност. Ова не само што ја подобрува компетенцијата на жените, туку истовремено создава култура на инклузивност и различност во организацијата. Во крајна линија, ако компаниите ги поддржуваат жените во нивниот професионален развој, тоа не само што придонесува за нивниот напредок, туку и за општото зголемување на ефикасноста и иновацијата во самата компанија. Жените, како и сите вработени, заслужуваат шанса да ги развиваат своите способности, да ги покажат своите компетенции и да напредуваат на своите работни места, а тоа е од корист не само за нив, туку и за компанијата како целина. Дали сметате дека тоа што компаниите вложуваат во доквалификација на жените, директно влијае и врз иднината на компанијата, врз нејзиниот развој? – Кога компанијата вложува во доквалификација на своите вработени без оглед на полот, се создава поинклузивна и поразновидна работна сила, што е клучно за иновации и одржлив напредок. Разнообразноста на тимовите доведува до различни перспективи и нови идеи, што ја зајакнува креативноста и решавачкиот капацитет на компанијата. Жените, како и сите вработени, треба да имаат пристап до можности за професионален развој, а тоа секако резултира со зголемена мотивација, продуктивност и посветеност на работните задачи. Компаниите кои активно инвестираат во развојот на жените, сметам дека градат посилни тимови и се поподготвени да се соочат со идните предизвици. Со тоа се создава работна средина во која сите вработени можат да достигнат свој максимум. Какво е вашето искуство од обуката во рамките на проектот на Владата на Швајцарија „Образование за вработување“ – Е4Е@мк преку партнерство со М6 Едукативниот центар? – Обуката во рамките на проектот „Образование за вработување“ (Е4Е@мк) преку партнерството со М6 Едукативниот центар беше од голема важност за мојот професионален развој. Обуката за дигитална трансформација ми овозможи да ги усовршам моите вештини и да се запознаам со најновите дигитални алатки и технологии, кои се неопходни за зголемување на ефикасноста и конкурентноста во денешниот брзо растечки дигитален свет. Дополнително, обуката ми помогна да ги подобрам своите способности за управување со ресурси и податоци, што е клучно за успешното водење на секоја организација. Што е она што најповеќе Ви помогна од оваа обука за личен развој? – Од оваа обука, најповеќе ми помогна разбирливото прилагодување на дигиталните технологии во секојдневната работа. Програмата ми овозможи да се запознаам со концепти како автоматизацијата на процеси, подобрена комуникација со клиентите преку дигитални канали, и користење на податоци за оптимизирање на одлуките. Со новите знаења за алатки како ERP и CRM системи, мојата ефикасност и продуктивност се значително зголемени. Особено корисни беа вештините кои се однесуваат на обработка на податоци и подобрување на безбедноста и заштитата на податоци, што ја зголемува мојата способност да управувам со чувствителни информации и да обезбедам безбедност на организацијата. Колку ваквите програми се потребни за развојот на кадите во македонските компании, посебно за унапредување на позициите на жените? Дигиталната трансформација нуди нови можности за усовршување и овозможува жените да стекнат нови вештини и да се издигнат на лидерски позиции. Со тоа што се овозможува пристап до дигитални алатки и нови знаења. проекти за доквалификација коишто се засновани на реалните потреби на компаниите се од голема корист. Овие програми се клучни за развојот на кадрите во македонските компании, особено кога станува збор за унапредување на позициите на жените. Образовните и професионалните тренинг-програми им овозможуваат на жените да стекнат нови вештини, да ја зголемат својата конкурентност на пазарот на трудот и да напредуваат во своите кариери. Проектот на Владата на Швајцарија „Образование за вработување“, преку партнерство со М6 Едукативен Центар и 30 македонски компании, е одличен пример за иницијатива што директно влијае на ова поле. Овој проект не само што создава можности за младите и за професионалниот развој на вработените, туку и придонесува за намалување на јазот во родовата еднаквост на работното место. Компаниите што се вклучени во вакви програми покажуваат дека се свесни за важноста на еднаквите можности, што долгорочно носи подобри резултати – и во продуктивноста, и во корпоративната култура. Покрај тоа, ваквите иницијативи ја поттикнуваат потребата за континуирано учење и адаптација кон современите бизнис-трендови, што е особено важно во динамичниот пазар како што е македонскиот. Покрај тоа, ваквите иницијативи ја поттикнуваат потребата за континуирано учење и адаптација кон современите бизнис-трендови, што е особено важно во динамичниот пазар како што е македонскиот. Во македонските компаниите има простор за жените на одлучувачки позиции во кои заслужено го заземаат просторот којшто им припаѓа. Која е вашата порака во однос на мотивацијата на другите жени во компаниите, каде што има простор за развој? – Мојата порака за жените е дека треба да веруваат во своите способности и да се стремат кон постигнување на своите цели, без оглед на предизвиците. Денес, многу македонски компании ја препознаваат важноста на инклузивноста и создаваат простор за жените да бидат на одлучувачки позиции, но важно е и самите жени да преземат проактивен пристап кон својата кариера. Тие треба да бидат упорни, да се образуваат, да стекнуваат нови вештини и да ја искористат секоја можност за личен раст. Исто така, важно е да имаат добри ментори и да се дел од мрежи кои ќе ги поддржат и инспирираат. Во крајна линија, мојата порака е: никогаш не се плашете да се искачувате, да преземате одговорност и да се борите за своето место на лидерска позиција. При оваа борба останете свои и никогаш не го губете својот личен печат и вашата автентичност, потточно тоа што сте. Впрочем ова важи и за секој еден вработен без оглед на годините, полот и моменталната работна позиција. Како го постигнувате балансот во приватниот и професионалниот живот, извршувајќи ја воедно и подеднакво важната улога на мајка? – Балансот помеѓу приватниот и професионалниот живот, особено кога сте мајка, може да биде предизвик, но верувам дека најважно е да имате јасен план и да поставите приоритети. За мене, најважно беше да создадам структура која ми овозможува да ја исполнувам својата улога како мајка и професионалец. Во професионалниот живот, се трудам да бидам организирана, да поставам реални цели и да се фокусирам на продуктивноста за време на работното време. Во приватниот живот, се трудам максимално да поминам квалитетно време со семејството. Поминатото време со моето семејство ми ги полни батериите и ми дава уште поголем мотив секој нареден ден. За ова најмногу допринесува максималната поддршка од мојот сопруг од кој имам комплетно разбирање и поддршка од секој аспект како и другите членови на потесното семејство. Таа поддршка и нивното разбирање ме прават да се чувствувам посилно и сигурно. Во крајна линија, верувам дека балансот не значи совршенство, туку способност да се прилагодам на променливите околности и да ги најдам најдобрите решенија за себе и за моето семејство. За се ова особено допринесе и политиката на компанијата и можноста за користење на флексибилно работно време. Дополнително, морам да напоменам дека поддршката од раководителот на одделот во тој период беше навистина важна да можам непрестано да ги надоградувам моите знаења и да го дадам мојот максимум во период кога ми се случи најубавата промена на личен план. Колку е важно компанијата да нуди можност и за работење од дома, во одреден период од мајчинството на жените? – Електродистрибуција ДООЕЛ Скопје е компанија која овозможува флексибилно работно време и можност за работа од дома. Сметам дека компаниите треба да нудат флексибилни можности, особено во периодот на мајчинството. Овој период е значаен за мајките, бидејќи им овозможува да го балансираат своето време на начин кој е прилагоден на нивните потреби. Работата од дома дава поголема флексибилност и помага да се намали стресот што може да настане од потребата за присуство во канцеларија, особено во првите месеци по завршување на породилното отсуство и доенечкиот период. Ова не само што им дава можност на мајките да бидат поефикасни и продуктивни, туку и создава работна средина која ги поддржува нивните семејни обврски, што има позитивен ефект врз мотивацијата и ангажманот на вработените. Во исто време, овој тип на флексибилност помага компанијата да ја задржи својата талентирана работна сила, без да се наруши нивната професионална кариера или развој. Компаниите кои нудат вакви можности покажуваат грижа и разбирање за своите вработени, што ја подобрува корпоративната култура и ја зголемува лојалноста на вработените. Преземањето на оваа содржина или на делови од неа без непосреден договор со редакцијата на еМагазин значи експлицитно прифаќање на условите за преземање, кои се објавени ОВДЕ....

Кочани нè стави во гранична ситуација. Што понатаму? Не системот, туку упорните (и успешни) обиди да се надитри системот ни ги убија децата. Кога притисокот е неподнослив – во еден миг сè ќе пукне Живко Грозданоски 26/03/2025 12:37 1. Корупцијата ни ги уби децата „Системот ни ги уби децата“. Навистина? Не, напротив – токму упорните (и успешни!) обиди да се надитри системот ни ги убија децата. Она што ни ги уби децата е „снаоѓаштвото“: корупцијата и замижувањето пред неа. Она што нè убива постојано е упорно негуваниот менталитет „снајди се (корумпирај, искористувај, уценувај, заплашувај…) па живеј“. Ете, токму тоа, „итроштината“ ги уби децата, итарпејовскиот менталитет. Системот ги убива децата тогаш кога со закони и со одредби ни ги ограничува правата и ни го загрозува здравјето. Системот нè убива кога донесува закон за увоз и горење ѓубре кај нас, па ние дишеме отров. Добро е да се разграничи на почеток: системот е државата и законите што таа ги носи. Од другата страна сме ние вработените во тој систем: судиите, инспекторите, надзорните органи, контролорите, ревизорите… Сите оние што ги надитруваат законите и носат штетни одлуки. Гледаме, тоа „надитрување“ и тоа молчење не можат да траат засекогаш, туку создаваат една тешка, крајно напната состојба, која има посебно име. 2. Досега бевме во „гранична состојба“ „Гранична состојба“, според Карл Јасперс, е состојбата кога еден систем се наоѓа на крајните граници на својата одржливост, кога „виси на конец“. Кај нас „снаоѓаштвото“, „итроштината“, „итарпејовштината“ се (беа?) издигнати до степен на закон. Силеџиството е (беше?) прифатливо како нешто сосема „нормално“. Корупцијата е (беше?) вообичаениот начин за да се заврши некоја работа. Неказнивоста е (беше?) нешто сосема очекувано. Но, знаете, колку што снаоѓаштвото, силеџиството, корупцијата и неказнивоста стануваат позасилени и почести, ние толку побрзо се доближуваме до крајните граници на таа „гранична состојба“. Преминувањето на крајната граница на таа состојбата нè внесува во ситуација која има посебно име. 3. Сега сме во „гранична ситуација“ Кога притисокот е неподнослив – во еден миг сè ќе пукне: ќе се случи нешто исклучително драматично, трауматично. Кај човек, на пример, може да се јави дијагноза. Во една заедница, може да се случи голема несреќа: каква што е трагедијата во Кочани, во којашто загинаа 59 млади луѓе во дискотека. Таквото драматично, трауматично искуство Карл Јасперс го нарекува „Гранична ситуација“. За ваквото „исклучително драматично, трауматично искуство“ во една ТВ-емисија, уште во 2019 год. зборуваше проф. Ферид Мухиќ. 4. Не е лесно да се пишува (кохерентно) за ова Не е лесно да се пишува за невидената трагедија што ни се случи. Не е лесно ни да се зборува за тоа. Навистина, не е лесно ни да се размислува на тоа: толку многу луѓе се изгубени, толку досега невидена тага и болка нè преплавува. Сите сме шокирани и занемени. Сите сме огорчени и гневни. Затоа, сосема логично е тоа што во колумни на оваа тема читаме дека „ние луѓето сме контејнери од кожа“, дека оган ни ја гори земјата, дека е допрено дното… Затоа, кога несреќата е толку голема, смее ли да се каже дека можно е за нас поразените да „има и нешто добро“ во трагедиите од вакви досега невидени размери? 5. Враќање на самосвеста Проф. Мухиќ потсетува дека оваа „гранична ситуација“, ваквото „исклучително драматично, трауматично искуство“, како што е „смртта на блискиот, целосна загуба на нешто, голема несреќа“ „може наеднаш да го смени светогледот“. Како што вели и проф. Мухиќ, може да „има и нешто добро во тоа: „наеднаш се враќа животната енергија, се враќа една самосвест“. Односно, ваквите големи несреќи се најефикасни за будење на заспаната свест и совест, затоа што овие големи несреќи водат до *премислување* во врска со важни работи. Кога веќе немаме што да загубиме, и кога станувам свесни дека можеме многу да изгубиме, ние носиме нови одлуки. Може, на пример, да почне да ни се гади од корупција: затоа што токму таа ни ги убила најблиските. Може да ни се гади од сопствената користољубивост и калкулантство: затоа што тоа ни ги убило наблиските. И сега ризикува да нè убие и нас. Најпосле, добро е тоа што може да почне да ни се гади и од сопствената замолкнатост. И така да почнеме да зборуваме, и гласно да бараме решенија. А тоа не е малку: затоа што таа светлина, тоа отворено зборување за проблемите, е почетокот на нивното решавање. (Живко Грозданоски е писател, книжевен преведувач и претседател на Друштвото на писателите на Македонија) Поврзани содржини Распадот на репрезентативниот систем и патот кон диктатура (на примерот на Србија) 25/03/2025 14:03 За Европа 24/03/2025 16:03 Македонска пештера 22/03/2025 12:03 Меѓу волјата и должноста 21/03/2025 08:03 Кога мажите плачат во Кочани 18/03/2025 11:03 Ова беа наши деца, а ги убивме 17/03/2025 13:03 Тарифите на Трамп не се преговарачка тактика 17/03/2025 12:03 Сиљановска не успева да излезе од „чизмите“ на Иванов 14/03/2025 15:03 Најчитани Најевтиниот град во светот: Прекрасни плажи и 28°C во април 24/03/2025 09:16 Објавена е првата долгорочна прогноза за летото. Еве што ја чека Македонија 24/03/2025 09:34 Mасовна хајка против уредникот на „Инфомакс“, Александар Митовски. ЗНМ ја осуди 22/03/2025 21:37 Потресна исповед на сопругата на починатиот возач на Брзата помош: „Превезе 32 души таа ноќ“ 20/03/2025 14:30 Во вселената останаа 9 месеци подолго од планираното. Добија по пет долари дневно за непланирани трошоци 20/03/2025 21:00 На три хороскопски знаци ќе им биде полесен животот од денес: Ќе чувствуваат ослободување на сите полиња 25/03/2025 08:57...

И додека Ибзеновиот херој во „Народен непријател“ на МНТ (го игра маестралниот Никола Ристановски) се соочува со сопствените егзистенцијални и морални дилеми, и ние во изминатиов траорен период на колективна тага поради трагедијата во Кочани се соочуваме со истите неправди на системот, кој, како и во текстот на Ибзен, успева да го сомеле и да го совлада поединецот… На колку такви неправди сме сведоци деновиве, и тоа на секое системско ниво. Човек да не може да се соземе, и од тага и од бес, истовремено Иако е на репертоарот извесно време, дури неодамна имав можност да ја гледам претставата „Народен непријател“ по текст на Хенрик Ибзен, во режија на Нина Николиќ, на сцената на Македонскиот народен театар. Според драматуршката белешка, да се каже денес дека некој класик на драмската литература е актуелен, звучи општо кажано. Но, кога ќе го погледнеме драмскиот текст „Народен непријател“ на Хенрик Ибзен (напишан во 1882 година), фасцинантно е колку допирни точки гледаме меѓу општеството во кое живееме и она што се врти против доктор Стокман… И според Тамара Барачков, драматург на претставата, драмата совршено кореспондира и со кризата со која нашето општество повторно се соочува, преку исклучувањето на доктор Стокман од заедницата, Ибзен вешто ги разоткрива општествениот конформизам и политичкото користољубие, покажува механизам со кој секој поединец што прави обид да зборува за системска неправда, автоматски го карактеризира како предавнички и заговорнички. Во исто време, страдањето на докторот е последица на неговиот стремеж да укаже на проблемот со загадената вода (жртви на заразата се локалните жители и дојденците), што во светлото на локалната свест за важноста на зачувувањето на животната средина ја прави драмата на Ибзен уште поинтригантна за читање и поставување… И додека Ибзеновиот херој (го игра маестралниот Никола Ристановски) се соочува со сопствените егзистенцијални и морални дилеми, и ние во изминатиов траорен период на колективна тага поради трагедијата во Кочани се соочуваме со истите неправди на системот, кој, како и во текстот на Ибзен, успева да го сомеле и да го совлада поединецот… На колку такви неправди сме сведоци деновиве, и тоа на секое системско ниво. Човек да не може да се соземе, и од тага и од бес, истовремено. Утре е 27 Март – Светскиот ден на театарот. Како и секоја година, пред претставите на репертоарот во театарските куќи низ светот ќе бидат прочитани националните и светската порака. Кај нас театрите на овој ден нема да ги отворат своите врати за публиката, ама беа меѓу првите што ги отворија за настраданите од трагичниот пожар. Поради тешката трагедија што се случи во Кочани, сите изведби во Македонскиот народен театар беа откажани, како знак на почит кон настраданите и нивните семејства. Освен што покажа солидарност и разбирање во овие тешки моменти за нашето општество, Македонскиот народен театар прв ги отвори вратите, во знак на солидарност и општествена одговорност, за сите семејства на хоспитализираните лица што беа повредени од настанатиот пожар во Кочани. Утре е 27 Март – Светскиот ден на театарот. Како и секоја година, пред претставите во театарските куќи низ светот ќе бидат прочитани националните и светската порака. Кај нас театрите на овој ден нема да ги отворат своите врати за публиката, ама беа меѓу првите што ги отворија за настраданите од трагичниот пожар. Во знак на солидарност и општествена одговорност, Македонскиот народен театар им овозможи на семејствата што имаа потреба да останат во Скопје и да бидат блиску до своите најблиски да бидат сместени во гримиорните и во апартманите На семејствата што имаа потреба да останат во Скопје и да бидат блиску до своите најблиски, Македонскиот народен театар им овозможи да бидат сместени во гримиорните и во апартманите. Потегот го следеа и другите театри во Скопје и низ земјава… Со ова, во пресрет на Светскиот ден на театарот, театарот уште еднаш ја покажа својата моќ, овој пат и најконкретно, на дело, а не само како флоскула во пораките што се испраќаат по овој повод. Театарот треба да остане доследен на својата цел – да ги отвора вистинските прашања, да коментира, да просветлува, да вознемирува, да возбудува, да открива, да го одбира и да оди по патот на вистината, да го покренува духот, да воспоставува систем на вистински вредности, да бранува, да раздвижува, да гради високи естетски критериуми, да провоцира, да го брани својот интегритет, да ги крши конвенциите… Но и да помага онаму каде што е најпотребно!...

ЕФТИМ КЛЕТНИКОВ Нека не те буни насловот на нашата денешна колумна, драг читателу. Тој неизбежно се јавува со трагедијата во Кочани што ја зави во црно Македонија, која по некоја проколнатичка црна магија не може да живее без болка и трагедии. Прекрасната Македонија во која Господ од горе ја истурил на почетокот од создавањето својата вреќа со дијаманти. Во неа, но и во душата на Македонците, кои во Новиот завет апостол Павле ги препознал како богоугоден христолик народ на кој треба да се угледаат другите европски народи. Но, како што гледаме, тоа ѝ ги боде очите на бездушната цивилизација во која сме фрлени не по своја волја и која во циклуси нè ништи. Долга приказна, која везден и саноќ ја раскажувам како река без брегови, како Шехерезада. Ама додека таа го избегне мечот на крвникот, Македонците не успеаја во тоа и во Преспа 2018 им беше пресечена главата. Ама и потоа, глеј чудо, тие и обезглавени чекорат низ една цивилизација смалени од неа до форматот на она синапово зрно за кое говори Исус. Зрното на верата со која може и планината да се фрли во море. Со длабока рана тие и понатаму прават свадби, пеат свадбарски песни и играат свадбарски ора. Една неверојатно витална хиерогамиска антропологија. Да. А, парадоксално, сепак како и понатаму да нема излез од лавиринтот на нашата проколнатичка историска судбина. Лавиринтот во кој слепо го следиме лажниот гнил конец на лажната и гнила европска Аријадна, што нè води за жал само во челуста на чудовиштето на цивилизацијата, разјапена за нас. Така, драг читателу. А трагедијата што ни се случи во Кочани само, макар и откосо, индиректно ја доосветлува македонската ситуација како ситуација на болката и раната на семејствата што ги загубија во трагедијата најмилите како сеопшта колективна македонска болка и рана. Оти на Македонија во нејзината континуална историска гибел, толку скусена и демолирана, ѝ е потребен секој еден живот како скапоцен камен во прстенот на Создателот. Особено животот на младите души што се разгрануваат во нови поколенија. А што се случи во Кочани, колку многу драгоцени животи во цутот на младоста згаснаа и колку многу микропоколенија со нив ги снема во народот кој, колку што може, само во несреќи се обновува и само во несреќи трае и истрајува. Народот што живее само со рани и само со нив се лекува, како што и сега со нив се лекуваат семејствата завиени во црно по она што се случи во Кочани. И тоа се, ако се сеќаваш на старозаветниот пророк Исаија, драг читателу, Исусови рани. Оние, како што вели тој, што Исус ги доби за ние да бидеме излекувани со нив. А тие и таквите рани долго и предолго, од Беласица 1014 наваму, ги имаат и чувствуваат како историска и метафизичка судбина Македонците. Така. Но сега таа рана што ја зададе и отвори настанот во Кочани, што пече со интимна болка не ни е дојдена, драг читателу, од надворешен туку од домашен, внатрешен непријател. Дојдена ни е како слика на распаднатиот и целосно морално атрофиран систем загрозен од корисните идиоти што работат за туѓи интереси и од ништодушите, коруптивните бактерии со кои е полна власта од 1990 година наваму, размножени до ниво на задушлива смрдеа низ сите институции и кафкијански канцеларии на системот. Тие опасни бактерии се појавија како сеопшта пандемија во новата македонска Република по распадот на Југославија. Тие дојдоа со глупаво и некритички сфатената, ама во полза на бактериите, адорација на профитабилната западна, европска идеологија на капитализмот. Ние сме страдале во историјата како ниеден друг народ, но сега трагичниот настан во Кочани не е од тој аспект чисто историски и метафизички, дојден од непријател отстрана. Таа трагедија првин интимно семејна од аспект на жртвите и нивните родители е и општомакедонска. Таа е од внатрешно потекло, резултат на гнилата држава и нејзиниот докрај аморален систем на сите нивоа на корумпираните институции. Тоа во Кочани беше лимб, инферно, хијатус, отворена бездна во која тоне тој во сè расипан систем што го убива чесниот човек, сè што е невино и чесно, а крева на површина сè што е расипано, корумпирано и безбожно и што гази по живи трупови за профит. И само за профит, оти тие идиоти и психопати во умот за ништо друго и не знаат. А патот кон него им е поплочен со златни плочки на морално расипаниот и распаднат систем. Еден неверојатен суров дарвинизам и пред да се појави кај нас таканаречениот дарвинистички „слободен пазар“ на капиталот. Сѐ почна со таканаречената транзиција по распадот на Југославија во нашата новопоставена Република божем со западен демократски терк. Во неа сè што беше градено со труд во самоуправниот југословенски социјализам стана прав и пепел. И така, драг читателу, пред наши очи се појави сликата на македонската транзициска Хирошима, во која за миг исчезнаа топтан и работниците и фабриките. Нив ги купија по цена од едно чоколадо или кутија локум некои пробисвети, и така се создаде нова елитна тајкунска класа на богаташи, збогатени без труд за 24 часа. Феудална класа на феудалци. Така се создаде еден алхемиски врзан систем меѓу политиката и новопечените економски моќници на транзицискиот грабеж, кој се вклопи „идеално“ во новомакедонскиот систем по Југославија, продолжувајќи со несмален интензитет и понатаму континуално да трае сè до денес. Во транзицијата на Црвенковски за првпат се сретнавме и со поимот докапитализација, а тоа да ти значело доразграбување на сето она што пред тоа го создал трудољубивиот работник во фабрика или селанецот на нива. И тој специфичен дарвинизам како македонски транзициски изум трае и трае, а сите чекаме во јанѕа да му дојде крајот додека грабежот и соголувањето на народот продолжуваат со ништодушите, кои создадоа како тврдина невиден систем на корупција и толчење и соголување до гола кожа на народот. Онаа кожа што му ја покажува Свети Вартоломеј на Христос на фреската „Страшниот суд“ на Микеланџело во Сикстина. Е, тоа е, драг читателу. И, имено, и трагедијата во Кочани сега посебно со силно инфернално светло ја доосветлува сликата на расипаниот систем создаден од нашите политички и коруптивни алхемичари од сите видови. Оти се изнагледавме за овие три децении и нешто (не)суверенитет, (не)самостојност и (не)слобода на ништодуши и идиоти што нè туркаа(т) сите нас глупавите чесни и работливи, нежни и неотпорни на суровоста, кон бездна. Оти всушност тие немаа чувство ни за грев ни за срам, основните прасупстанции уште од почетокот на создавањето на светот врз кои се темели човековиот морал. Оној што толку многу со една филозофска метафизика го боготвореше и Емануел Кант. Моралот што тој го дефинира како априори императив на човековото постоење во светлото на божественото. Императивот што тој го соопшти како екстатична молитва: „Ѕвезденото небо над мене, моралниот закон во мене“. Да. Но за нашите дарвинистички ништодушни суштества на коруптивниот систем тој закон и таа императивна молитва не важат. Тие суштества по сè изгледа ја преспале долгомилениумската еволуција на Дарвин и сè уште не мрднале надвор од Галапагос, иако се со дебели фотелји, во убави костуми и со убави вратоврски на својот крокодилски врат, здебелени како нилски коњи од грабежот. Дебелогази грдосии како оние со кои Јахве го плашеше најправедниот меѓу праведните Јов во Стариот завет. Тие суштества за да ни го одвлечат вниманието од нивниот закржлавен еволуциски раст и Галапагос ја кријат опашката под задникот во панталоните, ама народот е севид и ја гледа неа. Нивниот ум без трошка божествена ситуација, пријатели не на Бог туку на сатаната, направија од оваа прекрасна земја и народ ужасно место за живот. Место што сега конечно е именувано како такво со „дискотеката на смртта“ во Кочани или поарно со „дискотеката на системот смрт“. Така, драг читателу, оти, имено, како на Македонија и на Македонците да им се паднале во распоредот на нештата тие размножени бактерии за да ја потврдат и илустрираат мрачната песимистичка визија на Артур Шопенхауер дека овој свет на планетата Земја е најнегостољубивиот и најлошиот од сите можни светови што постојат во универзумот. Филозофот со мефистофелски профил, карактеристичен и за целата западна цивилизација откако нејзиниот архетипски лик Фауст си ја продаде душата на Мефистофел (ѓаволот). А Македонија во сè сега ја потврдува и илустрира (хипо)тезата на сепак сјајниот германски филозоф од кого учел и Ниче, иако потоа саркастично го негира. Ако е, пак, за утеха, Македонија сепак не е единствено такво осамено место во светот. Има и други такви, и во Африка, и во Азија, и во Јужна Америка. И таму има „дискотеки на смртта“. И тие се слично како кај нас државни „дискотеки на системот на смртта“. Дискотеки – смрт. Настанот-инферно во Кочани, за жал, ни го отвори умот за таков поглед на нештата кои не ги гледавме и покрај сè додека дивееше системската корупција во сите институции на државата, пред сè во политичката и судската врхушка прегрнати во цврста корупциска прегратка. Така, драг читателу, а ти ми велиш дека веќе сум фатил да ридам, преколнувам и колнам сè што е безбожно како старозаветниот пророк Еремија познат по таа онтолошка вистина и болка: пророк-поет на клетвата фрлена на безбожниците. Така, и уште ме прашуваш реторички како да се снебиваш со прашањето: „А зошто смртта не ги зема нив безбожниците, туку невините кои се богообразни и му се мили на Создателот?“ Навистина тешко и збунувачко прашање, кое е деликатна метафизичка шифра, парадокс што не може лесно да го сфатиме. Па, сепак, постои некој одговор што може да изгледа веродостојно. Имено, изгледа дека смртта понекогаш има естетски критериум и ги сака многу повеќе невините, чесните и храбрите од кукавиците и ништодушите. Ама сепак еден ден и нив ќе ги собере морално голи и презрени и од неа. Ќе го остават сето материјално богатство што го грабнале лакомо и нечесно од потта и сиромаштијата на другите и, како што вели Светото писмо, од прав создадени во прав ќе се вратат, а нивните души горе ќе бидат измерени на вагата на Правдата на страшниот суд, кој е неподмитлив и не е корумпиран како нашето судство и судии, што имаат изградено шуплив систем на „право“ и што не ја познава Правдата. Тоа судство и неговите корумпирани судии ја убиле неа, а со тоа и надежта дека ќе самне и ќе светнат во долгата ноќ, како што би рекол Рацин, „белите мугри“ по кои доаѓа „силно светнатиот ден“. Не, драг читателу, оти како што ти е познато, кај нас ене веќе повеќе од три децении од лажното осамостојување не се случи тоа. Кај нас за сето тоа време, сè до денес, корумпираниот судски систем што треба да дели Правда, ама неговото „право“ не ја познава неа, личи на системот на судниците во прозата на Кафка. Судниците со самрачни ходници низ чиј лавиринт талка од врата до врата невиниот Јозеф К., кој не знае зошто е осуден, за на крајот да заврши недалеку од нив во каменоломот каде што е убиен во ноќта со полна месечина. Така. Тоа е сликата на Македонија ужасна што ја создаде корумпираниот систем на партиски, коруптивен и секаков друг вид на канибализам. Системот што е целосно разјаден однатре од политичките и секаквите други бактерии штетни за чесниот народ. Така со нив се стаса на 16 март и до „дискотеката на смртта“ во Кочани како слика на „системот на смртта“ во кој живееме, драг читателу, еве повеќе од три децении веќе. Така тој систем ја уништи Македонија прекрасна. Ја потемне сета раскошна убавина на нејзиниот сончев пејзаж и на пејзажот на душата на народот, кому му е избришана насмевката и убиена ведрината. Македонија прекрасна која политичките и секаквите други коруптивни бездушни души ја направија, како што би рекол пак Шопенхауер, најлош свет од сите можни светови што постојат, најлошо место за живеење од кое ни се селат младите и чекорат како стампедо низ него белата чума и корупцијата, почнувајќи од власта и судството во врвот, па до пониските ешалони на поситни корупционери-бактерии кои се залепени за нив според законот: слично со слично се привлекува. Ист е нивниот магнет. Таква е актуелната ситуација, која актуелната власт се колне дека ќе ја расчисти и среди и дека ќе го отвори прозорецот на „системот на смртта“ кон убавите виножитни пејзажи на Македонија прекрасна. Македонија прекрасна која според сè што ѝ дал Господ, без да штеди, може да биде не најлошото туку најубавото место од сите можни места за живеење, како што го замислуваше тоа за планетата Земја, спротивно од Шопенхауер, еден друг Германец утопист, големиот филозоф, математичар и хуманист Лајбниц. Свет низ кој чекори подрака со Човекот и Господ Светлината и нема ноќ. Само бескраен, како што го сонуваше него македонскиот утопист Рацин, „силно светнат Ден“. Македонија прекрасна....

Аналитичарите на „OSINT“, кои собираат јавно достапни информации, и медиумите објавија дека Украина ја искористила ракетата за да ја погоди нафтената рафинерија во Туапсе, Русија, на Црното Море, на околу 550 километри од линијата на фронтот. Според регионалните руски власти, во текот на викендот избувнал пожар во рафинеријата. Експертите со кои разговарал Дојче Веле сметаат дека во нападот бил употребен понатамошен развој на противбродската ракета Нептун Р-360, пренесе ДВ.Украина работи на модификации на Нептун Крстосувачката ракета R-360, развиена од дизајнерското биро Луч во Киев, украинските вооружени сили ја користат од 2020 година. Заедно со системот RK-360MC, го штити брегот со откривање и уништување на непријателски бродови. Ракетата има боева глава од 150 килограми и дострел до 300 километри. Нејзината прва борбена мисија беше во април 2022 година против руската фрегата „Адмирал Есен“. Набргу потоа, веројатно најзначајниот настан во руско-украинската војна се случи кога два од овие противбродски ракети го потопија рускиот крстосувач „Москва“, вреден приближно 750 милиони долари. Меѓутоа, украинските дизајнери не застанале таму, па така претставија уште една модификација на Р-360 во 2023. Таа може да погоди не само бродови, туку и копнени цели. Како што изјави анонимен претставник на украинското Министерство за одбрана за американскиот портал „The War Zone“, таа има дострел од 400 километри и може да носи боева глава тешка 350 килограми, што е 200 килограми повеќе од противбродска ракета. Оваа ракета била користена неколку пати од страна на украинската војска, вклучително и во септември 2023 година против рускиот систем за противвоздушна одбрана С-400 и аеродромот Саки на окупираниот Крим. Украинските инженери сега очигледно развиле нова верзија на ракетниот систем Нептун, тврдат експертите со кои разговарал ДВ. Ракетата е дизајнирана да лета до илјада километри. Што е со масовното производство? Микола Сунхуровски, воен експерт од аналитичкиот центар „Разумков“ со седиште во Киев, за ДВ изјавил дека сега се' зависи од тоа дали ракетата може масовно да се произведува. Затоа што оружјето има смисла само ако се користи во големи количини. „Се надевам дека со комбинирање на технолошките, производствените и финансиските ресурси на Украина и нејзините западни партнери, ќе успееме да го зголемиме производството. Но, се поставува прашањето каде ќе бидат сместени производствените капацитети, бидејќи целата територија на Украина е гранатирана“, рекол експертот. Сериското производство го смета за важно и Серхиј Шурез од украинската консултантска компанија „Defence Express“. Според него, Украина треба да произведува од 40 до 50 проектили месечно, колку и Русија. „Мораме да продолжиме со тоа темпо“, рекол тој, додавајќи дека, за разлика од другите типови, ракетата Нептун е поддржана од тим од искусни дизајнери. „На пример, за балистичката ракета „Сапсан“ се зборува веќе 15 до 20 години, но таа сè уште не постои“, додаде Шурез. Може ли Киев без западните ракети? Пред „Долгиот Нептун“, ракетите ATACMS и Storm-Shadow (SCALP) кои Западот му ги испорача на Киев беа оружјето со најдолг дострел што Украина можела да го користи против Русија. Според јавно достапни извори, тие имаат дострел до 300 километри. Според извештаите на медиумите, украинските резерви на американски балистички ракети ATACMS се исцрпени од јануари 2025 година. Во моментов нема информации дали САД ќе продолжат да ги снабдуваат. Киев, исто така, има само мал број ракети „Storm Shadow“. Затоа, експертите сметаат дека е позитивно што Украина сега има своја ракета со долг дострел. Сепак, тие велат дека таа не може целосно да го замени западното оружје. „Со оглед на потребата на украинските вооружени сили од ракети, не станува збор за замена на западните ракети. Станува збор за дополнување на помошта од Западот“, изјавил Сунхуровски. Шурез истакнал дека сè уште има потреба од ракети кои Киев уште не ги добил, особено германските крстосувачки ракети Таурус. „Таурус може да достигне и до 600 километри, а неговата боева глава тежи 450 килограми. Иако дострелот му е помал од оној на „Долгиот Нептун“, Таурус има уникатна продорна боева глава специјално дизајнирана да уништува длабоки бункери. Таурус се издвојува по својата технолошка софистицираност и е најнапредната ракета досега“, објаснил Шурез. Кои мети Украина може да цели? Русија реагира на дострелот на украинското оружје и затоа ги поместува потенцијалните цели подлабоко на својата територија како авиони и одредени производствени капацитети, објаснил Сунхуровски. „Но, не можете да транспортирате рафинерија за нафта“, додал тој. Благодарение на „Долгиот Нептун“, многу цели во Русија станаа на дофат на Украина. Досега Украина успеала само со беспилотни летала да достигне цели на оддалеченост од повеќе од 300 километри. Борбениот дрон „Љутиј“, развиен во Украина, лета на оддалеченост од 1.000 километри, а дронот „Нинџа“ постави рекорд удирајќи во погон на хемиската компанија „Гаспром Нефтекхим Салават“ во Русија на оддалеченост од 1.500 километри. Ова го објавија украинските медиуми, повикувајќи се на разузнавачката служба. „Ќе продолжиме да напаѓаме со беспилотни летала, но тие можат да носат само мало количество експлозив до 50 килограми. Тие не можат да навлезат во утврден објект, дури и со неколку беспилотни летала истовремено“, објасни за радиостаницата „НВ“ украинскиот резервен мајор Олексеј Хетман, ветеран од руско-украинската војна. Тој претпоставува дека „Долгиот Нептун“ може да носи до 300 килограми експлозив. Затоа, како што рекол Хетман, таа може да уништи згради. На повеќе од 300 километри се наоѓаат бројни руски логистички капацитети и, пред сè, индустриски постројки кои би требало да се уништат за да се води вистинска војна на исцрпување, рекол Шурез. „Токму тоа е она што Русија се обидува да го направи во Украина“, изјавил тој. Експертот нагласил дека со најновата модификација на Нептун, Украина би можела да погоди рафинерии, командни пунктови и складишта за муниција во Русија без да се надева на помош од САД или други земји....

Денко Малески Новата геополитика ја наложува потребата од нови сојузи и зајакнување на постоечките, ќе изјави, пред пет дена, министерот за одбрана на Хрватска Анушиќ, кој заедно со министрите за одбрана на Албанија и на Ксосво, Венгу и Маќедончи, ќе ја потпишат декларацијата за зајакнување на одбрамбената соработка помеѓу трите балкански држави. Пред шест часа, претседателот на Србија Вучиќ најави воспоставување воена соработка помеѓу Србија и Унгарија. Што се случува? Новата геополитика е производ на повлекувањето на американската моќ од Европа а со тоа и од Балканот. Ова се незамисливи потези во времето на „хегемонскиот мир“ наметнат од големата супер-сила. Безбедноста и мирот тогаш беа нивна грижа. Кисинџер, објаснувајќи ја нејзината улога на Балканот, ќе напише дека Америка е своевидна замена за Отоманското царство , со цел да ги држи скараните балкански државички во мир. НАТО, пак, требаше да ја реши вечната „безбедносна дилема“, за тоа што ми подготвува комшијата, зачленувајќи ги во еден заеднички воен сојуз. Можно ли е малите скарани балкански државички веќе после неколку месеци од доаѓањето на Трамп на власт, да го чувствуваат отсуството на американскиот интерес? Оттаму ли се обидите да го компензираат отсуството на американската моќ (и контрола)со, историски познатите сојузи, кои често воделе до меѓусебни војни? Толку ли бргу се ставија во погон центрифугалните тенденции на Балканот и каква иднина ни носат тие? Конечно, во отсуство на цврстата американска рака,на кое „царство“ на Балканот ќе му се приклони Македонија? Ова и многу други, се дилеми околу кои политичкото водство на нашта држава мора да собере глави и да носи тешки и опасни одлуки. Македонската формула е сложена, велеше Глигоров. Ја ставам на тест оваа мисла на првиот претседател во современ контекст. Ако ги прашате Македонците на референдум, верувам, тие би гласале за оската Будимпешта-Белград. Ако ги прашате Албанците, тоа ќе биде оската Загреб-Тирана-Приштина. Ѓаволот ја однесе шегата. Новата геополитика произведува сериозно поместување на тлото на најчувствителното место во Европа – Балканот. Можно ли е под нашите нозе во Македонија да почне да извира историјата? Ставени меѓу чеканот и наковалната, досегашните изјаснувања на нашата држава беа најмногу за резолуции во ОН во кои гласавме за Косово а не за Србија. На протестите за македонското гласање за таква резолуција, во едно интервју за белгардски весник, одговорив дека оваа влада мора да води грижа за 25 проценти од своето население, повеќе одколку за интересите на Србија. Имено, стабилноста, па дури и опстанокот на државата зависат од лојаноста на втората по големина етничка заедница кон сопствената држава, а начин да се загуби таа лојалност е да се гласа против Косово. Но, не станува веќе збор за резолуции на ОН туку за политичи одлуки кои можат да водат кон војна или мир. Во „американската ера“ балканските политичари беа ослободени од такви одлуки. А сепак, тоа беше време кога, нам во Македонија, Америка и НАТО ни беа виновни за се. Како тоа, праша еден претставник на Стејт департментот во посета на Скопје, вашите политичари мирни спијат под наша безбеносна закрила, а штом се разбудат почнуваат да не критикуваат? Немав рационален одговор тогаш, а немам ни сега. Или ќе да беше „исправената кичма“ и „гордоста“, ама ни тоа не е рационален одговор ако се мисли на мирот, народот и државата. Едно знам, во новата геополитика, нашите политичари ги чекаат несони ноќи....

Претходно ги истражувавме универзитетите зад германските милијардери и основачите на стартапи. Овој пат, Studying-in-Germany.org ги анализираше универзитетите и индустриите на германските жени милијардери, откривајќи неколку клучни увиди: - Разновидни образовни патишта: Од 35 жени милијардери во Германија, 10 студирале на германски универзитети, додека 6 ги стекнале своите дипломи во странство, што покажува разновидност на образовните искуства. - Силна академска основа: Речиси половина (45,7%) имаат универзитетска диплома, што укажува на значењето на високото образование во нивниот успех. - Уметноста и хуманистичките науки во фокус: Изненадувачки, уметноста и хуманистичките науки се меѓу најчестите области на студирање, што е во спротивност со очекувањата за доминација на бизнисот или STEM областите. Познати имиња и универзитети зад најбогатите жени во Германија: - Сузане Клатен ($26,5B) – Универзитетот во Бакингам и IMD Business School, MBA - Ана Катарина Висман ($3,6B) – Универзитетот во Пасау, Меѓународни културни и деловни студии - Карин Сарториус-Хербст ($3,4B) – Универзитетот во Гетинген, Економија - Катарина Ото-Бернштајн ($3,1B) – Универзитет Колумбија, MFA во филм - Јулија Тиле-Шурхоф ($3B) – Ludwig Maximilian Универзитет во Минхен, Право - Ивон Бауер ($2,3B) – Универзитетот во Бамберг, Германска филологија - Регине Лајбингер ($1,9B) – Технички универзитет во Берлин, Универзитет Харвард, Архитектура - Никола Лајбингер-Камилер ($1,9B) – Универзитетот во Фрајбург, Универзитетот во Вермонт и ETH Zurich, Германски, Англиски и Јапонски јазик Наследено или самостојно стекнато богатство? Податоците покажуваат дека, иако Германија има висок удел на жени милијардери (27,18% од вкупната популација на милијардери), само 3,12% од нив го стекнале богатството самостојно. Наследеното богатство останува доминантен извор на статусот милијардер кај жените, при што многу жени го наследуваат богатството подоцна во животот, што потенцијално ги ограничува нивните можности за развој на бизниси или започнување нови.Јулија Тиле-Шурхоф Активно лидерство: Иако наследеното богатство е значаен фактор, многу жени милијардери активно ги прошириле и модернизирале своите компании, покажувајќи комбинација од наследство и динамично лидерство. Целосната анализа, вклучувајќи ги и универзитетите на милијардерите и прегледот на индустриите, може да ја најдете ТУКА....

Распадот на репрезентативниот систем и патот кон диктатура (на примерот на Србија) Движењето во Србија предводено од студентите реши да ја игра играта на антиполитиката. Таа ситуација во одреден момент ќе стане неодржлива и режимот на Вучиќ ќе мора да стане порепресивен и да се движи кон отворена диктатура Бранко Милановиќ 25/03/2025 14:01 Актуелната политичка криза во Србија е веројатно поради огромната маса луѓе вклучени и одлучноста да ја продолжат борбата, еден од највпечатливите настани во политичката историја на Србија. Меѓутоа, гледано од гледна точка на владеењето, тоа е едноставно повторување на проблемите што ја мачеа политиката на Србија откако таа повторно се појави како независно кнежевство, а потоа и кралство во првата половина на 19. век. Србија, како Аргентина и Русија, е да го употребиме изразот измислен од В.С.Наипол, земја со кружна историја. Исти настани со различни личности се повторуваат трајно, а наизглед засекогаш. Всушност, Србија беше управувана во 1835 и во 1925 година на истиот начин како денес: авторитарен лидер кој користи квазидемократски или консултативни алатки претседава со клиентелистички систем кој пропагира корупција на сите нивоа како начин да обезбеди доволна политичка поддршка. Два елементи се клучни: авторитарно владеење и широко распространето мито. Наспроти таа конкретна позадина, се чини дека сегашниот протест предводен од студентите, со неговото барање за одговорност на судството на виновниците за масовна корупција и лоши јавни работи што доведоа до смрт на 15 луѓе во ноември, се чини дека е целосно во право. И навистина како спонтано движење што започна меѓу универзитетската младина, тоа беше. Но, откако протестот стана помасовен, доведувајќи големи сегменти од урбаната буржоазија, па дури и некои земјоделци и синдикати, се појавија проблемите. Движењето рано сфати дека може да биде успешно само ако е целосно аполитично, односно без врски со некоја политичка група или партија и надвор од репрезентативниот систем. Колку и да не е сакан режимот на Вучиќ меѓу многу луѓе, тој сепак добива или мнозинство или плуралност на сите избори: Вучиќ победи на главно слободните претседателски избори во 2022 година со 61 отсто наспроти 18 отсто за неговиот најблизок ривал, а неговата партија освои 48 отсто од гласовите на народот на парламентарните избори во 2023 година. Опозициските партии се фрагментирани од идеологијата и непрестајните лидерски борби. Според тоа, постои силно несакање, па дури и омраза кон актуелниот режим, но тоа несакање не може да биде политички изразено, бидејќи опозициските партии се речиси подеднакво несакани. Причините за нивната ирелевантност се многу, но не треба да се занемари дека кога, во нивните претходни инкарнации, тие беа на власт, го водеа горе-долу истиот клиентелистички систем и страдаа од корупција. Режимот на Вучиќ едноставно ги влоши овие недостатоци. Накратко, повеќепартискиот систем се распаѓа, а најмалку 40 отсто од населението нема кој да ги претставува (излезноста на изминатите два избори беше под 60 отсто). Движењето предводено од студентите реши на тој начин да ја игра играта на антиполитиката. Забрани знамиња или ознаки на какви било политички партии, или употреба на странски знамиња (таргетирајќи го знамето на ЕУ, кое е многу непопуларно во Србија) и избегнуваше каква било формална организација. Движењето го запре училишниот систем во изминатите три месеци, студентите ги окупираа универзитетите, средношколците одеа на долги маршеви низ целата земја за да ја шират својата порака, а одлуките што да се прави понатаму се носат, се тврди, од студентските „пленуми“ и со директно гласање (иако се чини дека никој не знае како се одвива ова гласање или не е едногласно или не). Движењето (кое дури и нема име) комуницира со издавање соопштенија или објави кои се чини дека излегуваат од горе-високо, од олимписките височини и кои згора на тоа остануваат непотпишани. Неговите интелектуални поддржувачи ја унапредија идејата за народна (директна) демократија неоптоварена од политичките партии. Антиполитичкиот аспект на движењето е пофален од филозофи и експерти како Славој Жижек и Јанис Варуфакис. Но, иако работата надвор од политичкото е причината за успехот на движењето, тоа има суштински дестабилизирачки ефект кога ќе се преточи во реална политика. Со сегашната аморфна маса на која ѝ недостига видливо лидерство, движењата немаат алатки да ги ангажираат владите и самиот Вучиќ. Движењето, во тајноста во кое делува, повеќе наликува на Црвените Кмери отколку на полскиот Солидарност. Солидарношт веднаш ги создаде структурите на раководството и ги вклучи преговорите со владата. Одлуката да не се премине во политичко и да не се трансформира во формална организација или политичка партија е и благослов и проклетство. Тоа е благослов затоа што движењето само така може да продолжи; тоа е проклетство затоа што никогаш не може да ги формулира своите барања на разбирлив политички јазик и да го подобри или промени политичкиот систем. За второто, треба да се спушти од своите олимписки височини, да се трансформира во хиерархиска организација со познатото раководство (ниту еден лидер не се појави за речиси четири месеци!), да го претвори својот сегашен јазик во политички идиом и да очекува, или да се надева, политички да претставува големи сегменти од незадоволното население. Но, штом ќе го направи тоа, се спушта на ниво на политички партии, на кои, како што веќе беше забележано, им се изразува голема недоверба. Понатаму, како што движењето ќе се движи во светот на политиката, ќе се манифестира фактот дека во себе содржи секакви поддржувачи, од екстремната националистичка десница до зелените, социјалдемократите и проевропските либерали, а таквата хетерогена коалиција ќе биде неуправувачка и брзо ќе се распадне. Така, движењето мора да продолжи да ја игра истата игра без да се гледа крајот. Таа ситуација во одреден момент ќе стане неодржлива и режимот на Вучиќ ќе мора да стане порепресивен и да се движи кон отворена диктатура. Токму тоа се случи во 1929 година кога кралот Александар I забрани секаква политичка активност и воведе лична диктатура. Аполитичкото движење со широка основа на крајот води до два исхода: диктатура или хаос. Бидејќи хаосот не може да трае, тој во секој случај произведува диктатура. На подолг рок, некои од добрите страни на движењето веројатно ќе останат (на начинот на кој студентските движења од 1968 година ги трансформираа општествените обичаи), но на краток до среден рок неговите политички резултати ќе бидат сосема спротивни од она што се надева да го постигне. (Бранко Милановиќ е српско-американски економист познат по своите истражувања на нееднаквоста, професор на Универзитетот на Њујорк и поранешен главен економист на Светска банка. Текстот е објавен во Global inequality and more 3.0) Поврзани содржини За Европа 24/03/2025 16:03 Македонска пештера 22/03/2025 12:03 Меѓу волјата и должноста 21/03/2025 08:03 Кога мажите плачат во Кочани 18/03/2025 11:03 Ова беа наши деца, а ги убивме 17/03/2025 13:03 Тарифите на Трамп не се преговарачка тактика 17/03/2025 12:03 Сиљановска не успева да излезе од „чизмите“ на Иванов 14/03/2025 15:03 Гротескно просечен император на Америка 13/03/2025 12:03 Најчитани Музичарот Симоновски: Во Канада пожарникарите не дозволија да почне концерт на Тоше, затоа што луѓе седеа на скалите 19/03/2025 09:38 Дискотеката во Кочани била затворена од УЈП, некој дозволил повторно да се отвори 19/03/2025 11:44 Објавена е првата долгорочна прогноза за летото. Еве што ја чека Македонија 24/03/2025 09:34 Mасовна хајка против уредникот на „Инфомакс“, Александар Митовски. ЗНМ ја осуди 22/03/2025 21:37 Најевтиниот град во светот: Прекрасни плажи и 28°C во април 24/03/2025 09:16 Потресна исповед на сопругата на починатиот возач на Брзата помош: „Превезе 32 души таа ноќ“ 20/03/2025 14:30...

колумна Колумна на Сотир Костов: Ред, поредок, закон, одговорност, реформи и правда – наспроти безредие, хаос, немири, насилие и беззаконие...

(На очиглед, под прозорците на резиденците од МВР, Премиерот и Претседателот !!!) Пред ден – два, како, божем, нешто досега непознато и сензација, медиумите, пренесоа аналитичен текст на Охрид СОС, од каде потсетија дека “Компанијата на Сашо Мијалков продолжува да го гради спорниот хотел во “Горица”, потсетувајќи на историјатот, како тој изникна на една од најатрактивните локации на охридското крајбрежје, преку низа злоупотреби и заобиколувања на прописите од страна на централните и локалните власти од сите политички „бои“ во последните 18 години”! На социјалните мрежи, Охрид СОС, наметна топ – тема, со коментари: каде бевте досега, што молчевте, сега ли ви текна и слично, со барања надлежните министерства веднаш да ја сопрат истрагата, но, и да го истражат случајот, со цел, многу одговорни да завршат зад решетки, во рамките на акцијата по трагедијата во Кочани, која, некои ја дефинираат како ”Сабја”, алудирајќи на истоимената акција во Србија, на владата на Живковиќ, по атентатот на српскиот премиер Зоран Ѓинѓиќ. Не молчеа сите, но, во дадените околности, толку се можеше! Еве зошто? Мијалков, како кадар на ВМРО ДПМНЕ и прв братучед на Груевски (мајката на Сашо е негова тетка, многу влијателна од времето на Груевски, сестра на Јордан Мијалков, своевидна контроверзна личност, инаку, мој познаник, доаѓаше во Охрид често, другаруваше со Томче Балабнан. Една од легендите на Охрид, тоа е оној, за кој, некогашниот премиер Никола Клусев, во Спфија се исчудуваше: “како тоа Томче се нашол во негова близина за време официјална посета”!? А, Томче, всушност, беше негова претходница. Тој и настрада на граничниот премин “Кулата”, кон Грција, гонет од бугарската полиција. Томче и Јордан Мијалков, беа испратени заедно во Прага, едниот како претставник на охридска “Трудбеник”, а другиот како претставник на скопска фирма. Претпоставувам, знаете зошто беа испратени и кој беше нивниот бекграунд? Ова, колку помладите да знаат, зошто син му Сашо, бизнисите и парите ги направи токму во Прага? Претпоставувам читателите, Сашо Мијалков, го поврзуваат со ВМРО ДПМНЕ, пред се, со Никола Груевски, но Охрид СОС добро забележува, тој е човек од сите и за сите. Од сите зема и на сите дава – каде треба. На СДСМ најмногу му даде кога се разнебитуваше Македонија, кога ни го сменија уставното име, кога не обезличија и од македончија, кога, на купче, ги собра пратениците од ВМРО ДПМНЕ и уште некои, вклучително и оние кои беа зад решетки, по упадот и крвавиот пир во Собранието! СДСМ тоа “геројство” не можеше да му го заборави, некои од апсените беа наградени со вносни бизниси (вевчанецот!), некои заминаа во амбасадори…Најверојатно, дел од оваа приказна е и случајот со “вујче во гепек за Будимпешта (!?), но, за ова Оливер Спасески би требало да знае пoвеќе!? Нејсе, што, уште, и натаму, не ни е јасно, те се соблазнуваме на соопоштението на Охрид СОС!? Еднаш напишав: најголемите криминали во Охрид се направени под прозорите на вилите на претседателот на државата (од страната кон Охрид), претседателот на владата, додека ова злосторство е под прозорецот и прв комшија на министерот за внатрешни работи, во владиниот резиденцијален комплекс “Инекс Горица”. Што, уште, не ви е јасно !!!??? А, еве, кога и како беше направен преломниот момент во општата “ала – граба” на Охрид? Во 2005 година, беа спроведени локални избори. Бучкоски беше премиер, Црвенковски шеф на државата. Во таа преломна година, откако Црвенкоски ја остави партијата како Ј.Б. Тито државата (со колектиовно претседателство!), на сцената, преку Бучковски, стапија типови како Александар Петрески во Охрид, Зоран Заев во Струмица, ЦИЦ во Куманово…. Учествував и јас, до ниво на кандидат за градоначалник на Охрид. Рејтинзите покажуваа апсолутна предност, на една седница на Извршниот одбор на СДСМ, веќе бев назначен како единствен кандидат, но, одеднаш, на втората седница, кога се носеше дефинитивна одлука, ете “сосема случајно!” Игор Иваноски Шема и Наташа Савова “без наење на Бранко!”, се одсутни, играта ја преземаат Владо Бучкоски и Илија Илоски, те се уфрлува и дотогаш непознатиот Александар Петрески. На изборна конференција на СДСМ довербата ја доби Петрески. Но не учествуваа само делегати од партијата. Во салата беше “случајно!” пуштен дел од подземјето на Охрид. Кога ја образлагав мојата кандидатура, од задните редови, поединци (еден го викаа Џепарот, еден се викаше Славко,и уште некои други), викаа “прекини!” од задниот ред во општинската сала, а некои поминуваа покрај мене и “сосема случајно!” ме газеа по прстите од нозете!!. Донесени беа намерно, додека делегатите, во строј, на купче, од Домот на АРМ, ги донесе Драган Тодороски од Косел, тогаш директор на Експозитурата на “Комерцијална банка” во Охрид. Играчката што ја направија Бучкоски и Илија Илоски, да ја спроведе, беше испратен во Охрид Кондарко, сегашниот член на ДИК. Подоцна се виде дека Бучковски смислено правел терен за криминали во Охрид, кои допрва ќе се откриваат, а се од милионски размери. Говорот им го оставив. Само две поенти: “на овој човек ( Ацо Петрески) и досега, путер од главата му течи и во декември на минус десет, а од вечерва градот им го дадовте на тацна на охридското подземје!”. Се вратив од говорница и во првиот ред, седнав до Петрески. Му велам, ти не говориш, вечерва, не ја образлагаш кандидатурата? НЕМА ПОТРЕБА, вели, јас ПРЕТХОДНИ си ја завршив работата!!!! Подоцна заврши во Шутка, а се што беше вредно им го шутна на мафиозите, меѓу кои беше и самиот, додека занаетот почна да го печи во ЕМО со гумено црево за исисување нафта од резервоарите на камионите!!!!? Подоцна, даде јавна изјава, дека сум “оставенм сам (после пратеничкиот мандат бев 6 годиуни на Биро за вработување, додека неговата понуда “да ме вдоми во Општината до пензионирање” ја одбив како непристојна!), дека “шетам по кејот – сам како пусто гојдо и дека за мене нема лек”! Јавно му одговорив дека, за него “има лек и ако има Господ, лекот ќе си го најде во Шутка”! И си го најде! Што, уште, не ни е јасно!? Охрид СОС, појаснува, дека со цел објектот да го добие Мијалков, во 2007 година се изготвува Урбанистички план вон населено место, со кој дел од парк-шумата “Горица” се пренаменува во градежно неизградено земјиште, со конкретна намена хотелски комплекс. Градоначалник на Општина Охрид е Александар Петрески. Петрески е двојно зло. Доживеа и два манмдати! За СДСМ е катастрофа, од која, во Охрид, нера да се извлече. Негово дело и успех е создавањето на првиот градежник во Охрид. Тоа е, оној истиот, кој во 1999 година, со калашников, пукаше во нас од СДСМ, на локалните избори, кога кандидат ни беше Никола Рилкоски, подоцна и пратеник. Претходно, дојде од Италија. Тој градежник, растеше во закрилата на Петрески, стана и советник во општината, беше клучен во носењето одлуку и урбанистички решенија, а, кој ќе му се спротивстваеше, добиваше тупаници, тука, во собраниската сала, пред очите на градоначалникот! На почетокот на 2011 година, Министерство за транспорт и врски, предводено од Миле Јанакиески, објавува јавно наддавање за отуѓување државно земјиште сопственост на Република Македонија за изградба на хотел на Охридското Езеро. Погодувате, победува фирмата на партискиот функционер, која добива катастарска парцела од 15.878 m2. Се работи за „Дивелоп груп“ во сопственост на Сашо Мијалков. Летото истата година, токму на таа локација е подметнат пожар, во кој горат треви и борови. Според МВР, поради немање соодветна пријава од инспекторатот за пожари, нема водени истраги за предизвикан пожар.А локацијата, како што погоре напишав, е прв сосед на вилата на МВР!!! Теренот се расчистува, а покрај изгореното, се сечат и здрави стебла. Се добива огромен простор кој потоа е ограден. Така останува безмалку една деценија. Во меѓувреме, поради судски процеси, имотот на Мијалков е замрзнат“. „Но, наместо да се раскине договорот, за што има реални услови, Општина Охрид во два наврати потпишува анекс и му овозможува на Мијалков да не го изгуби земјиштето. Првиот анекс го потпишува градоначалникот Никола Бакрачески во 2013 година додека вториот го потпишува градоначалникот Константин Георгиески во 2020 година. Оваа игра заеднички ја водат двете најголеми партии. „На крај, откако еден дел од делата за кои беше гонет застарија (поради одолговлекување и лошо водење на постапката), а со измените во Кривичниот законик беше сменета суштината на кривичното дело за кое се гонеше, Мијалков беше ослободен. Вешто беше изигран правосудниот систем, па се случи на крај државата, односно даночните обврзници, да треба да му ги исплаќаат адвокатските трошоци. Без никакви пречки, на почетокот на минатата година дојде вистинскиот момент да се продолжи онаму каде што се застана во Горица. Хотелот се гради“. „Овој проект никогаш не бил доставен ни до Комисијата за управување со природното и културното наследство на Охридскиот Регион, ниту пак урбанистичкиот план бил ревидиран од аспект на неговата усогласеност со Планот за управување со природното и културното наследство на Охридскиот Регион (2020-2029) во кој експлицитно стои „спречување на градежното зафаќање на релјефни возвишенија, доминантни места каде со изградбата на објекти ќе се наруши крајбрежниот пејзаж“. Веле Митаноски...

Со тага и бол ја пишувам оваа колумна, во период кога тагуваме за Кочани и цела Македонија тагува, изгубивме млади 59 ангелчиња и се борат околу 200 за својот живот, по болниците во Македонија и во други странски клиники и за сите нив се молиме за нивно здравје и благосостојба. Благодарност кон сите земји кои ги отворија своите срца и со љубов и емпатија ги прифатија нашите ангелчиња и несебично се ангажираат за нивна благосостојба. Во овие тешки моменти на Македонија и треба заедничко делување и хармоничност на сите кои и мислат добро на нашата татковина.Ги повикувам сите македонски граѓани во овој тежок период за Македонија, да не им дозволиме да ги злоупотребуваат собирите за политички цели и за туѓи интереси и за интереси на криминалот и корупцијата.За немилиот настан во Кочани и трагедијата во тој т.н „кабаре“ во Кочани се согледаа системските пропусти во администрацијата кој се провлекуваат повеќе децении во нашата држава, каде што преовладува криминалот и корупцијата.Затоа, сите осмничени во ова катастрофална македонска трагедија надлежните институции треба да ги изведат пред лицето на правдата.Зошто ја напишав книгата-моите патешествија од Владата на СДСМ-ДУИ?Почитувани мои читатели, не можам, а да не се навратам на мојата книга „ТРУЛЕЖ НА СИСТЕМОТ ВО МАКЕДОНИЈА“ објавена во 2020 година. Повод да ја пишувам оваа книга се случувањата во нашиов македонски правен систем, во периодот 2019/2020 година. Во однос на непочитување и непрактикување на правото-правната држава, непочитување и изигрување на донесените закони и нивна примена. Секојдневните притисоци – мобинг на вработените и граѓаните на своите работни места. Односот на претпоставените по институциите, и спроведување на личните интереси и заканувања кон оние кои сакаат професионално, совесно да ги извршуваат своите работни задачи, кои ги спроведуваат и почитуваат законите. Неминовна е потребата на секој во нашево македонско општество да ја практикуваат законитоста, борбата против присутниот криминал и корупција по нашите институции од извршната, законодавната и судската власт.Посебно тука сакам да ги истакнам моите доживувања, голготи, притисоци што ги доживеав по откривање на извршените редовни инспекциски надзори и скандали на високи јавни функционери од Власта, како што беа Министерот за образование и наука Арбер Адеми, заменик министерот за внатрешни работи Агим Нухиу и директорот за индустриска сопственост Сафет Емрули. Овие јавни функционери, незаконито се унапредувале во повисоки наставно-научни звања, незаконито склучувале интелектуални услуги и незаконито примале надоместоци, пари од студентите на Универзитетот во Тетово. За откривањето на овие скандали од моја страна, судири на интереси, криминал и корупција, доживеав и доживував мобинг, понижување, деградирање и шиканирање од претпоставените во Државниот просветен инспекторат, потпомогнати од премиерот Зоран Заев и роднината на Директорот на државниот просветен инспекторат министерот Оливер Спасовски. За овие случувања, односно скандали пред да бидат објавени во јавноста целосно беше запознат директорот на Државниот просветен инспекторат Томе Спироски и раководителот на сектор Африм Саљиу, како и министерот за образование и наука Арбер Адеми. По нивниот обид да ги сокријам скандалите и по мојата непослушност се започна со вршење на мобинг од страна на директорот Томе Спироски и раководителот на сектор Африм Саљиу, целиот скандал да се прикрие да не излезе во јавноста. Тогаш бев принуден, целосно да го запознаам кабинетот на премиерот Зоран Заев, поконкретно целокупна документација е доставена до шефот на неговиот кабинет, па до Државната комисија за спречување на корупција, Основното јавно обвинителство, Управата за финансиска полиција, странските амбасади во Македонија. После силни притисоци врз мене, од страна на напред наведените раководители, ми покренаа дисциплинска постапка. Тогаш бев принуден да ја запознаам македонската јавност за овие јавни функционери кој беше и е од јавен интерес. За ова голема поддршка и заслуга, имаат средствата за јавно информирање, медиумите, порталите односно новинарите. Тие се совест на општеството за откривање на сите незаконитости на високите функционери како во извршната, законодавната и судската власт. Сето тоа во интерес на законот, етичкиот кодекс, меѓународни конвенции за кои се обврзала нашата македонска држава, практично да ги почитува и применува. За овие скандали како што истакнав голем интерес пројавија и амбасадите во нашава држава, посебно францускиот амбасадор Кристијан Тимоние, холандската, германската, како и канцеларијата на Европската унија во Македонија. Секако, тука целосно беа информирани и невладиниот сектор Хелсиншкиот комитет и Транспаренси Интернешнл и Канцеларијата на Народниот правобранител во делот на работни односи и мобинг. Не смее да се заборави големата поддршка која ја добив од граѓаните со организирање на петиција под мотото: „Кажете еднаш засекогаш НЕ за криминалот во Македонија“, со некаде над 5500 потписи и да се издржи во борбата против криминалот и корупцијата. Од моја страна како раководител на одделението за инспекциски надзор во високото образование за незаконско работење од извршен вонреден инспекциски надзор на Универзитетот во Тетово- Правен факултет се поднесе Барање за поведување на Дисциплинска постапка против инспекторот Африм Саљиу (кој има судир на интереси на Правниот факултет на Универзитетот Тетово, вработена неговата ќерка како асистент), како и за несовесно и нестручно работење на инспекторите Даниела Кироска и Христина Јовановска, согласно Законот за инспекциски надзор до Инспекцискиот совет. Против мене од страна на раководителот на секторот Африм Саљиу, а подржана од директорот Томе Спироски и министерот за образование и наука Арбер Адеми се поведува дисциплинска постапка по Законот за административни службеници, иако има закон лех специјалис Закон за инспекциски надзор со цел да ми се изврши „дисциплинирање“.Поконкретно кажано, со ова книга сакам да го отсликам македонското општесво, што се случува сега во 21 век, поточно 2019/20 година. А како македонска држава се стремиме да се приклучиме во европското семејство. И тоа во вистинска смисла, секојдневни и тривијални проблеми со кои се среќавам јас и граѓаните во ова време, време на промени и докажувања.Во оваа прилика сакам да го претставам нашето македонско општество во нејзината реалност што е карактеристично без заобиколување.Ова што се случува во нашите македонски институции ја отсликува моменталната и секојдневна слика во нашата држава. Оние кои раководат со државата, премиер, министри, градоначалниците во градовите, директорите со институциите, судии, обвинители тие дејствуваат со неколку нивни блиски соработници и се грижат за „доброто на своите сограѓани“. Но каква е нивната посветеност и дали навистина прават сѐ за своите граѓани околу нив за тоа можат сами да се искажат, а и се искажуваат, она што го доживеале или почувствувале кога сакале да дојдат до правдата, правичноста и самите да констатираат дали живеат во правна држава.Нашите високи функционери од Власта, министри, директори по институциите и нивните блиски соработници, не се грижат за ништо и живеат само за да бидат најадени и одморени, со еден збор, се грижат за нивните интереси и задоволства. Премиерот на македонската држава аболицираниот Зоран Заев ги држи сите конци во свои раце по институциите, тие се негови послушници и подлизурковци од неговите партиски ешалони, додека другите се послушници на нивниот „втор премиер“ Али Ахмети. Поставените од нив министри, пратеници, поставени второстепени комисии, директори по институции мора да бидат послушни на нив и така коалиционите партнери, почнуваат со нив да си играат. А тој аболицираниот премиер Зоран Заев и овој другиов „премиер“ Али Ахмети се обични луѓе кои се нашле во погрешни моменти на погрешно место. Аболицираниот Зоран Заев човекот кој „ќе јаде живи луѓе“, човек кој ужива во лагата и не е свесен што кажал од денес за денес. Тој пред македонската јавност истакнува и се колне „дека имаме европски устав, дека нема да се промени, нема сила кој ќе може да ни го смени името…И што кажа излажа. Него го следат неговите следбеници. А оние другите на „поглавицата“ Али Ахмети, како што самите велат одговараат пред нивниот „поглавица“. И само тој може да ги смени, истото се случува по сите институции кои се продолжена рака инсталирани од партиските врхушки и ги спроведуваат наредбите и уживаат во работата. За да се заврши некоја работа луѓето се рекетираат им се бара пари не само на бизнисмените, туку и на обичните луѓе, кои им ги„ решаваат проблемите“.Царува криминалот и корупцијата. Сите се вртат околу нив и им угодуваат. А како завршува ова лакрдија.Со ова се гледа какво ни е општесвото и какви ни се функционерите и нивниот ум и оние кои се влијателни во администрацијата. Од ова може да се констатира до кои крајности може да биде човечкиот разум или подобро речено, безразумност, желбата за богатсво и моќ, но не секогаш резултира со позитивни исходи.Посебно сакам да се осврнам на државниот апарат во македонското општество. Во времето во кој живеам, поголемиот дел од нашето население живее во сиромаштија, големиот државен апарат (администрација) е намножен и се покорумпирани, а во помалите градови нема луѓе, се отселуваат по белиот свет за подобар економски стандард, младите исто така не гледаат перспективност во нашето образование, здравство односно во нашиот систем. Владее непотизам и безперспективност.Со ваквиот однос во општесвото почнувајќи од власта, министрите, директорите, држвната администрација, па и пратениците се одвојуваат од граѓанството, односно имаме еден затворен круг на луѓе лојални на власта каде што единствениот критериум за напредување наместо способноста е партијноста, полтронството и семејните врски.Предводници на незаконието се првите луѓе вработени во извршната, законодавната и судската власт (не генерализирам, но мноштвото). За нив примањето поткуп е нормална работа. Кон граѓаните се однесуваат грубо, ги понижуваат на секој нивен чекор, но затоа кон претпоставените се однесуваат полтронски за да ги исполнат нивните лични интереси за нивно напредување. Кога ова го пишувам судската Власт, обвинителството (до вчера СЈО кој што требаше да биде поим на правда и надеж на народот, потклекна на митото, во борбата против корупцијата и криминалот) делат селективна правда и по нарачка на првиот човек во извршната власт.Дали има владеење на правото во македонското општествоСледејќи ја домашната и меѓународна литература и правната периодика, а тоа значи, теоретски кажано, владеењето на правото е хармонизација на сите акти во едно општество, почнувајќи од Уставот, па законите, па се до подзаконските акти. Друг аспект со кој може да се објасни е еднаквата примена на правната одредба према сите граѓани на државата, значи да не постои различни примени или привилегирана категорија на граѓани за кои одредбите можат повремено да важат, да неважат целосно или да не бидат воопшто применети наспроти категоријата на други категории граѓани (обични граѓани), за кои се применуваат доследно сите законски одредби дури и построго од она реално би можело да се применат во одредени ситуации.Трета димензија на владеење на правото е овозможување на контрола и почитување на сите правни принципи и врз лицата кои еманираат одредена моќ во општеството. Обично се тоа високи економски кругови или богати бизнисмени или пак политичари од највисок ранг, за коишто истотака практикувањето на нивната моќ треба секогаш да се сведува во одредени правни рамки и тоа така да се применува.Затоа треба, сите надлежни институции и тела да ги извршуваат доследно и да се потегнуваат санкции и одговорност за оние коишто не ги почитуваат овие правни принципи. Ние имаме закони, ние имаме одредби, коишто би требало да бидат применети, прашањето практично е не само примена, дали тоа се остварува во Македонија или не.2.1 Имплементација на правотоПримената на правото значи:Владеењето на правото ја ограничува секоја Власт;Владеење на правото се спротивставува на самоволието и ги прави одговорни и казниви постапките на сите, па и на носителите на власта;Најважна институционална претпоставка за реализација на начелото т.е. на концептот на владеење на правото е независноста на судството;Државата мора да се држи до законите, но законите мора да бидат во согласност со човековите права и слободи;Државата во своите активности мора да го има во предвид ставот дека правата и слободите на луѓето се нивните природни права а улогата на државата не е да ги дава или одзема тие права, туку да ги гарантира и да создава услови тие природни права луѓето да ги уживаат;Значи државата е должна да постапува законито и праведно према сите во државата;За сите оние кои не ги почитуваат ќе треба да има правни последици, кои ќе настапат ако не ги почитуваат правните норми;Дали во државата се воспоставени исти вреднувања и вредносни цели;Во државата-едно општесво за сите, важи правото, слободи и права, дали ги уживаат сите луѓе во едно општество почитување на човековите права или граѓански права; Дали има демократијаМакедонското општество е општество на многу незнаење, неискуство, произволност и импровизации, општество каде зборот демократија од толку многу повторувања губи од своето значење или добива пејоративен призвук.Нашата држава не е демократична, од причина што демократијата тесно ја поврзуваат со вредностите на еднаквост и слобода, правда и правичност. Барањето за демократија за еднаквост е протест против неправдата, незаслужените и неправедни нееднаквости кои се јавуваат толку многу често во Македонија. Таа демократија не ја перцепирам во Македонија.Во денешни услови не може да зборуваме за демократија, слобода или еднаквост, затоа што сметам, дека на поединецот му е одземена можноста да се однесува во склад со својата волја, да размислува самостојно, гласно и поразлично. Особено последниве години, кога постојат вистински случаеви на луѓе кои осмелувајќи се да се конфронтираат со власта или поразлично гласно да размислуваат се шиканираат, омаловажуваат, им се врши психичка тортура, се затвораат. Кај нас постои видно едноумие, а демократите никогаш неможат да функционираат нормално кога критичките гласови се замолчуваат. Поради тоа, за да се обезбеди еднаквост и слобода, неопходно е владеење на правото.Укажувањето на потребата од заштита и унапредување на основните човекови слободи и права е иманентна за поимот владеење на правото, како и потребата од постоечка ограничена државна власт, поделена на извршна, судска и законодавна заради неможност за сконцентрираност на влста во рацете на само еден државен орган и неговото самоволие. Меѓутоа, кај нас не постои тоа чекин баланс туку постои изразито мешање на интеграциите и токму затоа на моменти добивам впечаток дека и судската и законодавната и извршната власт се е сконцентрирана во рацете на само еден човек.Велат дека независноста на судството и непристрасноста придонесува на судските одлуки има посебна улога во афирмацијата на владеењето на правото од проста причина – заради остварување на можноста за обезбедување на правна сигурност и законитост, а со самото тоа и поефикасно по подобро остварување на правниот поредок.Во Македонија постојат монтирани судски случаи, нарачани судски пресуди, нееднаков судски третман, нееднаквост пред законите и Уставот, неправичност. Која правда. Кое владеење на правото, каква правна држава?!.Во својата суштина, терминот правна држава пак инсистира на супрематијата на правото и на легалитетот во дејствувањето на државните органи, осврнувајќи се на предимството на правото во однос на државната власт. Нејзините заложби за заштита на човековите слободи и права ја отсликуваат нејзината цел за неповредливост на тие права преку ограничување на државната интервенција и мешањето на државата во приватната свера на граѓаните-дефинициски кажано.„Правната држава настојува да преставува радикална спротивност кон полициската држава и држава на самоволие, во која поединецот живее постојано надгледуван „од горе“. Е кај нас постои радикална спротивност и извртување на ова дефиниција.Полицијата во Македонија, секојдневно ја демонстрира својата моќ и ја зацврстува својата позиционирана улога во кршењето на човековите слободи и права, заборавајќи на својата примарна улога.Правото не му служи на поединецот за понатамошно развивање на неговите способности и остварување и задоволување на неговите интереси, напротив, честопати правниот поредок дејствува репресивно и деградирачки за граѓаните. А ние бидејќи не „вежбаме“ непослушност, се покоруваме на лошите закони без да дадеме отпор. Поентата ми е дека живееме во полициска држава, не во правна. Само тоа никаде не го пишува. А мојата перцепција е токму тоа.Тоа значи, општествената неправда треба и понатаму да се жигосува и против неа да се бориме, бидејќи работите сами од себе не се менуваат. Време е да научиме дека демократските навики не се наследни, туку дека треба да се практикуваат од секоја генерација. Факт е дека ни е потребен мир и безбедност, натамошен развој на демократијата, вистинско владеење на правото и правната држава, економски развој, социјална правда, заштита на животната средина посебно сега ни треба чист воздух во огромни количини. Ова треба да биде предизвик на нашата држава доколку сакаме да успееме на нашиот интеграциски пат во Европската Унија.Ако сакаме иднина на нашата држава треба да ги приминуваме и практикуваме со вредностите на демократијата-еднаквоста, слободата и правдата. И никогаш, ама баш никогаш да не замолчуваме пред неправдата, бидејќи првиот момент на смртта доаѓа во моментот кога ќе замолчиме.Загрижувачки состојби во македонското општествоОд извештајот објавен од Транспарент Интернешенл Македонија, за Индексот за перцепција на корупцијата (ИПК) во 2019 година, Македонија оваа година, бележи назадување на рангирањето. Од опфатени 180 држави, Македонија е пласирана на 106 место. Во 2018 година, државата беше на 93-то место, а во 2017 година сме биле на 107-ма позиција. Како што стои во извештајот објавен од Транспарент Интернешенл Македонија, акцентот бил ставен на врската помеѓу корупцијата и политиката не само преку финасирањето на изборните кампањи, туку и воопшто преку спроведување на нечии интереси што се остваруваат преку влијание со финансирање на политиката.Овој надолен тренд стои во Извештајот на Транспарент Интернешенл Македонија, се гледа уште од 2012 година и порано, во борбата против корупцијата и убедливо сме на најниската позиција од сите држави и во регионот.Минатата година, резултатите бележеа подобрување под влијание на перцепцијата работењето на СЈО или под влијание вербата и довербата што граѓаните ја имаа во работењето на таа институција. Денес резултатите покажуваат дека довербата во институциите во јавниот сектор, во политиката значително се намалува повторно. Секако влијание има и случајот Рекет врз индексот затоа што дел од анализите и резултатите се правени во 2019 година, со што има и намалување на ефектите од работењето на СЈО и губењето на доверба.Резултатите од истражувањето е истражување на два економски резултати, поголем број резултати што ја мерат слободата на изразување, транспарентноста, демократијата и индексот на владеење на правото. Укажува на тоа дека постои намалување во сите резултати.Треба да се истакне следното, што треба да го знаат сите чинители во нашава држава дека, не е доволно само да се смени името, за да се добие датум за преговори, како што ги убедуваа и ги убедуваат македонските граѓани од Владата, а во се друго се заостанува, нема реформи во правото, правниот и судскиот систем, образованието, здравството, економијата, царува корупцијата, криминалот и непотизмот во нашиот македонски систем.Главната порака од Транспарент Интернешенл Македонија е дека треба да се менаџираат и контролира судирот на интереси, да се контролира финансирањето во политиката, да се зајакне интегративноста во политиката и на изборите и да се сузбива повластениот третман во сите свери. Во годините што престојат неопходни се натамошни суштински реформи во сверата на борбата против корупцијата….Што пишува економскиот магазин „Економист“По објавувањето на економскиот магазин „Економист“ состојбата е загрижувачка: „над 44,7 отсто од младите луѓе во земјава се невработени, тие се повеќе одлучуваат да мигрираат во развиените земји. Македонија веќе остана без четвртина од своето население, додека ова тенденција може да се зголеми имајќи ги во предвид искажаните желби на младите студенти дека сакаат да ја напуштат државата по завршувањето на студиите“. Амбасадорката на САД во Македонија Кејт Мари Бриз, на една од македонските телевизии изјави: „Она што ме загрижува во врска со младите е негативноста со која се опкружени и не само негативни гласови и притисоци, туку вистински пречки како што е корупцијата, недостатокот на можности и пречки за остварување на визијата која што ја имаат за себе“.Како што понатака објавува „Економист“- „Македонија се наоѓа на третото место во светот според стапката на невработеност на млади луѓе од 15 до 24 години. Само Јужна Африка со стапка на невработеност кај младите од 52,9 отсто и Босна и Херцеговина со 46,7 отство се пред Македонија, ова е поразителна статистика која што го објавува „Економист“. Македонија е трета во светот со стапка на невработеност од енормни 44,7 проценти….За напред наведените загрижувачки состојби во нашава македонска држава на овој план ќе ја цитирам изјавата на претседателот Стево Пендаровски „ Да не сум претседател, и јас би се иселил од својата држава, која просечна плата во земјата е 400 евра“ изјавена на Регионалниот форум на млади лидери во Нови Сад (2019).На ова што да се каже, безперспективност за младите. Кога гледаат дека не функционираат правните институции, кога царува криминалот и корупцијата во секој сегмент од општесвеното живеење и делување. Овој тренд со владеењето на СДСМ-ДУИ продолжува и 2021,2022,2023,2024 година.Дали ќе се работи како до сега? Актуелната власт на ВМРО- ДПМНЕ и коалицијата, најави некомпромисна битка против криминалот и корупцијата. Тоа мора да го направи, да се спротивстави со сите правни механизми. Потребен е функционален систем и одговорност кон секој за неизвршување на своите професионални делувања.Битка против корупцијата и непочитување на законите. Институциите се на потег!Сега и веднаш!Автор: Ѓорѓи Илиевски, Виш просветен инспектор во пензија за НетПрес...

Кој да ги брани Македонците во Албанија? Свети Петар? Билјана Колумни 25.03.2025 Билјана Сите знаеме дека Бугарија жестоко ги нападна и Македонците во Албанија и, на подмолен начин, систематски спроведува нивна бугаризација. Тоа трае веќе подолго време. Оваа нецивилизациска агресија, својот врв го доживеа на пописот, одржан неодамна. Успееја да „прокнижат“ повеќе Блгари од Македонци!? Дури и овие катастрофални, понижувачки и срамни резултати – не нѐ освестија, камоли опаметија. Како матична држава, Македонија не презеде ништо за дел од својот народ, ни пред, ни за време, ниту по пописот. Впрочем, апсолутно нема ништо направено за овие луѓе и со години наназад. Недоветно наше однесување, што друго? По пописот, беше повикан амбасадорот на консултации, ама тој да ти бил невин! Демек, други биле виновни! А, ако имаше грам професионална одговорност, барем по резултатите од пописот, ако не и порано – тој требаше самиот да си даде оставка. Мораше сам да се соочи со својот неуспех, свесен дека ништо не сторил, а можеше и мораше! Затоа и го пратиле. Нејсе. Далеку сме ние од такво однесување. Сето ова само јавно потврдува дека Бугарите имаат држава, и знаат што сакаат, а Македонците – немаат ништо! Ниту држава којашто ќе се грижи за нив, каде и да се, а уште помалку некаква политика, во која ќе има место и за нашите малцинства. Впрочем, во Нивици, и во договорот за (не)пријателство со Бугарија, ние свесно се откажавме од Македонците во овие земји, каде се тие автохтони и вековни. Настаните во Албанија, воопшто не се случајни и прашање е дали некому добро му доаѓаат? Факт е дека Енвер Хоџа ни остави проблем! Тој призна дека кај нив има Македонци, макар во одредена, мала област и, се чини, мора самите да бараме начин да се спасиме од нив, како и од тие во Бугарија и Грција!? Со оглед дека друг начин да ги откажеме – нема, еве ја „братска“ Блгарија да ни помогне! И мозаикот станува јасен – ако раскрстиме и со овие Македонци, ќе се олесни и нашата бугаризација! Многу просто – ако веќе нема Македонци во соседните земји, нема теорија да ги има и овде, кај нас! И сега, додека ние продолжуваме да спиеме со длабок сон, Софија продолжува со своите тешки провокации во Албанија. Откако со пописот веќе „докажаа“ дека таму живеат Блгари, продолжуваат со офанзивата, за да ги „освестат“ и последните, што се „замислуваат“ – „Македонци“. Главен бранител на македонштината и борец против бугаризацијата е нашата единствена партија во Албанија, Македонска алијанса за европска интеграција (МАЕИ), предводена од Васил Стерјовски. Во рамките на своите скромни можности, БЕЗ НИКАКВА ПОМОШ од овде, тие сериозно ги отежнуваа(т) аспирациите на Софија. Бугарите, меѓутоа, тоа не им го простуваат и, по пописот, ја дадоа МАЕИ на суд во Корча, што значи и Стерјовски – за ширење непријателска пропаганда против нив! Никој нека не се сомнева дека зад овој чин, како и зад оваа агресија, целосно стои бугарската држава, нека биде и на индиректен начин. Без оглед кој формално е организатор или финансиер. МАЕИ нема никакви средства. Нема ниту банкарска сметка бидејќи тоа произведува додатни трошоци, коишто тие не можат да ги покријат. Во неа се собрани македонски патриоти коишто, главно, самите се финансираат. За судењето, побараа помош од македонската држава ама, како изгледа, таа не се чувствува како матична! Во Скопје, ќе да играат на погрешна карта? Не може да не ги разбираат работите!? Да се има сопствена држава, значи – одговорност! Се одржа првиот претрес на судењето во Корча, а таму блгарите со најдобри албански адвокати, со присутни и од нивната Амбасада којашто, бидете апсолутно сигурни, е и главен координатор на сите овие активности. За среќа, нашиот вршител на работите дошол на судењето и се обидува да помогне. Барем, Васил Стерјовски не бил сам во Судот! Претходно, тој барал одложување и ново судење е закажано за 9 април. Средства за адвокат, МАЕИ – нема. Писмено, и преку Амбасадата, барале од македонската страна да се финансира одбраната. Одговориле само од Кабинетот на претседателката. Ништо не им ветиле и се интересирале дали во Албанија има бесплатна правна помош!? Сепак, добро е што се јавиле. Од МНР, коешто е формално надлежно, ама и од Владата, од партиите – не добиле никаков абер. Тие се веројатно верници и сметаат дека Господ треба, и ќе им помогне?! Allahu Akbar! Мора да ни биде јасно дека целта на судењето е да се замолчат бранителите на македонизмот во Албанија. Ако Софија добие соодветна пресуда, и ако не се инволвира Македонија во одбраната, нашите во Албанија ќе можеме слободно да ги избришеме. Ќе ги снема. Никој веќе нема да има доверба во МАЕИ, а таа е главен нивен и наш столб. На сите ќе им биде јасно дека за Македонија, тие – не постојат! За „среќа“, им се нуди опција – тука се Блгарите. Напред Софија. Ова е тежок испит за сите нас. Ако не се положи, многу работи ќе тргнат на полошо за македонскиот народ. И таму, и кај нас. Мора да ни биде јасно дека во однос на малцинствата, и кон дијаспората, мора да се води државна политика. Тие треба да се врзуваат со државата Македонија, со нејзините институции, а не со партиите. За сите Македонци надвор од земјата, ПАРТИЈА мора да им биде МАКЕДОНИЈА. Власта мора да биде носител на поддршката на малцинствата во соседните земји, и на соработката со дијаспората. Опозицијата мора да дава поддршка на тоа. Се’ друго е надвор од добрите практики и е на штета на националните интереси. Политичките партии мора да го почитуваат ова клучно правило. Неспорно е дека во однос и на малцинствата, и на дијаспората, многу поактивна и по плодотворна е ВМРО ДПМНЕ. Со тоа треба секако да се гордеат, ама не смеат себично да ги користат резултатите. Мора да се почитуваат националните интереси, коишто се најважни. Воопшто не е случајно што сегашната власт ги остава на цедило Македонците во Албанија. Во прашање е погрешна политика. ВМРО ДПМНЕ се’ уште го поддржува Едмонд Темелко, нивниот поранешен лидер, а го игнорира новото раководство, коешто е таму веќе долги години. Своевремено, на изборите, Темелко им носеше по неколку стотини гласачи од Мала Преспа и, како што се гледа, остана херој на партијата. Во една таква прилика, шефот на набљудувачката мисија за изборите, германскиот амбасадор Герт Аренс, со кого одамна се знаевме, ми кажа дека го однеле каде што гласале со автобуси донесените од Мала Преспа. Рече – глетката беше мизерна! ВМРО-ДПМНЕ ја обнови праксата на давање помош на нашите малцинства во соседството, што е секако позитивно. Но, повеќе од половина од парите за Албанија, 8.000 евра, МНР ги дало на “Европски развоен институт” – ЕРА од Битола! Тие немаат никаква врска со Македонците во Албанија, ама тоа било по налог на Темелко!? А тој, веќе долги години живее во Ресен и, ако не се лажам, вработен е во тамошната Општина. Тој нема никакво влијание меѓу Македонците во Албанија, ниту има некакви структури, освен ракатка на купени поддржувачи, да не кажеме – мала банда, коишто ги вработија своите фамилии во разни институции во Македонија. Темелко, демек, ќе отворал некаков портал на македонски јазик во Албанија, и тоа од Ресен или од Битола! Неверојатно, нели? Со далавери, парите ги подигнале во Амбасадата во Тирана, во готово, бидејќи Министерството за финансии не сакало да ги исплати во Битола! Од Амбасадата, коментирале – „овие луѓе, не ги познаваме“! Најавениот портал – „Македонски глас“ – го води некој во земјава што има и свој портал, од кој вестите ги префрла и во него! По правило, сите вести се од Македонија, без никаква врска со Албанија, камоли со нашите Македонци! Единствено, од време на време, објавуваат напади врз Васил Стерјовски и МАЕИ, и ја подржуваат партијата на Илир Мета, со која ВМРО ДПМНЕ, веројатно, има добри односи. Тоа е за неверување и директно е против македонските интереси во Албанија. Темелко, со мал прст не мрднал против бугарската агресија врз Македонците во Албанија, ниту има капацитети за такво нешто, ниту можел од Ресен. Не отишол да се регистрира ниту на тамошниот попис. Некогаш, тој имаше улога во борбата за опстанок на македонското малцинство, ама сега прави само – штета. За жал, со поддршка на нашата власт. Крајно време е да им се помогне на нашите во Албанија. Тие имаат бројни системски проблеми за кои ние молчиме, додека Еди Рама постојано повторува дека Албанците во Македонија биле конститутивен народ!? Се’ е јасно, нели? Прв и неизбежен чекор е ИТНО да се обезбеди соодветна врвна правна помош за судењето во Корча. Власта, и партијата ВМРО ДПМНЕ се на сериозен тест. Не смееме да го загубиме спорот бидејќи и се суди на Македонија. Поразот би значел дека ја прифаќаме бугаризацијата на Македонците, и тоа не само во Албанија. Ако продолжиме да се правиме отсутни, тоа ќе биде факт за сите. Распродажбата на македонизмот ќе продолжи без проблем, исто како по Нивици, по договорот за (не)пријателство… Ова е една од финалните пресметка на Софија со Македонците и тоа таму каде што сме најранливи. Следни ќе бидеме – ние. МНР треба веднаш да ја овласти Амбасадата во Тирана да најде првокласни адвокати во Тирана а, ако треба, да испрати такви и од овде. На симболичен начин, судењето во Корча за нас е – да се биде, или не. Не случајно е така. На тест сме. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. ристо никовски //=esc_url( home_url() ); ?>//=esc_attr( get_bloginfo( 'name', 'display' ) ); ?> //=get_permalink()?>//=the_title();?>...

Почитувани читатели, денешната колумна, која вообичаено ја пишувам за стечајот на Еуростандард банка, ќе ја посветам на тема плурализам или повеќепартискиот систем, имплементиран, согласно нашиот устав , во секојдневието на нашата Македонија. Нашата Македонија денес бележи 80 години од нејзиното државотворно присуство на светската мапа држави. Во далечното минато од античките период, Македонија и Македонците го имаа Александар Македонски за војсководец за кого нема човек во светот кој не слушнал. Иронично е, што единствената личност нераскинливо врзана со нашата историјата, ние сегашните Македонци ја предадовме на светската цивилизација. Си направивме предавство. Во целиот цивилизациски развој на тие дамнешни времиња до ден денешен, останавме на многу ниско ниво на препознатливост преку добри дела и личности кои оставаат белег на модерната цивилизација. Посебно, после осамостојувањето на Македонија од 1991 година, како многу мала држава станавме рекордери во светот по нешта кои се денеска реалност. Македонија е една од најзагадените земји во светот. Во Македонија веќе со децении наназад владее организираниот криминал и корупција. Во Македонија се случуваат трагедии, ама не поради виша сила, туку трагедии поради нашата неодговорност и незнаење за правилно водење на државата. Плурализмот во Македонија почнува од 1991 година. Во времето на ФНРЈ и СФРЈ, владееше Комунистичката партија, што значи во функција беше еднопартиски систем. За народ и држава со ниско образование и непросветеност диктатурата или во дадениов случај Комунистичкиот режим, беше единствениот начин државата да тргне напред. Очигледно е дека еднопартискиот систем беше многу пофункционален во нашето современо живеење, споредено со денешното повеќепартиско водење на државата. Во бившата ФНРЈ и СФРЈ изградивме сѐ: индустрија, сопствено производство на електрична енергија, инфраструктура во патен, железнички и воздушен сообраќај и најбитно, стандардот на средната класа од блиску 70% во тие времиња беше на завидно ниво, согласно светските проценки. Материјалната димензија кај поединците во времињата на ФНРЈ и СФРЈ не беше приоритет како во денешно време. Од осамостојувањето на Македонија од 1991 година, па до денес евидентирано е следното: тешка индустријата, а тоа значи црната, обоената, хемиската и кожарската индустрија се целосно уништени; Не постои работничка класа, инфраструктурата што значи железничкиот, патниот и воздушниот сообраќај се далеку под нивото, согласно светските стандарди. За секој поединец кој аналитички приоѓа кон анализирање на оваа суштинска проблематика, неминовно се поставува прашањето каде треба да се лоцира вината за ваквиот цивилизациски пад во развојот на нашата држава? Неминовно се наметнува заклучокот дека политичкиот систем кој е креатор на развојот на државата е основниот фактор од каде произлегуваат сите девијантни случувања. Плурализмот, како најмодерен политички систем на државно уредување, кај нас во Македонија ги покажа негативните резултати од нејзиното имплементирање, токму преку случувањата во нашата држава. Доаѓам до заклучок дека демократијата не е вистинско решение за секое општество. При немање на искуство во функционалноста на повеќепартискиот систем, при немање соодветно образование на секој поединец во државата и најбитното, при недостаток на вистинско домашно воспитување кај нас граѓаните, осудени сме при сите можни услови за осамостојување да ја плаќаме цената на така-наречениот плурализам. Од плурализмот во Македонија имплеметиравме нешта во кои што материјалната димензија на секој поединец претставува единствен порив и цел. Жално е што ваквиот порив за материјано богатство не се создава на основа изграден систем во државата, каде секој поединец ќе може да стекнува материјано богатство на чесен начин во услови на праведен систем. За жал во Македонија стекнувањето на материјано богатство се темели на апсурден начин, каде политичките партии и криминалците делуваат како сијамски браќа. Трагедијата во Кочани однесе наши млади деца, ги зацрни домовите не само на семејствата, туку на секој жител во нашата држава. Виновници за ваквиот настан сме самите ние-граѓаните на Република Македонија. Дозволивме во Македонија да владее криминалот и корупцијата од најраните години на нашето осамостојување. Денес таа е длабоко метастазирана во сите сегменти на нашето живеење. Би сакал да верувам дека трагедијата во Кочани е последниот трагичен настан поради нашата небрежност. Неминовно е потребна отворена борба против ова општествено зло. Денес во јавноста на социјалните мрежи во голема мера се напаѓаат институциите на државата кои согласно моите размислувања ја отпочнаа вистинската борба против криминалот и корупцијата. Ова мое толкување се базира врз искуството кое го имам зад себе од силниот удар на организираниот криминал и корупција во земјата. Јас сум паталец од организираниот криминал и корупцијата во земјава. Еминентни имиња на социјалните мрежи коишто по мене фрлаат вербални ,,дрва и камења” се политички обоените. Со најпогрдни зборови ја напаѓаат актуелната власт за ригидниот однос со кој презема чекори како да ја разреши оваа трагедија и конкретно виновните учесници и соучесници да ги извади пред лицето на правдата. Заклучувам дека тоа се само гаталци кои сѐ уште го немаат почувствувано камшикот на организираниот криминал и корупција. Владата предводена од Мицковски тргна во отворен фронт, во ресетирање на судството и обвинителството во Република Македонија. Тоа е вистинскиот чекор за отворена борба против организираниот криминал и корупција, бидејќи токму овие две институции поради така-наречената нивна недопирливост при работењето, стана главниот протагонист за ова што денес ни се случува. Се надевам дека Мицковски ќе успее да го убеди судството и обвинителството дека треба да работат во интерес на граѓаните, а не во интерес на партиите. Поради нашата небрежност и незрелост при плуралистичкото (не) функционирање на системот ја плаќаме цената за нашите деца – најсветото нешто во нашето живеење. Трифун Костовски...