Два пати едноподруго за изборот на Радмила Шекеринска за заменик генерален секретар на НАТО. Да не е тоа малце многу. И да и не… Вчера пишував за значењето на ова несомнено историско достигнување на еден македонски политичар на меѓународен план и посебно за значењето на фактот што владата на Христијан Мицкоски ја поддржала кандидатурата на Шекеринска. Но, овој политички и морално распаднат СДСМ не би бил тоа што е, да не се потрудеше да фрли дамка врз овој чин на зрелост на македонските политичари во моменти кога од нив се очекува да демонстрираат единство и државничка одговорност. Не ги разбирам болеснициве од пропагандата на СДСМ… Меѓународниот фактор го препозна значењето на она што се случи со кандидатурата на Шекеринска, а сдсмовците се насекирале што сите ѝ честитале на Шекеринска за изборот, а само ВМРО-ДПМНЕ молчела. „Додека цела Македонија и Балканот гордо го слават историскиот успех на Радмила Шекеринска, која како прва од нашиот регион е избрана за заменик генерален секретар на НАТО, ВМРО-ДПМНЕ и Сиљановска одлучија да останат заглавени во сопствената малодушност“, се вели во соопштението на СДСМ. Не било доволно тоа што владата на ВМРО-ДПМНЕ ја поддржала кандидатурата на Шекеринска, за што премиерот Мицкоски доби и јавна честитка од американската амбасадорка Агелер. Не е доволно тоа што ВМРО-ДПМНЕ го сторила она што овој залутан СДСМ не би го сторил никогаш, кога по игра на случајот би бил во ситуација да одлучува за ваква работа. Неее… Требало ВМРО-ДПМНЕ да им се придружи на сите оние лицемери од СДСМ, кои со години ја понижуваа и ја оговараа Шекеринска кај што ќе стигнат, а сега ја испраќаат со поздрави и честитки, на новата „должност“. Да, сум ја критикувал и јас Шекеринска за некои нешта. Но, не сум ја оговарал. Сум ја критикувал јавно, а не тајно. Кога се критикува, умее човек и да претера, но мислам дека не сум излегол од рамките на критиката за политички принципи и ставови. А кога би седнал да ви раскажувам што сѐ се имам изнаслушано од нејзини најблиски „партиски другари“ и „соработници“, за нејзиниот лик и дело, би ви се кренала косата на главата. Тоа се истите луѓе кои сега „гордо“ ѝ честитаат. Владата, ВМРО-ДПМНЕ и Христијан Мицкоски ја поткрепиле кандидатурата на Шекеринска во вистинскиот момент и на вистинскиот начин. Сѐ друго, помалку, но и повеќе од тоа, би било обично лигавење и чин спротивен на елементарната ментална хигиена. Оргиналната колумна на Бранко Героски за Плусинфо на следниот линк: До вчера ја оговараа кај стигнат, сега ѝ честитаат и го караат Мицкоски што молчел – тоа е тоа лицемерие на пропагандата на СДСМ...

За службеноста на албанскиот (и турскиот) јазик низ нејугословенска призма Употребата на јазиците не е новост во историскиот развој на нашата уставност и тоа не е партиско прашање. За почеток, да се согласиме со констатацијата на Мицкоски од Приштина дека (парафразирано) „политичари без понуда отвораат етнички теми“. Со неа потврди дека ВМРО-ДПМНЕ зборуваше за „јазична федерализација“ паралелно со „бугарски диктат“ – за југословенско Скопје да ја одржи нарацијата на спротивставеност на македонскиот народ со Албанците и Бугарите, кога веќе не можеше да ја одржи кон Грците. Членот 173 став 3 од Уставот на СРМ од 1974 гласи: „На секого му е загарантирано правото во постапката пред судот или пред другите државни органи, организациите и заедниците што во вршењето на јавни овластувања решаваат за правата и обврските на работните луѓе да го употребува својот јазик и во таа постапка да се запознава со фактите на својот јазик“. Ова право е дерогирано со Амандманот XLIII на Уставот на Социјалистичка Република Македонија (СРМ), заедно со бришењето на албанската и турската народност со Амандманот LVI. Во паралелен процес со „Газиместанскиот поход“ на Милошевиќ и укинувањето на автономијата на Косово – за да ја врати македонската политичка мисла и нарација во Ранковиќевата матрица на СФРЈ до 1966 и колишевизмот како негова продолжена рака во СРМ. Ова го објаснува тековното славење на „ликот и делото“ на Колишевски од страна на ВМРО-ДПМНЕ како нејзин доктринарен проект. Уфрлањето на „јазичното прашање“ во јавниот дискурс во СРМ е обидот за утилитаризирање на македонскиот идентитет низ конфронтација со идентитетот на немакедонците во координација со југословенски Белград. Замислата е проекција кон (нас) Македонците дека државата е „помакедонска“ одошто пред донесувањето на уставните амандмани и дека како таква може да постои само во југословенската (читај: српската) сфера. Оваа операција во 1987=89 доведе Уставот од 1991 (заснован на истите премиси) да стане вовед во 2001. Затоа сега гласно се премолчува дека албанскиот јазик е во службен капацитет уште со Рамковниот договор и уставните амандмани кои го преточуваат во постконфликтната формулација „јазик што го говорат најмалку 20% од граѓаните…“ Нејугословенско-македонската политичка мисла денес треба да објасни колку враќањето на укинатите права од 1974 кон албанскиот (и кон турскиот) јазик значи сопствено ополномоштување на Македонците – капацитетни да (ги) гарантираат (јазичните) права и рамноправноста на сите. Впрочем македонскиот јазик е неспорна lingua franca во СРМ токму кога правото на употреба на другите јазици е уставно гарантирано. И со желба и како дневна потреба на сите, а не како наметната обврска – затоа што почитта произлегува од дневниот (со)живот, а не од книга и закон. Силата на Македонците е во подготвеноста да ја гарантираат својата и рамноправноста на своите сограѓани кои, впрочем, не ни ја спореле етничката посебност и идентитет – и за тоа историски имаме уставна пракса. Обвинете ме за национализам, но јас верувам дека Македонците имаат и таква сила и таква должност: Затоа што не се плашиме од еднаквоста и рамноправноста – етничка, јазична, културолошка, општествена. Слободата, еднаквоста и рамноправноста ни се историски стремеж, впрочем. Ова сознание ги плаши само политичките елити врзани на краток кабел на Белград, затоа што во моментот кога Македонците се самоополномоштувале и својот просперитет, развој и рамноправност како народ го поврзувале со просперитетот, развојот и рамноправноста на сите во државата – земјата одела напред. И обратно, кога (Северна) Македонија била доведувана во позиција на „подизведувач“ на СРЈ/Србија – и земјата и македонскиот народ биле загрозувани од домашните политички и бизнис-финансиски врвови, правопропорционално на степенот на нивна југо-советска и бизнис-тајкунска припадност. Споредно, но илустративно: Во согледувањето на сопствениот ризик по овие параметри треба да се бара покровителството на владиниот состав на Северна Македонија во изборот на новиот заменик на генералниот секретар на НАТО. Западните амбасади во Скопје сепак одлично го познаваат теренот. Разбирлива е нелагодноста на ВЛЕН по ова прашање: сите нејзини партии беа во состав на владите на СДСМ и ДУИ во носењето на Законот за јазиците и тие ќе објаснат кога биле во право: тогаш кога го славеа законот при донесувањето или сега, кога им е „спорен“. Не би им додавал „сол на рана“. Но особено треба да се следи како „инфлуенсерите“ и „аналитичарите“ од Белата палата и нејзината коалиција се потпираат на два основни столба вградени во Пи-аР-от на власта: – дека следната американска надворешна политика ќе се темели на територијални решенија на етничките прашања од Украина до Балканот и – дека на неа треба да се гради идејата за федерализација на Северна Македонија, овој пат по барање на Македонците – како „мелодија за уши“ на Русија. Основата за тоа е во спротивставувањето на ВМРО-ДПМНЕ на нацијата на Северна Македонија: – како нација на заедништвото на македонскиот и сите останати народи во земјата низ уважување на различностите, вклучително јазичните и – низ спротивставување на државата / на нацијата на Северна Македонија како раскрсница на коридорите 10 и 8, кои ја поврзуваат Средна Европа со Егејот и Јадранот со Црното море. А токму спротивставувањето на концептот на нацијата на Северна Македонија во која македонскиот народ е конститутивен и рамноправен – е „проверен“ рецепт како (Северна) Македонија да биде само територија но не и држава, а Македонците само територијален но не и етнички идентитет. Впрочем ова не е новитет во историските движења и догмата на „Организацијата“, на чие наследство до денес пледира ВМРО-ДПМНЕ. И ова не е прашање на политичарите од Косово или Албанија, туку на политичарите во Северна Македонија. Ивон Величковски...

Изборот на Шекеринска е порака и за Македонија, и за Бугарија, и за ЕУ Шекеринска како министер за одбрана понесе голем товар во процесот за членство во НАТО. Беше грубо нападната од „уставобранителите“, а храбро ги издржа заедно со своите сопартијци обвинувањата за потпишувањето на Преспанскиот договор Ѓорѓи Спасов 20/11/2024 10:43 Изборот на Радмила Шекеринска за заменик на генералниот секретар на НАТО не е само добра вест за Македонија, туку и важна порака за нас, за соседите и за ЕУ. Со нејзиниот избор на земјава ѝ се оддава признание за сѐ што направи на трнливиот пат кон членството во алијансата. Шекеринска како министер за одбрана понесе голем товар во процесот на уривањето на пречките и опструкциите на тој пат. Беше грубо нападната од „уставобранителите“ кои очекуваат помилување, храбро ги издржа со своите сопартијци сите обвинувања за потпишувањето на Договорот од Преспа, за непочитување на Уставот, за кршење на законите, за национално предавство на Македонците и на земјата и за „виткањето кичма“ во водењето на надворешната политика. Затоа денес, оние што силно се противеа на тој пат, молчат, се чуствуваат веројатно посрамени, и немаат храброст ниту јавно да честитаат, ниту да ја согледаат значајноста на еден ваков чин од страна на генералниот секретар на НАТО Марк Руте, ниту да ја согледаат големината на угледот и признанието што го добива Македонија која го има второт место по важност во НАТО. Секако ќе треба малку да се замислат и оние кои не ѝ понудија ниту една позиција во новата влада на СДСМ во 2022 и не се обидоа да го користат нејзиното знаење и нејзиниот углед за СДСМ во 2024 година да не доживее катастрофален пораз. И тоа во време кога Шекеринска беше избрана за потпретседател на Партијата на европските социјалисти, иако Македонија сѐ уште не е членка на ЕУ. Фактот што Марк Руте бирал меѓу Шекеринска и Марија Габриел која беше европратеник, еврокомесар и министер за надворешни работи на Бугарија од 2023 до 2024 година, и се определил за Шекеринска е порака за Бугарија. Секако дека бил во прашање и капацитетот на личностите, но била во прашање и надворешната политика и политичката реторика на тие две личности. Во актуелниот спор меѓу Бугарија и Македонија ова е порака дека ставовите на Шекеринска од страна на НАТО се почитуваат и дека во таа организација немат проблем со нејзиниот македонски национален идентитет, јазик и интерпретации на историските корени на нацијата. Македонија со нејзиниот избор на функцијата добива аргумент за признавање за исправноста на нашата позиција. Нејзината личност, со нејзиниот национален идентитет, јазик и бекграунд веќе никој не ќе може да ги оспорува. Македонија преку неа со сите свои национални атрибути се вградува во НАТО и таа станува уште еден симбол на посебноста, упорноста и исправноста. И само ова беше доволно, Силјановска, Мицкоски и Муцунски да бидат меѓу првите што ќе честитаат ѝ ќе му заблагодарат на Руте за изборот. Ова именување е и порака до ЕУ. Ако Македонија со свои кадри може да претседава со ОБСЕ, со Генералното собрание на ОН и да има заменик на генералниот секретар на НАТО, тогаш значи дека таа исполнува уште еден важен критериум за членство во ЕУ, а тој е имањето кадри и давањето придонес за европскиот мировен проект. Медиумското присуство на Шекеринска низ европските метрополи од Нова година ќе потсетува постојано дека ЕУ има незавршени работи во Македонија и можеби ќе се создава атмосфера за откочување на процесот. На крајот на краиштата, изборот на Шекеринска на функцијата заменик-генерален секретар на НАТО, Мицкоски може да го смета за уште една гаранција за тоа дека патот на Македонија кон ЕУ нема да биде блокиран. (Ѓорѓи Спасов е универзитетски професор и поранешен амбасадор) Поврзани содржини Мицковизмот е новата ера на режим 19/11/2024 14:11 Каде исчезна десниот центар? 15/11/2024 14:11 Шокот од Трамп е вина на демократите 13/11/2024 15:11 Македонија ќе биде ол рајт 12/11/2024 15:11 Трамп е казната за американските гревови 10/11/2024 10:11 Позлатено или златно доба 09/11/2024 14:11 Крајот на Pax Americana 08/11/2024 14:11 Трамп ја победи Америка 06/11/2024 13:11 Најчитани Откажан концертот на Бисера и Васил Хаџиманов Трио во Филхармонија 13/11/2024 14:10 Селин Анил Октај, директорка на „Дајмонд мол“: Новите брендови и уникатните содржини ќе бидат вистинско освежување на пазарот 14/11/2024 11:09 „Гаспром“ не сака да го плати долгот и ќе ја запре испораката за гас за Австрија 15/11/2024 22:42 Вучиќ сака да биде мирен 12 години, Рама прави компанија со Емиратите, Мицкоски најавува планови 13/11/2024 14:14 Вратете им го убавиот вкус: Еве што да правите со горчливите ореви 15/11/2024 15:51 Зошто кинеските електрични автомобили се поевтини? Јапонците ги расклопија и открија 13/11/2024 20:36...

„Ние сме должни да го милуваме нашиот јазик, зашто тој е наш, исто така како што е наша татковината“, напишал Крсте Петков Мисирков Институтите за национална историја, за македонски јазик, за фолклор и за македонска литература во понеделникот, 18 ноември, организираа тркалезна маса со наслов „Академскиот профил на Крсте Мисирков“ по повод 150 години од неговото раѓање. На настанот се зборуваше за Мисирков како македонист, славист и антрополог, за неговиот однос со словенофилството, за македонскиот историски наратив во опусот, за мултидиспиплинарниот пристап како една од особеностите на неговото дело, за улогата и значењето на Мисирков во експедицијата на Н.П. Кондаков – „Македонија 1900 година“, за култната книга „За македонцките работи“… за тоа дека треба да се потсетиме на тоа што ни го остави Крсте Мисирков како аманет и само треба да ја продолжиме неговата борба. Ако тој во време на непризнавање на македонскиот народ, на непостоење на македонска држава, целиот свој работен и животен век го посвети на македонското прашање и на признавањето и создавањето на македонскиот јазик, ние сме должни, тоа е наш патриотски чин да го истражуваме македонскиот јазик, да го проучуваме и, секако, да се потсетуваме на делото на Крсте Мисирков. Но една од темите особено ме натера на размислување – „Мисирков направи доволно за нас, но дали ние правиме доволно за него?“ Ако знаеме дека значењето на македонскиот јазик како обележје со кое се штити македонскиот идентитет за нас е од клучно значење, дали се доволни заложбите за негување и понатамошна афирмација на улогата на Крсте Петков Мисирков преку собири, дискусии, тркалезни маси… или е потребно нешто повеќе. Министерството за образование неодамна најави повеќе активности како финансирање научни проекти и особено внимание на учењето на македонскиот јазик, активни политики за стипендирање студенти на програмите по македонски јазик и книжевност, проширување на можностите за финансирање на научната работа…, но засега сето тоа е само декларативна заложба за повеќе грижа за јазикот и индиректно за наследството што ни остави еден од, за нас, најзначајните македонски филолози, славист, прв неформален кодификатор на македонскиот јазик и правопис, историчар, етнограф, публицист, собирач и проучувач на македонското народно творештво. Но дали правиме доволно да му се оддолжиме на Мисирков денес, особено во актуелниот современ геополитички контекст, кој е исполнет со предизвици за македонскиот национален идентитет и кога неговата личност добива можеби уште поголема тежина. Тука ми текнува на една инцијатива за која пишував пред петнаесетина години. Имено, Крсте Мисирков умрел како Македонец. Неговиот син Сергеј, исто така, починал како Македонец. Сепак, неговиот праправнук Борис тогаш кажа: „Не ми е познато дека тој оставил пишан документ, тестамент или слично каде што бара да го закопаме во Македонија“. Можеби Крсте Мисирков не оставил таков пишан аманет во форма на тестамент, но во една од своите статии во весникот „Мир“, под наслов „Самоопределението на Македонците“ од 1925 година, јасно вели: „Како Македонец, јас во Бугарија се чувствувам како в туѓина, оти не сум си дома, во својата татковина. Таа е таму, кај што сум се родил и каде што треба да си ги оставам коските“. И тоа е повеќе од јасно искажана желба. Посмртните останки на Мисирков се закопани на 26 јули 1926 година на софиските гробишта. Уште во 2007 година пишував за идејата за пренесувањето на моштите на Крсте Петков Мисирков од софиските гробишта во Македонија, идеја што денес е речиси заборавена. Имав телефонски разговор со неговиот правнук Борис Мисирков, кој во тоа време живееше и работеше во Софија. Во разговорот тој јасно кажа дека семејството не е заинтересирано за преместување на моштите. Со тоа се потврди тезата на домашните толкувачи дека сѐ додека семејството не се согласи на тоа, секоја иницијатива за пренесување на моштите, државна или институционална, однапред ќе биде осудена на неуспех. Тогаш таква иницијатива имаа друштвата на писателите на Македонија и на Бугарија, но, за жал, до денес никој повторно не ја повел. Во тоа време во една софиска книжарница беше пронајден и Дневникот на Крсте П. Мисирков, кој подоцна беше објавен под наслов „Дневник, 5 јули-30 август 1913“, како заедничко издание на Државниот архив на Република Македонија и државната агенција „Архиви“ на Република Бугарија, во редакција на Зоран Тодоровски и Цочо Билјарски. Промоторот на изданието, академик Гане Тодоровски тогаш посочи дека „актуелниот миг кореспондира секавично со појавата на ова врвно дело што потекнува од перото на нашиот национален пророк“, а Мисирков, како што рече, „и со оваа своја книга, ни станува неопходен потсетник за тоа што сме биле и што сме, а тоа може да се нарече историски компас“. Тоа се можеби последните вистински иницијативи, некои од нив и заеднички македонско-бугарски, да се направи нешто повеќе за личноста и делото на К.П. Мисирков како еден од столбовите на македонската национална свест, за авторот на најзначајното дело – книгата „За македонцките работи“, во која ги обработува положбата на македонскиот народ и актуелната тогашна политичка и етнографска состојба на Македонија и пошироко и во која јасно дава предлог за оформување литературен стандарден македонски јазик базиран врз централните говори. Од поголемо значење е и тоа што Мисирков користи азбука што е база за денешната македонска кирилична азбука. Можеби од клучно значење, пак, во актуелниов миг е што таа книга ја разоткрива асимилаторската политика на соседните земји насочена против македонскиот народ и против македонскиот јазичен, културен и етнички идентитет, политика што не само што не е надмината туку постојано добива нови и нови приврзаници. Токму поради тоа денес, 150 години по неговото раѓање, Крсте Мисирков е уште позначаен за македонската кауза отколку што можеби бил на почетокот на 20 век. И затоа му должиме многу повеќе....

ЕФТИМ КЛЕТНИКОВ Овој наслов-парадокс на нашата денешна колумна, драг читателу, кој е истовремено и дијагностичен по однос на европската патологија денес, ми го сугерира текстот на Христо Ивановски во „Нова Македонија“ (9–10 ноември 2024), а по повод новата европска ситуација по изборот на Трамп за претседател на Америка. Тоа е реченицата: „Сега Макрон ја повика Европа да стане ’сештојад’, зашто била ’вегетаријанец’, а во светот владеат ’месојадци’“. А уште дополнителен импулс за оваа колумна ми даде и фотографијата на Мицкоски со новиот француски Маркиз де Сад, кој патем страда и од синдромот „Наполеон“, иако и во минијатурна форма. Фотографијата на нашиот премиер со него на ЕУ-собирот во Будимпешта од политички аспект по дефиниција е историска, без разлика на „жртвата“ и „жртвувачот“, кој ја жртвува неа на олтарот на новото европско божество во Брисел именувано како ЕУ, во кое се амалгамизирани до безидентитеност маската и лицето. И тоа е визура, гледна точка, сега од нашето македонско искуство со Европа од аспект на Доброто и Вистината како темелни антрополошки вредности, не само на една индивидуа туку и на еден колектив, народ, како и пошироко на една цивилизација што го носи моралниот и етичкиот товар на епохата. Но да се вратиме на Макроновата најнова дефиниција на Европа како „вегетаријанец“, наместо да биде „сештојад“ во светот во кој владеат месојадци. Спротивно од духот на француското просветителство, на кое мисли веројатно тој, а на кое исто така му претходеше „месојадство“ на Бастилја. И ова е веќе аларм, драг читателу, за една патолошка хистерија, со која во самракот на дотрајаната цивилизација кукурига новиот галски петел со наполеонска кикиришка. А тој самрак што го предвиде како нејзино гаснење и Шпенглер во неговата знаменита книга „Пропаста на Западот“, според Макрон, сега да ти се должел на „вегетаријанството“ на Европа, која, таква, била премногу нежна и невина за да им се спротивстави, особено денес, на „месојадците“ во светот. Добра (хипо)теза, да, но „умниот“ Француз тука целосно заборава на европското колонијалистичко „месојадство“ или канибализам низ светот, почнувајќи од темпларите, крстоносците и конквистадорите, па натаму. А сето тоа покажува дека колонизаторска Европа во ниеден миг во историјата немала индуистички вегетаријански нарав, бидејќи на своите „епохални“ колонијалистички походи за ручек на својата цивилизациска трпеза изела цели народи, па и цивилизации, како што беа тоа Маите, Инките и Ацтеките во Јужна Америка. Европските колонизатори ги уништија тие мудри и со исклучителна култура цивилизации за да го опљачкаат нивното злато, од кое, покрај другото, добро се офајди и Католичката црква, кога благодарение на него блесна во полн сјај и европскиот барок, особено и во сакралната црковна уметност, која го промовираше тој нов стил на духовен израз. Тоа се многу суптилни нешта на европскиот амбивалентен дух, откако пред тоа за нив се уништени до темел други култури и цивилизации. Да. Ни најмалку не претерувам, како што можеш да помислиш, драг читателу. Оти, на пример, да ги земеме во видно поле и некои од најголемите на европските колонијалистички нации музеи, како што се Лувр во Париз или Британскиот музеј во Лондон. Тие се до таванот преполни со артефакти од пљачканото белосветско благо. Полни се со црнечките маски и статуи од Африка и со златни маски, накит и други артефакти од пирамидите и гробниците на Стар Египет што ги влечеле на бродови Наполеон и Англичаните, а Белгијците со нивниот крвожеден крал Леополд ги пљачкале рудниците со дијаманти во Конго. Со нив, како симбол на Макроновото европско „вегетаријанство“ се кренати и палатите во Брисел во кои е сместена сега ЕУ. Јужна Америка главно ја ништеле и пљачкале шпанските и португалските конквистадори, а потоа им се придружиле и „вегетаријанските“ со канибалистички нагон Холанѓани, од кои надвор од нив го ставам Ван Гог. Итн. Европскиот колонијализам, кој исправно според принципот на Вистината се римува со поимот канибализам, со сите историски факти сега не може да се скрие под божем хуманистичката маска на новото лажно европско „просветителство“ со корпорациски печат врз челото на ЕУ, оти не можат да се скријат трагите на европските цивилизациски злосторства низ светот. Тие се и премногу очигледни за да се скријат, оти и денес некои африкански земји под присила им плаќаат голем колонијален данок на своите европски колонизатори на сета своја сиромаштија што им ја зголемиле тие. Така стојат работите, драг читателу, ама и покрај нивната евидентност од аспект на Вистината, повторно Макрон се обидува, иако со крајно стеснета свест, да ја оправда Европа за нејзиното „месојадство“, префрлајќи ја во невино „вегетаријанство“, кое го практикува тревопасниот добиток, тој на кој според невиноста му беше дадено од Господ прв да го види раѓањето на Богомладенецот во пештерата на Витлеем. И тоа не е случајно. А што се однесува до Макроновите Европејци, ништо не ги пере и аминува од нивните злосторства низ светот. Ни замената на тезите дека колонизираните се „месојадци“, а колонизаторите „вегетаријанци“. Веројатно тоа е и идејата на Макрон. Да, ама сепак Европејците не се Индуси со индуистичка и будистичка религиозна душа за да бидат вегетаријанци. Не. Во Индија има и една радикална религиозна секта џаинисти, чиј приврзаник бил и Ганди, кој со мирни протести на љубов и неспротивставување на злото ги терал надвор од неговата земја Англосаксонците. Тие што неа материјално ја пљачкале ни помалку ни повеќе туку цели три столетија. Да. И кога сме веќе кон џаинистите, тие до бескрај го почитуваат животот на сѐ што создал космичкиот Творец, почнувајќи од нилскиот коњ и крокодилот, со кои Јахве го искушувал на страхопочит кон него најправедникот Јов, сѐ до шарената пеперуга и бубачката во ливадата. За западниот антивегетаријански, месојаден човек тоа звучи неверојатно, дури и шокантно кога ќе му се каже дека џаинистите кога излегуваат на работа во поле се врзуваат со шамија преку усните за евентуално случајно да не им влезе некоја мушичка во уста, оти и тоа го сметаат за грев како да убиле човек. Така. И овие и сличните источни работи се несфатливи за западниот човек, драг читателу. Сосема се ретки тие како Ерих Фром, на пример, кои можат да ги сфатат нив. Но не и Макрон и целата ЕУ-политбирократија во Брисел. Тоа е суштинската разлика меѓу западната мефистофелска и источната божествена душа, меѓу европската прагма и азиската метафизика. А многу слични на нив се и Индијанците во Америка што ги испотепаа со пушки и хуманитарни ќебиња полни со смртоносни вируси Англосаксонците за да им ја земат земјата на која изградија една страшна „месојадна“ империја со демократска маска. Палестина денес сведочи за тоа. Тоа е тоа, драг читателу, па сега можеме конечно да кажеме дека е достоен за восхит сѐ уште актуелниот претседател на Светската фудбалска федерација, Џани Инфантино, кој на отворањето на Светското фудбалско првенство во Катар пред две години, иритиран од европскиот расизам и материјалистичка лакомост, рече дека Европа треба три илјади години да му се извинува на светот за злосторствата што ги направила во него. Така стојат работите. Ама сега францускиот микронаполеон прави перверзна (поим што ѝ одговара на француската политичка душа) замена на тезите (веќе рековме), нешто што Фројд го дефинира како психопатологија со поимот проекција, односно со префрлање на сенката (Јунгов поим) или темната страна на својата душа на друг. Во случајот заменувајќи го европското канибалистичко „месојадство“ со невиното „вегетаријанство“. И тука, драг читателу, по аналогија воленс-ноленс се отвора темата за Вавилонската Блудница, така како што ја дефинираа дијагностички Европа Македонците пред столетие и кусур, Европа како архетип на Блудницата што ја среќаваме во Откровението на апостол Јован во Новиот завет. И таа блудница, оличена во сите елементи во Европа, сега преведувајќи ја од „месојадна“ во „вегетаријанска“ Макрон како ЕУ-егзорцист повторно ја преведува од блуд и разврат во невиност, недефлорирана како Ема Бовари на Флобер пред нејзините еротски излети. Да. И сѐ е дотука јасно, драг читателу, но не ни е јасно кај ги бара францускиот микронаполеон Макрон „месојадците“ надвор од неговата „просветителска“ и „вегетаријанска“ Европа. Тука тој ни остава да нагаѓаме, а тоа не е тешко во контекст на старите, но и на поновите европски комплекси. Старите ги рефлектира европскиот психолошки комплекс „варвари од Исток“, добро залегнат во потсвеста на Европа во страв од варварство, бидејќи отсекогаш, не обраќајќи внимание на своето варварство, нарцисоидна и со ариевска психа, таа се гледала во лажното огледало исклучиво само како врвна и водечка култура на Земјината топка. Тоа е историски факт што го потврдува и нејзиниот, и денес, агресивен нагон за колонијализирање туѓи територии и народи за своја материјална корист. Веќе го подвлековме понапред тоа. Во комплексот „варвари од Исток“ е вклучена метафизичка Азија, изворот на мудроста и космичката хармонија далеку пред Европа, која и денес нив ги нема, а при што во тој огромен „варварски“ регион од Западот е вклучена како варварска и Русија, која почнувајќи од Петар Велики па до Достоевски копнеела за културна и духовна амалгамизација со европскиот континент. А новиот, најновиот европски комплекс е сега многу поназапад од Европа, преку Атлантикот. Тоа е сега Америка како непознаница по изборот на Трамп за претседател, кој и не мисли нејзе да ѝ посвети поголемо внимание, бидејќи и досега таа е осведочен американски вазал без некој подефиниран цивилизациски идентитет. Оттука, во тој контекст, драг читателу, и се открива Макроновата шифра за евентуалните „месојадци“, кои ја подјадуваат сериозно и „невината“ како пубертетско девојче „вегетаријанска“ Европа. А таа шифра со јазикот на нашиот Цепенков е „ишкање на мувата од капата“. Тоа, оти волчјите канибалистички секачи на Европа, како што го чувствува тоа Макрон, сега се расклатени од парадентозата што ги јаде и не можат да касаат и да дават како некогаш во времето на темпларите, крстоносците и конквистадорите. Сега се здрави и без знаци на парадентоза волчјите секачи на Америка, кои како што се познати веќе работите, покрај изглоданите Ирак, Сирија, Авганистан итн., не ја штедат, иако посуптилно, ни Европа. Од таа гледна точка и хистеричниот аларм на Макрон за „месојадците“ наспроти „вегетаријанска“ Европа е сфатлив, а неговата шифра во манир на францускиот симболистички херметизам е одгатлива. „Долијала лија“, велат Србите, а во македонски превод: „долисичила лисицата“. При крај сме, драг читателу, оти пак ја поминавме просторната линија. Само уште сме должни за кусо резиме на малку пошироко распосланата цивилизациска невралгична тема во нашата денешна колумна. „За кого бијат камбаните“ на Џон Дон не го сфаќа и слепа и глува Европа. Фактички Макроновата психопатолошка хистерија го бие ѕвоното на почетокот на евидентното распаѓање на ЕУ. Тоа се гледа веќе од авион, ама ние, драг читателу, како слепи и најслепи безалтернативци и евроаамериполтрони по секоја цена, по цена и на нашата смрт, не го гледаме тоа. Добро. Ќе остане во македонските историски архиви фотографијата на Мицкоски со галскиот петел во Будимпешта, ама ние совршено знаеме дека тој е македоноубиец (нека немаат само Бугарите „бугароубиец“ и тоа пак врз македонска кожа). Тој ладнокрвно, во позиција на џелат што ѝ говори на жртвата, му рече на нашиот премиер, гледајќи го како Бројгел од птичја перспектива наполеонски од врвот на Ајфеловата кула, дека Франција, со секогаш перверзна политика кон нас, ќе ја поддржи Македонија на пеколниот пат поплочен со бездни кон ЕУ, но откако првин ќе ги исполни нејзините преземени обврски со неговата „француска рамка“. Таа, драг читателу, која по преспанската гробница (2018) сега ни нуди уште една за целосно наша идентитетска ликвидација. За нас и за нашите предци и прапредци целосно мемориско упокојување, враќање на метафизичкото „бело“, во кое се избришани сега од „вегетаријанската“ Макронова Европа сите културно-цивилизациски и индивидуални македонски знаци на постоење, дури и оние од Господ дадени за цивилизациска ориентација црти на Црноризец Храбар. Апсолутно метафизичко Бело. Тотално бел лист хартија, како оној на Џон Лок, пред модерните откритија на генетиката, кој го испишува идентитетот на личноста единствено со социјалниот ракопис на општеството. Ама и тој сакат ракопис на битието денес ни е ускратен нам со „трите црти“ на домашната муртинска змија, која го имитира во дослух со сатаната Црноризец Xрабар на најкукавички начин. Оти додека цртите на Црноризец се полни со светлина и живот, цртите на муртинскиот македоноубиец се полни со темнина и смрт. Со македонска смрт приклучена на штекот на, како што се покажа веќе, смртоносната по македонскиот идентитет мртовечка струја на бриселска Европа. Тоа. А ние и покрај тоа, и покрај сѐ, сме глупави и до бескрај сѐ уште безалтернативни, драг читателу. Или сме, во стилот на шифрата на Макрон, наклеветена „месојадна“ срна, која треба да го задоволи „вегетаријанскиот“ месојаден нагон на Европа....

Ристо Никовски И во двете земји, средбата на двата претседатели во Баку, Азербејџан, доби голем публицитет. Во Бугарија беше и нагласено дека тоа било по наше барање. Затоа, првото прашање е – која била целта? Во случајов, нема прифатливо објаснување. Трета средба е меѓу нив, и што е постигнато? Прво, двата претседатели не се надлежни да ги решаваат проблемите што постојат меѓу двете земји, иако имаат дипломатска улога. Второ, националист-шовинистот Румен Радев е главната личност во Бугарија, кој јавно не нѐ поднесува како Македонци, не го признава македонскиот јазик… Трето, и кога нема оперативна потреба, Радев и неговата заменичка турбо работаат против нашата земја. Четврто, со изјава што следуваше, Радев ја испогани средбата и ѝ нанесе штета на македонската позиција. Со пораките од неговиот прес, Радев прво ни одржа лекција – „… отворениот дијалог што го поставуваме со Силјановска треба да го усвои и Владата на Македонија“. А потоа ни плеска и нова шлаканица: „Не е проблемот само со навремено внесување (на Бугарите) во Уставот. Ние очекуваме Владата и Парламентот на Македонија поскоро да го спроведат сето она што е предвидено во преговарачката рамка и во Договорот за добрососедство, за Македонија да не губи историско време за своето членство“… „Ако државното раководство на Македонија навистина има желба за влез во ЕУ, мора да ги исполни преговарачката рамка и Договорот за добрососедство. Тоа е многу јасно!“ Ова се нови ултиматуми. А, на Гордана Силјановска-Давкова ѝ рекол: „Многу ми е драго што заедно со Вас можеме да го поставиме тонот на односите… Тонот на… разбирање и меѓусебно почитување“! Според бугарските медиуми, таа се согласила со тоа!? Замислете, Радев зборува за „меѓусебно почитување“!? Циркус! Истовремено, флагрантно ја злоупотребува средбата! Ние инсистираме на промени, а тој повторно нѐ игнорира и го потврдува нивниот план за уништување на Македонците! Сето ова е одличен доказ дека средбата била апсолутно непотребна. Бугарија го реафирмира својот понижувачки третман на Македонија, а ако го читате соопштението на кабинетот на Силјановска-Давкова, нема ништо да разберете. Сѐ е вртење во круг. Уметност заради уметноста. Нема ни обид да се објасни која била целта на средбата и што е постигнато, ако има такво нешто. Од изјавата на Радев, пак, сѐ е јасно. Тој нѐ потсетува дека нема повлекување од преземените капитулантски обврски, а еве, тие прават напори да ја вразумат нашата нова власт, која се обидува да ја менува надворешната политика. Според објавените факти, може да се оцени дека разговорот бил крајно непријатен. Како меѓу глув и слеп. Ваквите средби, кои непотребно се форсираат, целосно се во корист на Бугарија. Тоа потсетува на времето кога Никола Груевски десетина пати се сретна со Папандреу, помладиот, премиер на Грција, во некакво барање решение за името. Тогаш ја билдавме активата на Грција, а сега ја зајакнуваме позицијата на Бугарија. До кога Македонија ќе прави вакви сериозни дипломатски грешки? Имаме ли ние некаков центар за стратегиско планирање? Ако нема, МНР треба веднаш да го формира. Неспорно е дека треба да им покажеме и на Брисел, и особено на Вашингтон, дека се обидуваме да бараме решение со Бугарија, ама не на ваков начин. Во дадениве услови, тоа не може да се постигне преку средби. Како и сега, тоа би биле шанси за Софија да ги реафирмира своите широко меѓународно прифатени политики, а нас да нѐ нокаутира. Нема теоретски шанси Софија да се откаже од пленот што ѝ го подаривме. Тоа е триумф, историско достигнување и лек за сите нивни вековни трауми и синдроми. Токму затоа, без да се понижува, Македонија е таа што мора да ги менува крајно неповолните состојби, во кои самата се доведе. За таа цел мора да се тргне со отворена, јавно објавена платформа. Ставот дека нема промена на Уставот, под бугарски диктат, е само нејзината прва реченица. Најдобро е на Бугарија да ѝ се упати меморандум во кој ќе признаеме дека со потпишаните документи, претходната власт направила историски грешки што го загрозуваат националниот идентитет на македонскиот народ. Грешките мора детално да се елаборираат, за да биде очигледно дека се тие неприфатливи и дека мора да се исправат. Така ќе се разоткријат и бугарските подли ставови, намери и планови. Со тоа, од Софија ќе се бара разбирање за грешките и нивно исправање, а ако тоа не е можно, што е сосема извесно, Македонија ќе отвори простор сама да ги исправа, што е нормално и неизбежно. Нема друг избор, отколку да се повлечеме од претходните обврски, кои се еднострани и крајно штетни за интересите на Македонија. Првиот чекор мора да биде откажување на вториот протокол, со што во вода ќе падне и ултиматумот за промена на Уставот, ама и самата преговарачка рамка. И, Радев ќе биде без аргументи! Само така Македонија може да напредува кон Брисел. Тоа не може никој да ни го оспори. Во прашање е – записник, а не меѓународен договор! Друг начин за излез од тунелот – нема. Подоцна, и самиот договор за (не)пријателство ќе треба да се стави на маса. Македонија не треба да чека нова влада во Софија. Промени во нивните политики – нема да има. Тие имаат целосен и траен консензус во однос на Македонија. Нашата офанзива треба да ја започнеме, без да губиме време, а тие мораат да реагираат. Ние знаеме какво ќе биде тоа. Не можат да се правдаат дека немаат политичка влада. Паралелно, ние мора да бараме најширока меѓународна поддршка. Ова расчистување е клучно бидејќи мора да ни биде јасно дека, ако не се согласиме дека корените ни се бугарски, а јазикот нивни дијалект, Софија нема никогаш да го ратификува нашето членство во ЕУ. Таква шанса – нема! Тие имаат гаранции за тоа, и во сегашната преговарачка рамка, и во договорот за (не)пријателство. Време не треба да губиме. Истовремено, мораме веднаш на Бугарија да ѝ ставиме јасно до знаење дека не се можни ниту нормална комуникација, а уште помалку добри односи, сѐ додека го игнорираат постоењето на Македонците како посебен народ. Сѐ друго е губење време, вртење во магичен круг и, макар индиректно и премолчено, наше согласување во нивните бесмислени политики на негирање, кои датираат од 19 век. Нашето досегашно однесување е крајно неразбирливо и за меѓународните фактори. Тие сигурно тоа го толкуваа(т) како согласување со бугарските бесмислици и фантазмагории. Бугарите брутално нѐ негираат, а ние ги толерираме и нормално ги третираме! Поголема будалштина, здравје. За да се постигне рамноправност во односите со Софија, треба да се инсистира на нивно признавање на македонско малцинство во самата Бугарија, што е неспорен факт. Со апсурдното барање за Бугари во нашиот Устав, ни дадоа историска шанса да го отвориме тоа прашање. Сѐ уште не е доцна. Тоа е веројатно и најтешкиот пат за нив, со оглед на нивните историски синдроми, ама ако инсистираме на реципроцитет, цел свет ќе мора да го разбере тоа. Средбите со Радев треба да се избегнуваат. Тој има потврдена амбиција да биде гробар на македонскиот народ и затоа мора воздржано да се третира. Во Баку, бескрупулозно ја злоупотреби средбата за промоција на бугарските ставови. Тоа беше удар и за претседателката, и за Македонија, и доказ дека средбите со нас се одлична промоција на нивните „конструктивни политики“. За наше урнисување, де. Не треба да има никакви дилеми дека и сите други нивни највисоки политичари ќе се однесуваат исто. Сите тие се едногласни дека не постоиме како народ, дека сме неосвестени Бугарчиња. Тоа ќе го манифестираат во секоја пригода, уште најмалку 50 години. Кристално е јасно дека со нив не може да се договориме за ништо што е поволно за нас. Треба да се избегнуваат средби и да се комуницира писмено. Изгледа дека нашата претседателка зборувала на македонски, а Радев на бугарски. Тоа е сериозна грешка. Јазикот ни го игнорираат, и на сите средби со нив мора да се разговара на англиски. Таква инструкција мора да подготви МНР. Во спротивно, јавно потврдуваме дека јазиците ни се исти. Може и да им се кажува – кога ќе прифатите дека постои македонски, тогаш ќе разговараме на двата јазика. Беше нотирано и дека Радев бил поканет да дојде во посета, а нема дека поканата била прифатена. Тоа е навреда за нас. Пред да капитулираме, тој секако нема да дојде во Македонија. И Пендаровски ја покани грчката претседателка да дојде – и таа не одговори. Ова се почетнички грешки. Заклучокот е јасен – Радев е најмалку каналот преку кој може да се решаваат нашите проблеми со Бугарија. Во Софија таков и нема и затоа излезот треба да го бараме ние, и тоа институционално. Средбите не можат да се исклучат, ама потребна е врвна прагма за нивно максимално редуцирање. Ние не треба да ги бараме. Со цврста политика и добро организирана дипломатска офанзива, Македонија може и мора да успее. Носители треба да бидат Владата и МНР....

Мицковизмот е новата ера на режим Затскриено зад примитивен популизам во наводна одбрана на националните интереси се демонтира македонското општество во еднопартиски диктат полош и од времето на „едноумието“ Ерол Ризаов 19/11/2024 14:00 Најголемиот успех на премиерот Христијан Мицкоски и владата на ВМРО-ДПМНЕ во изминатите пет месеци, по големата изборна победа и освојување на апсолутна власт, е инсталирањето на режим. Македонија длабоко загазува во нова ера на уривање на и онака малкуте макотрпно стекнати демократски придобивки од осамостојувањето на државата до денес. Многу бргу излезе на виделина „груевизмот“ во ново руво со добри изгледи да биде надмината страховладата на Никола Груевски. Затскриен зад примитивен популизам во наводна одбрана на националните интереси се демонтира македонското општество во еднопартиски диктат полош и од времето на „едноумието“. Вакво безумие откако паметам во Македонија немало последните 50 години. Веднаш по преземање на власта почна комплетната допартизација на државата. Кадровскиот „геноцид“ е извршен во речиси сите јавни институции на системот и државните компании. Веќе е во прилично напредната фаза девалвацијата на општествено-економскиот поредок на државата. Поделбата на извршна, законодавна и судска власт постои само на хартија. Сѐ е во рацете на владата и на премиерот Мицкоски кој ги следи упатствата на авторитарните десничарски лидери. Се работи на уништување на опозицијата која жестоко се сатанизира, иако не претставува никаква пречка за донесување на одлуките и промените кои беа ветувани во предизборната кампања од победниците. Перфидниот притисок е типичен вмровски. Прво во четири очи се повикува на оставки, ако до тоа не дојде, се оди на компромитација, јавни закани, подметнувања и жигосувања. Покрај компаниите и фондовите кои не се во надлежност на владата на силен удар се изложени комплетниот правосуден систем, од најниските инстанци до Врховниот суд и до уставните судии, обвинителствата, апелациските судови, полицијата, армијата, разузнавачките служби, дипломатијата, здравството, образованието, институциите во областа на културата, администрацијата, спортот…. Кадровските промени се вршат брутално како да се работи за воен плен. Не се менуваат само вообичаените високи функционерски позиции кои припаѓаат на победниците на изборите, туку се оди многу подлабоко и пошироко со вмровизација до степен на најниските ешалони во институциите и во јавната администрација и со уцени и на локално ниво во малкуте општини кои не се под капата на ВМРО-ДПМНЕ. Дополнително, стравот ги расцвета сончогледите на прагот на зимата со што се воспоставува апсолутна власт во сите сфери. Во Македонија нема законска заштита, или прецизна одредница кои сѐ функционери се менуваат по изборите. Во демократските општества покрај Собранието, владата, претседателот на државата, владините кабинети, министрите, нивните заменици и помошници министри, мал дел од високата администрација, точно е одредено уште кој ги пакува куферите и се враќа на претходното работно место. Никој не ги менува долгогодишните докажани кадри кои професионално ги извршуваат своите работни обврски. Тоа ја обезбедува стабилноста на системот. Тука Мицкоски не запре. На авторитарниот систем кој е веќе воспоставен со промена на преку илјада луѓе тоа не му е доволно. Последниот удар е врз акционерските друштва, па и врз целосно приватните компании кои не се „кооперативни“ според очекувањата на власта. Тие не можат да добијат ни денар од државниот буџет, односно ангажман од државата, или тендер без оглед дали ги исполнуваат условите. Невиден притисок врз банките Деновиве сме соочени со невиден притисок врз банките – владата да го регулира нивното работење и условите за давање кредити, иако тоа не ѝ е во надлежност. Премиерот Мицкоски не се симнува од екраните и од социјалните мрежи делејќи популистички лекции што тој очекува да направат, како што вели општествено одговорните банки за да ја преземат и споделат одговорноста за стотици милиони евра кредит од Унгарија. Ретки се случаите на стручни луѓе и медиуми кои предупредуваат на штетите од ваков упад во банките. За одбележување е јавниот настап на поранешниот министер за финансии Никола Поповски кој излезе со храбар и дециден став дека станува збор за опасен преседан. Поповски во телевизиско интервју јавно кажа: „Од ова што се случува и што го гледаме во последниве 7-8 дена, мислам дека сме сведоци на еден невиден политички притисок врз банките во Македонија да го прилагодат нивното пазарно работење по барање на политиката, на владата. Регулацијата на работењето на банките не е во владина надлежност и токму актуелните случувања се еклатантен пример зошто не треба да бидат таму… Нема евтин кредит. Не се во прашање каматите, во прашање е милијардата што се повлекува. Таа ќе треба да се врати, плус каматите. Прашањето е од каде ќе ја вратиме милијардата? Била евтина? Па и бесплатно да ви ја дадат, 250 милиони одат во општините. Ги слушате ли вие овие владини конференции што ги пренесуваат и општините кои конкурираат за тие 250 милиони преку свои проекти, зашто ги трошат? За тротоари, мегапарк, канализациски цевки, ќе поправаат покриви“, вели Поповски. Ако се потсетиме на поранешните предвремени парламентарни избори во времето на владеење на Никола Груевски кога пред секоја предизборна кампања следеше кредит од 250 милиони евра нештата ќе станат појасни. Разликата е во тоа што тоа беа кредити од финансиски институции, но без политички притисоци врз банките. Од тогаш задолжувањето стана успех на владите и удар врз стандардот на граѓаните кои ќе ги враќаат коруптивните предизборни кредити. Но овој пат се надминати сите законски ограничувања. Класична злоупотреба од позиција на власт. Кој ги попречува преговорите со ЕУ Уште една заблуда која владата и премиерот Мицкоски и партискиот врв на ВМРО-ДПМНЕ ја лансира дење ноќе за замајување на јавноста. Тоа се преговорите и членството на Македонија во ЕУ. Пред домашната јавност претставата е дека храбро и достоинствено се бранат државните интереси. Во суштина станува збор за намерно одолговлекување да се влезе на отворената врата за продолжување на преговорите со ЕУ. За тоа единствен предуслов се уставните измени. Тоа да се постигне не се пречка ни Бугарија ни ЕУ, ниту опозицијата и домашните „предавници“. Најголемиот и единствен проблем е тоа што произлегува од продолжување на преговорите со ЕУ. Кажано со разбирливи зборови тоа е спроведување на реформите. Во Македонија постои силен отпор на центри на моќ за спроведување на сериозните и тешки реформи иако за нив постојано се зборува дека сме подготвени и сме во напредна фаза. Тоа е причината што се различни изјавите на премиерот за домашни потреби од она што го кажува пред европските политичари. Дома зборува за двонасочни улици во односите со ЕУ и со соседите и за достоинствено непопушатање пред притисоци. Според она што веќе може јасно да се види од неговите средби со европските политичари, премиерот Мицкоски е соочен со јасен и дециден заеднички став на ЕУ: Никој не ве попречува да ги продолжите преговорите и да ги спроведувате реформите за што ќе ја добиете нашата финансиска и стручна помош. Спроведените реформи се најсилната позиција и гаранција за членство во ЕУ. Толку и ништо повеќе. Тој консензус за исполнување на условите за членство во ЕУ во Македонија е постигнат, се разбира ако се приклучат на тоа ВМРО ДПМНЕ и неговите коалициски партнери во поделба на власта кои само декларативно се изјаснуваат дека најзначајниот државен интерес останува членството во ЕУ. Ама во првите пет месеци во таа насока не мрдна со прст. Напротив, ги влошија односите и со соседите и со ЕУ и што е најлошо и внатре во земјата. Активностите за одземање на стекнати права е најголемата опасност со кои ќе се соочува Македонија во блиска иднина. Распадот на Југославија почна со одземање на стекнати демократски права. (Линк до текстот во Дојче веле овде) Поврзани содржини Каде исчезна десниот центар? 15/11/2024 14:11 Шокот од Трамп е вина на демократите 13/11/2024 15:11 Македонија ќе биде ол рајт 12/11/2024 15:11 Трамп е казната за американските гревови 10/11/2024 10:11 Позлатено или златно доба 09/11/2024 14:11 Крајот на Pax Americana 08/11/2024 14:11 Трамп ја победи Америка 06/11/2024 13:11 Ако кивне Америка… 05/11/2024 11:11 Најчитани Откажан концертот на Бисера и Васил Хаџиманов Трио во Филхармонија 13/11/2024 14:10 Почина Миодраг Костиќ, кралот на шеќерот и сопственик на една од најголемите бизнис империи во регионот 13/11/2024 10:20 Селин Анил Октај, директорка на „Дајмонд мол“: Новите брендови и уникатните содржини ќе бидат вистинско освежување на пазарот 14/11/2024 11:09 Од Тарик Филиповиќ до Сашко Коцев: Татковството не е должност туку љубов 13/11/2024 10:32 Вучиќ сака да биде мирен 12 години, Рама прави компанија со Емиратите, Мицкоски најавува планови 13/11/2024 14:14 „Гаспром“ не сака да го плати долгот и ќе ја запре испораката за гас за Австрија 15/11/2024 22:42...

До јануари ќе се заврши експропријацијата за изградбата на коридорите, најави Николоски...

Политичко харакири Дубаи виа Муртино...

Сојузниците на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп во понеделникот остро ја критикуваа одлуката на претседателот во заминување Џо Бајден да ѝ дозволи на Украина да користи американски ракети со долг дострел за напад на територијата на Русија, обвинувајќи го за сериозна ескалација на војната Бајден, кому му преостануваат уште два месеца од мандатот, значително ја промени политиката на земјата попуштајќи пред долгогодишното барање на Украина, која речиси три години се бори против руската инвазија. Новата политика и ветувањето на Бајден за забрзување на воената помош за Украина доаѓаат додека САД се подготвуваат Трамп да ја преземе функцијата во јануари, при што тој ја доведува во прашање американската помош за Киев за продолжување на војната. Трамп повеќепати ветуваше дека брзо ќе стави крај на војната, но не кажа како ќе го направи тоа. Додека руските едници забрзано напредуваат на фронтот во, како што се чини, кончената решеноста на Москва да ги потисне што подлабоко на украинска територија трупите на Киев, и сѐ повеќе се зборува за преговори, Украина стравува од неповолна позиција во случај на мировни преговори. Москва предупреди дека ќе обезбеди „соодветен“ одговор доколку навистина се користат американски ракети на руска терторија затоа што за нивно користење неипходна е логистика и кадар кои Украина ги нема а што значи дека со таквите системи ќе оперира воен кадар на западните земји, а тимот на Трамп го обвини Бајден за ескалација на војната од политички причини. На дневниот брифинг, портпаролот на американскиот Стејт департмент, Метју Милер ја обвини Русија за ескалација бидејќи прифатила распоредување на севернокорејски трупи за борба против украинските сили. Меѓутоа, повторно не даде никакво доказ за тоа, а освен тоа – како што му порачаа на Западот од Москва и Пјонгјанг – евентуалното распоредување на севернокорејски војници на руска територија би било во согласност со меѓународното прави и билатералните договори. Милер истакна дека „Бајден, а не Трамп, сè уште е претседател на САД“. Сепак, потегот на Бајден ја комплицира ситуацијата за идната администрација на Трамп. Сосема нова војна „Тоа е уште едно скалило на скалата на ескалација и никој не знае каде оди ова“, изјави за Fox News, Мајк Волц, изборот на Трамп за советник за национална безбедност. „Никој не очекуваше дека Џо Бајден ќе ја ЕСКАЛИРА војната во Украина во периодот на транзиција. Ова е како да започнете цела нова војна“, напиша на социјална платформа X, Ричард Гренел, кој беше вршител на должноста директор на агенцијата за разузнавање (DNI) во првиот мандат на Трамп. „Сега сè е променето, сите претходни пресметки сега се ништовни. И сето тоа е заради политиката“, рече Гренел. Гренел во моментов нема позиција во претстојната администрација, но неговото име се појави во дискусиите за можен државен секретар пред Трамп конечно да одлучи да го избере сенаторот Марко Рубио. Доналд Трамп Јуниор уште во неделата вечерта која веста на The New York Times и Reuters за одлуката на Бајден – која инаку сѐ уште официјално не ја потврди во понеделникот на брифингот Стејт департментот, ниту Пентагон а самиот Бајден одби да ја потврди на директно новинарско прашање во Бразил, реагираше со критика пишувајќи на X: „Се чини дека воено-индустрискиот комплекс сака да се погрижи да започне Третата светска војна пред татко ми да добие шанса да создаде мир и да спаси животи“. Самиот новоизбран претседател не зборуваше јавно за промената на политиката на Бајден во однос на ракетите со долг дострел. „Тој е единствениот човек кој може да ги доведе двете страни на маса за да преговараат за мир и да работат на завршување на војната и запирање на убиствата“, рече портпаролот на Трамп, Стивен Чеунг. Илјада дена војна во Украина Пред враќањето на Трамп на власт, Бајден можеби се обидува да обезбеди поддршка за Украина. Како што војната навлегува во својот 1.000-ти ден, украинскиот министер за надворешни работи Андриј Сибига во вторник ќе го посети американскиот Конгрес за да се обиде да добие дополнителна поддршка. Трамп, кој ја презема должноста на 20-ти јануари, рече дека би можел да ја заврши војната „во рок од 24 часа“ и ја доведе во прашање повеќе од 60 милијарди долари воена помош што САД и ја дадоа на Украина од избивањето на војната. „Како да ги доведеме двете страни на маса за да се стави крај на оваа војна? Што е рамковниот договор и кој седи на таа маса? Тоа се работи на кои јас и секако претседателот Трамп ќе работиме“, порача Волц. Набргу по неговата изборна победа над Камала Харис на 5-ти ноември, Трамп разговараше со украинскиот претседател Володимир Зеленски, кој го нарече разговорот „конструктивен“....

Без некаква посебна загриженост помина последната информација дека нивото на Охридско Езеро се приближува до минимумот, а сликите за повлечената вода и голото езерско дно се доживуваат како цикличен процес што ќе се обнови кога ќе дојдат дождовите и снеговите. Можеби и навистина е така, локалното население најдобро го знае тоа, но знае и дека ниту дождовите не се толку чести како некогаш, снегот на планините пократко се задржува, а температурите на воздухот стануваат сѐ повисоки. Тоа е одраз на климатските промени, кои сите почнуваме директно да ги чувствуваме, а до израз дојдоа особено летоска, кога во континуитет температурите речиси три месеца беа околу 40 Целзиусови степени, а не капна ниту капка дожд. И во една таква ситуација падна нивото на сите езера. Падна нивото на Дојранско Езеро бидејќи на претходната влада ѝ биле скапи сметките за струја и го исклучи хидросистемот „Ѓавато“ за уште еднаш да се потсети како изгледаше езерото пред 30 години, кога буквално беше толку повлечено, што повеќе личеше на мочуриште отколку на природно езеро познато по лековитите дејства на алгите и уникатниот начин на ловење риба со помош на птици. Истата судбина го погоди и Преспанско Езеро, кое досега загуби вода колку две дојрански езера. Никој не знае што се случува со езерото, ама по еден земјотрес во Албанија некаде во 1990-тите години езерото како да почна забрзано да се празни. Сега е тажно за гледање, водата што некогаш стигнуваше речиси до патот кај детското одморалиште во Претор, сега е повлечена можеби километар надолу. Го нема ниту бродот со кој се правеа туристички тури до островот Голем Град, попознат како Змискиот Остров. Додека се игнорираше агонијата на Преспанско Езеро, истата судбина почна да го погодува и Охридско Езеро бидејќи водотеците под Галичица полека секнуваат, па така и приливот на свежа вода во Охридско Езеро. Нивото опаѓа и сега, како што тргнала работата, ако не заврне наскоро, нуркачите од „Амфора“ ќе може да го чистат езерското дно и без нуркачка опрема. Тоа е реалната состојба, а вината, покрај климатските промени, лежи исклучиво во човечкиот фактор. Некој ќе рече дека ова се престроги зборови и дека човекот не е толку моќен да уништи три езера, но изгледа е моќен. Да почнеме со ред. Прво со Дојранско, како најмало. Во време кога Македонија изникна како независна држава, почнаа да исчезнуваат езерските води. Останаа само тиња и трски во недоглед и некаде на средината една поголема бара. На тоа се сведе Дојранско Езеро, на една голема бара. Рака на срце, за таквата состојба придонесе неодговорниот однос од страна на грчките земјоделци, кои користејќи го распадот на Југославија и сметајќи дека меѓудржавните договори за експлоатација на заедничките водни богатства повеќе не важат, безмилосно ја црпеа водата од езерото за наводнување на земјоделските површини. Или, просто кажано, душмански го празнеа езерото. Македонија како млада држава, заглавена од сите грчки блокади на секое поле, едноставно беше немоќна да ја спречи оваа еколошка катастрофа, но, сепак, покажа одговорен однос. Имено, македонската влада изгради хидросистем за дотур на свежа вода во езерото и го спаси во последен момент. И така беше до пред три-четири години, кога повторно една македонска влада се дрзна да го исклучи хидросистемот оти сметките за струја биле скапи, иако не чинеа ништо повеќе од една обична репрезентација на тогашните владини министри. Во меѓувреме несовесните граѓани успеаја да го упропастат дури и овој систем, приклучувајќи се диво на хидросистемот, за по повторното вклучување да се појават проблеми, кои, за среќа, брзо беа санирани. Сега Дојранско Езеро повторно се полни. Преспанско Езеро е посебна приказна. И таму Грција повторно ги вмеша прстите. Кај нема врнежи, кај водата некаде исчезнува, тие направија брана на местото каде што се поврзуваа Малото и Големото Преспанско Езеро и така го спречија природното дополнување на водата. Од друга страна, земјоделците од сите страни на границите удрија масовно да дупчат бунари за наводнување, да употребуваат пестициди и сите тие отрови преку подземните води и почвата завршија во Преспанско Езеро. Количеството на кислородот во водата се намалува, алгите масовно се шират и му се закануваат на живиот свет. Ако продолжи намалувањето на нивото на водата со ова темпо, за 50 години во Преспанскиот басен ќе останат два-три поголеми вира и едно големо поле. Тоа е судбината на ова македонско езеро. Сега истото тоа му се случува и на Охридско Езеро. Прво човекот го испонаполни со секаков отпад, гуми, бела техника, пластика и што ли уште не. Нееколошкиот езерски сообраќај, бродовите, скутерите дополнително ги загадуваат езерските води. И кога на сето тоа ќе се придодаде испуштањето на водата за производство на електрична енергија, тогаш е повеќе од јасно кој е виновникот за ваквите состојби. Значи климатските промени имаат огромно влијание, но проблем е човекот, кој не само што не прави ништо да ги подобри состојбите туку уште повеќе ги влошува со својата негрижа и негативно влијание. Затоа е потребен брз и институционален одговор како да се минимизираат последиците од климатските промени, а притоа човекот воопшто да не ги влошува состојбите. Потребно е со сите земји со кои Македонија ги дели езерата да се постигне заеднички договор за грижа, оти попусто едната страна се обидува нешто да спаси, ако другата продолжува да го уништува. Треба да се изработат студии, да се лоцираат сите подземни водни базени од кои може да се вади вода и да се пренасочува во езерата како што беше случајот со Дојранско Езеро. Земјоделството да се приспособи на еколошки средства што нема да им штетат на езерската флора и фауна. Климатските промени се реалност, но човекот е тука да се приспособува на новите состојби и да наоѓа решенија како ефикасно да се справи со нив. На прво место, негова мисија е да ја спаси природата оти таа единствено може да влијае врз промената на климата тука, во Македонија, но и на целата планета. Затоа, наместо да ги затвораме очите и да објавуваме фотографии по социјалните мрежи со коментари колку е загрижувачка ситуацијата, потребна е акција од секој поединец. Секој може да смени нешто, сега и веднаш, оти утре ќе биде веќе доцна....

Аљоша Симјановски Длабока поделеност меѓу граѓанството, јавните личности, новинарите, академската и дипломатската фела. Разногласие доведено до степен на усвитеност, нетолерантност и лична нетрпеливост. Во медиумите и на социјалните мрежи редици тешки зборови, иронија, сарказам, фрустрираност, навреди, омраза, зла крв. Такви се размислувањата на многумина, на тема нивото и амбиентот во македонскиот дел од реалноста и пошироко во дијаспората. Што се однесува на спротивставените мислења и толкувања, па и остриот вокабулар кај политичарите, тоа, според теоријата и праксата, било и е легитимен дел од политичката борба и дејства. Но многумина поблиски и подалечни се загрижени за поделбите по однос на разните мислења, кај обичните луѓе, при што размислувањата и толкувања се земаат како голем грев, исклучивост, лоши намери. Или плурализмот е тој што многумина од нив ги дочека неподготвени, политички полуписмени, но и до невкус, гротеска и безобразие (не сите се разбира) – гласни, готови да спорат, оценуваат, валоризираат и врескаат. Политиката ги раскара луѓето, мислење што често може да се чуе и кое се востанови како резиме. Според мислењето на социолозите експерти, во прашање е неискуството во практикувањето на демократијата, што по повеќедецениско едноумие, кај генерации се востанови како ментален код, па стварноста и во денешните нови плурални услови продолжува да се третира и доживува акламативно, консензуално, еднонасочно. За почеток да се потсетиме и да подвлечеме нешто што е видливо со голо око, а тоа е факот дека сме мала и политички релативно неискусна средина во која, како и секаде во белиот свет, легитимно е правото на граѓаните да имаат различни, вакви или онакви, свои политички уверувања и толкувања. Но факт е и дека уверувањата и толкувањата многу често се изградени како цврст бедем, севкупен и непомирлив поглед на светот. Корените на таквиот зацементиран, недијалектички пристап, зачинет со традиционалниот медитерански инает и сеирџиски менталитет, и ете ти разномислие, разногласие, делби, поделби, разделби. Во тоа може да се увериме на секој чекор, при секоја средба, разговор со познати, непознати, со високи академски нивоа и со обичниот свет. Нашиот човек едноставно не трпи неистомисленици, а камоли авторитети. Константа, нешто како Земјината тежа, против која е залудно да се војува. Постои само едно и тоа е секогаш нашето мислење и уверување, но и крајна нетолерантност кон неистомислениците. Во другите сфери, особено оние политичките, тие речиси и не постојат, тоа е темна зона во која секогаш се проектираат некакви задни намери, некакви лични интереси, анимозитети, политички скриени игри. Како и на кој начин да се полемизира со луѓе што не ги прифаќаат и практикуваат елементарните постулати на демократијата. Наместо елементарно ниво на политичка култура и етички норми, гнасна, невкусна, безобѕирна битка, каде што величината на влогот и личниот интерес ги трасираат моралниот еквилибриум и отсуството на духовност. Да се битисува и опстојува со архитриковите од типот дивиде ет импреа, тоа е движечкиот пост скриптум што се исчитува под чадот на бомбите, континуираните немири, политикантството, перформансите… Но, треба да се има ѓаволска храброст и трпеливост за да може човек секојдневно да се соочува со дузина преоблечени демократи, лицемери и трагикомични „первертити, жртви на сопствените контрадикции, кои најпрво убаво поживеаја во епохата на демократскиот социјализам, а сега одработуваат и бараат засолниште во резидуи на политиките на кои им должат безмалку сѐ – кариера, пари, привилегии, удобен и возбудлив живот. Следствено и прашањето кој тип на единство му е потребен на современиот човек (/Македонецот), кој според тврдењата на „постмодерните политики и социолошки социолози“ е на ниско цивилизациско ниво и спаѓа меѓу простите народи, кои по правило се единствени и компактни и сите се некако ѓутуре нискообразовани и недоволно еманципирани и слепи да ги одберат вистинскиот пат и вредност, за да уживаат во и од плурализмот на идеите, но „во право се и кога го грешат и го одбираат погрешниот пат“. За некои од тие недобронамерни искривоколчени погледи, Македонија е и останува вид коминтерновска екстериторијална преобразба, составена од неодамна измислени случувања, митови, историски факти, украдени приказни, епски пеења, херои, востанија. Во секоја погодна пригода се подметнува митот за македонското неединство, што е бреме во потсвеста на секој Македонец уште од времето пред и по илинденската епопеја, историско наследство, кое, за жал, и денес се подметнува и рефлектира во практиките и менталниот код нa Македонецот Но длабоко се лажат оние што граѓаните ги прогласуваат за малоумни, некадарни, прости, без демократски капацитет и резон. На македонските граѓани со текот на времето, со приопштување и јакнење на информациските технологии сѐ помалку им се потребни „посредници“, саскачи, подбуцнувачи. Вистинската сила на младата македонска демократија е токму во зрелоста на граѓаните. Не треба да бидеме преголеми песимисти, па да си велиме дека сме слаби и може да нѐ изеде волкот. Не треба да бидеме ниту преголеми оптимисти и да очекуваме дека ѕвездите ќе се наредат така што сѐ ќе ни оди во прилог… но нема да се изедеме како што некои ни предвидуваат и посакуваат....

Најголемиот успех на премиерот Христијан Мицкоски и владата на ВМРО ДПМНЕ во изминатите пет месеци, по големата изборна победа и освојување на апсолутна власт, е инсталирањето на режим. Македонија длабоко загазува во нова ера на уривање на и онака малкуте макотрпно стекнати демократски придобивки од осамостојувањето на државата до денес. Многу бргу излезе на виделина „груевизмот“ во ново руво со добри изгледи да биде надмината страховладата на Никола Груевски. Затскриен зад примитивен популизам во наводна одбрана на националните интереси се демонтира македонското општество во еднопартиски диктат полош и од времето на „едноумие“. Вакво безумие откако паметам во Македонија немало последните 50 години. Веднаш по преземање на власта почна комплетната допартизација на државата. Кадровскиот „геноцид“ е извршен во речиси сите јавни институции на системот и државните компании. Веќе е во прилично напредната фаза девалвацијата на општествено економскиот поредок на државата. Поделбата на извршна, законодавна и судска власт постои само на хартија. Сѐ е во рацете на владата и на премиерот Мицкоски кој ги следи упатствата на авторитарните десничарски лидери. Се работи на уништување на опозицијата која жестоко се сатанизира, иако не претставува никаква пречка за донесување на одлуките и промените кои беа ветувани во предизборната кампања од победниците. Перфидниот притисок е типичен вмровски. Прво во четири очи се повикува на оставки, ако до тоа не дојде, се оди на компромитација, јавни закани, подметнувања и жигосувања. Покрај компаниите и фондовите кои не се во надлежност на владата на силен удар се изложени комплетниот правосуден систем, од најниските инстанци до Врховниот суд и до уставните судии, обвинителствата , апелационите судови, полицијата, армијата, разузнавачките служби, дипломатијата, здравството, образованието, институциите во областа на културата, администрацијата, спортот…. Кадровските промени се вршат брутално како да се работи за воен плен. Не се менуваат само вообичаените високи функционерски позиции кои припаѓаат на победниците на изборите, туку се оди многу подлабоко и пошироко со вмровизација до степен на најниските ешалони во институциите и во јавната администрација и со уцени и на локално ниво во малкуте општини кои не се под капата на ВМРО ДПМНЕ. Дополнително стравот ги расцвета сончогледите на прагот на зимата со што се воспоставува апсолутна власт во сите сфери. Во Македонија нема законска заштита, или прецизна одредница кои сѐ функционери се менуваат по изборите. Во демократските општества покрај Собранието, владата, претседателот на државата, владините кабинети, министрите, нивните заменици и помошници министри, мал дел од високата администрација, точно е одредено уште кој ги пакува куферите и се враќа на претходното работно место. Никој не ги менува долгогодишните докажани кадри кои професионално ги извршуваат своите работни обврски. Тоа ја обезбедува стабилноста на системот. Тука Мицкоски не запре. На авторитарниот систем кој е веќе воспоставен со промена на преку илјада луѓе тоа не му е доволно. Последниот удар е врз акционерските друштва, па и врз целосно приватните компании кои не се „кооперативни“ според очекувањата на власта. Тие не можат да добијат ни денар од државниот буџет, односно ангажман од државата, или тендер без оглед дали ги исполнуваат условите. Невиден притисок врз банките Деновиве сме соочени со невиден притисок врз банките – владата да го регулира нивното работење и условите за давање кредити иако тоа не ѝ е во надлежност. Премиерот Мицкоски не се симнува од екраните и од социјалните мрежи делејќи популистички лекции што тој очекува да направат, како што вели општествено одговорните банки за да ја преземат и споделат одговорноста за стотици милиони евра кредит од Унгарија. Ретки се случаите на стручни луѓе и медиуми кои предупредуваат на штетите од ваков упад во банките. За одбележување е јавниот настап на поранешниот министер за финансии Никола Поповски кој излезе со храбар и дециден став дека станува збор за опасен преседан. Поповски во телевизиско интервју јавно ќе каже: „Од ова што се случува и што го гледаме во последниве 7-8 дена, мислам дека сме сведоци на еден невиден политички притисок врз банките во Македонија да го прилагодат нивното пазарно работење по барање на политиката, на владата. Регулацијата на работењето на банките не е во владина надлежност и дека токму актуелните случувања се еклатантен пример зошто не треба да бидат таму…. Нема евтин кредит. Не се во прашање каматите, во прашање е милијардата што се повлекува. Таа ќе треба да се врати, плус каматите. Од каде ќе ја вратиме милијардата е прашањето? Била евтина? Па и бесплатно да ви ја дадат, 250 милиони одат во општините. Ги слушате ли вие овие владини конференции што ги пренесуваат и општините кои конкурираат за тие 250 милиони преку свои проекти, зашто ги трошат? За тротоари, мегапарк, канализациски цевки, ќе поправаат покриви“, вели Поповски. Ако се потсетиме на поранешните предвремени парламентарни избори во времето на владеење на Никола Груевски кога пред секоја предизборна кампања следеше кредит од 250 милиони евра нештата ќе станат појасни. Разликата е во тоа што тоа беа кредити од финансиски институции, но без политички притисоци врз банките. Од тогаш задолжувањето стана успех на владите и удар врз стандардот на граѓаните кои ќе ги враќаат коруптивните предизборни кредити. Но овој пат се надминати сите законски ограничувања. Класична злоупотреба од позиција на власт. Кој ги попречува преговорите со ЕУ Уште една заблуда која владата и премиерот Мицкоски и партискиот врв на ВМРО ДПМНЕ ја лансира дење ноќе за замајување на јавноста. Тоа се преговорите и членството на Македонија во ЕУ. Пред домашната јавност претставата е дека храбро и достоинствено се бранат државните интереси.Во суштина станува збор за намерно одолговлекување да се влезе на отворената врата за продолжување на преговорите со ЕУ. За тоа единствен предуслов се уставните измени. Тоа да се постигне не се пречка ни Бугарија ни ЕУ, ниту опозицијата и домашните „предавници“. Најголемиот и единствен проблем е тоа што произлегува од продолжување на преговорите со ЕУ. Кажано со разбирливи зборови тоа е спроведување на реформите. Во Македонија постои силен отпор на центри на моќ за спроведување на сериозните и тешки реформи иако за нив постојано се зборува дека сме подготвени и сме во напредна фаза. Тоа е причината што се различни изјавите на премиерот за домашни потреби од она што го кажува пред европските политичари. Дома зборува за двосмерни улици во односите со ЕУ и со соседите и за достоинствено непопушатање пред притисоци. Според она што веќе може јасно да се види од неговите средби со европските политичари, премиерот Мицкоски е соочен со јасен и дециден заеднички став на ЕУ: Никој не ве попречува да ги продолжите преговорите и да ги спроведувате реформите за што ќе ја добиете нашата финансиска и стручна помош. Спроведените реформи се најсилната позиција и гаранција за членство во ЕУ. Толку и ништо повеќе. Тој консензус за исполнување на условите за членство во ЕУ во Македонија е постигнат, се разбира ако се приклучат на тоа ВМРО ДПМНЕ и неговите коалициони партнери во поделба на власта кои само декларативно се изјаснуваат дека најзначајниот државен интерес останува членството во ЕУ. Ама во првите пет месеци во таа насока не мрдна со прст. Напротив, ги влошија односите и со соседите и со ЕУ и што е најлошо и внатре во земјата. Активностите за одземање на стекнати права е најголемата опасност со кои ќе се соочува Македонија во блиска иднина. Распадот на Југославија почна со одземање на стекнати демократски права.(dw) Ерол Ризаов...

Фото: Пиксабеј Вработените секојдневно поминуваат по осум часа на работното место, месец по месец, година по година. Затоа на нивното ментално и физичко здравје значително влијае емоционалната клима што владее меѓу вработените, било во позитивна или негативна смисла. Иако различни настани во рамките на една компанија или организација се извор на емоционални реакции на вработените, тоа се краткорочни реакции, додека за подолготрајните – расположението на вработените, најважни се меѓучовечки односи што владеат во компанијата. Оптималните односи во компаниите и организациите се оние во кои вработените чувствуваат дека меѓусебно се почитуваат и ценат. Исто така, за добро расположение важно е секој вработен да чувствува дека неговата работа дава значителен придонес кон заедничките цели. Во тој случај луѓето се чувствуваат добро со својата работа, дури и кога мислат дека нивната плата може да биде поголема. Во таквите работни организации луѓето развиваат емотивна врска со другите вработени, така што тие имаат чувство на припадност кон групата, што ги мотивира да работат. На негативната емоционална клима значително влијаат меѓучовечките односи меѓу вработените што се на исто организациско „ниво“, но најмоќно влијание се оние односи што ги диктира претпоставениот или шефот, со оглед на формалниот авторитет што тој го има во одредена организација или компанија. Задачата на шефот е да управува со луѓе, одреден тим на луѓе во кој има поделени улоги што се насочени кон работната цел на конкретниот тим. Луѓето се многу различни, поинаку перципираат одредени ситуации и пораки, различни мотиви ги поттикнуваат, па менаџирањето со луѓето од позиција на самопочит и почит не е лесна задача. Интересно е што во компаниите често се станува шеф врз основа на способностите и резултатите што некој ги постигнал во улога на вработен. Врз основа на неговата работна компетентност, тој се унапредува во шеф, иако можеби нема развиено компетентност да води други вработени. Во тој случај таквата личност ја следи својата идеја за тоа како треба да се однесува шефот и како вработените да реагираат на тоа. Тоа е всушност претстава на авторитет што одредена личност ја усвоила од своето семејство и подоцна од искуствата во својот живот. Додека голем број претпоставени, шефови и директори ја вршат својата работа доволно добро, она што се нарекува „токсичен шеф“ се појавува и во теоријата на управувањето. Постојат голем број начини, од кои некои се отворени и директни, а некои се многу суптилни, на кои шефот може да ја расипе емоционалната клима во работната организација и да создаде непотребен стрес кај вработените, па затоа не можеме да ги опфатиме во овој текст. Токму овој непотребен стрес што трае со години на дневна основа е главната причина за негативните здравствени последици што ги имаат подредените. Така, на пример, една британска студија покажа дека негативното влијание на претпоставениот е главната причина за кардиоваскуларни проблеми на подредените. Ако, на пример, на шефот му е важно да се докажува пред претпоставените, додека мисли дека неговите подредени се неодговорни, тогаш тој ќе одбие да ја сподели одговорноста со нив и ќе се смета себеси за одговорен за резултатот на секој вработен. Од таквата поставка следува претераната контрола на секој вработен, таканаречениот „микроменаџмент“. Овој вид шеф не само што ќе им кажува на вработените што да прават туку ќе им дава детални инструкции за точниот начин на кој треба да го направат тоа, а потоа ќе ги контролира и самиот работен процес и неговиот резултат. Овој пристап ја задушува мотивацијата на вработените бидејќи ја отпишува нивната способност и креативност, па шефот често ќе биде незадоволен и разочаран. Ваквиот шеф ќе има впечаток дека само тој работи, а за тоа се виновни вработените, што само ќе ги потврди тие првични верувања за нив. Негова главна карактеристика е тоа што тој не ја гледа сопствената токсичност, поради што не се менува или не учи менаџерски вештини. Еден од сигналите дека некој е „токсичен шеф“ е значително поголем процент на боледување во споредба со други слични оддели или компании. Друг важен сигнал е високиот обрт на вработените. Кога вработените ќе сфатат дека шефот нема да се смени и дека со нив создава таков однос што им го нарушува психичкото и физичкото здравје, ги демотивира за работа, веднаш штом имаат можност, тие одат во друга компанија, мислејќи дека можеби ќе има подобра емоционална клима. Зоран Миливојевиќ...

Од денешен аспект не ми е чудно што распадот на бившата СФРЈ беше внатрешен проблем. Словенија и Хрватска, во рамките на Југославија, беа понапредни како републики. Набргу сфатија дека не можат до недоглед да бидат ментори или поддржувачи на рамноправните републики во таа сојузна држава, меѓу кои беше и нашата Македонија. Почитувани читатели, во денешнава колумна, посветена на стечајот на Еуростандард банка, ќе дадам свое лично видување за тоа каква држава сме, до кој степен на општествениот развој сме стигнале и каква ни е иднината. Човек кој што патува осознава, учи и прави споредба на својата земја со остаток од светот. Сакам и умеам да ги препознавам убавините и достигнувања на другите земји и култури, каде што се движам, споредувајќи ги со реалноста во нашата држава. Блиску 4,5 години пишувам секоја недела колумни врзани за стечајот на Еуростандард банка, барајќи начин да допрам до органите на прогонот кои што функционираат (треба да функционираат) во нашата држава. За жал, до ден денес и денешната Влада, слично како и претходната, молчи. Сѐ уште не се презема ништо за да се разреши овој случај, за кој сум убеден дека не е единствен во државата. Лајт мотив ми е дека надежта последна умира. Верував и сѐ уште сакам да верувам дека секоја ново избрана влада ќе отпочне со вистинска борба против организираниот криминал и корупција во нашата држава, кои што се прифаќаат како секојдневие на кое што се навикнуваме. Деновиве патував низ бившите ЈУ републики, Словенија, Хрватска и Србија. Пред неполн еден месец бев на патување во Црна Гора, патувајќи низ Косово и Албанија. Констатирав дека распадот на бившата СФРЈ беше внатрешен проблем, бидејќи Словенија и Хрватска, кои во тие услови беа понапредни републики, разбраа дека не можат до недоглед да бидат ментори или поддржувачи на рамноправните републики во сојузна држава, меѓу кои беше и нашата Македонија. Денес овие две земји се искачуваат на највисокото ниво во Европската Унија, по сите светски стандарди. Општествено, економски и културолошки одат напред. Патувајќи низ Косово и Албанија видов дека и овие две држави имаат невиден брз економски развој. Косово, кое што во светски рамки сѐ уште е непризната држава, има развиено многу силен и динамичен економски систем. Чувството, дека како држава со економски развој и животен стандард, нѐ надминаа сите наши соседни држави, е болно чувство. Во раните 90-ти години, по распадот на СФРЈ, бевме третирани од тогашната ЕУ како земја со најсилен економски и општествен развој, посилен од Бугарија, Албанија и Косово! Заклучокот е еден: тонеме со нашата самостојност. Граѓаните полека но сигурно ја губат вербата во опстојувањето на Македонија, барајќи место за живот и просперитет надвор од границите. Деновиве во Хрватска се случи скандал во кој беше разрешен Министерот за здравство, бидејќи истражните органи утврдиле дека примал мито. Целата јавност, вклучително и владата најостро реагираа, осудувајќи го разрешениот Министер за таков недоличен чин. Сведоци сме дека држава Хрватска го осуди и бившиот Премиер и Претседател Санадер, за извршен криминал. Овие два факти сведочат за оваа држава дека функционираат имплементирани закони со кои што на најригиден начин се казнуваат учесниците во криминалот и корупцијата. Вакво нешто во нашата Македонија се нема случено. Заклучокот е само еден: криминалот и корупцијата владеат во Македонија, подеднакво во сите државни и верски институции. Ја спомнав верата, бидејќи деновиве беше објавено на социјалните мрежи, дека две особи со криминално досие кои си ја купија слободата со украдените пари од државата, се големи донатори во православен христијански храм. Ова не е срам само за мене, ова е срам за целото наше општество. На крајот завршувам со мојата перцепција дека организираниот криминал и корупција се длабоко всадени во нашето секојдневие. Ова општествено зло нема ниту национална, ниту верска боја. Забошотувањето на индивидуалните и групни криминали само го развиваат национализмот во државата и ја поткопуваат нејзината нестабилност. Целта е очигледна, а таа е да се покријат трагите на организираниот криминал, корупција и нивните носители, и по цена на распадот на постоечката држава. На учесниците во организираниот криминал и корупција државотворноста не им е светост. Нема да мрднат ниту со прст доколку државата се распадне. Токму тука е мојата лична грижа бидејќи криминогените структури на бившите влади секојдневно ја бомбардираат јавноста со промовирање на национализмот. Мојата лична борба , околу стечајот на Еуростандард банка ќе продолжи. Стравувам дека нефункционалната држава, заробена од криминалот и корупција, не е во состојба да го реши не само мојот проблем, туку и проблемот на многу мои сограѓани. Ние, оштетените од државата, мораме да се бориме нашата држава да опстои. Само на таков начин ќе можеме да се избориме за правото и правдата да профункционираат. Во спротивно, правдата ќе биде избришана. Ќе останеме обесправени во хабитатот на криминалот. Трифун Костовски...

© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијатаСите етаблирани европски власти ИТААТ КОН ТАТНЕЖОТ НА ИСТОРИЈАТА - навестување на процес кој повеќе не може да се запреСНИ И КОШМАРИ: Грузија - енклава на Западот на Исток или трансверзала на руската моќ до Персија? ТРАГЕДИЈА во секој случај...

Средбата на владите на * Македонија и Косово отвора нова ера на заемната соработка! Во ноември Албанците направија историска револуција и така продолжува!“ – нагласува Амир Шабани, политички аналитичар од Македонија и магистер по меѓународни односи и дипломатија, во својата колумна со наслов „Средбата на владите на Р*М и Косово – една нова епоха!“, која ја објави весникот на албански јазик „Бота сот“ од Приштина. Натаму во колумната Шабани истакнува: Додека албанската опозиција од * Македонија испраќа писма со поплака во различни земји, други, кои го добија целосниот и чисто албанскиот легитимитет на албанскиот народ, со учеството во сегашната власт на * Македонија отвораат нова ера во создавањето политики, економски развој и енергетската и образовната соработка. Без сомнеж овој чекор го зголемува одличното искуство од регионалната соработка, материјализацијата на регионалните иницијативи, поддржани од ЕУ, како што е Берлинскиот процес, и посветеноста за забрзување на полноправното членство и синхронизација со законодавството на ЕУ како регион во целина. Економската соработка меѓу Косово и * Македонија, која расте, се очекува да се удвои во текот на 2025 година, да се материјализира соработката во енергетскиот сектор како одговор на енергетската криза, но и соработката во образовниот сектор што ќе го зголеми научниот и едукативно-образовниот квалитет на образованието преку размена на предавачи и студенти....

Толку многу се пишува за меѓународната политика, а сепак, никој не успеал да ја ги предвиди идните настани. Некој напишал дека сите претскажувања за настаните во светското општество на држави за наредните десет години биле погрешни. Убаво се сеќавам дека предвидувањата за тоа како ќе изгледа светот во дваесет и првиот век беа дека ќе остане онаков каков што беше – опасен ривалитет помеѓу две големи сили, Америка и СССР и нивните воени блокови НАТО и Врашавскиот пакт. Кога, спротивно на прогнозите, во 1989 падна Берлинскиот зид, симболот на поделениот свет, бевме затечени. „Епицентарот е во Москва“, напишав текст на барање на редакцијата на весникот „Нова Македонија“, наговестувајќи го веќе очигледното: дека заедно со зидот паѓа и Русија. Но, и тоа се чинеше толку неверојатно што редакцијата, за секој случај, додаде знак на прашлник на крајот од насловот. После распадот на биполарниот свет, следеше таканаречениот „униполарен момент“ во кој со светот доминираше една голема сила – Америка. Нашата држава стекна независност во тоа време на еуфорија за дефинитивната победеа на либералната демократија и „крајот на историјата“. Но да не заборавиме: тоа беше добар „момент“ за нас. Оние земји кои имаа среќа да ги водат политичари кои посакуваа демократска трансформација требаа само тоа да го изјават и да работат во таа насока за да ја добијат наклоноста на единствената светска сила. Така, поддршка добија како држави од Источна Европа кои сакаа и можеа да се трансформираат во демократии, како Полска, Чешка, Унгарија,заради минато искуство со демократија, на пример,така и оние како Македонија кои сакаа но не можеа бргу да се трансформираат во демократии заради своето автократско минато. Америка, од средбата со нивните политичари, ја доживеав како бенигно чудовиште за кое беше важно „сега“ и „утре“ согласно американските и европските правила на игра во меѓународните односи (демократска трансформација, пазарна економија, човекови права, непроменливост на границите, правна држава…). Не ја интересираше „вчера“ ниту дали тогаш сте биле комунисти или не. Три децении поминаа толку бргу. И кога помисливме дека американската ера ќе трае вечно, повторно изненадување. Некаде 35 години после падот на Берлинскиот зид, кога Русија го зазеде Крим во 2014, а во февруари 2022 ја нападна Украина, заврши и таа ера на неприкосновена американска власт во светската политика. Како се осмели Русија на ваков чекор? Со уцена со нуклеарна војна но и со економска издржливост на најстрашните економски санкции во историјата на човештвото. Демократскиот експеримент на Јелцин заврши во хаос. Путин, наследникот кој тој го именуваше, ја исправи на нозе еконoмијата на некогашната голема сила, не со демократски туку со традиционално руски автократски методи. Сè уште ми се свежи сликите од видеото на руски олигарси кои еден по еден одговараат на прозивката од идниот диктатор Путин и потпишуваат заклетва на верност. Тие што одбиваат тоа да го сторат, завршуваат во затвор, а некои биваат убиени. И кога Америка се оглуши на бројните предупредување на рускиот диктатор да не се проширува НАТО со Украина зашто тоа го сметаат за „егзистенцијална закана“, тој нареди инвазија на суверена европска држава. Во меѓувреме растеше уште една голема сила – Кина. Големите инвестиции во капитал и технологија на западните капиталисти од Америка и Европа, во осумдесеттите јурнаа во земјата заради евтината работна сила, но едновремено станаа акцелератор на кинеската економија. Растот на БНП на Кина стана два до три пати поголем од оној на Америка. Статистиката вели: 2,5 до 3 % е американскиот раст, 6 до 9 % кинескиот. Два до три пати поголем. Комбинацијата на приватната со државната сопственост и диктатура во политиката направи од Кина држава способна да ја предизвикаат американскаата моќ. Економската сила на Америка со 25 трилиони БНП, наспроти онаа на Кина 17.18 и на Русија со 1,5 трилиони јасно кажува кој е кој во светската економија. Не треба човек да е марксист за да разбере дека оваа економска сила лесно се трансформира во воена сила. Но фактот дека Кина има раст два до три пати поголем од оној на Америка, наведува многу истакнати научници на меѓународната политика до констатацијата дека новиот хегемон е Кина која набргу економски и воено ќе ја „претрка“ Америка.Тоа ќе биде само потврда на правилото дека во светската хиерархија на моќ, никој не е вечен: некогаш во шеснаесеттиот век тоа била Шпанија, осумнаесеттиот Англија, крајот на деветнаесетиот Америка… Какви ќе бидат нивните односи во светската политика денес? Во таа калкулација треба да се вметне и нивната нуклеарна моќ. Америка и Русија имаат по околу 6000 интерконтинентални балситички нуклеарни ракети, а Кина помеѓу 2,300 и 2,400. Ова страшно оружје произведува „рамнотежата на страв“. Страв од самоубиство, се разбира. Но, ако поединците вршат самоубиство зошто тоа би било невозможно од колективитети наречени држави, чии одлуки ги носат политичари? Доминантното мислење е дека до нуклеарен Армагедон нема да дојде, но опасноста од случајна ескалација во услови на разгорено воено жариште е секогаш можна. И тука не треба да се потпираме на доминантното мислење, туку треба да ги гасиме воените жаришта за повторно, и за последен пат, да не ни се случи да се соочиме со настани на кои нашите очи нема да веруваат – дека ни изгорела куќата,планетата Земја, и ние заедно со неа. Денко Малески...

Петар Поп-Арсов Реизборот на Доналд Трамп за нов американски претседател очекувано наиде на бројни реакции ширум светот. Тоа се реакции со исклучително широк спектар кои одат од силно спротивставување и негодување, па се до фанатична поддршка, зачинета со надреален ентузијазам. Тоа беше сосема очекувано сценарио имајќи ја на ум сѐ поголемата поделеност која што е присутна во светот по многу основи, независно од политичките граници со кои дефинирани државните ентитети. Тоа е поделба меѓу државите, но и внатре во државите. Поделба меѓу традиционалните противници и ривали, но и меѓу оние кои што се здружени во ист пакт, сојуз или унија. Тоа е поделба чија што специфика создава комплексна слика на светот во кој живееме. Слика која што е онолку тешка за разбирање од прва, како што се тешки делата на Пикасо и останатите великани на модерната уметност. Какво ќе биде влијанието на реизборот на Трамп на глобално ниво, особено во односите на САД со Русија, Кина, Блискиот исток и пошироко, се исклучително важни прашања?! Но, можеби најважното прашање во целава приказна е прашањето какви ќе бидат внатрешните односи со сојузниците од НАТО и пријателите од ЕУ?! Прашањата за внатрешните односи во потесното семејство или пошироката фамилија се основа за понатамошната и поширока социјална интеракција со останатиот свет. Така е според некои воспоставени норми на нашата цивилизација. Европската унија не се ни обиде да ја сокрие својата загриженост за импликациите од враќањето на Трамп, особено во поглед на тековната сложена и нестабилна економска состојба во светот. Исходот на американските избори креира сериозни предизвици за ЕУ ​​кои потенцијално ќе влијаат на нејзината економска стабилност, надворешната политика и безбедносната рамка на Унијата и соседските региони. Од тие причини е особено важно да се антиципираат, имаат во предвид и да се направи што е можно попрецизна анализа за политичките ефекти кои што ќе ги има реизборот на Трамп, но и за ефектите врз економијата на ЕУ, врз иднината на трансатлантскиот сојуз и врз динамиката на односите меѓу ЕУ и САД. Овие односи, економската стабилност и предвидливост се од исклучително значење за Македонија како дел од НАТО, како кандидат за членство во ЕУ и како економски, политички и безбедносно поврзана и зависна од сето ова заедно. Ваквите анализи не можат да се остават само на пишани текстови од повеќе автори во нивните колумни, текстови во кои ги изразуваат сопствените ставови и погледи. Тоа треба да бидат сеопфатни и повеќеслојни експертски анализи на различни македонски институции, кои секоја во својата област ќе реферира за резултатите и заклучоците и ќе предлага решенија. Фанатичната поддршка и разочарувањето од исходот на американските избори треба да им се препушти на поддржувачите, навивачите, хејтерите и на сите оние кои што наоѓаат хоби, задоволство или забава во следењето на светските политички токови. Со суштинските прашања и анализи кои што го таргетират сето она што се наоѓа на сцена, зад сцена, под сцена или она што е содржано во текстот и во неговите меѓуредови, треба да се занимаваат бројните експерти кои што земаат плата од буџетот или имаат допир со парите на македонските даночни обврзници. Така треба да биде ако сакаме правилно да се позиционираме. Ако не, да ги развееме знамињата, да навиваме на цел глас и да чекаме да заврши и оваа епизода во која ќе имаме само улога на набљудувач. Не дека би имале некоја поголема улога и доколку ги направиме сите потребни чекори како што треба, но барем во тој случај ќе фатиме место во првите редови за да можеме од поблиску да следиме и да имаме очен контакт со главните протагонисти. Односите меѓу ЕУ и САД Историски гледано, односите меѓу ЕУ и САД се карактеризираат со плодна децениска соработка и сојузништво проткаено со повремени меѓусебни триења. Нивните заеднички односи значително еволуирале од средината на 20 век па се до денес. Тоа е сосема нормално и разбирливо кога се работи за блиски партнери во повеќе области. Дури и денешниве „несогласувања во најава“ можат да се доживат како „нормални предизвици“ кои ги обликуваат нивните односи. Маршаловиот план за финансиска помош за обновување на уништените европски економии може да се дефинира како почетна одредница на американско-европската поствоена соработка. Со него беа поставени темелите за трајно економско партнерство меѓу САД и Европа со што беа поттикнати силни трансатлантски врски кои ќе траат за време на студената војна. Создавањето на НАТО пактот кое што следеше беше дизајнирано за да може Западот да се спротивстави на советското влијание и да ја осигура европската безбедност. Веднаш потоа е создадена Европската заедница за јаглен и челик со што беше означен почетокот на европската интеграција, која денес ја имаме во форма на Европската унија. САД постојано ги поддржуваше ваквите напори препознавајќи го фактот дека стабилна и обединета Европа ќе послужи како сигурен економски и политички сојузник. Ова се само основите на американско-европското партнерство кое низ текот на годините беше оплеменето со уште поцврсти врски. Ваквото партнерство и соработка гледано од страна се доживува како константа, како нешто вообичаено и како нешто кое што никогаш не може да биде доведено во прашање. Сепак, ова партнерство повремено беше ставано на тест. Токму таа историска димензија од односите на западните партнери треба да биде предмет на интерес во дадениов момент со цел да се направи што е можно попрецизна антиципација на случувањата кои што ќе следат во мандатот на Трамп. Историски гледано, едно од првите несогласувања меѓу западните партнери е прашањето околу контрибуциите кон НАТО, кое се појави кога САД повикаа на поголем европски придонес во алијансата. Такви несогласувања имаше и во првиот претстедателски мандат на Трамп кој постојано ги прозиваше европските сојузници да ја исполнат својата обврска кон НАТО со контрибуција од два проценти од националните буџети. Исто така, различната перспектива на гледање на меѓународните кризи кои се појавуваа во различни периоди, ги затегнуваа односите меѓу партнерите. Пример за тоа е Суетскиот криза од 1956 г., во која САД отворено се спротивстави на француско-британската интервенција во Египет. Виетнамската војна, која што се појави во седумдесеттите години, претставуваше уште една точка на несогласување при што повеќе европски лидери го критикуваа американското инволвирање во оваа војна. Американската инвазија на Ирак во 2003 г., исто така, предизвика поделби. Најголемите ЕУ членки, Франција и Германија се спротивставија на интервенцијата оспорувајќи ја нејзината легитимност и изразувајќи загриженоста за потенцијалните последици од ваквата војна. Енергетската криза од седумдесеттите години значително влијаеше на односите меѓу САД и сојузниците од Западна Европа. Оваа криза внесе нови сложености во нивната алијанса. Нивните разлики во пристапот кон политичките прашања поврзани со Блискиот исток, Израел и Арапскиот свет резултираа со економски последици, пред се во енергетската област и нафтата. Но, во исто време оваа криза и несогласувања послужија како двигател кој доведе до реевалуација на енергетските политики на двете страни на Атлантикот. Тоа беше поттик за САД и Европа да инвестираат во алтернативни извори на енергија кои ја подобрија енергетската ефикасност во обид да се намали зависноста од нафтата од Блискиот Исток. Оваа криза претставува класичен пример за тоа како партнерите од состојба на затегнати односите преоѓаат во повисока фаза на соработка и во исто време претставува потврда на тоа дека постои нагласена меѓузависност на нивните економии и потреба од координирани одговори на глобалните предизвици. Затоа, независно од политичките разлики (доколку тие навистина биле реални), економските врски меѓу САД и ЕУ континуирано се зајакнуваа во текот на целиот период. На пример, до средината на првата деценија на овој век, трансатлантската економија сочинуваше приближно 40% од глобалниот БДП и беше застапена со една третина од светските трговски текови. Тоа е доволен показател дека секоја семејна расправија на крајот од денот има за цел да го зголеми на семејниот буџет и да го подобри квалитетот на животот. Така беше во услови кога американско-европскиот сојуз имаше неприкосновена економско-политичка доминација во светот. Денес, во услови кога Кина економски ја руши западната империја, а Русија воено парира и влегува во состојба на иницијатива, секое несогласување и тензии меѓу западните партнери ќе ја нема истата комоција како од минатото за да може неповредено да излезе домашната кавга. Кина, Русија и БРИКС веќе претставуваат сериозна сила која домашната караница може да ја поттикне да отиде до степен на семејно насилство и посериозни раздвојувања. Од тие причини, со големо внимание треба да се гледа на новиот мандат на Доналд Трамп, кој ценето според првите показатели може да предизвика сериозни поместувања во одосите на западните партнери. На пример, неговите политика од првиот мандат, „Америка на прво место“, доведе до наметнување тарифи за европските стоки со што беа заострени економските односи. Сега е сосема очекуван стравот дека неговиот реизбор би можел повторно да ги разгори трговските несогласувања со што негативно ќе влијае на економиите во ЕУ. Во ЕУ постои сериозна загриженост поради унилатералниот пристап во надворешната политика на Трамп и неговиот скептицизам кон мултилатералните институции. Европа тешко ја заборава неговата идеја за американското напуштање на ООН. Неговиот реизбор кај некои од европските лидери се доживува како опасност за фрагметирање на светскиот поредок со што би се усложниле напорите за справување со глобалните предизвици како што се падемиите, тероризмот и економската нестабилност. Постои мислење дека вториот мандат на Трамп може да влијае на внатрешните политики на земјите членки на ЕУ, поконкретно во правец на охрабрување и поттикнување на разни националистички движења. Поддршката на Брегзит е дел од неговото портфолио. Ист е односот и кон неговата неподготвеност целосно да ја поддржи Украина против Русија за време на неговиот прв мандат. Овие факти во ЕУ се доживува како показател за тоа што може да се очекува од неговиот втор мандат. Веќе јасно е дека во ЕУ повторно очекуваат сериозни тензии „во семејството“, а како клучни области се наведуваат безбедноста, трговијата, климатски политики и геополитичка стабилност. ЕУ е загрижена за сѐ она што беше погоре наведено, како можен ефект од реизборот на Трамп. Можеби со право, можеби не?! Но, тоа што во времето на Бајден се отвори војна на континентот во која ЕУ беше длабоко инволвирана, тоа што земјите од ЕУ претрпеа сериозни економски удари, беа енергетски загрозени, кинеската економија буквално ги прегазува од ден во ден, воопшто не треба да претставува предмет на загриженост и страв, нели?! Однесувањето на европските лидери е многу нелогично и контрадикторно. Сепак тоа е нивна „семејна“ работа. На каков начин ќе излезат од семејната кавга во најава, останува да видиме! Но, не само да гледаме како неми набљудувачи, туку како активен државен субјект кој ги следи геополитичките токови и соодветно ќе се позиционира во интерес на државата и граѓаните. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Падот на едноумието и отпочнувањето на демократските процеси во нашата држава практично започнаа после осамостојувањето. Секако реликти на поранешниот репресивен систем постоеја и се провлекуваа и во годините по остварувањето на вековниот сон на нашите историски личности и легендите на ВМРО. Но, со тек на време тие остатоци од поранешниот социјалистички систем, (кога се знаеше како постоеше и влијанието на комунистикчата партија и кај дел од кадрите во универзитетите кои со леснотија си напредуваа), исчезнуваа како темна магла. Со тоа бев убеден дека исчезнаа и чистките, кои се правеа по налог на тајната полиција. Бев убеден дека исчезнаа и нарачаните случаи и ликвидации во координација на одредени центри. Ама, дека денес во месец ноември 2024 година, лично ќе слушнам како низ демократскиот етер се зборува за ЧИСТКИ во образованието наместо координација на РЕФОРМИ, не сум очекувал, ниту сум бил свесен дека можно е такво нешто. (Видеоинтервју на проф. Грчева: „Реформите во високото образование се болни и суштински решени сме да почнеме со ЧИСТЕЊЕ“ Слободен печат 15.11.2024) Драги читатели, Реформата на високото образование е сложен процес кој подразбира инклузија на бројни субјекти и фактори кои со чиста намера и со добра волја имаат за цел да помогнат да се подобрат состојбите во високото образование. Точно е дека за реформа на високото образование е потребна КООРДИНАЦИЈА на највисоко ниво. Затоа ја поздравувам одлуката на Министерството за образование и наука и почитуваниот премиер за подигнување на институционалниот дизајн за реформа на високото образование. За прв пат, Владата предводена од Премиерот Христијан Мицкоски, на дело со конкретни активности покажува интерес да се вложува во реформа на високото образование. Оваа реформа е двонасочна улица, кога ќе се тргне по реформскиот пат, ќе се сретнат и бројни други патници и помеѓу нив потребно е да има координација и усогласување на ставовите, дебати и хармонизација. Но, никако ЧИСТКИ како што промовираат поединци кои со тоа сакаат да му нанесат директна штета на овој значаен владин реформски процес. РЕФОРМАТА не значи ЧИСТКА! Тоа беше можно во едноумието каде и граделе поголем дел од својата кариера поединци и сега сметаат дека довербата која им е дадена може да значи и слобода да се пренесуваат пораки кои во превод би значеле – упад во високото образование! Сме гледале многу упади во минатото и видовме како завршија тие заканувачки процеси. Драги читатели, Што значи РЕФОРМА на високото образование во нашето општество? Секако дека тоа е процес кој има неколку аспекти: 1. Нормативен односно регулаторен аспект, кој подразбира анализа на целокупната законска и подзаконска регулатива за високото образование, детектирање проблематични и невралгични точки, елиминирање на точки од таа регулатива кои не може да се применат или кои не се во функција да се унапредуваат состојбите во високото образование; 2. Институционален аспект, кој подразбира освежување на регистарот на сите институции кои се вклучени во високото образование (универзитети, факултети, Државен просветен инспекторат (ДПИ), Агенцијата за квалитет во високото образование (АКВО) и нивните Одбори за акредитација и евалуација, Националниот совет за високо образование и технолошки развој и др.) и проценка на нивната функционалност, нивно дигитално поврзување и контрола и 3. Развојно-координативен аспект, кој треба на стратешко ниво да биде основата за менаџирање на состојбите и навистина нивно подобрување. Со овие компоненти, верувам дека нема да има потреба од ЧИСТКИ, затоа што сите оние на кои во главата им се врти овој збор може да наштетат на овој значаен владин процес. Тоа се реликти од минатото и треба да се надминат. Самата помисла на споменување на овој збор во суштина може да значи дека секоја активност на КООРДИНАТИВНОТО ТЕЛО може да биде обвинета за баш за реваншизам и пресметка, иако има и оправдување дека не се сака да се заплашуваат високообразовните институции. Но, штом веќе еднаш сте употребиле таква терминологија, никој не може да гарантира дека тоа е и ваша скриена цел да се пресметате заради други интереси. Сомневањето значи дека постоиш, затоа имам реална основа да се сомневам во оваа опасност и штета што може да ја предизвика. Драги читатели, Во времето на чистките во минатото се случуваа најтемните настани за кои историјата пишува. Затоа, наместо чистки, потребно е да се почне со анализа, препораки, редовни и вонредни надзори и сето тоа во контекст на владеењето на правото, а не на личната желба или анимозитет на поединци. Еве за почеток, предлагам да се провери дали по допрен глас (моја колумна) Државниот просветен инспекторат извршил вонреден инспекциски надзор за следните случаи (и да се поведе одговорност зошто не е постапено): 1. Универзитетот за информатички науки и технологии „Свети Апостол Павле“ – Охрид (УИНТ) има 5 (пет) факултети и согласно член 61 став 4 од Законот за високо образование (ЗВО) секој факултет треба да има по 10 редовно вработени наставници-професори, односно за сите 5 (пет) факултети, треба да има 50 наставници. На Универзитетот во Охрид има само 16 вработени наставници со наставно-научни звања, 1 (еден) асистент и 1 (еден) лектор за сите 5 (пет) факултети. Менаџментот (ректорот Иван Бимбилоски и Нинослав Марина) си се менуваат за ректори дванаесет години на овој т.н. универзитет и си имаат своја лична развојна стратегија. Пропаст на оваа „научна институција“. Образовен криминал. За сето ова запозната е министерката Весна Јаневска. Зошто молк? На потег се надлежните институции! 2. Втор пример: Иста или слична е состојбата и на Универзитетот „Мајка Тереза“ во Скопје. Има факултети со несоодветен наставен кадар, политички поставен, не е направена никаква ревизија, ниту од Одборот за акредитација ниту од Одборот за евалуација. 3. Трет пример: Иста е состојбата и на Универзитетот Тетово во Тетово (УТ)… Доволен показател се реакциите од страна на вработени професори на Универзитетот во Тетово (УТ), кои во писмена форма ме известуваат по однос на состојбите на овој универзитет. Тие го поставуваат прашањето: Во чија полза е оваа летаргија на нашиот народен универзитет? Немањето реализација на развојна стратегија на Универзитетот. А, тоа е од активностите на менаџментот (ректор, проректори, декани…) кои се занимаваат сами со себе и нивните семејни и клановски опкружувања… 4. Со кој наставен кадар располага Универзитетот ВИЗИОН во Гостивар и со каква леснотија ги добива акредитациите и бројните студиски програми? Се’ што имаат побарано за акредитација, за се имаат добиено решение (имаат дури и за медицинска област слично како и кај струшкиот универзитет на Мерко, но во ВИЗИОН никој не смее да ги провери овие факти). Ова е дно-дна што предизвикува револт. 5. Петти пример: Добиен допис на мејл со запознавање што се случувало на јавните високообразовни институции во Македонија, која била општа појава, па следува: „Ви пишувам писмо, до Вас, и до целокупната јавност за настан кој е поврзан со студирањето на спец. д-р Башким Шабани од Клиниката за урологија во Скопје. Станува збор за личност која има дипломирано на Медицинскии факултет при УКИМ-Скопје, и е доктор по медицина, специјалист на Клиниката за урологија и доктор на медицински науки. Значи, станува збор за личност која успешно ги завршил сите степени на студирање, од факултет, специјализација и докторат. Но, еве д-р Шабани Башким нема просек од додипломски студии на Медицински факултет во Скопје и тоа му е веројатно проблем за да биде избран за наставно-научно звање доцент и да стане професор! За да ја анулира таа спреченост, д-р Башким Шабани повторно се запишува на Медицински факултет во Штип и сега таму студира на начин на кој испитите со високите оценки му се признаени и си дополага само таму кај што има слаби оценки и го подобрува просекот. Но, токму тој упис е незаконски, бидејќи никаде не постои правна норма која дозволува дипломиран доктор на медицина пак да дипломира и пак да добие диплома за доктор на медицина. Тоа е срамно и недозволиво. Како е можно на еден државен универзитет во Македонија да се дозволи таков скандал? Која е таа правна служба или декан кој го одобрил тоа? Колку чини една ваква екскурзија? Верувам дека не сте слушнале за ваков случај! …Има информации дека на државните универзитети врие од нерегуларности… За настанатиот случај ми потврдија од правната служба на универзитетот во Штип. ПРЕПОРАКА: наместо ЧИСТКИ! Бидете креативни и иновативни, наспроти закани и гостувања на ТВ заради лична промоција. Имајте стратегија и убедете ја јавноста во исправноста на вашите одлуки и намери. Никогаш лошото не донело добро. Преку јакнење на високото образование, чувајте ја МАКЕДОНИЈА! Автор: Ѓорѓи Илиевски, Виш просветен инспектор во пензија за НетПрес...

Пишува: Свето Тоевски Крсте Мисирков е еден од најзначајните ликови во историјата на Македонското национално движење и веројатно е најзаслужен за македонското национално самоосознавање, за будењето на македонската национална свест. Тој е македонски национален мислител и втемелувач на филозофијата на македонизмот како филозофија на човековата слобода, крената на највисокото рамниште на хуманизмот. Мисирков не е единствениот, но е еден од најбележитите духовни воини за поставувањето, дефинирањето и интегралното решавање на Македонското прашање во двете негови компоненти: национално-политичката и јазичната компонента. Тој е роден на денешен ден, на 18 ноември 1874 година во селото Постол, во Ениџе Вардарско, во Егејскиот дел на Македонија, во денешна Грција. Оваа 150-та годишнина од раѓањето на Мисирков како еден од основоположниците на автентичниот македонизам е извонредна пригода за ново навраќање на врутоците на неговата генијална мисла како набележување на патоказите на претстојниот развој на македонската држава и македонската нација. Од неизмерно значење за афирмацијата и одбраната на на македонската етничка засебност не само во Балканот, туку и во светски рамки, останува пораката на Крсте Мисирков, која е и своевиден негов аманет до секое идно македонско поколение: „Свеста и чувството дека сум Македонец треба да стојат повисоко од сè друго на светов. Македонецот не треба да се слева и да се обезличува живеејќи меѓу Бугари и Срби. Ние можеме да ја констатираме блискоста на српските, бугарските и македонските интереси, но сè треба да биде оценувано од македонско гледиште.“ (Крсте Петков Мисирков, статија „Самоопределувањето на Македонците”, објавена во весникот “Мир” на 25 март 1925 година). Мисирков се надоврзува на сета онаа блескава плејада на македонски просветители, преродбеници и дејци за македонската кауза: Јордан Хаџиконстантинов-Џинот, Глигор Прличев, Димитрие Чуповски, Кирил Пејчиновиќ, браќата Миладинови, Ѓорѓија Пулевски.. . На сите нив творечки се надоврза Крсте Мисирков со своето дело како филолог- кодификатор на македонскиот јазик, етнограф, политиколог, историчар, македонист, како еден од основачите и претседател на Тајниот Македонско – Одрински Кружок и како еден од основачите на Македонското Научно литературно другарство. Значењето на книгата „За македонцките работи“ На 12 ноември 1902 година ова Другарство испраќа Меморандум до руската влада, во кој за прв пат го елаборира македонското прашање. Во Меморандумот Другарството повикува на отфрлање на сите странски противмакедонски пропаганди, на издигнување на македонскиот народен јазик на степен на литературен јазик, обновување на Охридската архиепископија, на признавање на Македонците на одделна словенска народност и здобивање статус на целосна автономија на Македонија во состав на Отоманската империја. Меморандумот на Македонското научно литературно другарство, е всушност, идеолошката платформа, врз која се темели книгата „За македонските работи“.Остварувањето на идејата за одделен македонски јазик е разработено во книгата „За македонцките работи“ (во Софија, 1903) од Крсте Мисирков. Оваа книга е политичка анализа на положбата на македонскиот народ и предлог-програма за македонското народноослободително движење. Истовремено, таа ја разоткрива асимилаторската политика на соседните земји насочена против македонскиот народ и против македонскиот јазичен, културен и етнички идентитет. Четири од петте поглавја, статии, објавени во оваа книга, се реферати, кои Мисирков ги читал на на состаноците на Другарството во Русија. Книгата „За македонцките работи“, иако е отпечатена во Софија во 1903 година, таа, всушност, била создадена во Русија како дел од научните и политичките активности на Мисирков во рамки на дејноста на Другарството. Во оваа своја книга Мисирков како исклучителен го издвојува јазикот, преку кој македонскиот народ може да се разграничи и да се доживее себеси како посебен етнички и јазичен ентитет. Мисирков прецизно ја согледува улогата на јазикот не само како средство за јазична комуникација, туку и како инструмент преку кој што се усвојува и се пренесува колективната меморија на народот и неговата културна традиција. За Мисирков јазикот на еден народ е негово богатство и наследство. „Да го сочува некој својот народен јазик и да го брани како светиња значи да се остане верен на духот на своите прадедовци и да се уважи се што тие имаат направено за своето потомство.“ – ќе каже Мисирков во „За македонците работи Денес кога најжестоките напади се вршат токму врз македонскиот јазик не само од Бугарија, туку и од Грција преку „Преспанскиот“ и „Бугарскиот договор“, од непроценливо значење е и следниов став на Мисирков: „Не случајно покорителите инсистираат покорените да се откажат од својот јазик, затоа да се откаже човек од својот народен јазик значи да се откаже и од својот народен дух“. А да се откаже од својот народен дух значи да се откаже и од својата етничка засебност, односно да се откаже и од самиот себе. Затоа македонската интелигенција посебно денес има уште поголема одговорност, но и национална должност да го разгори повторно огништето на македонизмот, да ги продолжи заложбите на Мисирков и на Македонското научно литературно другарство за целосна и бескомпромисна одбрана на македонскиот јазик, идентитет, култура и историја на македонскиот јазик од сите санстефански и преспански угрози. Мисирков уште пред 120 години јасно одговори дека Македонија може да претставува одделна етнографско-политичка единица Во четвртата статија од капиталната студија за македонизмот „За македонцките работи“ со наслов „Состауала, состауат и можит ли Македониіа да состауат от себе оддел’на етнографцка и политична іединица?“ Мисирков, покрај другото, пишува: „Ниiе македонците имаме своiа историiа и сме народ … имат во нашата историiа много самобитно и своiеобразно, као шчо iет да речиме самостоiната Охридцка архиепископиiа, со неiното работеiн’е на полето на народното просветуаiн’е. … готоо во сите времиiн’а се забележуат силно работеiн’е на народниiо дух на културно-историiцка осноа, резултата на коiа се iауват образуаiн’е на силна македонцка држаа од цар Самуил и богата народна литература. Продолжувам со цитатот: А ако Македониiа до сега со мали исклу’чеiн’а се iет развиiала оддел’но од Бугариiа и Србиiа, то она можит да чинит и за однапред, ушче поеке, шчо пропагандите: бугарцка и србцка употребуваат сите и дозволени и не дозволени стретства да искоренат во нашиiот народен жиот се самобитно, се чисто македонцко. Самосталното политично развиiаiн’е на Македониiа iет необходност, као нешчо, без коiе ниiе не ке располагаме со доста стретства да се бориме со пропагандите за сочувуаiн’е од ниф нашата национална самобитност.“ Значи, Мисирков уште пред 120 години кристално јасно одговори дека Македонија може да претставува одделна етнографско-политичка единица“, одделна независна држава. Илинденското востание не успеа да ја конституира таа „Македонска одделна етнографско-политичка единица“, но народнослободителната борба на македонскиот народ и Првото заседание на АСНОМ ги конституираа илинденско-асномските темели на македонската држава, за која се залагаше со своите теоретски поставки и Мисирков. Тој креираше социолингвистичка реалност, во чиј центар се наоѓаат македонската држава и државотворниот македонски народ. Но, оваа социолингвистичка реалност на Мисирков барем засега не постои. Неа ја урнаа двата акта, кои се нарекуваат „добрососедски договори“ – „Преспанскиот договор“ и „Бугарскиот договор“, или „Договорот со Бугарија“, кои почнаа да креираат нова, така наречена „северномакедонска социолингвистичка реалност“, во која не постојат македонска држава, македонски народ, македонски идентитет, македонска историја, македонски јазик. Овие два добрососедски договора целосно ги негираат, целосно ги поништуваат споменатите и сите други тези од „За македонцките работи“. Македонскиот народ бара час поскоро да се возобнови илинденско-асномската социолингвистичка реалност, во чиј центар ќе продолжат да опстојуваат тој како државотворен народ и македонската држава. Македонскиот народ бара возобновување на Република Македонија и тоа, според авторот на оваа колумна, ќе биде најдобро да се направи, покрај другото, со навраќање повторно и на етнографско-политичките поставки од „За македонцките работи“. Всушност, возобновувајќи ја македонската држава, Република Македонија, македонскиот народ ќе треба самиот тој да го напише колективно вториот дел на „За македонцките работи“ на Мисирков....

Ристо Никовски Веќе може да се оцени дека Владата ја враќа надежта. Отворени се многу фронтови и постигнати првични резултати, ама и очекувањата се огромни. Државата беше во голем хаос. Ништо не функционираше и насекаде имаше масовни злоупотреби и криминал. Катастрофа од општ карактер. Предизвици, меѓутоа, има премногу и приоритетите мора да се селектираат на многу внимателен начин. Борбата против криминалот и корупцијата е секако еден од врвните. Тоа е рак – раната на нашето општество и ако сакаме да успееме, треба под итно да се структурира систем за нивно елиминирање. Без радикално намалување на овие две зла, плус враќање на владеење на правото – нема побрз напредок. Еве и едно туѓо искуство. Владата на Словенија, пред да станат дел од ЕУ, своите седници ги започнувала со еден час посветен на членството. Надлежните реферирале што е направено, кои се проблемите и се донесувале задачи за сите. Со оглед дека нашето членство во ЕУ е, сепак, далечна иднина, оваа корисна практика ние можеме да ја спроведеме прво во борбата против криминалот и корупцијата. Во ист „пакет“ нека биде и владеењето на правото. Силен е впечатокот дека реформите така најбргу би напредувале. Борбата мора да започне на теренот, таму каде што царуваат криминалот и корупцијата. Расчистување со минатото тргна, ама најважно е спречување на раширената пракса. Реформата на правосудниот систем треба да оди паралелно. Тоа е суперструктурата каде ќе финализираат процедурите. Прво, мора да се одреди носител на целиот проект. Тоа мора да биде вицепремиер, кој ќе има најшироки овластувања. Препорачливо ќе биде да се формира и соодветен штаб. Второ, веднаш треба да се работи на стратегија, без која ќе се вртиме во маѓепсан круг. Таа секако и ќе се прилагодува. Третиот чекор треба да биде подготовка на список на сите институции каде се знае или се претпоставува дека има корупција. Тоа не е тешка задача. Сите знаеме кои се тие. Четврто, со решение/упатство на Владата, или на друг начин, сите тие институции ќе мора да формираат комисии за борба против корупцијата. Една на ниво на институцијата, а таму каде што ќе има оперативна потреба – и поткомисии. Петто, сите овие комисии ќе мора да поднесуваат месечни, тромесечни, шестмесечни и годишни извештаи за тоа што преземале, и што постигнале. Поткомисиите до централната во институцијата, а таа до државниот штаб. Ова може да изгледа комплицирано и бирократизирано, ама не мора да биде така. Во прашање е канцер кој не се лечи со политики или со убави зборови. Мора да се сече. Беше објавено дека во Катастарот имало преку 3.000 нерешени барања, а новиот директор ги намалил на 800. Ви тврдам дека се чекал рушвет бидејќи на сите им се брза! Штом ќе започне една ваква, масовна операција, следена со широк публицитет – веднаш ќе има позитивни резултати! Ќе има намалување на криминалот и корупцијата можеби и од неверојатни 50 проценти! На сите ќе им биде јасно дека анархијата – заврши. Секој ќе се замисли пред да прими, уште повеќе пред да побара рушвет, или да мести тендери. Во сите институции се знае и кој е корумпиран, и кој работи чесно. Најголемиот криминал е секако во тендерите. Според некои информации, на тој начин државата годишно троши повеќе од милијарда и половина евра. Ако само еден процент од тие пари се злоупотреби, тоа се веќе 15 милиони евра!? Сумата е сигурно повеќе пати повисока. Тендерите масовно се злоупотребуваат и затоа мора да се бара радикално решение. Дали тоа треба да биде на ниво на државата? Дали за сите потреби, вклучувајќи ги и општините, и јавните претпријатија, треба да има некој вид на централна државна комисија за тендери? Барем на привремена основа? Или, да ги има неколку, поделени според висината на средствата наменети за тендерот…? Прашања има премногу. Тешко е да се донесе квалификувана одлука. Треба да се консултираат домашни експерти и да се бараат странски искуства како да се спречи овој тежок криминал. Од сите наши ДКП во странство, со циркуларна телеграма, може да се побара да се интересираат кај надлежните во земјите на акредитација како тие го решаваат проблемот со корупција при тендерите? Тоа може да помогне. Проблемот е светски. Ако се оди на централно решение, може да се регрутира и поширока група од 100-тина експерти, од разни области, кои би добиле одредени лиценци за таа функција. Може да се ангажираат и пензионери – експерти!? Според видот или областа на тендерот, од нив би се формирала потребната комисија, плус претставник/ци од институцијата носител. Ова се гласни размислувања. Треба да се бараат што повеќе предлози. Ако има разни опции, надлежните ќе одбираат. Треба да се преземе се’ што е можно, за да се дојде до оптимално решение. Заради наместени и корумпирани тендери, и државата, ама и сите граѓани се длабоко оштетени. Мора да ни биде јасно дека директно земениот поткуп е најмалиот проблем. Вистинските последици се неквалитетно изградените објекти, со коишто потоа мораме да живееме. Ако се стави асфалт четири и пол сантиметри, место пет, патот нема долго да трае, и пак ќе возиме низ дупки! И ако договорениот квалитет на асфалтот, цементот… се намали за неколку проценти, пак сите сме жртви. Тоа редовно ни се случува и затоа нашите патишта се најлоши во регионот. Еве пример, близок за сите. Кога кај нас се обележуваат улиците, пешачките премини, патиштата… место квалитетна бела боја, се користи некаков сурогат којшто трае три, четири месеци. Во светот, одбележаното белее подолго од година дена. Затоа, нивните градови личат на урбани центри, а нашите на 19 век. Патиштата, пак, ни се небезбедни бидејќи нема средна линија, и на нив масовно се гине. Ќе да има рушвет, што мислите? Нечија ситна пара ни го уништува урбаниот живот, а патувањата ни ги загорчува! Страшно. Во сите случаи, ќарот на изведувачите е огромен а, заради малата корупција — којашто ја дале, подмитените не се осмелуваат да го контролира квалитетот на нивните изведби. Ете ти маѓепсан круг. Со цел да се обезбеди максимална чесност во работењето на централната тендерска комисија, ако се оди на такво решение, или на членовите на сите комисии, особено за тендерите од поголема вредност, би можело да им се контролираат комуникациите, врз основа на нивна согласност. Во Југославија, во Државниот секретаријат за надворешни работи (МНР), каде имавме пристап до строго доверливи документи, потпишувавме изјава дека сме согласни нашите комуникации (телефони, писма…) да бидат контролирани. Ова искуство може да се користи и при оваа акција. Досега, Јавното обвинителство (ЈО) не реагирало на извештаите на Државниот завод за ревизија, а во извештаите – едно чудо злоупотреби! Тоа мора да оди по автоматизам, инаку – чуму Државен завод за ревизија? Во општина Тетово, на пример, Теута Арифи имала десетици „вработени“ партиски војници и пријатели, коишто земале плата, а не оделе на работа! Некои работеле и во странство!? И никому ништо! Традиционално, државата не го реализира процентот од Буџетот наменет за инвестиции бидејќи главен проблем се токму тендерите. Заради корупцијата, тие се одолговлекуваат, компликуваат, измислуваат, одбегнуваат… и работите не одат. Се чини дека со радикален пристап, максимално ќе може да се зголеми и ефикасноста на власта и квалитетот на градбите. Ние сме на потег. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

„Нашиот правопис и правецот на нашиот литературен јазик ќе треба да биде во полна зависност од таа тенденција што ќе не раководи нас при нашата национална преродба. Каква може да биде таа тенденција се гледа од оваа книга. Но јас ќе си дозволам да повторам. Таа е: прво, Македонија да се неутрализира за Бугарија и Србија и да се оддалечи еднакво од двете држави, и второ, таа треба да се обедини врз јазична основа. Овие принципи ќе го раководат и правописот“, Крсте Петков Мисирков Буквата е знак во еден азбучен систем што се користи за негово пишување, притоа буквите сочинуваат фонеми, односно секоја буква е еден глас од говорниот јазик. Вакво писмо има и македонската азбука, која се состои од вкупно 31 кирилична буква, од кои три се својствени само за неа, а тоа се буквите ѓ, ќ и ѕ. Македонскиот јазик како особеност на Македонија и македонскиот народ има повеќевековна традиција и развој. Појавата и развојот на современата македонска азбука може да се датираат со појавата на глаголицата, како и со замената на глаголицата со кирилицата и усовршувањето на гласовно-графичкиот систем. До 10 век, македонскиот народен говор користел различни писма, а од 10 до 19 век македонскиот јазик и македонската редакција на старословенскиот јазик користел неколку азбуки, вклучувајќи и црковно македонско писмо (македонска варијанта на црковнословенскиот јазик). Македонската азбука ја доживува својата ренесанса во текот на 19 век кога многубројни македонски просветители ги промовираат особеностите на македонскиот говор и стандардизацијата на македонскиот правопис. Меѓу големиот број личности што се занимавале со правилата и стандардизацијата на македонскиот графички систем и на македонскиот правопис може да се одвојат Крсте Петков Мисирков, Ѓорѓија Пулевски, Кузман Шапкарев, Марко Цепенков, Константин Петковиќ, Партенија Зографски, Димитар Македонски, Спиро Гулапчев и многу други. Меѓутоа современата македонска азбука се темели на кириличната азбука на Крсте Петков Мисирков. Тој ја реформирал азбуката врз фонетски принцип, а новина во оваа азбука е тоа што се воведуваат нови графеми за македонските гласови. Оваа азбука ги содржи истите гласови како и денешната македонска азбука, со мали разлики во графемите, притоа треба да се нагласи дека Мисирков ја приспособил азбуката според македонскиот фонетски систем. Оваа реформа на азбуката е направена во 1902-1903 година и типичен пример за употреба на оваа азбука е книгата „За македонцките работи“, во која Мисирков вели: „Јазикот е средство со кое ние дознаваме што мисли, што чувствува и што сака нашиот собеседник. Во јазикот има одделни гласовни знакови или зборови за сите мисли, чувства и желби на еден човек, затоа јазикот на еден народ е негово духовно богатство и наследство во кое се заклучуваат отпечатени во гласовни знакови или зборови сите народни мисли, чувства и желби со коишто има живеано и живее еден народ и коишто се предаваат како нешто свето од едно поколение на друго. Да си го зачува некој својот народен јазик и да го брани како светиња, значи да му остане тој верен на духот на своите предедовци и да почитува сe што имаат тие направено за своето потомство. Да се откаже човек од својот народен јазик значи да се откаже тој и од народниот дух. Со тоа само се објаснуваат и желбите и усилбите на покорителите да ги направат покорените да се откажат од својот јазик и на негово место да го научат нивниот; исто така со тоа се објаснува упорството на покорените народи да си го зачуваат сето свое духовно народно наследство, а особено јазикот“. Исто така не смееме да заборавиме дека македонската азбука е официјално и единствено писмо на македонскиот јазик со службен статус на територијата на Република Македонија, од 5 мај 1945 година со решение на Народната влада на Федерална Република Македонија. До овој пасус нештата се јасни, но останува нејасно зошто голем број големи македонски компании и мали фирми не ја користат македонската азбука, па тука треба да се споменат и стотиците имиња на кафулиња и ресторани, но и многубројните натписи и реклами што не се напишани со македонска азбука. Неупотребата на македонската азбука може да се забележи и во други сегменти од секојдневниот живот, како што е кореспонденцијата на социјалните мрежи или мејловите кога се користи латиницата. Доколку повнимателно се посветиме на овој проблем, неизбежен е заклучокот дека Македонија како нација, држава и општество ги заборава зборовите на Мисирков дека народниот јазик е светиња. Некој може да нѐ запраша зошто македонскиот јазик и македонската азбука се светиња. Наједноставниот одговор гласи дека македонскиот јазик и македонската азбука, слично како и другите јазици и нивните азбуки, во својата најосновна форма ни помагаат да ги одржуваме семејните врски и пријателства, да споделуваме вести, како и да ги изразиме нашите чувства на вознемиреност, благодарност, надеж итн. Но употребата на македонскиот јазик и македонската азбука ни помагаат да го сплотиме македонскиот народ и сето македонско општество. Македонската азбука и јазик на најдиректен начин ги продлабочуваат врските помеѓу сите македонски граѓани без разлика на нивната етничка или религиозна припадност. Затоа Крсте Петков Мисирков вели: „Создавањето литературен јазик е духовна потреба кај нас, со која се мисли да им се стави крај на злоупотребите на пропагандите со нашите интереси и со која треба да се создаде свој литературен и научен центар за да се нема нужда од Белград и Софија. А таа тешка задача ќе се постигне само ако Македонецот од Северна Македонија му подаде рака на својот брат од Јужна Македонија и оној од Западна. Подадените раце ќе се прекрстат околу Прилеп-Битола“....

Службите веќе веројатно го имаат забележано тоа педантно, но еве и јавно да раскажам за моето прво учество на годишната конференција на познатиот дискусионен клуб „Валдаи“ од Русија, кој веќе 20 години се среќава во близината на Сочи, под прекрасните планински врвови на рускиот Кавказ. Лично, оваа година е за паметење по многу нешта. Првите (две) посети на Кина, а сега и на Русија, се секако некои од позначајните. Поради форматот на конференцијата, не можам да ви раскажувам за Русија на начин на кој тоа го направив за Кина. Собрани околу 130 учесници (професори, аналитичари, стратези, дипломати, бивши генерали, новинари – повеќето од странски земји, а помалку од Русија) од над 50 држави четири дена разговараа на панели, кои се одвиваа од 9.30 часот наутро буквално до 9.30 ч. навечер. Темите беа навидум различни, но поврзани и интересни, што во секој момент салата беше преполна: од вештачката интелигенција до екологијата, финансискиот систем, до војните и мирот. Неколкутемина што ги познавав од порано, а кои биле редовни гости на „Валдаи“, ми кажаа дека во времето кога пред 20 години била одржана првата ваква конференција, нештата се менувале најмногу во поглед на составот на гостите: всушност, доминирале ѕвездите на западната академска и јавна сцена, затоа што и Русија во тоа време сè уште вложувала напори и се надевала дека ќе биде прифатена како партнер во европската безбедносна заедница. Колку наивно сега звучи тоа уверување дека Западот ја победил својата русофобија, па дури и расна дискриминација во однос на сè што не е западно! Во сегашните променети околности, гостите доаѓаа од сите четири страни на светот. „Валдаи“, како и светот, стана(л) мултиполарен. Ако ве интересира кои од „нашите сојузници“ беа застапени, иако секој настапува во лично, а не државно име, покрај мене (која, ете, доаѓа од НАТО-држава), таму беа и колеги од Канада, Обединетото Кралство, Норвешка, Грција, Италија, Германија, Швајцарија. Иако ова беше моја прва покана од клубот, бев почестена со улога на спикер, и тоа на еден од „најжешките“ панели: за војната и мирот во Украина. Сесијата беше онаа последната, по вечерата. На миг дури и се запрашав дали по долгиот и напорен ден воопшто ќе има публика. Но, се излажав, бидејќи не само што беше апсолутно посетен, до последното столче, туку и траеше многу подолго од другите, поради огромниот наплив на прашања. Мои соговорници беа колеги од Турција, Кина, Русија, Ирска и од Молдавија. Можеби ќе звучи нескромно, но за бурната дискусија делумно бев заслужна и јас со својот мировен пристап и уверувањето дека насилството раѓа насилство, а ООН е втемелена врз принципот на „мир со мирни средства“. Најблиску до мене беше извонредниот професор Венг Вен, кој зборуваше низ призма на кинеската државна мировна филозофија. По барање на домаќините имав напишан текст, но инспирирана од целодневната дискусија одлучив да зборувам како што обично правам: слободно, без читање и само со нагласување на неколку поенти, кои ги бележев додека ги слушав другите. Накусо, влегов во дијалог (и) со луѓе што сметаа дека военото решение е единствено можно, а дека примирјето би ја зајакнало другата страна. Ја елаборирав јасно мојата теза дека конфликтот во Украина не беше неиспровоциран (како што тврди западниот наратив), дека зад него стоеја империјалистичките западни амбиции спакувани во тезата за ширење на НАТО, а и дека не започна во 2022 година, туку многу поодамна (дури и пред „обоената револуција“ од 2014 на Викторија Нуланд). Притоа, украинскиот конфликт има три нивоа: внатрешен конфликт, судир меѓу две соседни држави и, конечно, најзначајното и најопасното ниво е прокси-војната на Западот против Русија (со Кина во нејзината заднина). Ако сметате дека ова се бласфемични тези гледани низ призма на Западот, ќе ви кажам дека некои од нив не беа дочекани со аплауз ниту од домаќините. Познатиот Караганов ми одговори доста решително и луто и замина од салата, па не го ни слушна мојот одговор. Тој беше во духот на антивоените протести од Виетнамската војна: if war is the answer, then it’s a f***ing stupid question! (Ако војната е одговорот, тогаш прашањето е за***но глупаво). Доцна во вечерта се чинеше дека само јас и кинескиот колега стоевме цврсто на страната дека е итно потребно да престане крвопролевањето, да се најде начин за прекин на дотурање масло на огнот што се заканува да го проголта светот, дека воена победа ќе биде Пирова за сите и дека таквиот мир ќе продуцира само нови војни. Секако, очекувавме трети (неутрални) земји да се појават како посредници и да овозможат услови во кои би се разговарало за завршување на оваа војна, која однесе стотици илјади животи. Додека уште зборував и гледав околу себе, си помислив:„Е па, Билјано, нема да ти биде првпат, да те поканат – ама само еднаш и никогаш повеќе“! Чекав да видам што ќе донесе утрото, какви ќе бидат реакциите на учесниците. И се случи чудо: од тој момент до крајот ми приоѓаа луѓе од цел свет со честитки за одважноста, искреноста, човечноста и принципиелноста со која ги бранев позициите на мирот. Еден индиски дипломат ме утеши: ние не сме тука да задоволиме никого, туку да го зборуваме она што го мислиме. Домаќините покажаа поголемо ниво на демократичност и разбирање за инаквите ставови какво што нема денес да најдете на Западот, кој веќе ме има „канселирано“ (ставено на црна листа). Постар грчки учесник не пропушташе да ме поздрави топло и да ми каже: само вие зборувате за Газа, секоја ви чест. Дури и кога се зборуваше за соработка на цивилизациите, јас мислев дека додека тече крвта на палестинските деца ние не заслужуваме да се наречеме човечка цивилизација. Би ми била потребна посебна колумна да го опишам медиумски најатрактивниот дел: обраќањето на претседателот Путин (откако претходно ги видовме и чувме интелектуално фасцинантните Лавров и Захарова)! Пинки го виде Тито, а јас го видов и слушав Путин цели четири часа. Без трошка умор, деконцентрација или застој на мислата, не само што одржа говор што сега го проучуваат сите важни центри во светот туку и начинот на кој одговараше на прашањата од публиката зборуваат за еден извонредно интелигентен, луциден, елоквентен и промислен државник. Овој настан се одржа на ден откако ги анализиравме резултатите од изборите во САД. Во една пауза успеав на Јутјуб да го слушнам победничкиот говор на Трамп. Спореден со тој на Путин, сè што може да се заклучи е дека разликата е „леле, мајко!“. Со кого би преговарал Путин? Зеленски е марионета и никој не го есапи за повеќе од глумец и фасада на државноста на Украина. Дури ни Урсула и ЕУ не се партнер во евентуални преговори (на сметка на Шолц, Марија Захарова направи намерна шега велејќи дека му го заборавила името на германскиот канцелар што тукушто ја изгуби власта; во својот говор, Путин отворено кажа дека неговите експерти му велат дека во Брисел недостига ум, т.е. дека има празни глави). И сега го слушате Трамп, кој зборува како дете од 15 години, со прости и припрости реченици. И кој не е тој што (ќе) управува со земјата. Карикатурата за израелското лоби (и воено-индустрискиот комплекс), кое победило во сите сојузни држави, се покажа вистина, а не претерување. Во „Валдаи“ акцентот на анализата беше повеќе на факторите што доведоа до убедливата (а не тесна) победа на Трамп и неговото МАГА-движење, а помалку за тоа дали тој ќе го исполни ветувањето дека за еден ден ќе ја заврши војната во Украина (тоа веројатно сите го сметавме за нонсенс, но постоеше одредена надеж од која никој не сакаше да се откаже – дека можеби ќе дојде до повторно воспоставување на дипломатска комуникација меѓу Вашингтон и Москва). Путин беше одмерен во коментарите на оваа тема и куртоазно, иако имплицитно, му ја честиташе победата на американскиот колега. Радика Десаи ја кажа бруталната вистина: „Трамп не е добра вест за никого, дури и кога се радуваме што заминува Бајден“. И мојот став за лажниот избор меѓу Трамп и Харис веќе го напишав: изборот меѓу две зла, без оглед кое е поголемо, а кое помало, среде ваков критичен момент за судбината на човештвото е сепак – зло. САД остануваат империја на хаосот и живеат со соништата на семоќта на богот на војната Марс (или евентуално, застрашувањето на сите останати). Ако е и рано да се суди за политиките на Трамп (за кого верувам дека тој нема ни капацитет да формулира политика или стратегија освен профитот и егото), номинациите на личностите од неговиот кабинет веќе доволно зборува дека јастребите остануваат доминантни. Гулаби на мирот нема на хоризонтот. Наскоро и американскиот граѓанин, како и македонскиот, на само неколку месеци по изборите, ќе се преколнува што дозволил да биде излажан или ќе се залажува со она дека надежта последна умира. Признавам дека сега со уште поголема доза песимизам гледам на она што следува. Путин е во право кога вели дека би разговарал за мировен план, ама нема со кого. Некои ме прашаа која би била мотивацијата на Русија сега да прифати прекин на огнот (кога ѝ оди добро на фронтот). Мојот одговор беше БРИКС, кооперативниот мултиполарен систем што се темели на економска и технолошка соработка и развој, а за кој војната е пречка. Ако имаше заедничка нишка на поврзување меѓу учесниците на „Валдаи“, тоа беше потенцирањето на фактот дека новиот мултиполарен (или мултифоничен, како што го нарече Путин) поредок не е антизападен, туку е незападен. Најточниот израз е антихегемонски систем во кој од САД ќе очекува да се однесува како нормална држава, како една од многуте. За тоа е нужно соочување со фактите дека светот влезе во постамериканска ера, тој не е истиот што Трамп го напушти пред четири години. Но (божем) новиот кабинет на Трамп наликува на куќа од хорор-филм; како што стануваат познати имињата на клучните политички фигури и се отвораат биографиите, така станува јасно дека Трамп бил кандидат на мирот колку што тоа беше и Зеленски. Москва не им верува на циркузантите, а не им верува ни Пекинг, ниту никој нормален на светот. За жал, клучот за мирот во Украина, Газа, Судан, Конго итн. лежи во САД, но не на начин на кој обично се мисли. САД ќе мора да доживеат имплозија внатре во сопствените граници. Глобалното мнозинство ќе внимава на овие случувања, но мора да ја задржи сопствената прогресивна агенда....

Бојан Лазаревски Пожарите, кои непрекинато беснееја ова лето, не само што опустошија големи површини од шумите во Македонија туку, исто така, ги зголемија сомнежите околу можноста тие да се подметнувани, со што се наметнува темата за преземање решителни чекори за мерки што истовремено би помогнале за заштита на животната средина и за спречување на ваквата злоупотреба Уште едно лето помина каде што пожарите долго време беа главна тема, а потоа како и вообичаено се заборавија сѐ до идната година и новите пожари. Оваа година медиумските написи споменуваа алармантни бројки со регистрирани над 3.000 пожари во првите осум месеци од годината – во превод тоа значи дека пожарите имаат зафатено дури и повеќе од пет, односно шест проценти од територијата на Македонија. Ваквата ситуација честопати значеше и потреба за искористување на целосната опрема и човечки ресурси, со што покрај локалните противпожарни екипи се исцрпуваа и максималните национални капацитети за справување со пожарите, поради што земјата неколкупати бараше странска помош вклучувајќи го и ЕУ-механизмот за цивилна заштита за гаснење на пожарите. По гаснењето на пожарите, дел од противпожарните екипи, дел од дождот, јагленисаните остатоци остануваат да сведочат за оваа катастрофа, а во јавноста сѐ повеќе се алудира на тоа дека дел од нив се подметнати. Дури и денес, ако поминете крај некои од подрачјата што најмногу беа опфатени со пожари, како пожарот на Галичица, ќе забележите изгорени дрвја и уништена шума. Пожарите не само што зафатија огромни површини шуми ова лето, вклучувајќи и заштитени подрачја во националните паркови, туку несомнено ги нарушија и локалните екосистеми, загрозувајќи ја биолошката разновидност. Ваквата ситуација нагласува потреба за сеопфатни стратегии за управување со пожари и нивна превенција во иднина. Сомнежи за подметнати пожари Преку широката и брза распространетост на пожарите, во услови каде што изостануваат доволно објаснувања за нивното природно настанување, со право се јавува загриженоста за вмешаност на индивидуалци и групи. Причините за вакви подметнувања на пожарите се поврзуваат и со искористувањето на изгореното дрво, кое подоцна би се пласирало на пазарот. Ваквите сомнежи резултираат со сѐ повеќе повици за регулирање на пазарот за огревно дрво и за заштита на шумите во Македонија од понатамошна експлоатација. Истите тие не се само реакција на актуелната ситуација туку и дел од поширока загриженост за одржливото управување со природните ресурси и здравјето на екосистемите, но и за сузбивање на криминалот и корупцијата. Овие сомнежи се дополнително поттикнати од недостиг од јасни резултати од истрагите за причините за пожарите, а недоволниот капацитет за спроведување на законите и контролирање на теренот само го влошуваат овој проблем. Како последица, пожарите не само што нанесуваат огромни штети врз животната средина и заедниците туку и создаваат чувство на недоверба кон институциите и способноста на државата да ја заштити својата природна средина. Само една пресуда за една деценија! Иако веќе постои закон што го опфаќа предизвикувањето шумски пожар од големи размери, во последнава деценија е донесена само една таква пресуда, со што се доведува во прашање спроведувањето на законот. Напоредно со тоа, и покрај многубројните пожари изминативе три години, во периодот помеѓу 2022 и април 2024 година, никој не бил осуден за кривичното дело „предизвикување шумски пожар“, а непостоењето регистар на шуми само го отежнува докажувањето на потеклото на пожарите. Од пресудите за предизвикување општа опасност, пак, само дел од нив се однесувале на шумски пожари, со што се укажува на потребата од нов Кривичен законик, кој ќе ги прецизира законските одредби поврзани со шумските пожари и ќе воведе построги казни за сторителите. Сепак, само во август оваа година, напоредно со големиот број нови жаришта, веќе се отворени неколку истраги за предизвикување пожар, а постојат сомнежи дека и други од новонастанатите пожари всушност биле подметнати. Но во секој случај, изгледа дека сегашната законска регулатива не е доволна, и дека заедно со неказнивоста, постои недостиг од регулирање на вистинските причини за пожарите. Овој недостиг укажува на потребата за сеопфатен преглед на законските рамки, со цел да се идентификуваат и исправат слабостите во сегашниот систем. Па така, се наметнува темата за преземање нови решителни чекори и за итната потреба од законски реформи што дополнително би ги регулирале ваквите прашања. Неефективност на сегашните законски решенија Се чини дека мерките што беа преземани ова лето, како забраните за движење во шумите, кои требаше да резултираат со заштита од пожари, исто така не беа ефективни, поради очигледната ситуација што ја имавме со пожарите, но и поради сомнежите за предизвикувачи на пожари и на други начини, некои и непознати досега, како на пример преку огнени балони. Честопати терените каде што се случува потпалувањето на пожарите не се под контрола и надзор, а тоа придонесува за тешкотии при пронаоѓањето на сторителите. Токму затоа, покрај зголемување на казните, државата истовремено треба да ја зголеми контролата и да понуди и стимулативни награди за поединци што пријавуваат и активно учествуваат во зачувување на шумите и превенција од пожари. Со тоа би им се олеснило и на екипите што треба да ги идентификуваат потпалувачите, за што ова лето беа ангажирани и дронови. Во некои ситуации токму рестрикцијата на човечки пристап во шумите може да ја ограничи раната детекција на пожарите. Планинарите, камперите и други посетители се најчесто тие што први ги забележуваат пожарите и истите тие ги пријавуваат на надлежните за соодветна реакција пред нивно проширување. Преиспитувањето на забраната на движење во шумите како главна мерка на која би се повикувале и размислувањето за стимулативни награди за пријавување на потпалувачите би можело да доведе до позитивен ефект. Построги законски формулации За конкретните законски реформи во однос на регулирањето на пазарот за огревно дрво, може да се ориентираме на позитивни примери од земји што веќе имале слични проблеми со пожарите. Имено, медиумите периодов често го цитираа примерот на Шпанија, како земја што пред 15 години ја има забрането сечата на изгорено дрво што резултирало со 80 отсто намалување на пожарите. Напоредно, и кај нас е потребна широка јавна и институционална поддршка за носење слични законски измени со кои би се забранила сечата на изгореното дрво на одреден подолгорочен временски период, или целосно – продажбата на изгореното дрво на приватни субјекти, осигурувајќи го управувањето на државата со овие ресурси. На тој начин, намерното опожарување на шумите за сеча на истите тие ја губи својата смисла, а управувањето на државата со опожарените подрачја дополнително ја зацврстува ваквата теза. За тоа потребно ќе биде и дополнително вложување во државни капацитети и во форма на човечки капитал, но и преку современа опрема. И покрај тоа што со завршувањето на летото и смирување на состојбата со пожарите темата престана да се споменува, всушност токму сега е моментот да се креира стратегија и да се донесат нови законски решенија со цел идната година земјата подготвено да се справи со летните пожари. Потребно е и зголемување на висината на казните за оние што ќе бидат фатени како намерно подметнуваат шумски пожари, но и ново дефинирање на палењето пожари „од небрежност“, преку построга формулација на законот, земајќи ги предвид новите можни закани, но и пронаоѓање на сторителите и ефективна казнивост во пракса. Дополнително, потребно е инвестирање и за чуварите на шумите сѐ со цел да се гарантира спроведување на законот, со особено внимание и ангажираност за време на летниот период. Информирање и зголемување на јавната свест кај населението е исто така важен аспект. И додека како што поминува времето пожарите се веќе далеку од фокусот на настаните, не смее да се дозволи државата да чека до идното лето за да се размислува за решенија на оваа тема. Шумите претставуваат витален национален ресурс, а се директно загрозени од пожарите, за што е потребна стратегија за заштита и дејствување. Токму затоа, времето за дејствување треба да биде сега, а со секое одложување се ризикува да се уништат нови хектари шуми на кои им биле потребни децении за да израснат. Бојан Лазаревски „Рес публика“...

Се поинтересно станува како тоа еден универзитетски професор, и тоа од областа на hard science, а сега и во својство на Премиер, успешно жонглира со употребата на поимите: “мерит систем”, “компетентност”, “стручност”, “надпартиски”, “професионално”… А, за волја на вистината, зачестеноста во експлоатацијата на овие термини (изговорени се безброј пати) ми дава за право да поверувам дека би можел и повеќе од ова – маратонски да бруси. Но, за жал, денот трае само 24 часа па покрај неговите медиумски изјави, набилдани со популарни фрази, сепак, мора да слушнеме и по некоја временска прогноза. Фасцинирана сум, навистина, од самодовербата и начинот на кој ги раскажува овие мечти, и самиот како да верува во нив. Вергла ли вергла (мерит систем, правда, владеење на право, компетентност, професионалност); човек да помисли дека штотуку се разбудил од шестмесечна кома; и тоа не каква било кома, туку општонародна кома во која. Пола гледам, пола слушам, ништо не чувствувам, а можеби и не. Да не знае човек каде и кога се разбудил. Како да сме среде езотеричен сон наменет за некакви паранормални и транцедентни искуства. Или, како да сме во некоја митолошка приказна: Пештера на Киклопи… А , во неа на некои им се прогледува низ прстите, а за другите слепи сме. Едното окце, на челото, некогаш гледа бистро , друг пат блурирано. Настрана фантазијата, секој би рекол. Но, извинете, немам други паралели, кога вака сум предизвикана овие појавности, затоа што Премиерот, се однесува малце чудно… Говори, како да е сеуште во опозиција, и ја критикува актуелната “опозиција”, како да е таа сè уште власт. Се чини, како да не разбира дека сега улогите се променети, а со тоа драстично се променети и одговорностите – поименично, по должност и по однос на надлежност, впрочем. Лично, претходно, сметав дека ваквото однесување беше одраз на некој пролонгиран флеш бек после изборите, и дека барем до 100-те дена ќе заврши со тоа, но, напротив, обратното се случи; се инсистира на оваа тактика. Упорно се сее заблуда дека власта не е власт… И за други слични парадокси и амбивалетни искази, испразнети од значење, сведочиме често, а особено кога Премерот ќе каже : “никогаш”; “час поскоро”; ” со искуство е” ,” професионализам”. Секојпат , имено, излага, тотално обратно. Како да има некој свој субјетивен внатрешен живот на специфична антонимија; која само он си ја користи и ја разбира: “никогаш” (Северна) значи “засекогаш” или се изобличува во : ” тоа е факт/реалност/ уставот мора да се почитува”. Кога кажува “час поскоро” , веројатно мисли на нешто “долго како вечноста” , а кога ќе каже “да му дадеме време на времето” – мислам дека му значи, “никогаш”. Уживам да го слушам кога зборува за професионализам, компетенција, мерит систем, но, сепак, човекот изгледа мисли на “лојалните кадри”. Не знам како се именува оваа појавност врзана за вакви субјективни антонимии… Можеби, лицемерие, демагогија или нешто слично. Не е ни важно. Го видов она писание, што е насловено Лична Биографија на популарната членката на УО на АЕК. Зарем е можно, еден магистер, човек со научно звање; за позицијата што конкурира, а за која има пропишано јасни законски услови, од аспект на спецична КОМПЕТЕНТНОСТ, да биде наведено дека знае интернет и ворд ? ! Па извинете, ама ако е ова мерит системот за кој се залагавте, изгледа дека имаме проблем со базичното разбирање на некои термини и нивнa бестијалнa злоупотреба. И, таман се понадевав дека, после онаа противзаконска и фалсификаторска катастрофа со назначување на директорот на АНБ, ќе се прогледа, и ќе се ретерира од едноочното и едноумното согледување на работите, еве сега уште еден нов бисер; best case example за “мерит” системот. Мили мои, да живеевме во митолошкиот свет, сигурно тоа ќе беше некоја Пештера на Киклопите. Немам други асоцијации за овие настраности, сем вакви, митолошки и нестварни. Ана Чупеска...

Дали Доналд Трамп ќе ја уништи американската демократија? Триумфот на Трамп се заканува на веќе уништената демократија. Дали Трамп ја оштети американската демократија? Демократијата излезе од колосек: Триумфот на Трамп сигнализира мрачна нова ера. Демократија без Америка? Ова се само дел од насловите по победата на Трамп на американските претседателски избори оваа есен. Самопрогласените неолиберални чувари на демократијата сериозно се загрижени дали Соединетите Држави ќе останат либерална демократија или нивните институции постепено ќе се еродираат до непрепознатливост? И, секако, однапред знаат дека вториот мандат на Трамп ќе ја стави американската демократија на сериозен тест. До неодамна мислев, барем така ме учеа, дека демократијата е систем во кој граѓаните колективно одлучуваат од кого и, до одреден степен, како ќе управуваат. Оваа карактеристика е дефинитивна: режимот е демократски ако и само ако луѓето се слободни да избираат, вклучително и да отстрануваат влади. Одеднаш гледам дека волјата на граѓаните е важна се’ додека не се коси со неолибералниот концепт на однапред „октроираните“ демократски лидери. Спротивно, гласачите избираат авторитарни лидери од инструментални причини, а со нив го добиваат багажот на одмазда, заплашување и страст за моќ што ги придружува политичките ветувања на нивните кандидати. Неолибералите не се никако за моќ – тие се секогаш за народот. Секако, во нивната первертирана реалност. Ќе поминат месеци пред да завршат постизборните аутопсии, но првичните знаци укажуваат на успехот на Трамп во создавањето коалиција на незадоволни луѓе кои сакаат едноставно да ги исфрлат неолибералните чувари на демократијата од самата демократија. Трамп ја поништи идејата на неолибералите дека тој е закана за демократијата. Очигледно дека неолиберализмот не е така лесно да го поразиш, иако се повеќе трпи удари во Европа и последниот во САД. Неолиберализмот во својот развој претрпе сериозни трансформации, што денес го прават особено опасен за демократијата. Токму оваа закана за демократијата е клучот за разбирање на издржливоста на неолиберализмот: неговиот капацитет да издржи кризи и ривалски системи не е толку последица на трајната привлечност на слободните пазари и економската конкуренција. Наместо тоа, неолиберализмот преживеа со менување на самите основи на нашите демократски институции и организации. Ова вклучува зголемување на моќта на извршната власт за заобиколување на повеќе репрезентативни парламенти, институционализирање на неизбраните играчи со вето способни да ги поништат одлуките на мнозинството и многу повеќе. Најуспешните од овие тактики беа оние кои влијаат на обрасците на политичко претставување, како што се изборниот инженеринг и моделирање на демократскиот процес согласно желбите на политичките елити. Предолго неолиберализмот беше способен да заведува, убедува и на крајот да преовладува над ривалските политички идеи. Не повеќе, особено не по победата на Трамп во САД. За некого можеби изгледа како фарса што зад неолибералните идеи во Македонија некритички застанаа бившите первертирани комунисти – либерали со историски печат на тоталитаризам. Доволно е да се каже дека истиот бизарен коктел на историска неопходност и волунтаризам делува и во двата системи. Со оглед на непријателскиот однос на неолиберализмот со основните демократски институции, не е тешко да се разбере изборниот афинитет помеѓу неолиберализмот и денешната неокомунистичка номенклатура во Македонија. Затоа тие беа во првите редови на шарената револуција урлајќи против „режимот“ на тогашната (не)демократска власт, заборавајќи на своето политичко наследство. Денес, пак, здушно плачат над судбината на демократијата во Америка по победата на Трамп. И, секако, над својата кога не победуваат на изборите во Македонија. Карикатурално е како нивните политички лидери се претставуваа пред светската јавност како неолиберални визионери подготвени да се соочат со најголемите планетарни предизвици, а единствено беа добри во правење ајвар и корнишони. Можеби затоа нив се’ им личи, како што тврдеше еден новинар: од корупција, лоповлук, до продавање на државата. А, беа и останаа само слуги на големиот неолиберален антидемократски проект чија цел беше и остана да се намали моќта на македонската држава, преку попречување на основните демократски слободи и институции, како и нејзино идентитетско обезличување. Изборите во САД колку што беа важни за иднината на демократијата во таа држава, исто така беа важни за идното обликување на глобалните демократски перспективи во светот. Па, ако сакате, и за демократските перспективи на Македонија. Новата власт изгледа како да го има вистинскиот приклучок кон патот по кој ќе се движи светот во иднина. Останува да видиме како ќе одигра и дали ќе успее да ја врати државата на вистинскиот коридор, кој така лесно беше напуштен од претходната власт. Денес гледаме дека на народот му е доста од автократи скриени зад демократската фасада на неолиберализмот, која по победата на Трамп полека почна да паѓа. Автор: професор Звонимир Јанкуловски за НетПрес...

Дипломатите од земјите на Европската унија почувствуваа одредено олеснување кога новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп за свој државен секретар го избра Марко Рубио, но тоа не траеше долго, пишува Politico. Следните избори на Трамп, помалку познатиот водител на телевизиската мрежа Fox News, Пит Хегсет за министер за одбрана и поранешната демократска конгресменка и критичар на претседателската администрација на демократот Џо Бајден, Тулси Габард за директорка на националната разузнавачка заедница – ги вратија стравувањата дека Европа, во прв ред Европската унија, можеби би требало да се подготвува за најлошото и да биде подготвена да дејствува без својот традиционален сојузник во НАТО. Габард, којашто е обвинувана за наводно ширење на теории за заговор, средбата со сирискиот претседател Башар ал-Асад кого Западот настојуваше да го собори во продолжението од ткн Арапска пролет започната во 2011 година, како и за поддржување на рускиот претседател Владимир Путин, се смета во Брисел за „неверојатен избор“. „Ова е навистина застрашувачко“, објави на Х Натали Лоасо, поранешна француска министерка за Европа, а сега европратеничка од либералната групација Renew Europe. „Времето на европската воздржаност и надежите дека САД ќе нѐ заштитат е минато“, вели Мари-Ањес Штрак-Цимерман, Германка којашто ја предводи Поткомисијата за безбедност и одбрана на Европскиот парламент. Марек Магиеровски, поранешен полски амбасадор во Вашингтон, остро зборуваше за Габард и нејзините претходни „проруски“ изјави. Три дена по руската инвазија во Украина кон крајот на февруари 2022 година, вели дека Габар ги повика челниците на Русија, Украина и САД да го „загрлат духот на алоха“ и да се договорат Украина да стане независна земја. „Имајќи предвид дека таа станува шефица на целата американска разузнавачка заедница, ова е сигурно многу вознемирувачки“, изјави Магиеровски на полската телевизија. Рани надежи Кога на почетокот од седмицата името на Марко Рубио првпат се појави како избор на Трамп за шеф на американската дипломатија, првата реакција меѓу дипломатите, стручњаците и функционери во Европа, Велика Британија и Израел беше претпазливо оптимистичка, забележувајќи дека тој е искусен надворешнополитички експерт кој го поддржува НАТО, остар кон Иран и дека сакал да го брани Тајван од Кина. Мајк Волц, поранешен специјалец „зелена беретка“ во американската армија, кој е номиниран за советник за националната безбедност, пак, се смета во Европа за сигурен избори. Надворешнополитичкиот аналитичар Урлих Шпек го дефинира неговиот избор како „големо олеснување“. „Малку помалку се ужасни од другите“, рекол, пак, дипломат од земја од ЕУ кому Politico му ја гарантирал анонимноста за да може слободно да зборува. Меѓутоа, откако беа номинирани Габард и Хегсет, започна вистинската збунетост во Европа. „Не сум сигурен дали воопшто е возможно да се дадат какви и да се разумни превидувања за насоката на оваа администрација“ во САД, рекол друг европски дипломат кој исто така барал анонимност. Двајцата сметаат дека со ваквиот избори Трамп никого нема да ограничува. „Она што е јасно е дека нема да има никаква противтежа на Трамп. Сите му должат“, рекол првиот европски дипломат кој зборувал за Politico. Имајќи го предвид ризикот од булдожерската надворешна политика на Трамп, трет дипломат од ЕУ рекол дека блокот мора да се подготви за преземање поголем товар во војната во Украина. „Од првиот претседателски мандат на Трамп знаеме колку политиката може да биде непредвидлива. Дури и овие два господа (Рубио и Волц) да зазема поумерен пристап во однос на Украина, тоа не е ослободува Европската унија од должноста да се подготви да преземе повеќе“ обврски, додал дипломатот за Politico, исто така, зборувајќи под услов да остане анонимен. Украинските функционери се воздржувале од какви и да се коментари во страв да е го разлутат Трамп. Сериозен државен секретар Од изборите на Трамп за надворешнополитички и безбедносните политики, Рубио е далеку најпознат меѓу сојузниците. Во изминатите пет години двапати ја посети Европа – во 2017 година беше во посета на Германија и Франција и повторни во 2020 година во Чешка, Романија, Турција и Велика Британија. Том Тугендхат (Томас Георг Џон Тугендхат), британски конзервативен пратеник и поранешен министер кој вели дека го познава Рубио веќе цела деценија, го пофалил како „сериозна личност“ која беше „јасен глас“ за темите како што е Кина. „Тој е некој што многу долго вложуваше во многу односи ширум светот и се покажа како сериозен играч“, вели Тугендхат додавајќи дека Волц е „сериозен човек“. Аналитичарите го повторуваат мислењето дека Рубио и Волц ќе го засилат притисокот врз Европската унија за да се зголеми потрошувачката за одбраната, меѓутоа дека во крајна сметка ќе ги задржат претходните обврски на Вашингтон кон Украина и Тајван. Притоа се потсетува дека Рубио претпазливо ги коментираше изјавите на Трамп во врска со НАТО. Претходно запрашан за сугестијата на Трамп од првиот негов претседателски мандат дека ќе ја „охрабри“ Русија да ја нападне секоја европска членка на НАТО којашто нема да ги исполни финансиските обврски кон Алијансата, Рубио го ублажи значењето на таквите изјави. „Тоа не се случи и јас така не гледам на таа изјава“, одговори Рубио за телевизијата CNN. Стравувања поради Габард Многу помал е оптимизам на европските дипломати во однос на изборот на Габард, офицер на американската армија учесничка во инвазијата на Ирак. „Ова е сериозно лошо. Се надевам дека Сенатот ќе го блокира нејзиното потврдува – но не очекувам дека тоа ќе се случи“, објави на Х Франсоа Еисбур, виш советник за Европа при Меѓународниот институт за стратешки студии. „Нѐ очекуваат неколку многу, многу тешки години во трансатлантските односи“ оценува Еисбур. Отпуштениот своевремено неоконзервативниот јастреб Џон Болтон, советник за национална безбедност на Трамп во периодот од април 2018 до септември 2019 година, уште во октомври предупреди дека надворешнополитичкиот став на новоизбраниот претседател веројатно ќе биде многу порадикален во вториот мандат, додавајќи дека „веројатност дека ќе се повлече од НАТО е многу висока“....

Пратеничката Славјанка Петровска смета дека пред опозициската партија стои сериозна обврска да се заврши изборот на раковдството. Со актуелниот претседател вел идека има комуникација за партиски и собраниски потреби. За несогласувањата во СДСМ вели дека не треба да се решаваат на ФБ туку во партија. Што се случува во СДСМ, ги консолидираше ли оваа партија после поразот на парламентарните избори? Мислам дека е премногу рано да се каже дали се редовите консолидирани или јас повеќе би сакала тоа да го покажеме во јавноста. Ова сега е еден период во кој СДСМ е во фаза на избор на ново раководство кое следува по изборот на претседател на партијата. На 24 ноември се закажани двата конгреса односно продолжувањето на оној конгрес кој започна пред партиските избори и се разбира новиот на кој ќе треба да се верификуваат мандатите на новите делегати меѓутоа и да се пристапи кон избор на целосно ново партиско раководство. Искрено изминатиот период, овие месеци имам впечаток дека многу повеќе се зборуваше за состојбите во СДСМ отколку за тоа што се случува, дури и од кадровски аспект во Владата и генерално во ВМРО ДПМНЕ. Меѓутоа тоа веројатно ја прави СДСМ поразлична од партијата на власт односно партија со поголем демократски капацитет и добро е што јавноста има интерес за тоа што се случува во СДСМ и да речеме еве ќе го сфатиме како еден вид на позитивен притисок. Меѓутоа СДСМ има сериозна обврска, тоа не е само да го заврши изборот на раководството туку да спроведе и внатрешни процеси кои можеби нема толку да бидат од кадровски карактер меѓутоа ќе бидат јас би рекла повеќе од идеолошки поврзани со тоа каде и што понатаму, во иднина ќе правиме. Видете и ова: Политичка клима – поблиску до помирување или поларизација Рековте дека многу се говори за СДСМ, најчесто тоа е дека има раздор дека има поделба во партијата. Како поткрепа на ова можеше да се видат написи и на социјалните мрежи, високи поранешни функционери пишуваа разни написи на социјалните мрежи. Има ли раздор, која е вистината? Јас мислам дека разните ставови и мислења кои се искажуваат па дури и се соопштуваат на социјални мрежи повеќе им е местото да бидат кажани во форумите внатре во партијата. Јас го разбирам можеби да речам определен револт или несогласувања на дел од членовите на СДСМ кои тие свои ставови ги искажуваат на социјалните мрежи и мислам дека тоа е еден од предизвиците со кои ќе се соочи новото раководство. Не да се забрани апсолутно комуникацијата на социјалните мрежи, но мислам дека луѓето кои се незадоволни и кои своето незадоволство го искажуваат на социјалните мрежи дека практично треба да се им се обезбеди форум внатре во партијата. И впрочем како еден од кандидатите за претседател на СДСМ во моите претставувања пред сопартијците, јас ова го истакнував како еден д важните моменти за кои навистина сметам дека во минатото многу помалку простор му се даваше и дека веројатно под притисок на сето она што како партија тогаш на власт требаше да го направиме, малку повеќе го запоставивме партискиот живот би рекла или партиското дејствување. Каков е вашиот однос со претседателот на СДСМ Венко Филипче? Ако ги забележиме прес конференциите партиски па и во Собранието изгледа како да отсуствувате од нив, а за разлика од тоа имате свои претставувања самостојни и на страна? Отсуството не е од сите прес конференции имав две и тие беа оправдани. Последниот пат кога беше за буџетот, бев во исто време дел од собраниската делегација која го одбележуваше 13 Ноември – денот на градот така што не можев во исто време да бидам на две места присутна. Видете и ова: СДСМ го разгледа извештајот за изборниот пораз, па го одложи конгресот Јас како човек сум конструктивна и знам да ги определам кои се повисоките вредности, кои се повисоките цели и тоа не значи дека го променувам мојот став и моето мислење и можам да кажам дека со претседателот имам комуникација во рамки на таа која што треба да ја имам и како пратеник и како член на СДСМ. Не сум човек кој сака да прави проблеми меѓутоа мислам дека прашањата за кои сметаме секој еден од нас па вклучувајќи и јас дека се проблематични или би станале проблематични, дека таа е вистинската адреса на која треба да ги адресираме. Но, што со централниот одбор. И во таа ситуација коментарите беа дека немаше присуство дека претседателот не доби поддршка од голем дел од членството и високо раководните функции? Раководството е во оставка и целиот централен одбор е во оставка за тоа што тоа беше став на еден од претходните состаноци кои ги имавме додека се уште бевме со полн легитимитет. Сега ова е таков еден меѓу период и би рекла дека еве јас се радувам што конечно конгресот, би рекла дека дури и порано требаше да организира. Конгресот изборен ќе биде наскоро и тогаш практично партијата ќе добие тела кои би имале полн, целосен легитимитет. Се коментираше. Јас жалам што дел од новинарите не прашаа за став туку само ја проследија информацијата дека и јас бев отсутна. Да јас бев отсутна со собраниска група во Брисел така што веројатно исто така не можев да присуствувам на две места. Видете и ова: Македонскиот државен и политички врв очекува добра соработка со Трамп Се враќав доцна, а ако бев тука присутна во државата апсолутно дека ќе учествував. Јас сум учествувала и на централни одбори и на состаноци на партијата кога сум кажувала и различни мислења, меѓутоа не сум чувствувала за потреба тоа да го експлоатирам во јавноста. Имате ли амбиција сега, да бидете дел од овие високи раководни тела кои ќе бидат избрани на 24 ноември? Не јас сакам да останам и ќе останам пратеник на СДСМ и ќе се залагам за се она што во рамки на предизборната кампања за Парламентарните избори го пропагирав, се залагав и го претставував пред граѓаните. Дали Венко Филипче е легитимен претседател на СДСМ за вас со оглед на тоа што вие тогаш се повлековте од трката обвинувајќи на еден начин дека се украдени лични податоци на гласачите? Јас имав многу забелешки во делот на изборниот процес ги кажав тогаш а мислам дека тие кои беа дел од изборниот процес ја сфатија пораката. Дали тоа ќе се промени во иднина останува да видиме. Билјана Николовска Билјана Николовска како новинар започнува да работи во локална радио станица, а кариерата ја продолжува во националната ТВ Телма од 2006 – 2023 год. Добитник е на награда за најдобар дописнички прилог, и на повеќе награди за истражувачки стории доделени од домашни новинарски организации како и од Европската Унија. Автор е на документарен филм и серија стории кои откриваат корупција, организиран криминал и нарушување на човековите права. Како истражувачки новинар за Радио Слободна Европа започна да работи во мај 2023 година. [email protected] Регистрирај се...

Петровска: Власта сака да ги спои АНБ и АР за „безболно“ да го разреши Христовски Достапни линкови Оди на содржината Оди на главната навигација Премини на пребарување линкот е копиран рубрики Македонија Свет Визуелно Вести Што треба да знаете Пријави се за њузлетер Подкаст Зошто? Следете не РСЕ веб страници Барај Барај Претходно Следно Breaking News Интервју Петровска: Власта сака да ги спои АНБ и АР за „безболно“ да го разреши Христовски ноември 17, 2024 Билјана Николовска Embed Петровска: Власта сака да ги спои АНБ и АР за „безболно“ да го разреши Христовски Embed The code has been copied to your clipboard. width px height px Сподели на Фејсбук Сподели на Твитер The URL has been copied to your clipboard No media source currently available 0:00 0:15:49 0:00 Директен линк 240p | 28,9MB 360p | 39,7MB 480p | 59,8MB 720p | 226,8MB 1080p | 195,3MB Поранешната министерка за одбрана Петровска смета дека власта нема капацитет да ги спои АНБ и АР. Очекува дека ќе донесе наскоро закон за „безболно“ да го промени сегашниот директор на АНБ зад чие поставување изби скандал. За случувањата во безбедносниот сектор смета дека се лоши за членка на НАТО. Сподели Петровска: Власта сака да ги спои АНБ и АР за „безболно“ да го разреши Христовски share Категории Македонија Коридор 8 - По 30 години ветување дека „возови ќе рикаат“, уште се чекаат шини Новата болница во Штип пропаѓа, се бара решение Поради кабел, нова и опремена болница во Струмица, четири години зјае празна Повеќе Свет Како руските сили убија украински продавач во масакрот во Буча Цивилите во Покровск се борат со бомбите и зимата Алтернативна енергија за спас од прекините на струја во Украина Повеќе ТВ Тема на неделата Од зима во лето - што ни направија климатските промени? Гранатиран живот: Една година од руската инвазија во Украина Пчелите исчезнуваат, ќе нема што да јадеме? Повеќе ТВ Тема на денот Како руските сили убија украински продавач во масакрот во Буча Коридор 8 - По 30 години ветување дека „возови ќе рикаат“, уште се чекаат шини Новата болница во Штип пропаѓа, се бара решение Повеќе Во 90 секунди Радмила Шекеринска е нов заменик генерален секретар на НАТО Илјада дена од руската инвазија врз Украина „Ќе и помогнам на земјата да заздрави“ - изјави Трамп, прогласувајќи победа Повеќе Радио програми ​ Врати се најгоре Следете не Инфо страница Пријави се За нас Контакт Линкови Нова генерација Визуелно Што треба да знаете Истражуваме Интервју Моја порака Поткаст Зошто? Радио Слободна Европа / Радио Слобода. Сите права се резервирани XS SM MD LG...

Објавена снимка од моментот на експлозијата во дворот на Раде Штекли (ВИДЕО)...

На денешен ден, на 16 ноември во 1923 година во гостиварското село Ниќифорово е роден народниот херој Чеде Филиповски-Даме. Иако живееше само 22 години, тој имаше бурен животен пат и успешна и богата воено-политичка кариера. Од ѕидарски работник Чеде стана командант на дивизија, а од член на партиска ќелија во 1941 година во родното Ниќифорово стана член на АСНОМ – највисокото преставничко тело во Македонија. Во четиригодишната борба против окупаторот и домашните предавници Чеде беше исклучителен и бестрашлив борец. Додека беше жив токму тоа му обезбеди сосема заслужено место во клубот на македонските легенди. По 79 години од неговото загинување остануваат неговите подвизи и натаму во колективното паметење на македонскиот народ, а сигурно и засекогаш… Соборците на Чеде зборуваат со пиетет за неговата храброст и бестрашност, за него како борец со големо срце... „Даме го создаде Револуцијата во 1941, во окупирана Македонија“ Писателот Владо Малевски ќе запише: „Чеде го родија Митра и Русе Филипоски, а Даме го роди Револуцијата од 1941 година, во окупирана Македонија“. И ќе додаде: „Дамета го роди и Мавровското поднебје. Го родија тагите и солзите печалбарски, го родија гордоста и правдољубивоста на планините, го роди гневот на поколенијата против постојната сиромаштија, робувањето и експлоатацијата.“ Чеде Филиповски-Даме го минува своето детство го минува во родното Ниќифорово. Како момче на четиринаестгодишна возраст заминува во Белград, каде ќе го осознае тешкиот печалбарски живот, работејќи и по 15 часа дневно, носејќи малтер, тули, дрвена граѓа и слично. На белградските градилишта ќе ја осознае суровоста на печалбарскиот живот, ќе ги осознае неправилностите во животот. Сето тоа ќе му даде силен поттик да се бори за човековите права, за слобода на својот македонски народ. Тешкиот ѕидарски живот во Белград го споделува со своите сограѓани. Повозрасните и поискусните од него ќе го вклучат во работничкото движење и така станува член на Обединетите работнички синдикати. Се запознава со голем број на студенти со напредни погледи со кои разменува литература. Активно се вклучува во организирањето излети, демонстрации и штрајкови во Белград. Поради зголемените активности со напредната младина, бил прогонуван од полицијата. По шестоаприлската окупација на Кралството Југославија во 1941 година Чеде Филиповски се враќа во својот роден крај и активно се вклучува во националното ослободително движење. За кусо време станува член на Месниот комитет за Гостивар. Во 1942 година е поставен како секретар на Околискиот комитет на КПМ за Гостивар. Во пролетта 1943 година заминува на терен, во воена единица, каде што политичката активност ја заменува со воените активности. Првата воена функција му е заменик–политички комесар во Мавровско-гостиварскиот партизански одред. Во 1943 година е поставен како командант на баталјон и заменик–командант на бригада, а во 1944 година како заменик-командант и потоа командант на 48-мата македонска дивизија на НОВЈ. Чеде беше страствен вљубеник во Револуцијата и на нејзините цели. Во него гореше оган. Тој оган беше во неговата постојана потреба од акција, во неговата нестрпливост час поскоро да се дотолчи непријателот. Во многу борби се истакнуваше со својата храброст. Воинот Чеде доживеа на бојното поле најхрабрите да го признаат како најхрабар. Особено со својата храброст и неустрашливост се истакнува во борбите за ослободување на Кичево, Пресека, Дебар, Кленоец, Дебарца , Локов… Иако е заменик-командант на Првата македонско-косовска бригада, тој се наоѓа во првите борбени редови. Со тоа ја здобива довербата и стравопочита на своите соборци. Храбар, непосреден и правичен, Чеде станува омилен меѓу борците, кои му се обраќаат со името Даме. Чеде не само што имаше јуначко срце, туку и големо и топло човечко срце. Него го сакаа луѓето, но и тој ги сакаше. Најмногу ги сакаше правдата и вистината, слободата и својот народ. Доживеа да биде на чело на дивизија, да го ослободи и родниот крај, да ја види слободна Македонија. По ослободувањето, во мај 1945 година беше испратен во Белград, каде што со голем успех ја завршува Вишата воена академија. Јуначкото срце на херојот Даме престана да чука на 29 јуни 1945 година, веднаш по сообраќајната несреќа, што му се случи кај Радовиш, при судар на неговиот моторцикл со автомобил, возејќи од Штип кон Струмица. Загинувањето на Даме беше мистерија, која и по 65 години се уште не е разјаснета. Дали беше сообраќајна несреќа, или ликвидација на херојот!?Чеде загина, но не престана да живее. Остана да живее во партизанските песни и легенди, во молчеливата бронза, излеана во споменикот, нему посветен во Гостивар. Остана да живее во книгите и ученичките тетратки, во смеата и играта на младоста. За заслугите во Народноослободителната војна на Македонија од 1941 година Чеде уште за време на својот живот, со одлука на Претседателот на АВНОЈ, на 6 декември 1944 година беше одликуван со Орден на партизанска ѕвезда со сребрен венец од втор ред. На 1 август 1949 година посмртно беше прогласен како народен херој на Југославија. Носител беше на “Партизанска споменица 1941”, на “Партизанска ѕвезда” и други одликувања. Преземено од „Македонска нација“ ....

При предвидувањето на можните ефекти од претстојниот втор претседателски мандат на Доналд Трамп голем број светски медиуми поитаа да изнесат негативни сценарија што тие ги очекуваат речиси во сите сфери на глобално ниво. Никој не е поштеден од пласираните мрачни приказни што служат за заплашување како за мали и лековерни деца со измислено чудовиште. Замислете, видовитите, самопрогласени „најверодостојни“ медиуми, во своите мрачни прогнози веќе со сигурност тврдат оти враќањето на богатиот бизнисмен во Белата куќа ќе предизвика големи проблеми (?!), пред сѐ во глобалната економија (преку можни трговски војни), како и на геополитички план (со нагла промена во надворешната политика на САД)?! Со месеци пред американските претседателски избори можеа да се прочитаат написи за тоа што треба Европа и САД, односно светот да сторат за да се подготват за ублажување на негативните последици од новиот мандат на Трамп, доколку тој повторно стане американски претседател. Неверојатна пропаганда и малициозна еднострана медиумска кампања на самопрогласени носители на демократијата во јавниот простор! Зарем ги заборавија професионалните принципи на новинарството? Зарем сиве изминати години ги накалемија на здравото стебло на новинарството своите хибриди, искривувања, политикантства, пропаганда и перење мозоци, со пишувања и прилози ставени во функција на една и само една страна?! Неверојатно! Сепак, рака на срце, во таквите приказни очигледно не поверуваа американските гласачи, од кои огромно мнозинство реши да му даде поддршка на Трамп, при состојба на длабока поларизација во тамошното општество, како и на значително опаѓање на животниот стандард, со верба дека токму тој може да ги реши проблемите што ги измачуваат. Се покажа дека токму работничката класа ги поддржа Трамп и Републиканската партија, вклучувајќи ја клучната поддршка од афроамериканската и хиспанската заедница, земајќи ја предвид економијата како најважно прашање. Од друга страна, противкандидатката на Трамп, Камала Харис, можеше да смета на поддршката на Холивуд, односно на актерите Роберт де Ниро, Том Хенкс, Џорџ Клуни, Харисон Форд…, на славните водители Опра и Џими Кимел, како и на цела постава од најголемите музички ѕвезди на денешницата, Тејлор Свифт, Бијонсе, Лејди Гага, Ријана… Листата оди во недоглед. Но, нивното јавно залагање се покажа како недоволно за да ѝ помогне во изборната трка, бидејќи американскиот народ не можеше да се поистовети со нив. Сега останува да се види дали некои од славните поддржувачи на Харис ќе ги исполнат ветувањата за иселување од САД во случај на победа на Трамп, поради што се предмет на потсмев во јавноста. А познатиот комичар и актер Роб Шнајдер, кој беше меѓу јавните личности на страната на Трамп, ги прозва токму Кимел и Опра, како дел од богатата либерална елита што се изјасни во полза на Харис, велејќи во обраќањето до Кимел: „Ти и Опра сте богати и летате со приватни авиони, па ако цените на храната пораснат за 26 отсто, тоа воопшто не влијае на вас или на вашето семејство. Ако цената на авокадото се искачи на пет илјади долари, ти и Опра би јаделе гвакамоле (салата чија основа е авокадото – н.з.) од пет илјади долари“. Американскиот бизнисмен и основач на порталот „Барстул спортс“, Дејв Портној, пак, посочи дека „демократите не му дале избор на американскиот народ, водејќи ја најлошата изборна кампања на чиста ароганција и морална супериорност, што ги одвратила луѓето од нив“. Силната поларизација на американското општество и острата политичка реторика во текот на изборната кампања беа испреплетени за да ја тестираат способноста на Америка да ги заштити своите политички претставници (Трамп беше цел на два обида за атентат во текот на изборната кампања) и институции. Американскиот претседател во заминување Џо Бајден ги нарече поддржувачите на Трамп „ѓубре“, додека двата спротиставени табора разменија меѓусебни обвинувања дека се „фашисти и нацисти“, како и разни други навреди. Но по изборната победа на Трамп, забележливи се обиди за смирување на тензиите, иако западните мејнстрим-медиуми предупредуваат дека Трамп ќе се зафати со политички реваншизам кон противниците. Бајден јавно истакна дека ѝ укажал на неговата администрација да соработува со Трамп за да овозможи мирно предавање на функцијата, a сличен помирувачки став изрази и Харис, на што Трамп реагираше со благодарност. За разлика од неговиот прв мандат, кога беше ограничен од естаблишментот, овој пат Трамп има појасна визија и планови за пошироки политички промени, како и позиција на моќ за нивно спроведување, откако републиканците ја воспоставија т.н. „вашингтонска трифекта“ на целосна власт, по неговиот избор за претседател и стекнување мнозинство во двата дома на Конгресот. Трамп веќе најави не само отстапување од неолиберализмот туку и напуштање на т.н. разбуден либерализам. Во неговиот втор мандат се очекуваат големи промени во трговската политика на САД, во однос на климатските прашања, енергетиката и имиграцијата, како и спроведување на најголемата операција за трансформирање на американската економија, пред сѐ преку продолжување на даночните олеснувања. Но можеби најважна е неговата определба за мир со јавната заложба за смирување на оружените конфликти во Украина и на Блискиот Исток. Во одредена мера постои скептицизам поради неговите тврди конзервативни ставови, но определбата за ставање на сопствената држава и народ на прво место е нешто што и ние во Македонија постојано го нагласуваме како потреба кога зборуваме за исполнување на сопствените национални интереси. Секој од нас е далеку од безгрешен, вклучувајќи го и Трамп, но не е во ред да му се суди однапред. Треба барем да му се даде шанса и, се разбира, најмногу да се почитува јасниот избор на американскиот народ и државата, која отсекогаш била никулец и колепка на вистинската исконска демократија....

Ноември е поезија. Златножолти стихови му пркосат на бетонското сивило, кое се претопува како емотивна проза врз лицата на луѓето. Ветрот ја крева нервозата исфрлена од нашите фрустрации. Дождот е тага во потрага по својата поубава половина, радоста, се надева дека ќе станат едно во срцата на оние што се осамени во себичноста. Ноември е поезија, месец кога третина планета станува нацистичка, а повеќе од половина норидстанци запаѓаат во екологија. Ете ти сега! А што убаво почнав состав на тема „Го сакам ноември“, како третоодделенец со доза талент за поезија што ќе му го задушат издувните гасови на иднината, оти ќе се научи дека материјалното формално е подобро од духовноста на суштината. Ама не е до мене, Русите и традицијата се виновни за упадот на нацизмот и екологијата во ноемвриската поезија. Факинг Руси! Секоја година иста приказна. Запнале со таа резолуција за забрана за глорификација на нацизмот, како да нема други теми за резолуции. И прогресивниот, ем цивилизиран Запад и неговите понизни обожаватели, кои се појат со западни вредности, гласаат против. Нам ни е гајле, медиуми не се ни занимаваат со тоа, секако има поинтересни занимации, како секс и реалполитика, но за идни генерации вонземјани што ќе стигнат на планетава и ќе копаат низ датотеки и мозочни фолдери на Земјани (доколку не се прегорени и празни), ќе заклучат дека оние битија што се доживувале себеси за цивилизирани, глорифицирале нацизам како форма на комуникација преку која посилните ги истребуваат послабите и ќе заклучат дека тоа е океј, па ќе нè истребат. Уф, забегав! Патем, не ни проверив како гласале моите нордистанци на темава со која Русите го тупат. Воздржани или против, трето нема. Секако дека гласале свесно, никој не ги тера сосила, имаат избор… или сме против Русите или го поддржуваме Западот и никој на светот не може да ни го одземе правото на туѓо мислење што ќе го прикажеме како сопствено. Ако Русите бараат забрана за глорификација на нацизмот, ние или ќе се правиме наудрени дека такво нешто постои или ќе го глорифицираме за нивни инает. Ама па и Русиве…. Изгледа креативноста на Достоевски, Толстој, Гогољ, Тургењев и да не набројувам сега, оти ги имаат премногу, ја насочија кон фабрики за оружје, па заглавија во луп со истата резолуција секоја факинг година. Јас да бев на нивно место ќе го реметев Западот секој месец со различен муабет. Резолуција против глорификација на детска порнографија. Или против третирање на жената како сексуална робинка. Па, нека се потат западњаците. Ќе се потат, жими соработников, око нема да им трепне. Всушност, овие резолуции само покажуваат на што се сведени кутрите Обединети нации. Личат на грда фирма пред стечај каде никој со никого не сака очи да си види, ама сепак се поделени во два табора за да можат пожестоко да се мразат. Штанцаат резолуции, си ги негираат или поддржуваат, потоа ги изгласуваат или отфрлаат, немаат никакво влијание, а светот си тера по зацртан пат што на крајот ќе го однесе по ѓаволите. Ете, Марко Рубио, кој ќе биде новиот државен секретар на САД назначен од Трамп, ни соопшти дека ќе донеле мир во светот преку сила. Насила, а? Баш интересно! За Палестина ми е јасно. Ќе им помогнат на Израелците да ги однесат Палестинците во вечен мир. Ама со Русија што правиме? Познато е дека Русите се палат на туѓа сила, ама ептен оргазмично се возбудуваат. Да не биде после, а бе како Белата куќа стана руска зимска резиденција? Не, е? Океј, САД се најмоќна воена светска сила. Ако е така, терајте со тој памет, кога јодот ќе стане нов лубрикант, само кажете love is love и ќе помине. Знам, претерав со муабетот, од нацизам стигнав до лубриканти. Како што една третина планета во ноември станува пронацистичка, така кај повеќе од половина нордистанци се буди екологистот по традиција. Во ноември традиционално е да се лелека за воздухот, „у ПМ-честички“, греење со дрва, пелети и гуми… за џвакање на истата тема секоја факинг година. Добро сега, половина од овие што лелекаат дека мора да се забрани греење на дрва бидејќи тоа најмногу загадува, месец и пол подоцна, ако им промрчиш зошто на секој чекор палат огнови, ќе те истепаат, оти тоа нели било вековна традиција, а воздухот се знае… власта е виновна затоа што пали медицински отпад увезен од Европската Унија, ама па таа загаденост беше во ноември бе, глуп, а сега сме јануари и кај беше за Нова година, а брат? Секако дека властите палат разноразни увезени европски „вредности“, ама зошто тоа го прават само во ноември, побогу? Млада новинарка убаво им пиша на загрижениве. Никаде ги немаше на иста тема летоска за да им земе изјава, оти и тогаш беше загадено, ама па мораше да се прават селфија од краците. Како роден под велешка топлиница, мене ич трето око не ми трепнува на темава. Тогаш ни социјални мрежи немаше, но и да ги имаше, сите ќе рецитираа соцреалистичка еротска поезија за врелите печки и високо дигнатите оџаци. Нордистан секогаш знае да ме просветли со дузина чудни збиднувања, па си размислувам, ех, навреме да ги направевме уставните измени, ќе бевме до гуша во пристапни преговори и Пендиков немаше да треба да се ака до Софија, па сега ние тука, а не Бугарите таму, ќе го бркавме Џон Малкович како српскохрватски масон од даските што живот значат. Додуша ние имаме историја на забранување претстави, филмови и телевизиски серии, па и насилни шарени упади во театри, ама сега ќе беше некако поцивилизирано, европски. А да, оној Таравари е во право, ама скромен е. Не само што при секое археолошко ископување мора да има и археолог од албанска етничка припадност туку да се донесе закон дека до секој пронајден скелет од антика мора да се ископа и еден скелет на антички Албанец. А кога сме кај Индијана Џонс муабети, многу се радувам што ископуваме грчка историја. Од Нивици наваму ние сме вредните аргати што копаат хеленска култура врз која, нели, се издигна европската цивилизација, чии вредности се зрели плодови посадени со Лисабонската декларација, а созреани со Преспанскиот договор како кулминација на глорификацијата на нацистичката идеологија што е европска вредност која демократски, насила, ништи цели народи за да одземе од нив сè што им припаѓа. Туку ме јаде една цинична јанѕа. Што ако се најде некој духовит мангуп во Кремљ, па да поднесе во ОН резолуција против глорификација на нацистички изблици во Преспанскиот договор, ќе гласа ли Нордистан против резолуцијата?...

Утрото на 6 ноември изгледаше како директно од Мар-а-Лаго во Флорида да пристигнал автоматот за исполнување желби. Не во вид на славниот џубокс „Вурлицер“, туку во лицето на вистинскиот Дедо Мраз на балканските патриоти, популисти, националисти, десничари, крајни десничари, нативисти, суверенисти – Доналд Трамп. Нема никакво сомнение дека второто доаѓање на Трамп во Белата куќа ќе предизвика шокантни бранови низ целиот свет. Ќе видиме какви ќе бидат тие. Нема да се занимаваме со тоа какви ќе бидат идните односи со ЕУ, со Германија, на пример, со Кина или Русија, со војните во Украина и на Блискиот Исток. Она што изгледа прилично интригантно е како таа еуфорија во Белград, Бања Лука, Тирана, а за нас посебно важно, во Скопје, наеднаш ја снема. Или се претвори во грицкање нокти. Откако Трамп почна да ги објавува своите номинации за идните министерски и други позиции и кога стана јасно дека во идната највисока номенклатура нема место за „балканскиот виконт“ – Ричард Гренел. Во Белград провладините медиуми и провладините аналитичари не можеа да дочекаат кога Трамп ќе го номинира Гренел за државен секретар, нивниот најголем пријател од опкружувањето на новоизбраниот претседател. Во Скопје, некои од политичарите објавуваа дека доаѓа „златното доба“ за Македонија, по неколкуте средби со Гренел и овде и во Вашингтон. И тука поголемиот дел од политичарите на новата власт веруваа дека доаѓањето на Гренел за шеф на Стејт департментот е неизбежно, како што Земјата се врти околу Сонцето. „Мојот добар пријател Ричард Гренел“ Најдалеку отиде министерот за надворешни работи, Тимчо Муцунски, рано утрината на 6 номеври. Тој мислеше дека ги знае сите тајни на дневно-ноќните сеанси во Мар-а-Лаго за распределба на функциите пред да се случи победата и по неа. Муцунски му честиташе победа на Трамп објавувајќи фотографија на која тој и премиерот Христијан Мицкоски седат со Гренел и напиша: „Со нетрпение очекувам да работам со мојот добар пријател Ричард Гренел и новата администрација на Трамп да ја унапреди нашата заедничка визија за глобален мир и просперитет. Заедно, можеме да изградиме силни партнерства и да поттикнеме позитивни промени на меѓународната сцена“. Ваков аматеризам, поплавен од нескротливата желба сопствениот адут да се проектира во одлуките на транзицискиот тим и на самиот Трамп, без да се знае што навистина се случува во Мар-а-Лаго, не е забележан во аналите на македонската дипломатија. Тоа може да му се припише на неискуството на Муцунски, на екстремното брзање да се нареди во стројот на американските победници (а таму самиот Гренел да му помогне да се смести), но во основа тоа покажува длабока неумешност да се разбере што се случува во Америка, кои ќе бидат приоритете на идната администрација и каде ќе биде регионот, и Македонија како негов мал дел, во плановите и активностите на следната екипа на Стејт департментот. Муцунски можеше да ја препрати истата честитка до сенаторот од Флорида, Марко Рубио, номинираниот за државен секретар и да ги исфрли или смени зборовите „мојот добар пријател Ричард Гренел“, а другото да остане исто. Според она што пишуваат новинарите од Вашингтон и Њујорк, Рубио лесно ќе ја помине номинацијата во Сенатот, па Муцунски посрамотен од избрзаната честитка можеби ќе причека сенаторот од Флорида и официјално да стане државен секретар и да ги испрати сличните поздрави. Премиерот Мицкоски беше малку поумерен, но во слична егзалтација. Тој меѓу првите неколкумина во Европа му ја честита победата на Трамп утрото на 6 ноември, пред Муцунски. „Оваа победа е потврда на длабоката верба на американскиот народ во принципите на слободата и демократијата. Со нетрпение очекуваме натамошно продлабочување на нашето цврсто партнерство и соработка, особено во областите на безбедноста, економскиот развој и демократските реформи“, напиша Мицкоски во честитката. Спласната еуфорија Но подоцна во денот и тој не издржа, па се се пофали пред новинарите колку бил близок со некои луѓе од тимот на Трамп. „Знаете, на почетокот на август или на крајот на јули во Македонија беа Хауард Лутник, кого што можевте да го видите како стои веднаш до семејството на господинот Трамп денеска на прес-конференцијата. Господинот Лутник е претседател на транзицискиот тим во којшто се пет члена, меѓу кои е и Дон Џуниор, односно синот на претседателот Трамп. Tаму е и сега потпретседателот Џеј Ди Венс, таму е самиот нов претседател на САД, таму е госпоѓата Мекмахон и претседател на тој тим е Хауард Лутник, Тој беше тука, разговараме за многу проекти, остана подолго време, комунициравме денеска, разменивме и по некоја порака“, рече Мицкоски. После тој прв еуфоричен ден, атмосферата кај владините луѓе спласна, па тие гледаа како еден по еден нивните пријатели, или фаворити ако сакате, ги снемува од списокот на номинираните. Во оваа битка за наклоност, српскиот претседател, како и многупати досега, отиде најдалеку од регионалните лидери. Тој пет дена по изборите лично разговараше со Трамп за да му каже дека поддршката во Србија за неговиот избор за претседател на САД „била најголема во цела Европа“, а потоа во изјавата на неговиот профил на Инстаграм рече: „Благодарен сум му на Трамп што одлично знаеше многу работи за Србија. Немате да верувате – дури зборуваше и за спортските успеси на нашата земја“. И разговорот го окарактеризира како „одличен, содржаен и многу срдечен“. Но Вучиќ не би бил тоа што е ако не се претстави во посјајно светло отколку што е, па подоцна на новинарите им изјави дека бил меѓу првите 15 светски лидери со кои разговарал Трамп. Тоа не е ни блиску до вистината, туку многу далеку – до телефонската конверзација со Вучиќ, Трамп веќе разговараше со најмалку 60 светски лидери. На некои и директно им се јави и ги најде во неочекувани околности. На пример, телефонот на ирскиот премиер Сајмон Харис заѕвони кога тој со автобус беше во северниот дел на Ирска во кампањата за изборите што ќе се одржат на 29 ноември. Тој на оние што го чекаа насобрани во еден мал град им се извини затоа што доцни 20 минути. „Извинете, но ме задржа претседателот Трамп“. Вучиќ, пак, веднаш ги пренасочи очекувањата од Гренел (кому му даде и орден, а со кого и зетот на Трамп, Џаред Кушнер, планира големи инвестиции на местото на урнатиот од НАТО генералштаб), кон оној што сега во голем дел од американската јавност се претставува како копретседател на САД – Илон Маск. „Трамп одлично ја познава Србија, посебно Илон Маск, кој беше заедно со него. Мислам дека неговата победа донесе мал зрак надеж за светот“, го дообјаснуваше потоа разговорот српскиот претседател. Како да се допре до Рубио? Ако го нема Гренел во првата постава на луѓето околу Трамп, тогаш кого нашите нови власти би го претставиле како „добар пријател“? За синот на кубанските емигранти, Марко Рубио, тоа не би можело да се каже. Тој е сенатор од 2010. Рубио влезе во претседателската трка во 2016 година, соочувајќи се со преполното поле на Републиканската партија во кое беше вклучен и Трамп. Тој ја напушти трката откако Трамп го порази во неговата родна Флорида. Рубио и Трамп разменија вербални удари за време на трката, при што Трамп го нарече Рубио „Малиот Марко“. Рубио одговори со навреда за големината на рацете на Трамп и нарекувајќи го „измамник“ и „вулгарен“. Нивниот однос се подобри кога Трамп беше во Белата куќа. Како заменик-претседател на Комитетот за разузнавање на Сенатот и член на Комитетот за надворешни односи, Рубио сега често разговара за странски воени и економски закани, особено за Кина. Тој предупредува дека Кина, Иран, Северна Кореја и Русија сè повеќе соработуваат против САД. „Сите тие споделуваат една цел, а тоа е, тие сакаат да ја ослабат Америка, да ги ослабат нашите сојузи, да ја ослабат нашата позиција и нашата способност и нашата волја“, рече тој во говорот минатиот март. Јасно е дека светогледите на Рубио во надворешната политика пролетуваат над Балканот. А да не ја споменуваме Македонија. Второто големо очекување на балканските дворјани од виконтот Гренел беше тој евентуално да стане советник за национална безбедност на Трамп. Надежите за таа функција или онаа во Стејт департментот се зголемија кога Трамп на крајот на септември во Њујорк се сретна со украинскиот претседател Володимир Зеленски. Покрај Трамп, на таа средба беше и Ричард Гренел. Тоа за овдешните дворјани изгледаше како непобитен доказ дека за Гренел е предодредена голема функција. Но во првото распределување на номинациите местото советник за национална безбедност отиде кај конгресменот Мајк Волц (исто од Флорида), уште пред да биде објавена онаа на Рубио. Трамп на својот профил на социјалната мрежа Truth Social објавувајќи ја номинацијата рече дека Волц е „експерт за заканите што ги претставуваат Кина, Русија, Иран и глобалниот тероризам“ и „шампион на мојата агенда за надворешната политика Америка прво и ќе биде огромен шампион во нашата потрага по мир преку сила“. Волц е познат јастреб околу Кина. Тој ја нарече Кина „егзистенцијална закана“ за САД во интервју за Фокс њуз во 2020 година. Истиот ден, во понеделникот, Трамп објави дека ќе ја постави конресменката од Њујорк, Елизе Стефаник за амбасадор во ОН. Кога потоа „Њујорк тајмс“ објави дека се очекува Доналд Трамп да го именува сенаторот Марко Рубио за свој државен секретар, некои од најнаклонетите кон Гренел МАГА онлајн воини побрзаа да стават сомнеж во изборот и дали одлуката всушност била направена од Трамп. Веројатно, балканските дворјани внимателно ги читаа вестите во вторникот (12.11) во кои се велеше дека сојузниците на Рик Гренел тврдат оти номинацијата на Рубио не е завршена работа. „Сè уште ја чекаме одлуката од претседателот Трамп и раководството на кампањата за тоа каква е нивната официјална одлука“, рече еден сојузник на Гренел во вторникот наутро за американското издание на „Политико“. „Она што го слушавме е дека не е донесена одлука“. Подоцна во вторникот наутро, самиот Гренел одговори на објавата велејќи дека одлуката не е конечна и неговите сојузници не се откажуваат од борбата: „Престанете да се мачите. Не е точно“. Гренел беше поранешен директор за национално разузнавање на Трамп, а исто така служеше како негов амбасадор во Германија и негов специјален претседателски пратеник за мировните преговори за Србија и Косово. Тој е контроверзна личност во круговите на Трамп, и покрај тоа што има воспоставено блиски односи со членовите на семејството на Трамп, вклучувајќи ги Меланија Трамп и Џаред Кушнер. На некои луѓе блиски до Трамп не им се допадна тоа што изгледаше дека Гренел активно лобира за улогата на државен секретар – големо „не“ во светот на Трамп. Зад сцената во изминатите неколку дена, критичарите на Гренел, исто така, ги потсетија луѓето вклучени во транзицијата на неговата бодликава личност, која на погрешен начин комуницираше со некои клучни луѓе блиски до Трамп, напиша „Политико“. Веста за изборот на Рубио за државен секретар значеше дека „мојот добар пријател Гренел“ (Муцунски) отишол прилично назад во новата номенклатура. Расолот допрва ќе стаса Од целиот круг луѓе од околината на Трамп што ги познаваат овдешните дворјани останува само Хауард Лутник, копретседавачот на транзицискиот тим на Трамп. Милијардерот од Волстрит и неговата транзициска копретседавачка, Линда Мекмахон, до денот на инаугурацијата на 20 јануари имаат задача да пополнат околу 4.000 позиции во федералната влада. Лутник гледа дека додека тој се занимава со транзицијата други луѓе ги пополнуваат клучните места. Тој го сака местото министер за финансии. Меѓу Лутник и инвеститорот Скот Бесент, како и меѓу нивните поддржувачи, владее вистинска „студена војна“ кој да ја добие наклонтоста на Трамп за оваа исклучително важна функција. Еден од главните фактори што ја одложува одлуката е количеството на контрола што Лутник ја извршува при одредувањето на информациите што доаѓаат до новоизбраниот претседател. Бесент, сопственик на хеџ-фонд, ќе се состане со Трамп во Мар-а-Лаго во петок, објави „Вашингтон пост“. Министерот за финансии е моќна позиција чија јурисдикција ги вклучува финансиските пазари, издавањето на американскиот долг, прашањата за економската национална безбедност, даночната политика и јачината на доларот. Бесент, кој беше малку познат во политичките кругови во Вашингтон пред кампањата, се здоби со важност на националната сцена откако се појави како еден од главните економски советници на Трамп. Тој одржува блиски врски со традиционалистите од Волстрит. Во оваа тешка битка за позиции Трамп можеби ќе го врати Лери Кудлоу, врвен економски советник за време на првиот мандат, во неговата администрација, напиша „Волстрит џорнал“. За време на првиот мандат на Трамп, Кудлоу го водеше Националниот економски совет и тогаш често беше на телевизија, минимизирајќи ја сериозноста на економскиот колапс предизвикан од Ковид-19 и предвидуваше брзо закрепнување. Можеби веќе во сабота или недела ќе се знае дали Хауард Лутник, еден од оние луѓе кои дојдоа во Скопје да се сретнат со Мицкоски, ќе биде дел од врвниот круг околу Трамп. А и да биде, политички и економски тој нема да има никакви врски со Македонија, освен да му каже некој добар збор на Марко Рубио за македонските политичари додека овој размислува за Кина и Иран. А во меѓувреме да се чека „мојот добар пријател Ричард Гренел“ да добие некоја нова функција од далеку понизок ранг за Западен Балкан. Расолот допрва ќе стаса за политичко отрезнување од политичката еуфорија. Дополнително, кога се знае дека токму првата администрација на Трамп одигра огромна улога во изработката на Преспанскиот договор и неговото потпишување. Толку колнат од овдешните популисти и националисти.(dw) Љупчо Поповски...

Соња Стојадиновиќ Комплицираниот и долготраен процес за создавање нови лекови придонесува во губењето човечки животи. Антибиотиците се покажаа ефикасни за последниве 70 години, но тоа не значи дека треба да се држиме само за нив Како обични смртници што израснале со антибиотиците, кои се во употреба во последните 50 години, бактериофагите за нас и за многу генерации претставуваат мистерија. Какви се тие лекови, кога се настанати, зошто дури сега се разгледува нивна поширока употреба во ЕУ? Бактериофагите (скратено фаги) се откриени во 1915 година од страна на францускиот микробиолог Феликс Д’Херел и британскиот микробиолог Фредерик Творт. Во Советскиот Сојуз, каде што се употребуваат во последните 70 години, дошле преку соработката на Д’Херел со грузиските колеги. Руската медицинска литература наведува дека од 1940-тите наваму фагите се користеле за лекување во дерматологијата, офталмологијата, урологијата, стоматологијата, педијатријата, оториноларингологијата и во текот на оперативните зафати. Фагите се прокариотски вируси, кои се употребуваат во терапија против бактериски заболувања и нивниот начин на уништување на бактеријата е со пробивање на нејзината мембрана и комплетно разорување на бактериската клетка. Другата предност на овој вирус е што тој како терапија не создава нарушување на цревната флора, како што тоа го прават регуларните антибиотици до кои имаме пристап, ниту ги напаѓа човечките клетки. Една од причините зошто медицинската и академската заедница прават напор фагите да се вратат во регуларна употреба за лекување резистентни бактерии е фактот дека просечно 1,27 милион смртни случаи има во светот од бактерии резистентни на антибиотици. Предвидувањата за до 2050 година се дека годишно од резистентни бактерии може да се очекуваат до 10 милиони смртни случаи. Клиничките истражувања врз пациенти покажуваат дека оваа терапија дала ефект врз бактерии како стафилокока, ешерихија коли, ентерококус, салмонела, гонореја, бактерии што се широко распространети, но и покажуваат одредена резистентност на антибиотици. Начин на одредување терапија и комбинации Терапијата може да се дава на два начина. Претходно генерирана терапија, индустриски произведена како коктел од фаги меѓу кои барем еден е тој што е адекватен за бактериската инфекција што се третира. Другиот пристап е така што пациентот може да се третира со терапија подготвена во медицинската установа каде што се лекува и е подготвена само за неговата дијагноза и за бактеријата со која е инфициран. Производството на овие терапии, без разлика дали се коктели до кои се има слободен и директен пристап или се специјализирани за случаите за кои се наменети, може да се изведе од фармацевтски компании, производствени капацитети во болниците или од трет доставувач за медицинската установа што е специјализиран за такви терапии. Регулатива на светско ниво и кој дозволува терапија со фаги На европско и светско ниво само неколку држави имаат регулатива за употреба на фагите во третирање бактериски инфекции. Во Советскиот Сојуз, денешна Русија, се употребуваат повеќе од 70 години, како и во Грузија. Земји од ЕУ што имаат регулатива за фагите се Полска, Белгија, Франција, Чешка и Словачка. Регулативата во Полска како некогашна членка на Источниот блок, оваа терапија ја става на експериментално ниво и е регулирана со национални закони и со регулативи на ЕУ. Во Русија и во Грузија пристапот до коктел од фаги е слободен и во продажба постојат два типа коктели, Intestiphage и Pyophage, кои можат да се купат без рецепт. Овие два коктела се покажале доста ефикасни во третирањето инфекции од стафилококус ауреус и бактеријата МРСА. Во Грузија персонализираната терапија со фаги и производството на коктел од фаги се покриени со производство од страна на фармацевтските компании, додека во Русија персонализираната терапија е забранета. За жал, комерцијалната употреба на терапијата со фаги од овие две земји не е признаена од страна на западната медицина и увозот/извозот на овие препарати е комплициран. Употребата на фаги во Велика Британија е послабо регулирана, со тоа што оваа терапија ако се увезува, мора да ги исполнува британските стандарди на производство на лекови, но не е лиценцирана за поширока употреба. Во Франција исто така увозот и производството на фаги мора да бидат по стандардите на Националната агенција за безбедност на лекови и производи за здравје (АНСМ). Позитивниот момент е што од 2016 година државата поддржува истражувања за поширока употреба на фагите и работи на подетална легислатива за регулација на употребата на фагите. За разлика од претходните држави, во Белгија легислативата е поширока и дозволува фармацевтот да произведе терапија по рецепт на лекарот, базирана на дијагнозата на пациентот. Во Соединетите Американски Држави канцеларијата за храна и лекови (ФДА) бактериофагите ги квалификувала како биолошки производ, а производството треба да ги следи правилата на претклинички и клинички испитувања. Иако официјално фаготерапијата не е одобрена, во САД постојат голем број лекови што содржат фаги што се во фази на клинички испитувања. ФДА дозволува пристап на пациентите до фаготерапија во случаи кога пациентите не можат да бидат дел од клинички испитувања, додека ФДА одобрила персонализирана терапија што ја произведува сертифицирана компанија. Во Индија бактериофагите се присутни во медицината уште од 1896 година, кога британските научници откриле дотогаш непознат вирус што ја убивал бактеријата што предизвикувала колера. Терапијата со фаги во Индија е промовирана од 2017 година и дозволува таканаречена сочувствителна терапија, поточно терапија што е увезена, но не е строго контролирана. Индиската регулатива за бактериофаги дозволува увоз на фаги, но сѐ уште регулативата треба да се зајакне прво во контролата на увозот, а потоа во поглед на производството. Во Кина бактериофагите за првпат се употребени во медицински третман во 1958 година. Оттогаш до 2019 година немало третмани, кога Шангајскиот институт за фаги првпат употребил персонализирана терапија со фаги во Шангајскиот клинички центар и во болницата „Жонгшан“, која е во рамките на универзитетот „Фудан“. Сепак, регулативата во Кина за терапија со фаги има потреба да се развива во правци на тоа какви коктели од фаги ќе бидат дозволени за масовна продажба, кои медицински центри какви испитувања ќе вршат, како ќе се спроведуваат истражувањата за персонализирани терапии. Причини за недостиг од терапии со фаги Терапијата што се креира за одреден пациент со одредена дијагноза (сур мерка, sur-measure therapy), се базира на патогенот што е изолиран од пациентот. Процедурата бара изолација и прочистување на патогенот за креирање на специфичниот фаг. Ова не е лесно да се креира поради сложеноста на бактериските инфекции во различни органи и сложеноста на нивно собирање и анализа на биопсија. Претходно создадениот модел како поливалентен фаг, кој содржи повеќе различни фаги, е комплициран за масовно производство затоа што вистинскиот број на соеви на фаги што можат да се комбинираат од страна на лекарите е многу редок. За следниот процес на индустриско производство на оваа терапија, пречка се финансиските ресурси и недостигот од клинички испитувања. Нешто што дополнително им недостига на клиниките и истражувачките институти е пристап до библиотеки на фаги со кои можат да создаваат нови коктели на фаги. На ова се надоврзуваат високите стандарди за производство, заштитата на патенти и интелектуалната сопственост. Според законите во ЕУ и во САД, терапијата произведена од фаги што содржи ДНК и РНА не може да се патентира затоа што е забранета употреба на човечки геноми. Дополнителен факт за минималното присуство на фаги во широка клиничка употреба е и огромниот бизнис за производство на антибиотици на глобално ниво, кој би бил загрозен од воведување нови терапии што не користат антибиотици. Комплицирано и скапо, но сепак потребно Комплицираниот и долготраен процес за создавање нови лекови придонесува во губењето човечки животи, но и константната употреба на исти лекови што создаваат резистентност придонесува во бројот на починати пациенти. Антибиотиците се покажаа ефикасни за последниве 70 години, но тоа не значи дека треба да се држиме само за нив. Бидејќи постојат фагите, потребно е само поголем притисок врз државите и компаниите за вложување во нови истражувања и подетална регулатива. Меѓудржавната соработка, размената на истражувања, податоци, резултати од експерименти, сето тоа е потребно без мешање на политиката и бизнис-интересите на големите фармацевтски компании. Кај нас во Македонија, за жал, не постои терапија фагови и тоа е една од точките од каде што треба да се тргне во имплементација на овој тип на терапија. Не се измислува топла вода, само се надградува постојниот систем, а ако тој систем спаси уште повеќе животи, една причина повеќе да се вложува во него. Соња Стојадиновиќ Республика...

1. Животот во Македонија ни поминува во магичен круг на сезонски теми. Секогаш се истите. Еве, ноември е, ќе си збориме за загадувањето. Ќе почне скијачката сезона, ќе си збориме колку е уништена Попова Шапка. Во февруари ќе дојде извештајот на УНЕСКО, па ќе дебатираме колку сме го уништиле Охрид, ќе дојде лето па ќе се бара „легло повеќе“ и ќе се буниме зошто нема таму нема „елитен туризам“, во меѓувреме, прво ќе се палат стрништата, потоа дивите депонии, па шумите и еве го, ене го, ќе дојде пак ноември, ќе ни се врати загадувањето. Секој ден, кога се будиме, како првпат да гледаме што ни се случува. И секогаш одново се чудиме дека Скопје, Тетово и Битола се задушуваат, дека Шапка не работи, дека Охрид се уништува, дека горат стрништа и диви депонии. Нема никакво помрднување што би нѐ оттргнало од тој магичен круг повеќе од триесет години. Ова лето изгоре половина држава. Колку време траеше меморијата за тоа? Презеде некој нешто? Не. Вгодина пак ќе се изненадиме. 2. И министерот за култура Зоран Љутков се изненадил кога го посетил Македонскиот народен тетар (МНТ). Ја обвини претходната власт дека не го одржувала објектот што чинеше 40 милиони евра. Љутков изгледа заборавил дека неговата партија ВМРО-ДПМНЕ не доаѓа пр пат на власт. Театарот за кој самиот „не вели дека немало пропусти во изградбата“ беше во катастрофална состојба само што го пуштија, во 2013 година. Уште оттогаш, среде фоајето стојат кофите за прибирање на водата што тече од терасата на таванот. Околу театарот стојат вреќите со песок за да не се поплават подрумите ако заврне дожд. Претстави се откажуваа за глумците да не ги отепа струја. Не е дека субстандардот од 40 милиони евра не се одржувал. Туку на таа зграда не може крај со крај да ѝ се пофаќа. Претходната власт, таа на СДСМ, не го одржувала стиропорот. Не ги биваше и затоа паднаа на избори. Затоа победи ВМРО-ДПМНЕ. Сигурно сега предвиделе пари во буџетот за одржување на стиропорот. И се надевам, не ја заборавиле и ставката за освежување на златната боја за ќунци. Да го потсетам Љутков дека неговата партија ни го наплати стиропорот како мермер, а бојата за ќунци како злато. Така што нека го обнови стиропорот, нека пребојоса и нека си брка работа. Што повеќе се жали, толку повеќе ја освежува меморијата кој всушност тоа го изгради. Дека баш тие згради што се распаѓаат, сосе зградата на Владата од која отпаѓа стиропорот, се дело на 11-годишното владеење на неговата партија, ВМРО-ДПМНЕ. … Колумната на Горан Михајловски во целост прочитајте ја тука...

Затворен за сообраќај е патот Охрид – Ресен преку Галичица...

Тодор Циповски-Мерџан е македонски партизан, првоборец и народен херој. Денес се навршуваат 104 години од неговото раѓање. По априлскиот напад врз Кралството Југославија во 1941 година активно учествувал во собирање на оружјето и организирање на народноослободителното движење. Во 1942 г. бил назначен за секретар на Окружниот комитет на КПЈ за делот на Македонија окупиран од Италија. На 19.8.1943 година во неговата куќа била одржана Првата седница на ЦК на КПМ. Од септември 1943 г. е секретар на првиот Областен комитет на КПМ за Западниот дел на Македонија, а од октомври 1943 г. е член на Иницијативниот одбор за свикување на Првото заседание на АСНОМ и потоа бил делегат. Загинал во борба со балистите. Тодор Циповски е роден на 16 ноември 1920 година во Тетово. Завршил вечерно трговско училиште во Белград. Откако се истакнал во демонстрациите против тогашните власти, во 1940 година бил примен како член на Сојузот на комунистичката младина на Југославија (СКОЈ). Во почетокот на 1941 година, по 27-мартовските демонстрации во Белград, бил уапсен од белградската полиција. По капитулацијата на Југославија во април 1941 година Тодор бил пуштен од затвор и се вратил во Македонија. Се преселил во веќе окупираното Скопје и таму се вклучил во партиска работа, организирајќи собирање оружје за востанието. Во јануари 1942 година, поради неговата активност, бил примен во Комунистичката партија на Југославија (КПЈ). Од Скопје бил распореден да врши илегални партиски работи во Тетово. Во јули 1942 година Тодор станал член на Окружниот комитет на КПЈ за Западна Македонија, која била под италијанска окупација. Кон крајот на 1942 година станал секретар на Окружниот комитет. Пролетта 1943 година има големи заслуги во формирањето на мавровските и тетовските партизански одреди. Како секретар на Тетовскиот окружен комитет бил организатор на првиот состанок на ЦК на КПМ во Тетово на 19 март 1943 година. Во јуни 1943 година паднал во рацете на италијанската полиција. Бил подложен на тортура, но ништо не признал. Веднаш по капитулацијата на Италија во септември 1943 година станал секретар на Реонскиот комитет на КПМ со седиште во ослободениот Дебар. Често одел на терен и работел на зајакнување и проширување на Народноослободителното движење. Од октомври 1943 г. Тодор е член на Иницијативниот одбор за свикување на Првото заседание на АСНОМ и во август 1944 година бил делегат на Првото заседание на АСНОМ. На 19 септември 1944 година Тодор бил на теренот на Горња Река со помала група дејци. Кога влегле во селото Беличица, набрзо тоа било опколено со силни балистички единици. Во борбата што следела, бранејќи го селото загинале 19 партизани од Третиот тетовски партизански одред. По борбата балистите убиле 17 жени, деца и старци, а потоа го запалиле селото до темел. Четворица партизани биле заробени, од кои двајца биле стрелани два дена потоа во Тетово. Меѓу загинатите партизани бил и Тодор Циповски Мерџан. Со указ на Президиумот на Народното собрание на ФНРЈ на 5 јули 1951 година е прогласен како народен херој. Преземено од „Македонска нација“...

На денешен ден, на 16 ноември во Солун, во Егејскиот дел на Македонија е роден Симеон Кавракиров, македонски револуционер, следбеник на Гоце Делчев и содеец и на Панко Брашнаров и Димитар Влахов. Кавракиров се борел за создавањето слободна и независна држава Македонија и обединувањето на македонскиот народ во нејзините природни етногеографски граници, во сите три делови на етничка Македонија Сто дваесет и шестата годишнина од раѓањето на Кавракиров е соодветен повод за навраќање кон неговата личност, живот и дело, за да можат појасно да се разберат денешните барања на Бугарија за промена на македонскиот устав и нејзиниот третман на Македонија и негирање на македонскиот народ во континуитет повеќе од еден век. Во 1919 година Симеон студирал право на Софискиот универзитет. Уште како млад се определува за револуционерна активност. Кавракиров станал секретар на Обласниот комитет ВМРО (обединета) за Бугарија од 1928 година. Под прекарот Павел работел на формирање групи на ВМРО (обединета) на територијата на Пиринска Македонија. Неговата активност во Пиринскиот дел на Македонија му била спротивставена за дејствувањето на ВМРО на Иван Ванчо Михајлов. „Мисли ли бугарската влада дека Македонците се племе, на кое не треба да му се даде и воздух да дише, ако има можност?“. На 8 јуни 1932 во Софија терористи на Иван Михајлов по негова наредба го грабнале Кавракиров и со автомобил го однеле во непознат правец. Неговата заложничка драма траела две години и за тоа време тој бил измачуван. При обид за бегство на денешен ден, на 14 јуни 1934 година на планината Рила, во близина на селото Белица бугарските врховисти го убиле Симеон Кавракиров, секретарот на Обласниот комитет на ВМРО (обединета) за Пиринска Македонија. Во тогашното бугарско Собрание народниот пратеник С. Иванов побарал одговор кој и зошто го грабнал Кавракиров и дали тогашната бугарска влада размислува дека „Македонците се племе, на кое не треба да му се даде и воздух да дише, ако има можност?“. Каквракиров како истакнат деец на ВМРО-Обединета, која се пројавила како продолжувач на револуционерната организација на Гоце Делчев По Горноџумајските настани во 1924 година во македонското револуционерно движење доаѓа до целосен расцеп. Иван (Ванчо) Михајлов и неговите приврзаници со поддршка од најреакционерните политички кругови во Бугарија иуспеале да воспостават контрола врз легалните македонски емигрантски организации во Бугарија. Како реакција на таквата политика, проследена и со убиства и атентати, се формира ВМРО (обединета), која се пројавила како продолжувач на старата револуционерна организација на Гоце Делчев и како македонска национална организација, што започнала активности во Пиринскиот дел на Македонија. ВМРО (обединета) била формирана врз основа на принципите на Мајскиот манифест од 1924 година. Таа имала Централен комитет со седиште во Виена. Нејзин официјален орган бил весникот „Македонско дело“. ВМРО (обединета) настојувала да прерасне во масовно македонско национално движење за извојување слободна и независна Македонија во рамките на нејзините географски и економски граници. Нејзини најистакнати дејци биле: Панко Брашнаров, Димитар Влахов, Симеон Кавракиров, Владимир Поптомов, Андреја Чипов, Методија Шаторов-Шарло и др. „За бугарските шовинисти Македонците се Бугари, а ВМРО (обединета) треба да ги разоткрие умувањата, што им одречуваат на Македонците дека се нација…“ ВМРО (обединета) во споредба со михајловистичката ВМРО имала јасни македонски национални позиции. Ова е особено забележливо во написот на весникот „Македонско дело“ од 1934 година во кој било истакнато: „Буржоазијата на владејачките нации на трите империјалистички држави, меѓу кои е поделена Македонија, ги негира постоењето и националните особености на македонскиот народ… Бугарските шовинисти изјавуваат дека Македонците се Бугари и така настојуваат да ги оправдаат завладувањето со Петричко и својата анексионистичка политика спрема цела Македонија… Водејќи борба против раздробувањето на македонскиот народ и за национално ослободување и обединување на сите делови на Македонија, ВМРО (Обединета) треба да ја разоткрие вистинската смисла на сите умувања, што имаат цел да им одречат на Македонците карактер на нација…“ ВМРО (обединета) на чело со Симеон Кавракиров успеала да воспостави организациска структура во сите делови на Македонија и постепено го ширела своето влијание во македонските средини. Сето тоа придонело да се загрозат позициите на Иван Михајлов и неговите приврзаници. Затоа Иван Михајлов започнал да подготвува планови за атентати и убиства врз членовите на раководството на ВМРО (Обединета) во Пиринска Македонија. Во овие рамки било извршено и убиството на Кавракиров. Извори: „Нова Македонија“ и „Скопско ехо“....

Македонија, есен, 2024-то Лето Господово. Студени и дождливи ноемвриски денови во главниот град на Македонија. Темни облаци се надвиснати над Скопје. Граѓаните на метрополата го живеат своето секојдневие исполнето со редовните работни обврски. Дождливото есенско време влијае врз расположението на луѓето и во долгите ноќи, во паузата помеѓу омилените телевизиски емисии, можеби понекој и ќе се сети на некои настани од поблиската или подалечната историја на Македонија. Оваа година се навршија годишнини од повеќе значајни настани за историјата на Македонија и македонскиот народ на кои нашата држава им посвети достојно внимание во нивното одбележување и празнување. Но, соодветните државни институции како да подзаборавија на еден трагичен настан од пред 75 години, настан кој ја потресе не само Македонија, туку и целиот регион, а неговите последици траат и до денешен ден. Споменот на тој трагичен настан остана да биде зачуван и одбележуван само од поединечните здруженија на Македонците од Егејскиот дел на Македонија (за жал разделени помеѓу себе) за што треба да им се изрази посебна почит! Иако поделени и на посебни настани само овие здруженија во 2024 година ја одбележаа 75 годишнината од крајот на Граѓанската војна во Грција, настан што остави трагични последици за Македонците од Егејскиот дел на Македонија. Несомнено, една од причините за невбројувањето на овој настан во календарот на значајни датуми од македонската историја за оваа година, се и трагичните одредби од фамозниот Преспански договор, чиишто негативни последици допрва ќе ги чувствува нашата држава Република Македонија. Македонската јавност веќе знае дека договорот во себе содржи и таков парадоксален дел според кој Република Македонија и признава на Република Грција дека сѐ што е јужно од денешната македонско- грчка граница, припаѓа на т.н. хеленска историја. Согласно тој дел од договорот, Граѓанската војна во Грција (1946- 1949) е дел од хеленската историја и нема никаква врска со историјата на македонскиот народ! Теза- неодржлива, ненаучна и антицивилизациска! Но, да одиме постепено, со аргументи, факти и неспорни историски докази кои ќе ја срушат оваа беспредметна теза. Официјалниот почеток на Граѓанската војна во Грција се случил во 1946 година, а за тоа постоеле повеќе причини. Најважната причина за почетокот на војната било формирањето на десничарската грчка влада, со доминантен број на министерски места и голема надворешна помош и покрај фактот што ЕЛАС (Грчката национално ослободителна војска) составена претежно од борци, членови на КПГ- на свои плеќи го извојува ослободувањето на Грција за време на Втората светска војна. Во редовите на ЕЛАС се бореле и голем број на Македонци од Егејскиот дел на Македонија. Со заминувањето на германската војска од Грција во есента 1944 година, најголем дел од територијата на државата се наоѓал под контрола на ЕЛАС, се до моментот на истоварувањето на англиска војска во Солун и Атина. Единиците на ЕЛАС неколку недели давале отпор на англиската војска. Во февруари 1945 година бил склучен договорот во Варкиза, предградие на Атина, договор со кој единиците на ЕЛАС се обврзале да го предадат оружјето на грчките владини сили и англиската војска. Тоа било повод да се разгорат непријателствата во државата и да се создадат услови за нова, овој пат граѓанска војна во Грција. Ако за грчките политички фактори, претстојната војна имала таков карактер на граѓанска, за Македонците во Егејска Македонија, тоа била борба за живот или смрт. Уште една година пред официјалниот почеток на војната, во 1945 година, македонските воено- политички фактори во Егејска Македонија веќе имале формирано самостојни партизански одреди во Костурско, Леринско и Воденско кои го бранеле македонскиот народ од нападите на разни грчки паравоени формации на ПАО, ЕДЕС и ЕККА. Македонците во Егејска Македонија во април 1945 година формирале и политичка организација НОФ (Народно ослободителен фронт) која ги формулирала барањата за рамноправност на македонскиот народ и негова национална афирмација. Во рамките на НОФ и во македонските партизански одреди кои дејствувале во Егејскиот дел на Македонија се истакнале повеќе раволуционери и дејци: Паскал Митровски, Михаил Керамитчиев, Атанас Коровешов, Џоџо Урдов, Павле Раковски, Минчо Фотев, Стерјана Вангелова, Евдокија Фотева- Вера и други. Во 1946 година во борбата со грчките владини сили била заробена и егзекутирана македонската партизанка Мирка Гинова, случај и трагичен настан што меѓу првите ја открил голготата и борбата на Македонците во Егејска Македонија за човекови права и опстој на нивните родни огништа. И додека Македонците војувале за да не бидат физички уништени или истерани од нивните домови во Егејска Македонија, грчките комунисти сеуште тактизирале со нивните ставови и се двоумеле дали отворено со оружје да се борат против грчката влада и странските интервенционисти или да ја продолжат политичката дејност во услови на диктатура. Тоа покажува дека македонските воено- политички дејци во Егејска Македонија, една година порано успеале да увидат дека кризата во земјата води кон војна, која за Македонците имала одбрамбен, а не идеолошки карактер, иако меѓу нив имало и комунистички партиски членови во КПГ. Со официјалниот почеток на војната во март 1946 година и со формирањето на Демократската армија на Грција (ДАГ), Македонците во Егејска Македонија, масовно се вклучувале во редовите на оваа воена формација. Грчките комунисти веднаш влегле во преговори со НОФ, при што бил склучен договор за заедничко дејствување со ветување дека КПГ и раководството на ДАГ ќе ги признаат Македонците како рамноправен партнер во борбата против владините сили и англиската војска која се вмешала во внатрешните работи во Грција. Дека војната во Грција имала и многу македонски национални обележја покажува и фактот што најголем дел од борбените операции се воделе токму во Егејскиот дел на Македонија. Селата во Егејска Македонија биле најголемата организациона база на ДАГ, а Македонците како народ, главната поддршка на грчката левичарска армија. Бројката на војници на ДАГ се движела од околу 15 000 во 1946 година, до околу 45 000 во 1948 година кога таа го достигнала најголемиот раст. Од вкупната бројка во активниот состав на ДАГ, една третина биле Македонци по националност и тоа го докажуваат сите документи од архивата на КПГ и на оваа армија. Ваквата огромна поддршка на ДАГ помеѓу Македонците се должела на две работи: прво, Македонците во нивната борба за рамноправност немале други сојузници и второ, раководството на ДАГ и КПГ имале делумно правилен став кон македонското прашање во Егејска Македонија кој се движел од признавање за отцепување на Егејска Македонија и присоединување кон идната независна обединета македонска држава- до македонски малцински права во рамките на грчката држава. Во однос на националноста на Македонците, грчките комунисти ја употребувале формулацијата „Словеномакедонци“ или „Славомакедонци“, со што и тие како и грчките десничарски партии, сакале да направат разлика и дистинкција на терминот „Македонци“ во тогашните услови со античките Македонци кои и тогаш ги сметале за дел од грчката хеленска историја. И ваквите ставови претставувале еден вид тактизирање со Македонците во Егејска Македонија, единствените сојузници на грчките комунисти во нивната граѓанска војна со десничарските политички партии. За таа цел, кога била формирана и левичарската Привремена демократска влада на Грција, Македонците од Егејска Македонија добиле едно министерско место што повеќе имало формално отколку суштинско значење, иако таквата влада имала ингеренции само на слободните територии на ДАГ, претежно на планинските масиви во Егејскиот дел на Македонија: Воденско, Костурско, Леринско. Единствената принципиелна привилегија и право што Македонците го добиле од оваа левичарска влада било образованието на македонски јазик на слободните територии во Егејска Македонија каде во учебната 1947/48 година се описмениле околу 10 000 македонски дечиња. Тоа претставувал максимумот, кулминација на човековите права на Македонците во Грција за време на Граѓанската војна. Во 1947 година војната се наоѓала на пресвртница која имала погубни, трагични последици за Македонците во Егејскиот дел на Македонија. Таа година, согласно т.н. Труманова доктрина, во војната во Грција се вмешале САД, најмоќната светска воена сила која застанала на страната на грчката влада и регуларните воени сили. Дури и американски генерали застанале за чело на борбените операции на владините трупи на Грција во решавачките големи битки во Граѓанската војна. Пролетта 1948 година се случил првиот трагичен, во исто време и хуман настан кој најмногу ги засегнал Егејските Македонци. Согласно одлуката на ДАГ, КПГ и Привремената демократска влада биле евакуирани децата од семејствата кои живееле во близина на местата каде требало да се случат најжестоките борби во војната. Околу 20 000 македонски дечиња биле евакуирани и преселени во земјите од поранешниот источен комунистички блок и поранешна Југославија, со што, овие деца физички се спасиле од сигурна смрт, но во исто време се разделиле со нивните родители, а голготата на овие македонски деца- бегалци траела со децении во неможноста на некои од нив, никогаш повеќе да не се сретнат и видат со своите мајки и татковци, со своите браќа и сестри- со своите семејства. Напоредно со ова, раководствата на ДАГ и КПГ ја направиле најголемата стратегиска грешка во војната- започнале отворена фронтална борба со далеку помоќниот непријател и од војничка и од техничка гледна точка. Се случиле големите битки на Кајмакчалан, Грамос и Вичо во текот на 1948 и 1949 година, во кои силите на ДАГ претрпеле тешки војнички порази. Во овие борби загинале или биле ранети и голем број на Македонци, борци на ДАГ. Згора на тоа, генералниот секретар на КПГ, Никос Захаријадис ги влошил односите на партијата и ДАГ со единствениот сојузник до тогаш- Југославија, застанувајќи на страната на резолуцијата на Информбирото. По ова, Југославија ги затворила границите и не дозволувала повеќе од нејзина територија да доаѓа воена и материјална помош, како и помош за ранетите и изнемоштени борци на ДАГ што дотогаш ја укажувала. Поразот на ДАГ во војната бил неизбежен. По битката на Грамос во летото 1949 година, единиците на ДАГ се повлекле на територијата на Албанија, а војната завршила со победа на владините сили потпомогнати од САД и Велика Британија. Ако за КПГ и останатите левичарски политички партии, војната и поразот имале идеолошки последици, за Македонците во Егејскиот дел на Македонија, последиците имале национален карактер, а трагичноста се граничела со апокалиптични размери. Според документирани податоци, во Граѓанската војна во Грција за период од три години загинале 21 000 Македонци, биле иселени околу 100 000 Македонци, а согласно првиот попис во Грција по војната, исчезнале засекогаш 46 села во Егејска Македонија, целосно населени со Македонци по националност. Македонските воено- политички раководители од НОФ и борците Македонци во ДАГ, по повлекувањето во Албанија биле изложени на дополнителни притисоци и репресии: од страна на тамошните власти биле прогласени дека се „Титови шпиони“, „империјалистички слуги“, „соработници на странски служби“ и уште какви не монструозни обвиненија. Голем дел од нив биле уапсени и присилно депортирани во СССР и земјите од тогашниот источен комунистички блок. Голем дел од македонските бегалци кои биле цивили, заедно со своите семејства биле прифатени и згрижени во поранешна Југославија, односно НР Македонија, а околу 20 000 од нив заминале и биле згрижени во Полска, Чехословачка, Унгарија, Романија и СССР. Во текот на 70-тите и 80-тите години најголем дел од овие македонски бегалци од Егејска Македонија се вратија во поранешна Југославија односно во СР Македонија каде останаа да живеат до крајот на нивните животи. Во моментов, во Република Македонија живеат трета и четврта генерација на Македонци кои се потомци на првата генерација бегалци од Грција после Граѓанската војна. Според статистички податоци на здруженијата на Македонците од Егејска Македонија, денеска во Република Македонија живеат околу 300 000 Македонци по потекло од овој дел на Македонија. По завршувањето на Граѓанската војна, започнал најтешкиот период за Македонците што останале како малцинство во Грција: политички прогон за тие што не побегнале надвор од земјата, судски процеси, притисоци, негирања и третман како непријателско настроено население кон грчкиот државно- уставен поредок. Дури во 70-тите години на 20 век, Република Грција ги ублажила мерките за населението кое во Граѓанската војна застанало на страната на ДАГ и со закон овозможила репатријација на политичките бегалци, но само под услов да се Грци по род. За Македонци по националност, ако се изјаснеле како такви, немало дозвола за враќање во Грција. Таквата грчка политика, со мали измени продолжила и во 90-тите години, по падот на комунизмот како систем во Европа, а со на поранешна Југославија и осамостојувањето на Република Македонија, грчките влади ја зацврстиле политиката на непризнавање на македонскиот национален идентитет, а на името „Македонија“ му припишувале само грчки историски и географски и регионален карактер. Тоа е една од директните последици од Граѓанската војна во Грција. Ова се историските факти поврзани со Граѓанската војна во Грција кои можат лесно да се проверат, кои се објавени, а најголем дел од нив ја потврдуваат трагичната судбина на Македонците од Егејскиот дел на Македонија. Нашата држава Република Македонија не треба да ги изостави од вид овие неспорни историски факти кои се на наша страна, кои ја покажуваат објективната слика на овој настан од пред 75 години. Не можеме и не смееме да дозволиме некаков параграф од напишан договор на парче хартија да биде посилен од историските факти! Не смееме да дозволиме вештачки склопените клаузули од Преспа да бидат посилни и да ја погребаат македонската историска вистина за 1949 година! Овој дел од Преспанскиот договор директно негира постоење на македонско национално малцинство на грчка државна територија, а во согласност со тоа го негира и постоењето на околу 300 000 Македонци кои денеска живеат во Република Македонија, а се по потекло од Егејскиот дел на Македонија, која сега е област на територијата на Северна Грција. Дали ќе дозволиме некој од надвор, со наша дозвола и согласност повторно да ја прекројува македонската историја по негова мерка и да не натера да заборавиме дека на Грамос, Вичо и Кајмакчалан е пролеана и македонска крв за правдините на Македонците во Егејска Македонија?! НЕ! Од друга страна, со историските факти и документи за овие настани од пред 75 години, не треба да бараме ниту одмазда, а не смееме да шириме ниту омраза, напротив, да понудиме рака од наша страна и да ја покажеме македонската големина кон нашиот сосед Грција! Било некогаш, да не се повтори никогаш повеќе! Во интерес на едно сеопшто историско помирување за настаните од Граѓанската војна во Грција и грчката држава е потребно да направи гест од нејзина страна, гест со кој ќе се извини за неправдите кон Македонците од пред 75 години! Тоа ќе биде огромен исчекор кон трајно помирување на двата соседни народи! Ваквата политика е високо над сите одредби на договорот во Преспа, кој не реши ниту едно отворено прашање, а напротив ја продлабочи недовербата помеѓу Македонците и Грците. Крајот на Граѓанската војна во 1949 година може да биде нов почеток помеѓу Република Македонија и Република Грција! Ние Македонците знаеме да простуваме, но никогаш нема да заборавиме! Во името на тоа, нека им е вечна славата на сите загинати Македонци од Егејска Македонија во Граѓанската војна во Грција! Нека е живо сеќавањето за сите раселени Македонци од Егејска Македонија! Нашите мисли нека бидат со сите Егејски Македонци ширум светот! Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

Сé е полесно кога пријателите се тука. Пријателството е дар Господов и претставува флуиден и двонасочен однос со строго изразена лојалност и почитување од двете страни и јасно засекогаш потврдена верност. Пријателството, ги достигнува највисоките дострели, тогаш кога е воспоставено помеѓу, од една страна политичарите, водачите, народните трибуни и лидери, со еден збор власта, а од другата страна, народот. Од тука, секоја политичка партија, организација или поединец, најмногу грешат кога ќе тргнат да бараат доверба од народот (гласачот, граѓанинот) ветувајќи сé и сешто. Притоа заради својата несигурност, неспособност и лицемерие, љубоморно би рекол недоветно бараат народот да биде нивни пријател користејќи го неговото пријателство само додека поминат изборите, без намера на подаденото пријателство да возвратат на начин што и тие се спремни да станат пријатели на народот. Така понуденото пријателство е тешко кривоклетство веднаш препознатливо од мудриот народ кое не носи ништо добро никому освен на кривоклетнизате измамници. Тогаш од позиција на сила власта станува горопадна, гази сé пред себе и од изневерениот народ прави непријател број еден. Седумте гладни години поминати со СДСМ, според Теоријата на релативитетот на Ајнштајн, ни се видоа ко 70 тешки години и сите посакуваме што побргу да заминат, но не да се заборават за да не се повторат. Не сум пророкот Мојсије да толкувам соништа како од сонот што значат седумте слаби крави што симболизираат седум гладни години. Напротив сведок сум на едно време, расонет и буден до крај, па од тука познавајќи ги фараоните од СДСМ кои се генетски родени и создадени од ХАОСОТ, знаев што нé чека. Оние кои ме читаат знаат дека точно пред 8 години во една колумна опишав сé што ќе ни се случи со НЕПРИЈАТЕЛИТЕ на народот организирани од група малигни елементи всадени во чесното здраво македонско ткиво, доцна дијагностицирани антиполитички криминални групи од видот на невладини здруженија, соросоиди, проклети предавници, тркачи на кратки патеки, многу спори, но благодарение на врзаните нозе на вистинските луѓе нé претркаа, го исмејуваа граѓанинот, го понижија МАКЕДОНЕЦОТ, го ограбија народот, ја излажаа меѓународната заедница, ги прегазија човековите права слободи и ги уништија честа и достоинството на ЧОВЕКОТ претворајќи го во биоробот, сиромав, зависен и прогонет. Притоа бесрамно демонстрираа сила, заплашување, уцени, закани, погрешно мислејќи дека народот заборава, се опуштија во летаргични лелеајна на својот украден комодитет мислејќи ќе трае вечно. И, тука доаѓа до дефект, флуидот е двонасочна улица, ама овие арамбаши го завзедоа цел пат за себе оти нели небаре тие го изградиле силно галопирајќи како диви коњи газејќи сé пред себе и сé така додека не си ги скршија главата и вратот (зошто кичма немаат) судирајќи се во најцврстиот бедем што некогаш е изграден од непробоен материјал, НАРОДОТ. МАКЕДОНСКИОТ НАРОД. Тој, народот, го препозна и прифати за свој најдобар другар, верен пријател и вечен заштитник ВМРО-ДПМНЕ кој беше на првата линија на фронтот на одбрана, од кого се одбија, треснаа на земја и политички исчезнаа. Убеден сум за на век. ВМРО-ДПМНЕ, предводена од лидерот Христијан Мицкоски, сиот свој потенцијал, огромен капацитет на можности и знаења го стави како и секогаш во служба на својот народ. Народот поверува затоа што ПРИЈАТЕЛИТЕ НА НАРОДОТ од ВМРО-ДПМНЕ секогаш се со НЕГО и во добро и во зло. Ова пријателство ќе трае додека има век и свет. Искрено е и честито, препознатливо чисто бисерно, отворено и чесно. Пријателите на народот својата љубов безусловно ја подарија однапред, затоа што се сигурни дека за да заслужиш пријателство од неговото величество НАРОДОТ мораш прв да ја подадеш раката. Раката што дава е секогаш горе, срцето чука во еден ритам со народот, душата се преселува и се спојува со своите, од каде што потекнува. Македонски народе! ПРИЈАТЕЛИТЕ на НАРОДОТ од ВМРО-ДПМНЕ, вашите пријатели, се вечно со тебе, ТИЕ сé ќе ти дадат, а за возврат ништо не бараат. Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

ЛГБТИ Министерката за образование подгорува параноја и паника за опасните квир деца, и со тоа поттикнува насилство врз нив, и параноидна агресија за заштита од имагинарниот непријател, смета Славчо Димитров од Коалиција Маргини. Тој се осврна на говорот на министерката на состанокот за соработка на Владата со граѓанскиот сектор, на кој министерката продолжи со нејзината кампања на загрозување на безбедноста, менталното здравје, животот и заштитата на младите ЛГБТИ и квир деца. „Имено, непрестано укажуваше дека ја брише родовата еднаквост, и родот, сексуалната ориентација и родовиот идентитет од Законите за основно и средно образование за да ја заштитела БЕЗБЕДНОСТА на децата и сигурноста на родителите! Очигледно за неа ЛГБТИ и квир децата не се деца. Нивната безбедност не само што е небитна (иако се најнебезбедни и изложени на булинг и насилство), туку истите ги претстави како ЗАКАНА ЗА БЕЗБЕДНОСТА на имагинарното стрејт дете“ пишува Димитров. Тој додава дека во меѓувреме децата ќе страдаат од сиромаштија и ќе се гушат од загаден воздух, во уништен образовен систем кој продуцира армии на неписмени млади....

Каде исчезна десниот центар? Многу американски граѓани на крајот гласаа за екстремната десница без нужно да сакаат да ѝ дадат мандат Јан-Вернер Милер 15/11/2024 14:41 Играта за барање виновник е во полн ек. Стратезите од фотелја сигурно знаат дека Камала Харис требало да го жртвува Џо Бајден, да го посети Џо Роган или – омилен аргумент на самопрогласените центристи – да се дистанцира од идентитетската политика. Се разбира, многу е важно да се утврди зошто овој пат не излегоа луѓето кои гласаа за демократите во 2020 година. И ние треба да го објасниме (а не да шпекулираме за) успехот на Трамп, особено меѓу латино мажите. Сепак, едно поголемо прашање заслужува барем исто толку внимание: зошто она што меѓународните набљудувачи го препознаваат како централнодесничарска опција се чини дека исчезна од американската политика? Зошто беше единствениот избор во 2024 година помеѓу крајната десница и нејасно прогресивната (сигурно недоволно прогресивна за прогресивците) централна партија? Со други зборови, зошто потокот републиканци кои ветија дека никогаш нема да го поддржат Трамп не успеа? На крајот на краиштата, меѓу самопрогонетите и протераните, движењето имаше креативни политички умови и, барем за одредено време, доста пари. Дел од одговорот е дека тие никогаш навистина не се помириле со историјата на повоената американска десница (што исто така ја прави одлуката на Камала Харис да ги прифати Чејниевци политички и морално сомнителна). Кога се во недоумица, републиканските противници на Трамп се враќаат на идеализирање на Роналд Реган или Џон Мекејн. Тие наводни морални икони треба да бидат контраст на Трамп. Тие служеа и како идеолошки амалгам на понуди од десниот центар: про-бизнис, одбранбени инвестиции, конвенционални семејни вредности (така што мажите, исцрпени од натпреварувањето на пазарот, ќе добијат заслужен одмор за воините). Згодно се изоставува долгогодишната посветеност на републиканците за „стратегијата на југот“, што ќе рече, допирањето до оние кои беа отуѓени (благо кажано) кога демократите се свртеа кон промовирање на граѓанските права. Во голема мера се заборава дека Реган се спротивстави и на Законот за граѓански права и на Законот за правата на глас. Луѓето родени по 1960-те можеби не го сакале Реган, но веројатно го паметат како шармантен, грижлив тип кој постојано зрачеше со оптимизам. Но, погледнете ја снимката на Реган како гувернер на Калифорнија и ќе видите човек кој врие од незадоволство и изговара зборови што не се разликуваат од она што екстремната десница денес го кажува за „либералните институции“. Во една пригода, со цел да се воспостави ред во колеџот, тој јасно стави до знаење: „Ако е неопходно крвопролевање, ајде да завршиме со тоа“. Својата изборна кампања во 1980 година ја почна во Мисисипи – во близина на местото каде што во 1964 беа убиени тројца активисти за граѓански права – и го поддржа „правото на државите“ (наспроти федералните овластувања). Мекејн можеби се појавува во историските книги како чесен бранител на демократијата и човековите права на меѓународно ниво, па и како неочекуван спасител на законот за здравствено осигурување на Обама за време на првиот мандат на Трамп. Но, тоа е и човекот кој ни ја донесе Сара Пејлин, трампистката пред Трамп. Постојано се вели дека десничарските елити можат да го ослабат или зајакнат десничарскиот популизам по своја волја – и честопати отворениот расизам, но на крајот тие создадоа нешто што не можат да го контролираат. Според зборовите на еден аналитичар: Трамп не ја киднапираше Републиканската партија – тој ја разбра. Денес, навидум умерените републиканци знаат дека не можат да победат на избори без движењето МАГА. Глен Јанкин, поранешен шеф на инвестициската групација „Карлајл“ и наводно републиканец од стар ков, играше на картата на конзервативизмот со човечки лик кога се кандидираше за гувернер на Вирџинија. Подоцна се испостави дека тој штотуку ја делегирал валканата работа на вознемирување на луѓето со глупости за критичката теорија на раса на теренски оперативци. Се чини дека обожувачите на Јанкин мислат дека ќе успее стратегијата што веќе пропадна – да се потхранува гневот на луѓето, но да го контролира растот на радикално движење. Во прашање е секогаш истата илузија дека елитите ќе ги држат работите под контрола. Новиот феномен е делумно антиавторитарна десничарска младинска култура. Зошто да носите вратоврска како приправник во Конгресот, да се наполните со купишта хартија и да им се удоволува на здодевните старци, кога можете да бидете инфлуенсер кој го промовира безгрижниот начин на живот на момчето измешан со токсична политика (и попатно да наплатите неколку реклами)? Новата онлајн анти-авторитарна култура нема многу врска со либертаријанизмот, кој коалицијата на Реган може сè уште да го присвои. Долго претпоставувавме дека антиавторитарниот етос е нужно прогресивен. Тешко ни е да се согласиме со неговата изразито десничарска верзија – онаа која не е „конзервативна“ во ниеден смисол бидејќи се заснова на непочитување на институциите и тролање противници. Некој како Ники Хејли најверојатно ќе ја победеше Харис, со оглед на глобалното незадоволство, оправдано или не, со властите во многу земји низ светот. Фактот дека Хејли на крајот го поддржа Трамп беше уште еден доказ за дефетизмот на традиционалните републикански елити. Самопрогласениот десен центар нема одбрана од Трамп. Изгледа дека е неподготвен да ја напушти дволичната игра што изворно го овозможи трампизмот. Резултатот е дека многу американски граѓани на крајот гласаа за екстремната десница без нужно да сакаат да ѝ дадат мандат. На некои им се допаѓа мешавината на суровост и тенко прекриена корупција. За многумина тоа е премногу. Но, Трамп го зграпчи целосниот мандат за она првото. (Јан-Вернер Милер е професор по политика на Универзитетот Принстон и писател. Текстот е објавен во „Гардијан“.) Поврзани содржини Шокот од Трамп е вина на демократите 13/11/2024 15:11 Македонија ќе биде ол рајт 12/11/2024 15:11 Трамп е казната за американските гревови 10/11/2024 10:11 Позлатено или златно доба 09/11/2024 14:11 Крајот на Pax Americana 08/11/2024 14:11 Трамп ја победи Америка 06/11/2024 13:11 Ако кивне Америка… 05/11/2024 11:11 Духот на „Брегзит“ ја инфицира ЕУ 04/11/2024 13:11 Најчитани Откажан концертот на Бисера и Васил Хаџиманов Трио во Филхармонија 13/11/2024 14:10 Почина Миодраг Костиќ, кралот на шеќерот и сопственик на една од најголемите бизнис империи во регионот 13/11/2024 10:20 „Бекутан“ ги собира познатите татковци во Скопје: Родителството некогаш и сега 11/11/2024 15:54 Од Тарик Филиповиќ до Сашко Коцев: Татковството не е должност туку љубов 13/11/2024 10:32 Вучиќ сака да биде мирен 12 години, Рама прави компанија со Емиратите, Мицкоски најавува планови 13/11/2024 14:14 Зошто кинеските електрични автомобили се поевтини? Јапонците ги расклопија и открија 13/11/2024 20:36...

Дали Комисијата за прашања на изборите и именувања ги знае законите во Македонија? Воопшто нема дилема чиј одговор е: Не сака да разговара по нив, туку се сведуваат на „збирштина“ од 13 пратеници кои многу сакаат да живеат по филозофиите на легендарната група од романчето (стрипот) Алан Форд, а тие се следниве (само некои од нив): Малку знам за се’, ама многу за ништо; Имало и поголеми проблеми, па не сме ги решиле; Денешната медицина навистина напредуваше, за секој лек навистина пронајдоа болест; Гласајте за нас, нам ќе ни биде подобро, а вам ќе ви биде исто; Овие сега веќе легендарни „збирштоноци“ при изборот на членовите за Агенција за аудио и аудио-визуелни услуги (АВМУ), инаку најклучната агенција за медиумите и целата држава во делот на Информација, Образование и Забава, се понесоа со сериозен недостаток на демократија (нивен личен проблем), но и најклучното со непримерно дерогирање на законот и уставот на Македонија. Им поставувам едно и едноставно прашање: Кога „збирштоноци“ пратенички ме информиравте формално правно за да учествувам на Јавна расправа и да го употребам моето уставно загарантирано право да ги изнесам моите визии за како мора да изгледа медиумската индустрија во Македонија, како дел од поголемата Европска и демократска медиумска агенда? Да Ви одговорам, НИКОГАШ. За Ваша жал сум исполнувал многу функции во мојот професионален живот и тоа во делот на медиумите. Последно му бев советник на Крсте Петревски-Буце кој беше генерален директор на ЈСП-Скопје. Знаете зошто нема ниедна афера за овој тивок човек, зошто се беше формално-правно покриено. Да Ве научам што е формално-правно информирање. Кога го напуштав ТВ Канал 5, десната рака на Емил Стојменов, наша Сузе, ми се обрати на следниов начин: Почитуван, дали имате намера да ги надминете недоразбирањата со сопственикот на ТВ Канал 5 или пак опстојувате на Вашата одлука дека ја напуштате позицијата на Управител без ограничување? Не само по електронска пошта, туку како што е редот, поштар и потпис дека сум потпишал дека ми е врачено писмото. Почитувани чиатетели, вакво нешто од храмот на демократијата, кој мора да ме повика на јавна расправа сеуште не сум добил. Така да „збирштоноци“ од пратеници Ве молам да ми потврдите кога временски (датум, ден и година, како и точен час, минута и секунда) каде сум потпишал дека сум повикан на Вашата измислена и изнасилена дебата за Вашите внатрепартиски панаѓури и по истиот терк кога временски (датум, ден и година, како и точен час, минута и секунда) каде сум потпишал дека сум се откажал од трката за член на АВМУ? Е сега нека знае целата јавност, јас Виктор Грозданов на ден 09 Ноември (сабота) на Претседателот на дотичнава комисија г-дин Сајковски Ѓорѓија му ја испратив следнава порака преку мобилен телефон во 17 часот и 52 минути: „Почитуван, Јас сум Виктор Грозданов. Ве барам во врска со конкурсот за АВМУ. Би сакал да Ве информирам дека ни соопштија полуинформација по однос на нашето претставување на конкусрот. Би замолил краток разговор со предлог еднаков за сите кандидати. Едноставно распоред со точно утврден час. Се надевам дека не Ве вознемирувам. Поздрав. Да живее демократијата и Македонија“ . Значи сум напоменал: Предлог за сите кандидати! Нема селекција. Кој колку знае. Патем во тие 24 часа на секого што морав да го информирам кажав дека Сајковски е сериозно воспитан човек. И тоа го мислам и сега. Ама за жал, што добив во реалноста? Јавна расправа рамна на криумчарење на цигари и шверц на дрога. Како бре не Ви е срам да им дадете на сите кандидати 5 минути да се претстават и по Ваша партиска желба да повикувате подржувачи на кандидати? Зошто од моите подржувачи ниту еден не е повикан, Даниел Димевски Олимписки Комитет, Стопанска Комора на Македонија, Стојанче Кашиковски Синдикат на Угостителски работници (за неписмените од комисијата станува збор за авторско право и јавно емитување), Синдикатот на МИА итн? Само ме интересира како мојата колешка од ТМФ Жалина Пешевска, инаку член на комисијава, дипломираше? Во ист ден со сите дипломци и менторот збореше за нејзе или пред комисија каде е и менторот, а она ја одбрани тезата? Срам Ве било! Ама затоа и дадоа право на една госпожа да држи говор, а пустата нема појма дека бранеше личности кои на покојниот Варошлија му пишуваа документи дека „ХРТ 2 неможе да се укине поради тоа што спортските права не биле авторски права“. Е сега, дали јас и еден адвокат познат за госпожава го видовме списокот со потплатени вработени од Совет за радиодифузија и Министерство за Култура за да вртат глава? Госпожата нека се обрати кај адвокатот. Мала дигресија. За разлика од госпожава што сака да држи банка за медиуми ќе беше убаво да и соопшти на јавноста дека Антонио Пешев во јануари 2023 година реагира на законско решение од Јули 2022 година за животна средина во кое вели дека сите индустриски капацитети ќе мора да бидат затворени. Значи нема индустрија, нема држава, нема медиуми. Значи нема да постојат Алкалоид, Рио кафе, Жито Лукс, ПКБ, Макстил, Реплек… итн. Ќе читате во вторник за оваа огромна афера, каде барам апсења на неколку пратеници и еко активисти. Продолжуваме Се’ ми стана јасно неколку недели претходно кога мојот голем другар Селвер Ајдини беше одбиен, демек не донел документ за државјанство. Да Ве упатам – госпдинот Селвер Ајдини е 13 (тринаесет) години советник во АВМУ и 4 (четири) години заменик претседател на советот на АВМУ. Ако мислите дека има психијатриски проблеми, тогаш најодговорно тврдам дека Вие кои сте му го фрлиле документот за државјанство имате проблем многу поголем од психијатрија. Инаку Селвер е медиумски играч од 1992 година во ТВ Хана Куманово и кога загина претседателот на Македонија, Борис Трајковски, Селвер заедно со Меваип ТВ Коха, Авдула и Агрон ТВ Ера, Раим и Екрем Радио Вати, Неџат ТВ Феста, Мујо ТВ Гура, веднаш ја прилагодија програмата за Траор од прв степен. Вистински патриоти. За сите читатетли и медиумски играчи. Моментниот политички панаѓур за АВМУ е следниов кој се врти низ сите медиумски кругови: Тројца дава ВМРО-ДПМНЕ Еден дава ЗНАМ Двајца дава ВРЕДИ И еден дава ДУИ Па, нели ДУИ беа кримоси? За на крај. Другари „збирштоноци“, демек пратеници, да запамтите. Во 10 животи да се родите нема да знете што значи МАНГУП СЕ РАЃА, НЕ СЕ СТАНУВА. Автор: Виктор Грозданов за НетПрес...

„Во немоќ Ахмети да се наметне како важна политичка личност на македонската политичка сцена и за да го избегне можниот кривичен прогон во домашното правосудство, поради укажувањата за злоупотреби и корупција, како и можните постапки за воени злосторства на судот од Хаг, сега инсистира да ја врати ДУИ на воинствените корени. Се обидува да обезбеди логистика и финансии за таквото функционирање на партијата.“ – се нагласува во анализата со наслов „Губењето на власта го враќа Ахмети на воинствените корени“, објавена во весникот „Нова Македонија“ Во потрага по загубениот политички кредибилитет, лидерот на ДУИ заминува на турнеја во Швајцарија Во анализата пишува: Претседателот на Демократската унија за интеграција, Али Ахмети, во следниот период заминува на турнеја во Швајцарија, со намера таму да се сретне со поранешните припадници на ОВК, како и со претставници на албанската дијаспора. „Тој доаѓа. „Дојде време! Основачот на ОВК и албански лидер Али Ахмети доаѓа во дијаспората, на 23 ноември во Цирих, Швајцарија!“ – се наведува во објавата на ДУИ. Турнејата на Ахмети уследува, откако претходно не успеа да ја убеди меѓународната заедница дека „е неправедно изземен од учеството во власта по последните избори во земјава“. Странците не паднаа ниту на неговите тези дека сега одеднаш рамковниот договор е загрозен, откако неговата партија не е на власт. Не поминаа ниту неговите закани за масовни есенски протести и најави за дестабилизација на Македонија, бидејќи внатрешните сондажи покажале дека значителен дел од членството на ДУИ не е подготвен да се жртвува за партиската врхушка, што 20 години беспоштедно практикуваше власт, а обичните луѓе не добија ништо и почнаа да бараат други политички алтернативи. Сите претходно споменати моменти беа јасен сигнал за Ахмети дека негова последна надеж е да се обрати до оние со кои во 2001 година ги нападнаа Македонија и македонските безбедносни сили, во обид да откинат делови од нејзината територија. Токму од Швајцарија ја почна воената мисија и оттаму пристигаа најмногу пари за припадниците на ОНА и на ОВК. Сега Ахмети ќе бара од своите соборци нова поддршка да се врати на власт. Неколку дилеми се наметнуваат околу причините за ноемвриската турнеја на Ахмети во Швајцарија, каде што се враќа по цели десет години. Една од тие дилеми на безбедносните експерти е малку вознемирувачка: „Дали оваа посета е можеби, за да се мобилизираат одредени групи, и натаму воинствено расположени, што би можеле да поттикнат некакви инциденти во земјава, кои подоцна ќе ги смирува Ахмети и на тој начин ќе се профилира како единствен чинител на стабилност пред меѓународната заедница“?! Не се исклучува во рамките на посетата на Швајцарија тој да побара давање пари за партијата во име на „албанската кауза“, за одредени лоби-активности во Вашингтон и во Брисел, односно кај новите администрации во овие светски центри на моќ. Според безбедносните експерти, со кои се консултиравме, „малку е чудно зошто Ахмети продолжува да ја бара поддршката од поранешните соборци од ОВК, кога САД веќе ги отстранија од политичката сцена сите политичари на Косово, што имале какви било врски или допирни точки со поранешните учесници во судирот во Косово (воени злосторства)“, а намерата е слично да се случи и во Македонија и на сцена да се појават политичари што ги немаат извалкано рацете со крв за време на војната во 2001 година. Проф. д-р Иван Бабановски: Ахмети сее магла, тоа и ќе ожнее Проф. д-р Иван Бабановски, експерт од областа на безбедноста и универзитетски професор во пензија, смета дека постапките на Ахмети се само обично сеење магла. „Секој обид да се дестабилизира вкупната политичко-безбедносна состојба во државата Македонија е осуден на пропаст, бидејќи за овие дваесет и кусур години ние добивме поддршка од меѓународната заедница, станавме членка на НАТО и ова што го прави тука Али Ахмети е само замаглување и заблудување на еден дел од албанското бирачко тело.“ – вели Бабановски. Според него, вкупниот амбиент од 2001 и 2024 година е целосно променет и никој нема да дозволи дестабилизација на Македонија. „Европа нема да дозволи некој да го пали Балканот сега. Ахмети го изгуби сиот политички кредибилитет кај албанските граѓани, поради апашките и криминални работи, што ги направи со корупцијата и бидејќи не им исплати голем дел од парите на семејствата на загинатите припадници на ОНА-АНА. Тие пари тој ги присвои за себе.“ – појаснува Бабановски. Синиша Пекевски смета дека одењето на Ахмети во Швајцарија ништо нема да промени. „ДУИ е веќе прочитана книга. ДУИ се грижеше само за сопствените интереси, најчесто економски. Луѓето се свесни за богатството и на Али Ахмети и на другите од врхушката, па нивното влијание веќе опаѓа. Одењето во странство и покажување грижа е празен балон, од кој немаат никаква корист ниту партијата, ниту тој. Нивното време помина.“ – заклучува Пекевски. УЧК, ОНА, ДУИ, Ахмети… и повторно УЧК и ОНА: Кругот се затвора Некои од аналитичарите сметаат дека Ахмети нема што да им понуди друго на сопствените гласачи освен воинствен говор, а тоа го прави така што се враќа на местото од каде што започна неговата воена мисија во Македонија. „На Ахмети му гори, поради многубројните коруптивни активности и криминалот, за кои би можеле да бидат поведени процеси. Му тежи и инсистирањето на Хаг Македонија да постапи по вратените хашки предмети, во кои и тој е меѓу обвинетите. Членството е разочарано, бидејќи освен неколку луѓе во врвот на партијата, Албанците во земјава не видоа подобар живот, туку и натаму во општините, каде што раководеа луѓе на ДУИ, нема пивка вода, нема канализација, патиштата се во лоша состојба, а партискиот врв живее лагодно и во луксуз. Сега никој од тие обични луѓе не му излегува на протести. Ахмети ќе се обиде на средбите во Швајцарија повторно да се претстави како лидер кому може да му се верува. Тоа ќе оди тешко, бидејќи и значителен дел поранешни припадници на ОВК се под некаков прогон, некои од нив се во Хаг, така што никој нема да сака дополнително да си ја усложнува ситуацијата. И уште една многу клучна работа: Македонија е сега членка на НАТО и прашање е дали некој ќе се дрзне да дестабилизира внатрешно земја–членка на НАТО само затоа што тоа му го наредил Ахмети. Ова не се исти времиња како пред 25 години, така што Ахмети може слободно да оди во Швајцарија да си се дружи со дијаспората, да си ги слави празниците со сонародниците и толку. Сѐ друго е завршена работа.“ – сметаат политичко-безбедносните аналитичари, со кои се консултиравме....

Христо Ивановски Генијалниот Сервантес веројатно имал привидение дека Дон Кихот и неговиот придружник Санчо Панса ќе се појават по четири века, не во потрага по Дулчинеа, не баш како месии, туку како спасители на едно племе балканско што сакаат да го истребат. Духот на тој шпански рицар ќе влезе во едно тело црпнато од нивите на струмичко Муртино, како да бил од Бога избран. Сервантес како да знаел дека на древното европско племе Македонци ќе им треба спас, а сите негови проблеми, трауми и политики на изми ќе ги реши подновениот Дон Кихот Можеби на прва ќе ви изгледа смешно, па и смешно е, затоа да се смееме. Но, ако малку подобро размислиме, од смешка многу лесно ќе дојдеме до поентата, дека станува збор за гротеска, за масовна слика, фемили фото, на една нација што ги живее деновите и ноќите врамена во гротеска. Колективна казна пред светот. И тој ни се потсмева и крева раменици, не нѐ разбира. Па, вие сте смениле име на држава?! Идентитет! Тука и овде настанува продолжение на класиката на светската литература, на генијалниот Мигуел де Сервантес, неговиот измислен јунак Дон Кихот од Ла Манча доживува реинкарнација. Генијалниот Сервантес веројатно имал привидение дека Дон Кихот и неговиот придружник Санчо Панса ќе се појават по четири века, не во потрага по Дулчинеа, не баш како месии, туку како спасители на едно племе балканско што сакаат да го истребат. Духот на тој шпански рицар ќе влезе во едно тело црпнато од нивите на струмичко Муртино, како да бил од Бога избран. Сервантес како да знаел дека на древното европско племе Македонци ќе им треба спас, а сите негови проблеми, трауми и политики на изми ќе ги реши подновениот Дон Кихот. Тој и не чекал многу туку со Санчота тргнал на пат низ Македонијата, низ Грција, таму решавал проблеми, таму склапал дилови, таму го сукал мечот на страшните непријателски мелници, па скршнал и до Нивици. Никаде не одел без Санчо Панса, дури ни до Благоевград. Сега Дон Кихот е на пат кон Корошишта, зашто таму е појавен нов само нему видлив непријател и тој мора да заврши уште една мисија успешно. Сите пронајдени артефакти во таа древна гробница, која е археолошко сведоштво за постоењето на македонската цивилизација и културна самобитност, тоа не е римска некропола тука архајска, треба да добие хеленистички белег. Значи да се фалсификува, да се каже дека е грчка. Тоа што погребните обичаи и церемонии при кои се користеле и златни маски не се грчки обичај, не е толку важно, зашто поважна е приказната. А историјата е приказна што некои знаат да ја раскажат на сочен јазик. Не користете стакато, бидете малку нежни кога раскажувате приказни за далечното минато. А за Дон Кихот нема само приказна туку има и прикази. Тој гледа нешто што ние не можеме, тој е занесен во неговиот сон, кој нѐ дотера во нашата масовна духовна гробница. Сега неговата мисија е да нѐ убеди дека тоа што е откопано и извадено на дневна светлина по две-три илјади години не е наше, на некои наши предци, туку на некоја друга култура. Ајде господа научници и археолози, пукајте се сега не во нога, туку погоре. Така е запишано во Преспанскиот договор, дека „тази дупка не е дупка“ од вицот, односно дека тие значајни артефакти првин за нас, а потоа и за светот, се наши, ама не се наши. Преспанскиот договор е македонскиот фалсификуван Ковчег на заветот, а Северна Македонија отворена идентитетска гробница. И замислете, во Корошишта, покрај сите досега откриени артефакти, на златните предмети е втиснат жиг на шеснасеткракото сонце, вечниот македонски симбол, кој во 21 век на Македонците им е забрането да го користат. Мораат да го брусат. Ова е археолошки талибанизам на европска почва. Ако ова звучи пресилно, бидете уверени дека може да се каже и посилно и погрубо. Ова епохално откритие во Струшко е во тесна поврзаност во историска и археолошка смисла со некрополата во Требеништа, откаде од гробовите потекнуваат 825 предмети, од кои 258 се чуваат во Археолошкиот музеј во Софија, 187 во Народниот музеј во Белград, си се китат со нашите златни маски, и 380 во Заводот за заштита на спомениците на културата во Охрид. Кратко резиме: ако имавме суверена македонска држава, ќе ги баравме назад агресивно, со викање и со објавување низ целиот свет. Имаме право на тоа. Но, за жал, борбата на неразбраниот дома, па ни од своите најблиски, Дон Кихот, кој мора да се забавува во далечниот Дубаи, сега придонесува многу потешко да ги бараме зашто Санчо Панса ставил потпис во Нивици и рекол дека тоа што ќе го најдеме и не е баш наше. Дека споменикот на Александар Македонски ние го направивме, ама тој како лик не ни припаѓа нам. Наш е мермерот што е вграден во тој монументален споменик, а името и славата и, најважно, наследството не биле наши. Се плашам и од помислата да го отворам саркофагот поставен во црквата „Свети Спас“, каде што почиваат коските, духот и срцето на македонскиот апостол Гоце Делчев, оти можно е Дон Кихот и него да го смета за непријател и да го однесе некаде далеку, далеку од таму каде што му е местото на вечното почивалиште. И пуштен е духот на Дон Кихот да шета низ Македонија, ама до кога? Под полна пареа веќе шест-седум години се ретушираат артефакти и историски читанки, а како што читам во археолошките билтени едвај некаде да се спомне дека станува збор за епохални откритија на древната македонска култура. Па бамбуси не открија. Да, открија чунови, со кои можеби го преминале Дунав некои наши измислени предци, претечи на Дон Кихот, ама нивната измерена старост е со неолитски датум. И сега? Како златен венец да му постави на главата на Дон Кихот (старомакедонска традиција и ритуал) министерот Арбен Таравари кога побара на сите археолошки локалитети да работи и еден Албанец. Зошто па баш еден. Може и по двајца. Браво, така се станува академик на идната албанска академија на науките и археологијата. Ова е како по урнек на високобуџетен холивудски филм, каде што на пример за пари во многу филмови се става лик на некојси Грк. Не е важно дали тоа има смисла, важно да се спомне името Грк. Во поновите серии што се вртат и на Нетфликс ептен е потребно и мора, за да капнат долари, да има кеш, да се стават ликови од ЛГБТК… заедницата. Тоа е духот на времето. Понекогаш во историјата правата линија мора да се искриви, да се извитопери без значајни физички сили. Така станавме една отворена некропола во која државата е некој чуден археолошки артефакт, засега непознат, недефиниран, подложен на длабоки истражувања. Чудни духови хараат низ македонскиот простор. Карванот врви, а како што ќе рече Венко Андоновски, ав, ав, ав, Шарко лае....

Иако, со исклучок на Никола Кљусев, сите досегашни премиери се живи здрави и богати, политичкиот речник не би ги употребил овие зборови за да ја опише нивната сегашна позиција. Подусрамени и подзаборавени, обвинувани, процесирани, судени и ослободувани, денес ја збогатуваат народната оговарачка ризница со сочни изрази за нивните дела… Црвенковски е во долга и тивка хибернација, неговиот редок збор не се слуша ниту во партијата што им ја дал на тацна на своите некогашни доверливи наследници. Љупчо Георгиевски ја отвора устата само кога треба да се бранат бугарските интереси во Македонија и кога се негира македонското автентично културно наследство, уживајќи во кратката, но пребогата кариера. Бучкоски, растргнат меѓу обвинувањата за наводно големо мито од „Маѓар телеком“ и уморен по неизвесниот излез од судските лавиринти, дува и на утринското кафе да не се случи нешто неочекувано. Груевски ги користи обилно и лежерно плодовите од неуспешните мандати во азил во Унгарија, најверојатно очекувајќи да се врати во својата родна грутка земја како слободен човек. Добро осознал дека родното место не е кај што ти се парите, туку таму кај што ти се спомените. Заев, ех Заев, кралот на македонската карневалска деценија… Не еднаш и не само овде и не само сега се случува власта да посакува едно, а да ѝ се случува друго. Власт не е она што ти се сонува, туку она што ти се случува, а не било предвидено да ти се случува. Тоа е реалноста за која било власт, каде било и кога било. Во Македонија за минатите триесетина години независност нема извршна власт што по победа на избори (или без нив) не била дочекувана со оптимизам, надеж и мнозинска народна поддршка, а да не дочекала неславен крај. Обемните програми, најавените илјадници чекори пропагирани пред избори, големите ветувања за силна економија, повисок стандард, мегаломански проекти, повисоки плати и пензии, доаѓале во судир со реалноста, доживувале пораз и останувале под прашината во архивите покривајќи го срамот на изневерените очекувања. И нема бивш претседател на Владата (па и на партиите) што го завршил славно својот мандат, иако секој од нив на почетокот бил пречекуван со надеж за подобри денови за државата и за луѓето во неа. Иако, со исклучок на Никола Кљусев, сите од нив физички се живи, здрави и богати, политичкиот речник не би ги употребил истите зборови за да ја опише нивната сегашна позиција. Подусрамени и подзаборавени, обвинувани, процесирани, судени и ослободувани, денес ја збогатуваат народната оговарачка ризница со сочни изрази за нивните дела. Црвенковски е во долга и тивка хибернација, неговиот редок збор не се слуша ниту во партијата што им ја дал на тацна на своите некогашни доверливи наследници. Љупчо Георгиевски ја отвора устата само кога треба да се бранат бугарските интереси во Македонија и кога се негира македонското автентично културно наследство, уживајќи во кратката, но пребогата кариера. Бучкоски, растргнат меѓу обвинувањата за наводно големо мито од „Маѓар телеком“ и уморен по неизвесниот излез од судските лавиринти, дува и на утринското кафе да не се случи нешто неочекувано. Груевски ги користи обилно и лежерно плодовите од неуспешните мандати во азил во Унгарија, најверојатно очекувајќи да се врати во својата родна грутка земја како слободен човек. Добро осознал дека не е родното место кај што ти се парите, туку таму кај што ти се спомените. Заев, ех Заев, кралот на македонската карневалска деценија, од времето на Шарените до падот на изборите, тој што ја изгуби власта во државата, а ја зацврсти во партијата, азилот го живее во Струмица, диктирајќи кратки директиви за натамошниот пропаст на партијата што нему му беше мајка, а на многумина маќеа. На тој список може да се стави, условно, загубениот во простор и време Ковачевски, како и неколкутемина таканаречени технички премиери, кои немаа поим ниту од техника ниту од политика. Сите овие горе наведени се од двете најголеми македонски партии што наизменично доаѓаа на власт. Тие се инспиратори, организатори и реализатори на македонската тридецениска транзиција во која државата не мрдна ни пет чекори напред, во која лагите и блефовите беа политика, а политиката блеф. Не само националната туку и во меѓународната политика, како и во економијата, културата, здравството, образованието, сѐ до спортот. И во која чесните останаа сиромаси, а сиромасите уште посиромашни. Христијан Мицкоски во својство на претседател на Владата, најверојатно ја има пред очи судбината на неговите повеќемина претходни и најавува промени и во таа смисла, преземајќи ги сите ризици. Сегашната власт уште е во занесот на победата, вознесена од она што ќе го постигне, а несвесна што може да се случува и какви судири и отпори може да очекува. Владата е стабилна, собраниското мнозинство исто така, имаат на располагање моќ и средства да почнат со остварувањето на тоа што е ветено, иако има примери прво да се заврши она што не било на избори ветено. Но никој, па дури и да е со визионерски способности на баба Ванѓа, не може да претпостави што сѐ може да се изроди за да ги помати големите планови, убавите желби и да го упропасти вложениот труд. Народот вели домашниот есап на пазар не излегува, а „народот е во право и кога греши“, нели? Законодавната, извршната и судската, како основни облици на државната власт, не ги положија успешно сите испити што беа поставувани пред нив. Имајќи го предвид тоа сознание, владејачката коалиција ја почнува операцијата за отстранување на диспропорцијата меѓу трите фактори, надевајќи се дека тоа ќе го стори брзо и лесно, чувство што може да биде лажливо. Владата е легитимен облик на моќ, во нејзини раце е силата, но на крајот сѐ зависи од она што другите структури ќе го прифатат или одбијат. Мицкоски, кого не го напуштаат изборниот ентузијазам и потребата за промени, некаде и радикални, најверојатно ќе користи комбинација на владеење во согласност со искуствата, времето, променливоста на ситуациите. Таа политика би се потпирала на рационалноста пред чувствата, на користење успешни делови од традиционалната и минатата власт, на административно бирократските институции и форми со нивно реформирање, на правно легитимните закони, правила и прописи. Сигурно тука спаѓа и уште еден, не малку значен фактор, а тоа е користење на личната харизма, што подразбира способност, посветеност, доследност и искреност од негова страна и послушност и извршност од другата, од неговите соработници. Прославениот британски филозоф Бертранд Расел ја споредувал моќта со енергијата. Она што за физиката значи поимот енергија за политиката е поимот на моќта. Како што енергијата може да се трансформира од облик во облик така и моќта ја има таа способност на трансформација. Но аналогијата меѓу енергијата и моќта не е целосна. Енергијата е неуништлива, таа е константа, а моќта се создава, се концентрира, трансформира, се намалува или се губи, сѐ во зависност од општествените околности. А околностите не се секогаш онакви какви што посакуваме, планираме, какви што ги сонуваме. Водата не оди секогаш на нашата воденица. [email protected]...

Марија Миркуловска Минатиот месец, октомври, беше посветен на зголемување на свесноста за ракот на дојка и потребата од редовни прегледи на жените. Сега, во месецот на машкото здравје, ќе потсетиме на потребата од редовни уролошки прегледи. Раното откривање на болестите значи и можност за поефикасно лекување. Раната интервенцијата и негата се приоритет во лекувањето, што води кон здрав и исполнет живот. Она што никако не смее да се заборави е психолошката поддршка за пациентите со канцер Поставувањето на дијагнозата за малигно заболување секогаш е проследено со силен шок и дистрес, не само за пациентот туку и за семејството, пријателите, колегите, затоа што малигните болести секогаш се изедначуваат со патење, болка, неизлечив и неизвесен исход. Минатиот месец, октомври, беше посветен на зголемување на свесноста за ракот на дојка и потребата од редовни прегледи на жените. Сега, во месецот на машкото здравје, ќе потсетиме на потребата од редовни уролошки прегледи. Без разлика на тоа дали станува збор за женско или машко здравје, раното откривање на болестите значи и можност за поефикасно лекување. Раната интервенцијата и негата се приоритет во лекувањето, што води кон здрав и исполнет живот. Она што никако не смее да се заборави е психолошката поддршка за пациентите со канцер. Покрај професионалната медицинска грижа што пациентите ја добиваат од специјалистите во третирање на карциномот, од големо значење е психолошката и емоционална поддршка за оваа група пациенти. Во моментот кога единствено нешто што се чувствува е страв и неизвесниот, психолошката поддршка е од исклучителна важност. Важно е отворено да се дефинираат сите стравови и тешкотии при справувањето со новонастанатата состојба. Целта на психотераписката поддршка е уште во првиот момент да се препознаат знаците на напнатост, несигурност, стрес, шок, лутина, бес, гнев, нерасположение, тага, плач, раздразливост, осаменост, збунетост, страв, напади на паника, промени во апетитот, сон, спиење, нерасположение за социјални контакти, чувство на безнадежност и беспомошност. И треба да се знае дека ваквите емоции се во ред и дека треба да се чувствуваат и препознаат. Пациентот има целосно право и да се чувствува така. Канцерот и самиот процес на лекување се стресор, а помага психосоцијалната поддршка кон пациентот за воспоставување емоционална рамнотежа. Може да се манифестираат и изразена анксиозно-депресивна симптоматологија, промена во расположението, стравови, страв од смрт, неизвесност, немир и промени во однесувањето како последица на поставената дијагноза. Без повеќестрана поддршка, тој психофизички немир ќе дејствува на целокупниот тек на лекувањето. Психолошката поддршка може да го подобри квалитетот на живеење на пациентите и враќање на психолошката рамнотежа. Таа е многу важна на патот во третманот на болеста. Не може да ги избрише дијагнозата, стравот и вознемиреноста, но таа дава поддршка пациентите да бидат поспособни да се справат со својата болест и подобро да се заштитат од поголемо психолошко нарушување. Умот и телото се во постојана комуникација. Мора да се знае дека денешните медицински достигнувања значајно влијаат на третманот и намалувањето на смртниот исход од карцином. Секако влијаат и на подобрување на квалитетот на живот кај пациентите кај кои е дијагностицирана ваквата состојба. Психолошката поддршка подразбира разговор со пациентот, поддршка, охрабрување и насока, кои ќе му помогнат во понатамошниот третман на пациентот. Пациентот учи како со сопствените квалитети да се избори со стресната состојба и како со своите механизми на одбрана подобро да се адаптира кон новонастанатата состојба. Особено треба да се работи со пациенти што се нагласено тажни и уплашени и кои покажуваат обид да се избега од реалната состојба за да знаат дека не се сами. Целта на психоонкологијата е давање психосоцијална поддршка за пациентите со надеж за зголемување на квалитетот на животот на пациентите. Сепак, канцерот не дејствува само во негативна смисла кај пациентите. Пациентите што се соочуваат со канцер учат многу вредни лекции во текот на нивната борба, учат за издржливост, за важноста на поддршката, за приоритетите во животот, за управување со стресот и емоциите, за прифаќање на неизвесноста и живеење во моментот. Овие лекции не само што помагаат во процесот на лекување и закрепнување туку и го збогатуваат животното искуство на пациентите, им даваат сила и нова перспектива за животот. Марија Миркуловска Авторката е психолог-консултант...

Претседателските избори во САД завршија. Поразените ја признаа победата на претседателот Трамп и политичката тензија, полека, но сигурно се смирува. За разлика од САД, политичките тензии во Европската Унија почнуваат да се разгоруваат. Низвесноста станува се повидлива! Двоецот Франција-Германија заглави. Германија, по нова година, оди на вонредни избори. За владеачката коалиција не е прашање дали ќе победи. За неа прашање со колкава разлика ќе изгуби. Зелените и бизнис партијата, од колицијата, не се сигурни ни дека ќе влезат во новиот парламент. Едно е сигурно, крајната десница и крајната левица ќе влезат, а победник ќе биде умерената десница. Буџетот за 2025 година ќе го разгледуваат во март месец. Каков ќе биде и кога ќе биде усвоен, нормално, не се знае. Францускиот парламент го усвои буџетот на државата, но на барање на крајната десница помошта за Украина ја намали од 3 на 2 милијарди евра. Знак дека новата француска влада ја има подршката на мнозинството. Прашање е до кога. Франција, согласно уставот, следната година ќе има право на вонредни избори. Тие ќе зависат исклучиво од волјата на крајната десница. На прв поглед се чини, ваквите внатрешни состојби воопшто не ги потресуваат нивните лидери. И претседателот Макрон и канцеларот Шолц не отстапуваат од своите политики, посебно не во однос на Украина. Одат и чекор понапред. Доколку САД под Трамп се откажат од подршката на Украина, тие ќе ја продолжат и ќе ја зајакнат. На ова се надворзуваат и британските лабуристи. Некои јавно бараат, доколку САД се откажат од Украина, Обединетото Кралство да испрати свои војници во Украина. При ова тие забораваат дека за само два месеци откако се на власт, за 50% ја изгубија подршката на граѓаните. Како што тргнале на добар пат се да продолжат да ја губат. Иво Даадлар, извршен директор на Чикашкиот совет за глобални прашања и поранешен амбасадор и член на советот на безбедност на САД, во својата најнова колумна, прашува: „како можеше да се случи Трамп“. Воопшто не гледа дека одговорот му бил пред очи. Тоа што се случувше во САД до победата на Трамп, се случува и во дел од Европската Унија и Обединетото Кралство. Лидерите на трите, од четирите најмоќни држави, се чини дека се целосно одвоени од реалноста. Продолжуваат да водат политики, чии досегашен резултат е внатрешната поларизација, зголемување на социјалната нееднаквост и несигурност, а со тоа и отварање на пат за победоносни маршеви на крајната десница. Целосно играат на картата на Путин Великиот! За него, војната во Украина прерасна во војна за ослабување на Европската Унија. Четвртата европска сила – Италија, се држи на дистанца. Крајната десница на чело со премиерката Мелони, води исклучително прагматична политика. На внатрешнен план продолжува со нејзините политики на постепено гушење на либералните права. Осудите од страна на Европската комисија не ги есапи сериозно. Таа добро знае дека се додека ги поддржува Макрон и Шолц, во нивните надворешно политички ризици, таа нема да изгуби. Таа всушност и не презема некои сериозни и ризични чекори. Зборува против Путин. Ја брани и подржува Украина, но отвара врата кон Кина. Италија официјално се откажа од членството во кинеската иницијатива на „појасот и патот“, но брзо нејзината премиерка отиде во Кина за да зборува за зајакнување на соработката помеѓу двете држави. Пред десетина дена и италијанскиот претседател отиде во Пекинг. Си зеде за слобода да им укаже на своите домаќини дека недоволно вложувале во италијанската економија. Резултат од оваа посета се 15 меѓудржавни договори за соработка во различни сфери. Мелони воопшто не се потресува, ниту заради победата на Трамп. Таа знае дека како лидер на крајно десна партија ќе најде заеднички јазик со него. Некои проценки зборуваат дека не само италијанската крајна десница, туку дека сите европски партии од овој дел на политичкиот спектрум, ќе ја имаат подршката на претседателот Трамп. Некои одат до таму што сметаат дека преку нив Трамп ќе се обиде и да ја дестабилизира Европа. Тоа тешко дека ќе се случи. Европа, повеќе ослабена може, но дестабилизирана тешко! Дотолку повеќе што САД немаат интерес да ја дестабилизираат Европа. Таков интерес нема ниту Русија, а Кина најмалку. Оттуука изјавите и коментарите дека Трамп преку крајно десните партии сака да ја дестабилизира Унијата, се производ на либералните кругови. Крајната десница, без оглед чија е, имаа единствена ѕвезда водилка. Интересите на сопствената држава и нација, така како што тие тоа го посакуваат. Ништо друго! Посетата на словачкиот премиер на Кина, пред десетина дена тоа јасно го покажува. Во заедничкото соопштение по повод потпишувањето на договорот за стратешко партнерство помеѓу двете држави, јасно стои. Словачка е дел на Европската Унија, Словачка опстојува на вредносниот систем на Унијата, но Словачка сака да ја продлабочи економската соработка со Кина и да ги зголеми кинеските директни инвестиции. Како и секој националист, словачкиот премиер, сосема разбирливо, во услови на криза на германската автомобилска индустрија, која е присутна во неговата земја, бара алтернатива. Тоа е чист прагматизам. Идеолошки е неговиот став да бара прекин на непријателствата во Украина. Различен од тој на мнозинството земји членки на Унијата, но согласно со неговата определба за прекин на страдањата на украинскиот народ. За да се одбегнат евентуалните недоразбирања, потребно е да се потенцира дека и словачката влада, како и италијанската, во внатрешната политика, остапува од општоприфатените вредности на Унијата. Исто како што тоа го прави и Орбан во Унгарија или бугарскиот парламент, под влијание на крајната десница. За Австрија треба да се почека. Холандија е друга приказна. Таму приоритет на крајната десница е миграцијата. Исто како во Шведска. Чешка следната година ќе се приклучи на овој клуб. Полска ќе биде поделена помеѓу ставовите на претседателот и премиерот, исто како и Хрватска. Иронично, но судбината на шпанската влада стана зависна од еколошката катастрофа и справувањето со последиците од неа. Нешто што само може да и оди на рака на крајната десница. Балтичките држави, но и останатите помали држави од југот, се сеуште надвор од овој круг. Непознаница е Бугарија. Маршот на крајната десница, сега за сега се контролира. Најмногу со коалиции на т.н. про-европски партии, но прашање е до кога. Сеуште на виделина не се гледа идеја која ќе може да се справи со нив. Планот на поранешниот италијански премиер Марио Драги за реформирање на Унијата, а со тоа и зголемување на нејзината конкурентност, може да се каже дека е разумен. Со една забелешка. Од каде да се најдат 800 милијарди евра за да може да се реализира. Но тој план нема да го реши суштинскиот предизвик со кој се соочуваат либералните демократии. Нееднаквоста! Шпанскиот премиер Санчез смета дека има решение за тој проблем, но тоа е привид. И на него зад врат му дише крајната десница. Сепак, за воља на вистината, во моментов политиките на неговата влада дават резултати. Краткорочно, но даваат. Гледано од овој аспект, станува јасно зашто и САД, но и земјите членки на Унијата, кои повеќе, кои помалку, сегашниот судир во Украина го карактеризираат и како судир помеѓу демократските и автократските држави. Како судир на политички системи кои помеѓу себе се натпреваруваат кој им носи поголема благодет на граѓаните. Барањето вистина е залудно. Проблемите во либералните држави не произлегуваат од демократскиот политички систем. Посовршен од него во моментов нема. Проблемите произлегуваат од несоодветната дистрибуција на општественото богатство. Нешто за што исто така нема решение. Едноставно капитализмот не е општетсвено-економски систем. Тој, според зборовите на еден учен е во природата на самото човечко битие. Истиот тој феномен е присутен и на меѓународната сцена. Еден од националните интереси на секоја држава е да ја подобрува благосостојбата на своите граѓани. Најчесто на штета на другите! Глобален одговор на овие два феномена во моментов нема. И покрај предизвиците со ковид кризата предизвиците со војната во Украина и на Блискиот исток, лидерите на западниот демократски свет, за авторативните нема потреба да се зборува, продолжуваат по разгазените патишта. Глобалната економија полека, но сигурно исчезнува. Воведувањето на протекционистичките мерки, како и прогласувањето на економијата за прашање од национална безбедност има една и единствена цел. Да ги забави брзорастечките економии, а со тоа да се задржи приматот на развиените. Глобалното општествено богатсво да се дистрибуира на истиот начин како и досега. Политика, која за жал, во услови на изменета реалност на Југот, само ќе ги зголемува тензиите, како надвоешните, така и внатрешните. Посебно во Европската Унија. Одлагањето на изборот на замениците на претседателката на Европската Комисија, во европскиот парламент, е симптом на зголемениот судир помеѓу левицата и десницата. Зад него стои маршот на крајната десницата. Грчката владеачка „Неа Демократија“ е најдобар пример за тоа како една десно од центарот партија, под налетот на крајната десница, почнува да се одалечува од центарот и да се приближува кон крајната десница. Успешна дипломатија е таа која е способна со голема доза на сигурност да ги предвидува настаните на регионално или глобално ниво. За тоа е потребен интегриран систем за собирање и анализа на податоци и креирање на политики. Политичките одлуки не смеат да се носат врз база на инпресии, или непроверени информации. Уште полошо, да се делува пост фестум. Македонија, согласно своите капацитети, треба да изгради таков систем. Неизвесни времиња не’ очекуваат. Во секој поглед. Токму од тие причини општествениот, а со тоа и политичкиот консезус, за прашањата од национален интерес се услов без кој не се може. Нациите по инстинкт се собираат околу знамето, во предизвикувачки моменти македонската опозиција требе да го разбере ова и да го прифати. Едноставно нејзините инсистирања за внесувањето на Бугарите во уставот не содејствуваат со реалноста на европската и глобалната сцена. Продолжувањето на маршот на десницата во Европската Унија, но и евентуалната трговска војна на глобално ниво, бугарските барања ќе ги направи целосно небитни. Пред нас, но и пред Европа ќе се испречат многу посуштински предизвици. Не случајно нашиот народ рекол „трпение-спасение“, но се разбира и прилагодување. Автор: Јован Донев за НетПрес...