Интересно што Пендаровски прави стендапи за да нè насмее, иако всушност крева паднат морал кај членство, ама простаклак и невоспитаност не се смешни. Не сакам да верувам дека токму оној мистериозен еврејски стратег е креатор на шовинистичките наративи на гротескни ликови, но очигледно е дека сето тоа не е случајно, туку, напротив, по сценарио изведено. Патем, ме чуди опседнатоста кај СДСМ со баби и снаи, што би се рекло со женидби и свадби, оти не така одамна ни тврдеа дека успешно ќе ја мажат и Македонија. Не знам, можеби ПР-стратегијата им ја водат брачно неостварени ергени и стари моми, ама треба да разберете дека рејтингот ви е така лош зашто народов не е среќен што изминативе години го присиливте да живее „македонска крвава свадба“. Сеедно што Зиков, парафразирам, се обидува да нè убеди дека Цвета сама отишла за Осман, оти тогаш Отоманската Империја била она што денес е ЕУ. За едно е во право. Кога-тогаш, ЕУ ќе заврши како Отоманската Империја. Туку не ми е јасно зошто дрочам за невкусот што сдсмовци го шетаат низ Нордистан, кога во светот се случуваат толку сериозни потреси, кои сè повеќе ни потврдуваат дека третата светска војна е веќе почната, само што ние не сме свесни за тоа. Воената наука честопати она што се случува на фронтовите го нарекува театар на дејства. Е па, и тоа го видовме, театар навистина се случи. Таа вечер бев на гости, неколкумина пријатели разговараме во двор уживајќи во пролетта, која појма нема дека наскоро повторно ќе дојде ноември среде април, кога еден од нас соопшти дека Иран го нападна Израел. Сите замолкнавме, се завртевме кон него, па „Кога? Сега?“, запрашав. Тој го врати погледот на телефонот и малку ја промени изјавата. „Тука пишува дека Иран ќе го нападне Израел“. Тоа „ќе“ остана да ми игра персиски танц низ умот, ама ние си го продолживме опуштениот разговор. Четири часа подоцна влегов дома, веднаш отворив интернет на телефон, пуштив Си-ен-ен на телевизија, оти европските демократски вредности не ми дозволуваат да имам „Раша тудеј“ меѓу ТВ-каналите. Читам вести, гледам Си-ен-ен и навистина, сите медиуми објавуваат иста информација. Иран го нападна Израел, ама ракетите и дроновите наскоро ЌЕ го погодат Израел. Израелските, американските, британските и јорданските авиони се во воздух, ПВО-системите се активирани и сите заедно, сосе нас публиката, чекаме тие ракети да стигнат до Израел. Не дочекав. Си легнав бидејќи факинг ракетите на неколку стотина километри пред Израел седнаа на пауза за кафе и цигара. Знам, не е за смеење работава, ама во тој момент мене така ми заличи. Сабајлето кога се вратив на возбудените ТВ-канали и портали, иранските ракети и дронови стигнале до целта, поголем број од нив биле пресретнати и уништени од авионите и ПВО-системите, ама мал дел сепак го погодиле она што им било планирано. Многу медиуми навивачки настроени, што логично ги прави да бидат и растроени, веднаш се истопорија со муабетот, ха, ете колку ви е моќен тој Иран. Тоа се истите оние што ја слушаат Фон дер Лајен и веруваат дека Русите вадат чипови од миксери и ги ставаат во лопати за да војуваат со моќниот НАТО. Како и да е, информациите брзо пристигнаа. Ова бил ограничен одговор на Иран за израелскиот напад на нивната амбасада во Сирија, со посебно внимание да нема цивилни жртви, по што сега топката се префрла од Техеран на Тел Авив, при што Иран е спремен за секаков одговор со намера да возврати стократно по него, па САД веднаш му јавија на Израел да биде мирен и ништо да не презема. Ха(!), свикав во себе, па овие Персијциве уште координатите на движење на нивните ракети да им ги јавеа на Израел и САД, значи ова стварно е театар на дејства. И на ова брзо добив објаснување, оти сакам да читам сериозни воени аналитичари, па стигнав до информација од турски дипломат, кој изјавил дека Иран ја известил Турција дека ќе го нападне Израел, Турција тоа им го пренела на САД, Американците веднаш им јавиле на Израелците, ама свртеле број и во Техеран за да им кажат нападите да бидат ептен ограничени, на што Иран рекол океј. И покрај фактот што сите овие информации на некој начин го смирија светот, особено, за момент здивнаа Украинците, оти сигурен сум дека им се одзела свеста бидејќи ако почне големата кланица на Блиски Исток за нив веќе никој, ама ич нема да се интересира, па и хаосот во Газа ги фрли во втор план, значи и покрај сите овие „смирувачки“ факти, јас не се смирив. Што знам, можеби сиот овој театар изгледа малку чудно, ама со театарски речник кажано, мене сепак ми изгледа на „прогон“ пред големата светска воена премиера, по која само мртвите ќе се радуваат, оти имале среќа брзо да ја напуштат претставата. Не знам кој датум во иднина историјата ќе го земе како почеток на третата светска војна, за мене таа веќе е започната. НАТО војува против Русија во Украина, само што е облечен во украински униформи, ама еве, Макрон, кој патем не е сигурен ни дали ќе му се одржи Олимпијадата, прв се истопори да маршира накај фронтот. Инаку, не е само Наполеон тој што го изеде руска темница. Во Втората светска војна повеќе француски доброволци имаше во редовите на германската војска (посебно во опсадата на Ленинград), отколку што беа во движењето на отпорот. Во Газа, Израел врши геноцид врз Палестинците, ама воено тешко му оди со Хамас. Тука е и големиот конфликт на Блискиот Исток во сериозна најава. Азербејџан, кај и да е, пак ќе ја нападне Ерменија. Молдавија се тресе од напнато исчекување. Во Африка, држава по држава ги прифаќа Русија и Кина бркајќи ги од свои територии западните колонизатори, а тие ова секако нема да го прифатат мирно. Западот и неговите источни сојузници се топорат и ја провоцираат Кина, на која, ако ѝ пукне филмот, ќе мора да се врати од 22 век, каде што живее, во оваа налудничава сегашност во која истиот тој Запад полека губи контрола над себе и сопствената проекција за моќ, ама па тогаш таквите се најопасни, оти ако веќе тонат, сакаат сè да удават со себе. Тука секако мислам на САД и Велика Британија, а не на онаа смешна Европска Унија, која доби директна порака од Истокот за тоа колку е моќна, кога Шолц во Кина беше пречекан од заменик-градоначалникот на некој град со чудно кинеско име. Вака, вознемирувачки, изгледа светскиот театар на дејства и воопшто не е пријатно да се гледа претставата. Крајот не мириса убаво и јас тука би го цитирал култниот македонски актер Димитар Зози, кој, кога го прашале како му се допаднала извесна претстава, рекол: „Јас само крајот би го променил, другото не чини“....

Ивица Боцевски Зошто пропадна лустрацијата? Како еден од главните протагонисти на борбата за расчистување со злосторствата на комунистичкото минато, одамна чувствувам потреба да се изјаснам дека кај нас целиот тој процес спектакуларно пропадна. Македонија не најде сили да се соочи со црните петна на своето скорашно минато, а самиот процес на лустрација се сведе на карикатура од првичните замисли. Зошто беше неопходно расчистувањето со злосторствата од скорашното минато? Секое општество, вклучувајќи ги и најдемократските, има свои црна петна од историјата, епизоди што тежат некаде во длабоката совест на заедницата и кои многумина сакаат да ги заборават како никогаш да не се случиле. Посебно се чувствителни моментите што немаат јасна морална димензија и каде што ретко се среќаваат чисти морални ликови, приказни или ситуации. Американците, на пример, го имаа справувањето со сегрегацијата на африканските Американци, судбината на домородните Американци, потоа дискриминацијата на католиците, епизодата со насилното преместување на јапонските Американци во Средниот Запад на САД за време на Втората светска војна и многу други точки од внатрешната и од надворешната американска политика што „не биле за машала“, кажано чаршиски. Умешноста на САД себеси да се прочистува од овие темни поглавја на сопствената историја е, навистина, за почит. Покрај научната (историографската) обработка, кај нив следуваат и публицистиката и новинарството, за на крајот сето да си го најде патот во учебниците по историја и по граѓанско образование. Поуката што треба да ја понесат идните генерации Американци е дека секое злосторство останува запаметено и дека нема прекршување на човековите права без последици. Историјата умее од некогашните опеани херои, како Џорџ Кастер, да направи антихерои, а некогашните бунтовници, кои со пушка во рака се бореле против американската војска, како неговиот противник „Бикот што седи“, да ги произведе во американски јунаци и да ги вброи во историскиот пантеон на сопствената нација. Исто така, храброста на една нација да се соочи со злосторствата од сопственото минато овозможува и симболично прочистување, ставање на целата таа историска епоха во контекст и затворање на едно историско поглавје. Идните генерации потоа почнуваат со чисто досие, без никакви оптоварувања, но со јасни лекции за иднината. Токму тоа беше целта на процесот на соочување на Македонија со злосторствата на комунизмот. Никој немаше намера да му суди на целиот комунистички режим, „да вади нож на мртов Германец“, да избрише цел еден период од нашето минато или да каже дека сè било црно, погрешно и лошо во таа епоха. Напротив, целта беше преку соочувањето со темните петна да се овозможи Македонија да ги истакне, без никаква грижа на совеста, сите позитивни нешта што се случија во тој период. Тогаш се изгради македонската држава, се кодифицира македонскиот јазик, израснаа македонските институции, медиуми, Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“, МАНУ, Македонија стана модерна европска индустријализирана и урбанизирана држава. Сите овие придобивки се неоспорни, како што се неоспорни и жртвите на државните злосторства. Исто така, димензијата дека прекршувањата на човековите права не може да се скријат, дека „сеништата“ од минатото не се закопани и дека приказната на жртвите мора конечно да се раскаже, беше мисла водилка на целиот процес. Немаше никаква друга димензија – одмаздничка, негаторска, омаловажувачка. Македонија требаше да покаже способност да се соочи со црнилата на скорашното минато. За жал, процесот беспотребно се исполитизира. Лустрацијата доби и димензија на лов на вештерки, а одлуките на комисијата беа оспорени и пред судовите, но и во Стразбур, пред Европскиот суд за човекови права. Првично не постоеше цел кој било да биде изопштен од политиката и од јавниот живот со некаков декрет, но, за жал, нештата беспотребно отидоа во тој правец. Да не зборувам, пак, за научната и за публицистичката обработка. Повторно и тука се подвлече само димензијата на националниот и националистичкиот отпор против комунизмот, без разлика дали станува збор за македонскиот дел од оваа приказна, за албанскиот, за турскиот или за преостанатите. Во секоја јазична јавност во Македонија се слави националниот отпор против комунистичкиот режим, без тоа да се стави во каков било контекст, а често и како херои се посочуваат токму соработниците на тајните служби што биле многу нешта, но никако и жртви и дисиденти. Некако се заборави дека отпорот бил многуслоен и повеќезначен, како и дека жртвите доаѓале од многу пошироки слоеви на општеството. Се заборави на луѓето со приговор на совеста што одбивале да служат воен рок, на техноменаџерите што се казнети само затоа што биле успешни стопанственици, а се заборави и на културниот отпор од последните децении на СРМ и на СФРЈ, изразен низ рок-музиката, графитите, поезијата, театарот, како и супкултурите што никнуваа како печурки во тој период. На крајот на краиштата, главната лекција треба да биде за политичарите дека не треба да се злоупотребуваат тајните служби за политички цели. Лустрацијата требаше да укаже дека злоупотребата на службите еден ден ќе биде предмет на јавна дебата, дека никогаш нема да биде заборавена и дека можеби еден ден и жртвите ќе си бараат судска правда. Тоа требаше да ги отрезни и политичарите од транзицијата за да престане производството на разузнавачки афери што досега неколкупати до темел ја здрмаа Македонија, од аферата „Сина птица“, преку „паравојската“, „Големото уво“, „бомбите на Заев“, па до „Боки 13“ и срамната злоупотреба на НАТО-сертификатите. Слушаме во предизборието и за срамни местенки, злоупотреби и лажни брифинзи со кои се оцрнуваат водечки македонски интелектуалци, политичари и општественици само затоа што не се согласуваат со политиките на актуелната влада, како и со потезите на СДСМ и ДУИ. Лустрацијата требаше да биде поучна лекција што ќе одѕвонуваше во јавноста и која ќе им висеше како „Дамоклов меч“ над главите на политичарите дека постојат нешта што не се прават во политиката дури и кога тоа може да се стори. За жал, Македонија влегува во уште еден круг на разузнавачки афери, но исходот ќе биде ист – ослабени институции, зголемена недоверба на граѓаните и крај на политичката кариера на оние што се дрзнале да влезат во такви злоупотреби. Македонија мора да врви напред, но мора и да се соочи со себе. Веројатно е веќе доцна за повторно да се обнови справувањето со злосторствата на комунистичкото минато, но уште има доволно време за справување со злосторствата на транзицијата. Од нашата храброст да влеземе во овој процес, да го истераме без политизација и да ги извлечеме неопходните лекции, ќе зависи и тоа каква Македонија ќе им оставиме на нашите деца, но и какви лекции ќе им отчитаме на идните политичари. Време е да го затвориме поглавјето со лустрацијата и да кажеме дека тука потфрливме и дека процесот беше неуспешен. Ајде, да видиме што ќе сториме при справувањето со темните петна од транзицијата… Ивица Боцевски...

Кандидатката за претседател на ВМРО-ДПМНЕ, Гордана Сиљановска-Давкова вели дека ќе ја почитува одлуката, ако новиот состав на Собранието го промени Уставот, но дека е невозможно тој да се промени, пред да се распушти овој парламентарен состав. Придавката „северна“ нема да ја користи во обраќањата. Вие сте против уставни измени кои се услов за влез во Европската Унија. Тогаш што мислите, како државата ќе ги продолжи преговорите? Ако однапред ветите дека ќе поддржите уставни измени го суспендирате Собранието како законодавно и уставотворно тело. Уставот вели дека пратениците одлучуваат и гласаат по сопствено уверување. Дали сега повторно ќе правиме, Преспа 2? Значи јас не можам, ниту пак некој друг претседател да ветиме дека ќе има уставни измени. Но, што доколку се случат овие уставни измени ако вие имате мандат како Претседател на државата? Не е возможно тоа, не е уставно. Не знам дали сте го читале деловникот, но постапката за уставни измени е долга, таа започнува со иницијатива, па има јавна расправа па предлог. Второ не заборавајте дека ќе се распушти овој состав на парламентот и невозможно е распуштен парламент без легитимитет да носи да носи уставни измени. Ве прашувам, што ако новиот состав на Собранието ги изгласа уставните измени, а вие сте Претседател на Република Северна Македонија? Се разбира дека ќе го почитувам тоа бидејќи уставотворен орган е Собранието. Немам проблем. Во однос на Преспанскиот договор, во вашата програма пишува дека се уште ова прашање го сметате дека е отворено. Зошто е отворено и ако е така како ќе го затворите ова прашање? Моите колеги експерти кажаа дека Преспанскиот договор не е „win - win“ солуција, туку „win - lose“ по концептот на Тукидид дека силните го прават тоа што можат, а слабите она што мораат. Особено ако сфатиме дека и во внатрешните работи значеше вмешување, бидејќи името, грбот, знамето, уставот, политичкиот систем според повелбата на ООН според пактот за граѓански и политички права се дел од правото на самоопределување. Значи сакам да укажам на спорноста низ призма на меѓународното задолжително право. Ама јас сум загрижена и во поглед на едностраната реализација. Ако ги анализираме изјавите на грчките политичари па дури и на новинари ќе видите дека спомнуваат целосно попуштање од страна на соседот. Кога ќе речам јас дека е отворено објаснете ми како може да речеме само ние да немаме малцинство во Грција, а постои Виножито. Исто се однесува и за Бугарија. Сте биле во Грција? Јас не гледам ништо да е спроведено од Преспанскиот договор. Видете и ова: Агелер за можноста од уставни измени пред избор на влада: Овде e сè возможно Како ќе се затвори ова прашање? Треба да има двостраност, треба да има слободна и добра волја, во добар дух. Сте слушнале ли меморандумите да поминат? Не. Вака е изјавата последна, прво да спроведе Македонија се, па по тоа ние меморандумите. Ајде да се повикаме на самиот Преспански договор. Како вели за административниот и период? Многу убаво пишува таму, дека документите во соседната земја а тоа сме ние ќе се менуваат по отворањето на првото поглавје. Кое поглавје ние го отворивме? Во Северна Македонија веќе се променуваат документите, може ли да се врати времето назад? Со добра волја мора некој да исчекори и Грција веќе нешто да направи. Инаку јас не велам назад. Не заборавајте. Јас имам лично право на самоопределување и јас барав од соседот и од соседите, кога знаеше дека сме го сториле она што никој не го направил да стори нешто за да не убеди. Да имаше добра волја и да влезевме во ЕУ. Отворете ги сите изјави дадени назад, весниците, дискусиите велеа дека откако ќе се склучи Преспанскиот договор ние еве готово... Дали се случи тоа? Вака само со преседани, ќе се создаваат нови и повторно ќе чекаме нешто друго. Велите и дека придавката „северна“ нема да ја користите во вашите јавни настапи. Како ќе настапувате пред меѓународните организации? Видете јас нема да ги тргам таблите со името, бидејќи тука некој потпишал тоа е факт. Нема да ги корнам горе од „Вила Водно“ иако не знам колку ми се допаѓа таму да одам. Меѓутоа јас зборувам за себе. Тоа сум го правела и во Венецијанската комисија и во советот на Европа никогаш не сум употребувала ФИРОМ. Тоа е бесмислено. Не сум јас волшебничка па да дојдам од бивша држава. Не сум јас питија. Има ли по сегашна држава од Македонија. Ама тоа „бивша“ зборува за кумот не го измисливме ние туку тие што ни го наметнаа тоа име. Значи мене ми е бесмислено и ми е нелогично оти Република Северна Македонија има логика ако има Република Јужна Македонија. Дали ќе им држите лекции за европско право или ќе ја прифатите реалноста? Не е тоа лекција, тоа е политика, политиката мора да биде во границите на правото инаку не е политика, од античкото општество до денес. Значи, јас сакам да живеам и староста да ја поминам во една пристојна, досадна држава во која ќе има исти принципи како во Брисел или каде било на кое било друго место. Artboard 4 Придружете се на Заедницата на Слободна Европа на Вибер Целото интервју со кандидатката на пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ за претседател, Гордана Сиљановска-Давкова, погледнете го во видеото погоре. Билјана Николовска Билјана Николовска како новинар започнува да работи во локална радио станица, а кариерата ја продолжува во националната ТВ Телма од 2006 – 2023 год. Добитник е на награда за најдобар дописнички прилог, и на повеќе награди за истражувачки стории доделени од домашни новинарски организации како и од Европската Унија. Автор е на документарен филм и серија стории кои откриваат корупција, организиран криминал и нарушување на човековите права. Како истражувачки новинар за Радио Слободна Европа започна да работи во мај 2023 година. [email protected] Регистрирај се...

Сиљановска: Политички актери од Русија има, но тие се маргинални Достапни линкови Оди на содржината Оди на главната навигација Премини на пребарување линкот е копиран рубрики Македонија Свет Визуелно Вести Нова генерација Насловна #ВашТаг #ШтоСеГледа Моја порака Иноватори Што треба да знаете Пријави се за њузлетер Подкаст Зошто? Следете не РСЕ веб страници Барај Барај Претходно Следно Breaking News Интервју Сиљановска: Политички актери од Русија има, но тие се маргинални април 20, 2024 Билјана Николовска Embed Сиљановска: Политички актери од Русија има, но тие се маргинални Embed The code has been copied to your clipboard. width px height px Сподели на Фејсбук Сподели на Твитер The URL has been copied to your clipboard No media source currently available 0:00 0:18:59 0:00 Директен линк 240p | 53,2MB 360p | 77,6MB 480p | 115,3MB 720p | 285,9MB 1080p | 406,3MB Кандидатката за претседател Гордана Сиљановска-Давкова смета дека има руско влијание, но е многу мало. За неа Северна Македонија била последен пат горда пред потпишувањето на Преспанскиот договор. Одбива да биде поврзувана со поранешни функционери од ВМРО ДПМНЕ кои завршија на црната листа на САД. Сподели Сиљановска: Политички актери од Русија има, но тие се маргинални share Категории Македонија Соседи кои не пијат кафе заедно - штабови на СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ еден спроти друг Волонтерска помош од Доротеа, за врсниците и за децата од улица Скопје како јавен пепелник - има ли казни за несовесните? Повеќе Свет Гореше станбена зграда по смртоносните руски напади на Днепропетровск Американската новинарка, затворена во Русија, вели дека ќе излезе на слобода како невина Русија ќе биде закана сѐ додека е Путин на власт Повеќе ТВ Тема на неделата Од зима во лето - што ни направија климатските промени? Гранатиран живот: Една година од руската инвазија во Украина Пчелите исчезнуваат, ќе нема што да јадеме? Повеќе ТВ Тема на денот Соседи кои не пијат кафе заедно - штабови на СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ еден спроти друг Тепачка во парламентот на Грузија и масовни демонстрации против Законот за „странски агенти“ Волче – село на тројца жители и петмина гласачи Повеќе Во 90 секунди Американската новинарка, затворена во Русија, вели дека ќе излезе на слобода како невина Иранци изразуваат загриженост од нападите врз Израел Русија користи модифицирани бомби од советско време Повеќе Радио програми ​ Врати се најгоре Следете не Инфо страница Пријави се За нас Контакт Линкови Нова генерација Визуелно Што треба да знаете Истражуваме Интервју Моја порака Поткаст Зошто? Радио Слободна Европа / Радио Слобода. Сите права се резервирани XS SM MD LG...

Успешните проекти обично започнуваат како визија на даровити сонувачи. Проект што има квалитет на восхитувачка визија е за мене неодамна формираниот „Македонски центар за литература“ во Скопје. Крајно време беше да се формира организација што има за цел да ја промовира македонската литература и културата на читањето. Во здружението на граѓани околу овој проект се обединети македонски писатели и издавачи. Претседателот на проектот е познатиот македонски писател Владимир Јанковски. Тој е талентиран писател, суптилен теоретичар на книжевноста и извонреден преведувач, притоа со силна свест за тоа дека темелот на секоја сериозна книжевна култура е посветеноста на пишувањето и на читањето. Овој млад писател го одликува посебна харизма која се состои во неговата скромност, искрена љубопитност за творештвото на современиците и длабока почит за втемелувачите на македонската литература, големите македонски писатели и писателки. Вистинска среќа за македонската културна сцена е кога писател со таква харизма и квалитети се одлучува да ја реализира својата визија за еден поинаков третман на литературата и читањето во македонското секојдневие. Оваа организација има намера да ја врати литературата и читањето во фокусот на македонската јавност, со тоа што веќе сега потсетува на различни начини на нивното значење. Во промотивното видео за „Македонскиот центар за литература“, кое може да се види и на Јутјуб, се истакнува дека „додека постои човекот и потребата да се зборува за неговата егзистенција, ќе постои и литературата“. На Фејсбук-профилот на „Македонскиот центар за литература“ веќе се презентирани многубројни содржини за современата македонска литература. Такви се кусите видеа со автопоетички изјави на познати македонски писателки и писатели. Објавени се и извадоци од романи на повеќе познати македонски писатели и писателки, како и актуелни написи за литературата, чиј број секојдневно се зголемува. Во едно интервју за „Слободна Европа“ од 2021, осврнувајќи се на наградата „Роман на годината 2020“ за својот роман „Скриени желби, немирни патувања“ (македонска номинација за „Балканика“ во 2021), Јанковски истакнува дека „во времето во коешто речиси литературата е избришана од јавниот медиумски простор“, наградите ѝ даваат мал дел видливост на литературата, но тој не е доволен, бидејќи таа заслужува многу повеќе. Ова сознание е очигледно мотивацијата за Владимир Јанковски и за неговите истомисленици и соработници во „Македонскиот центар за литература“. Дека неговата визија ги следи темелните сознанија и искуства на големите и богати литературни култури, сведочи неговата мисла дека „литературата и раскажувањето на приказни ни се потребни, затоа што раскажувањето приказни кажува дека животот е полн со многу повеќе нијанси“. Според моето писателско и естетско искуство, ова сознание на Јанковски е особено значајно за културните средини како македонската, кои со транзицијата се доведени во една состојба на очај и депресија, затоа што партизацијата, идеолошките расцепи и теориите на заговорите го претставуваат светот во црно-бела шема на непријатели и пријатели, на „патриоти и предавници“. Само литературата ни го открива сето богатство на односи и соодноси, меѓусветови и паралелни светови, различности и сличности. На тоа мисли и Јанковски кога вели дека „нештата што ни се случуваат се нијансирани, тие се различни, шаренолики, полни со различни перспективи и затоа треба, на некој начин, сите да се потрудиме литературата и воопшто уметноста што се создава, што е можно повеќе да допре до луѓето што живеат околу нас, до нашите сограѓани, затоа што на тој начин не само што создаваме покомплексен начин на живот, туку создаваме и една посложена перспектива за светот и животот што нè опкружува. Затоа приказните и литературата се многу битни“, заклучува тој. Токму поради ова суштинско сознание, „Македонскиот центар за литература“ заслужува да ја добие сета поддршка не само од писателите и издавачите, но и од надлежните во образовните институции во македонското секојдневие, од детските градинки, гимназиите, па сè до универзитетите, за да може да ги оствари сите страници од својата замисла за тоа како може да се создаде жива, пулсирачка, творечка присутност на литературата во животот на повеќе генерации. Оваа организација е предистинирана со својата визија да ги приближи до децата и младинците македонските писатели преку литературни читања, но и преку иницијативи за натпревари во читање кои, на пример, се вообичаена пракса во германските основни училишта. Учениците најнапред во одделението читаат извадок од омилена книга, а потоа на тоа ниво се избира еден победник или победничка. Потоа тие се натпреваруваат со победниците од другите одделенија. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Читањето е ритуал и страст Тоа се значајни ритуали и форми за поттикнување на читањето кај децата. Затоа што заедницата што престанува да чита, ги согледува погубните плодови на тој процес дури по една генерација. Тогаш станува јасно дека во меѓувреме пораснале млади луѓе, на кои родителите, наставниците и професорите не им ги пренеле ритуалите на писменоста и на образованието. А тие се посветеноста на читањето, љубовта за литературата. Културата на читањето започнува да се обликува од најмала возраст. Затоа што читањето е ритуал и страст. Врз нив се потпира секоја литература. За тие читатели твори секој писател. На тоа сознание мисли Јанковски кога вели дека сè додека писателот „го има чувството дека некој ги слуша неговите приказни и ги чита неговите дела, значи дека има смисла и да се создава. Веројатно многу луѓе се прашуваат во денешното меркантилно време: Зошто да се создава? Па, се создава заради читателите. И еден читател да има една книга, вреди да се создава“, го опишува Јанковски клучното искуство на секој писател. Иако македонската литературна сцена е мала во споредба со некои други земји, таа е многу драгоцена токму за македонското обликување на литературниот вкус и култура на читање. Зашто голема е само онаа литература, којашто е омилена и читана во својата земја. Дури откако ќе ги освои своите сонародници, таа може да стане интересна и за светот. За да ја познаваат својата современа литература, на македонските читатели треба да им се понудат привлечни форми за комуникација со неа: уверена сум дека и тоа е една од темелните цели на „Македонскиот центар за литература“. Особено за младите читањето открива нови сознанија и нови светови кои се одиграле во минатото или во сегашноста, но во еден агол од светот што е далеку од нас. Тие сознанија потоа нè мотивираат на нови решенија во нашиот свет. Книгите се ризници со скапоцени сознанија, но некој треба да знае да ни ги открие и да ни ги направи привлечни. Во големите дела на светската литература се претставени на неповторлив начин суштинските прашања на човечкото постоење. Литературните дела ни ги покажуваат во естетски совршена форма моралните дилеми, проблемот на љубовта и љубомората, на сочувството и солидарноста, на војните и на траумите. На тоа мисли и Владимир Јанковски кога во интервјуто за blen.mk од 2022-та истакнува дека „литературата може да помогне. Таа често е и внатрешен глас на кохезијата, која е во потрага по заокруженост, но и надворешна формирана целина на смислата“. Преземено од Дојче веле (Авторката е филозофина и македонска и германска писателка) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

По телевизиските дебати, главно, се зборува дека кампањата за претседателските избори (и за парламентарните, во заднината) била здодевна, дека нема ништо спектакуларно, ниту од идеи, ниту од луѓе, ниту од ораторство. Тоа не е баш точно. Има неколку причини зошто овие тврдења се парцијални, па дури и површни. Најважната од сите е дека јавноста речиси и да не е информирана како, всушност, тече претседателската кампања. Што се случува на митинзите, какво е расположението во градовите и помалите места, што мислат оние што ги слушаат говорите, што мислат оние што само поминуваат покрај насобраните луѓе, какви се целосните пораки на говорниците, што најмногу одѕвонува кај оние што слушаат, колку време се задржува карванот, особено во помалите места? За жал, за навистина голема жал, ништо од тоа нема да најдете во медиумите. Освен можеби во неколку исклучоци. Тоа го нема ниту на главните телевизиски станици, го нема во неколкуте весници што останаа, го нема ни во интернет порталите, кои продуцираат најмногу вести за кампањата. А потоа дел од тие информации се појавуваат на агрегаторите за вести. Причината е многу едноставна – новинарските редакции (каде и да се) се страшно осиромашени со новинарски кадар, а издавачите некако успеваат да го закрпат основното работење на медиумите. А единствената идеја во телевизиите е да организираат дебати, дебати и само дебати. Јавноста треба да знае. Речиси сето она што се појавува по медиумите (електронски и други) е напишано, снимено, селектирано и доставено од штабовите на претседателските кандидати и од партиите. Малубројните членови на редакциите можат преку стримуваните преноси на митинзите да го слушаат она што го зборуваат говорниците од главниот настан на двете големи партии тој ден. Тоа некои новинари ќе го направат еден ден, два, три – потоа повеќе настани се преклопуваат во исто време. Брутална слика И резултатот од ова новинарско осиромашување е редакциите на своите електронски адреси да ги чекаат соопштенијата на партиите и штабовите на претседателските кандидати за тоа што рекле на одреден собир или митинг, плус дополнето со фотографии и видео инсерти. Целата новинарска работа ја вршат тимовите на оние коишто учествуваат во кампањата, тие тоа им го дистрибуираат на редакциите, а таму се одбираат повеќе вести (не сите) за настаните од кампањите тој ден. И затоа после многумина ќе се чудат како на агрегаторите за вести се појавуваат редица информации со исти наслови, кои не се продуцирани, на пример, од државната новинска агенција, туку од штабовите во кампањата. Тоа е бруталната слика за тоа како се следи оваа кампања во медиумите. Новинарите треба да си признаат себеси дека, всушност, се неми набљудувачи и преземачи на она што се случува на митинзите. И дека темите што ќе се обработат, како, на пример, за објавата на лидерот на опозицијата за мораториум на нападите кон другите две опозициски партии, се само инцидентни, ретки инцидентни случувања. Затоа, кога се зборува дека во кампањата немало ништо специјално, па била дури и здодевна, тоа се заклучоци кои се базирани, генерално, врз материјалите што ги доставуваат партиите до редакциите, а не врз она што главните претставници на јавноста – новинарите, го слушнале, запишале или виделе на митинзите или во разговорите со луѓето кои се наклонети или не се наклонети да гласаат за оние политичари кои тој ден биле гости во нивните градови. Како и за многу други работи во државата, може да се дојде до погрешни заклучоци врз основа на дистрибуирани материјали, а потоа пренесени во јавноста. Друго тврдење е дека митинзите и средбите со граѓаните биле генерално надмината работа, дека во дигиталното време има други алатки за кампања. Се разбира, таквиот став е легитимен, но дали средбите со граѓаните се навистина надмината работа? Тешко дека ќе е така, многу тешко. Кампањата преку социјалните медиуми може да надополни важен дел од кампањата, но е инсуфициентен кога се во прашање личните контакти. Поранешниот американски претседател Доналд Трамп со својот авион ја крстари Америка оваа година за да се сретне со својата база на верни поддржувачи, кои знаат што ќе каже на митинзите, кои егзалтирано ги слушаат неговите пораки дека ќе ја „направи Америка повторно голема“. На некои од тие митинзи присуствуваат по неколку илјади луѓе, на некои по десетина илјади. На некои доаѓаат луѓе кои се од градови кои се оддалечени и до 300 километри да го слушнат она што сакаат да го слушнат, а потоа пораката да се пренесе кон оние што не биле таму. Има ли магија без контакт? Овие неколку дена се полни со драматика во САД додека се бира поротата за судењето на Трамп во Њујорк, за наводите дека тој фалсификувал деловни досиеја за да прикрие секс скандал за време на неговата кампања во 2016 година. Тоа е политички настан од невиден интензитет, затоа што првпат еден американски претседател е на обвинителна клупа во еден криминален процес. Трамп мора да седи во судницата додека се бираат поротниците кои треба да бидат непристрасни, што е ужасно тешко во длабоката поларизација на американското општество. Потенцијалните поротници се подложени на длабинско испитување и испрашување од обвинителите и адвокатите. Многу од нив беа прогласени за неприкладни и политички можно пристрасни да бидат поротници за процесот од огромно значење за Америка. Трамп вчера пред влегувањето во судот изјави: „Сите се огорчени од тоа. Знаете дека целиот свет ја гледа оваа измама во Њујорк“. Тоа беше една од пораките, но главната негова порака беше дека за тие четири дена додека по цел ден мора да седи во судницата требаше да биде во кампања во пет американски држави. Тие средби со неговите поддржувачи не можат со ништо да се заменат. И дека за неговата кампања за претседател тоа се тешко надоместливи денови. Десетици илјади луѓе од неговата кампања работат како кртици тропајќи на вратите на милиони домови за да ја претстават агендата на Трамп, тимовите задолжени за работа на социјалните мрежи работат непрекинато ден и ноќ. Но, ако Доналд Трамп не се појавува многу често пред неговите поддржувачи, магијата може да исчезне. Сето да остане само како дигитален сон. Во Британија лани конзервативците се жалеа дека доживеаја голем пораз на локалните избори затоа што не го практикувале доволно она што тие го нарекуваат doorstep, или одење од врата до врата, бидејќи граѓаните почнале да ги чувствуваат како отуѓени нивните претставници. Па, дојде и казната. Македонските политички средби со граѓани можеби ја немаат таа длабочина на истражување и пристап со потенцијалните гласачи. Но оние што учествувале во кампањи знаат колку е важно да се зборува со граѓаните, а не да се слушаат препораките од телевизиските студија. Можеби штабовите треба да сменат нешто во пристапот, можеби треба пораките да им бидат поедноставни, но поумни, можеби треба да ги таргетираат повеќе оние што се неодлучни. Но демократијата не може да биде само дигитална кога треба некого да убедиш да ти го даде својот глас. Па макар бил и еден. Мораториумот се гледаше и порано Во кампањата на претседателските кандидати имаше прилично интересни моменти. ДУИ е многу вешта да наметне политички наратив околу кој ќе се води дебата недела-две. Додека не исфрли нов. Прво тоа беше планот и условот претседателот на државата да се избира во парламентот, а не од граѓаните на непосредни избори, затоа што ние сме „парламентарна демократија“. Само во осум паралментарни демократии во Европа претседателот се избира во парламентот, а дури во 22 на непосредни избори. Оние што се против таа идеја (сите во македонскиот политички блок) ги презентираа своите контрааргументи, но тие освен резолутноста немаа некое подлабоко толкување зошто на граѓаните треба да им се остави да одлучуваат за шефот на државата. Можеби имајќи на ум дека во некоја претпоставена ситуација, повторно ќе треба да преговараат со ДУИ за идната влада, па подобро е тоа да се отфрли, но да не се зборува премногу. Потоа дојде другата идеја на Бујар Османи – дека тој ќе предложи Македонија да излезе од Отворен Балкан, затоа што во него не се сите шест земји од регионот кои аспирираат за ЕУ. Јасно е како ден дека тоа е дел од кампањата на Османи за да привлече дел од поддржувачите на Арбен Таравари, кој цврсто се залага за таа идеја. И јасно е дека таа платформа на косовскиот премиер Албин Курти наидува на плодно тло меѓу македонските Албанци, чии два политички блока водат тешка рововска битка. Османи го поврзува тој предлог со наводните сознанија што тој ги имал околу инцидентот во Бањска на северот од Косово лани во септември. И тоа е дел од тој политички сентимент што треба да му донесе повеќе гласови. Во кампањата многу работи што изгледаат нелогично се појавуваат како дозволени – на пример, една техничка влада, задолжена за спроведување на изборите, да одлучува за стратешките правци на државата. Па, тука беше и и онаа фантомска симулирана седница на новото Собрание, каде сите функции ги добија кандидатите на „Европскиот фронт“ предводен од ДУИ, а на кое Бујар Османи се обраќаше како избран претседател на Македонија. Се нижат идеи од ДУИ, но колку и да изгледаат „спектакуларни“ ним им недостасува погонска сила за поголемо движење. Како да дошол период на политичка инсуфициенција кај интегративците, па секоја нова идеја носи осиромашување на политичката супстанција на ДУИ. Со тоа осиромашување, засега, главно се бори Бујар Османи. Кампањата за парламентарните избори драматично ја отвори Христијан Мицкоски од Охрид со објавата дека ВМРО-ДПМНЕ објавува мораториум за нападите кон Левица и ЗНАМ за да се постигнело македонско национално единство. Иако изгледаше како крешчендо во најава, оваа објава само го потврди она што се гледа подолго време. ВМРО-ДПМНЕ и самиот Мицкоски одамна не ги споменуваат ниту Левица, ниту ЗНАМ во своите обраќања – главна цел е само ДУИ и „некои измеќари“ од СДСМ. Вратата на ВМРО-ДПМНЕ е одамна отворена за Левица и ЗНАМ за формирање на идната влада, само требаше тоа и да се официјализира. Некои тоа го толкуваат како знак на слабост на Мицкоски поради наводните полоши бројки во анкетите кои не се објавуваат. Може да е тоа. Но уште повеќе обид на Мицкоски, откако ги прибра во коалицијата оние кои со години него жестоко го критикуваа од идеолошката десница и подалеку од неа, да се обиде да го остави СДСМ и неговите партнери осамени во македонскиот блок. Таа стратегија не е без веродостојни премиси. Но има еден проблем во неа – дали предвременото раширување на вмровската прегратка може да оддалечи некои од гласачите на овие две партии, особено на ЗНАМ, каде во голем број има разочарани сдсмовци. Дали тие уште сега прифаќаат да бидат дел од вмровското јато, против кое се бореа со години? Тоа го става во непријатна позиција Максим Димитриевски да најде вистинско објаснување за тоа какви би биле неговите идни намери. За него постои опасност едно значајно конто од претпоставените гласови да почне да се осипува до 8 мај. Каде би отишле тие, никој со сигурност не би можел да каже. (dw) Љупчо Поповски...

Сашо Орданоски и Борјан Јовановски во новото издание на подкастот „Политиканти“ се занимаваат со неколку меѓусебно поврзани политичко-економски теми, каде редовен зачин е актуелната кампања за претседателските и парламентарните избори, која е толку бесмислена што ако не е човек новинар би немало причина зошто да ја следи, а сите други би биле пресреќи ако изборите беа минатиот викенд. Додека кандидатите за идни функции се препукуваат, деновиве излезе извештајот на поранешниот италијански премиер Енрико Лета во кој тој констатира дека ништо не е исто во светот по инвазијата на Русија врз Украина ниту пак ќе биде. Но, во извештајот недвосмислено стои дека проширување на ЕУ ќе има и врз основа на тој факт Лета ги прави сите проценки за иднината на меѓународните односи и економијата на Унијата. Како и дали тука се вклопува Западен Балкан? Македонија е земја што не произведува ништо. Има доволно само свинско месо, но храната за свињите е увезена. Оттука, ние не можеме да се прехраниме без помош однадвор, особено од ЕУ. А, на монополите во големите индустрии не им одговара Македонија да влезе во ЕУ. ЕУ не им одговара ни на производителите што произведуваат евтини и неквалитетни производи за балканскиот пазар. Што ќе значи за македонскиот граѓанин влегувањето на земјата во ЕУ од економски аспект? Аналитички за овие работи и многу повеќе во новото издание на подкастот „Политиканти.мк“. Сашо Орданоски и Борјан Јовановски, заедно со целиот тим на „Политиканти.мк“, изразуваат искрено сочувство до семејството и пријателите, на нашиот ненадејно и прерано починат реализатор Антон Андов....

Израелските медиуми ги наведуваат странските извештаи во петокот за израелскиот напад врз Иран, бидејќи немаше официјални коментари, додека извештаите на иранската телевизија го минимизираа значењето на нападот како шпто тоа го стори и Израел при минатонеделниот ирански напади во израелска територија, а во многу од нив дури и не го споменува „ционистичкиот ентитет“, како што Иран го нарекува Израел. Нападот врз централниот ирански град Исфахан се чини дека не предизвикал значителна штета, а тивкото минување преку него во двете земји укажува на решеност да не се ескалира конфликтот, барем засега. Во интервју за државната телевизија, жител на Исфахан ги опиша експлозиите во раните утрински часови како „ништо повеќе од петарди“. Израелската армија и Министерството за надворешни работи не сакаа да го коментираат нападот, а високите израелски политичари допрва треба јавно да го коментираат, освен министерот за безбедност Итамар Бен-Гвир, кој објави само еден збор на платформата Х: „Слабичко!“. Израелските медиуми пренесоа извештаи од американските весници The New York Times и The Washington Post, кои цитираат неименувани израелски официјални лица кои потврдуваат дека Израел стои зад нападот, но не добиле официјална потврда од израелските власти. Израел традиционално е нејасен за важни прашања како што се нуклеарното оружје и разузнавачките операции, а молкот е дел од неговиот начин на комуникација. Израел, исто така, многи ретко изминатата децанија официјално ги потврдуваше неговите удари во Сирија врз ирански интереси и цели во соседната земја. Колумнистот во најголемиот израелски весник Yedioth Ahronoth пред нападот напиша дека официјален претставник му рекол дека Израел планира „мала и прецизна операција“. Тој цитираше приказна од Библијата во која идниот крал Давид му се прикрал на непријателот додека спиел и му отсекол парче од облеката како доказ дека можел да му нанесе фатален удар, но не сакал. „Мислам дека на крајот тоа е предупредувачка порака дека Израел може да одговори и да го притисне Иран ако сака, но не сака да го прошири тој конфликт сега“, вели за Reuters Хасан Алхасан, експерт за блискоисточна политика во Меѓународниот институт за стратешки студии. Позицијата на Иран беше јасно дадена од висок ирански функционер кој за Reuters изјави дека Техеран сега не планира да одговори. Иранските медиуми се обидуваат да го минимизираат значењето на нападот. Во официјалните изјави речиси и да не се споменува дека зад нападот стои Израел, односно како што обично велат „ционистичкиот ентитет“. Државната телевизија објави изјави на аналитичари и други експерти, од кои сите го минимизираа значењето и обемот на нападот. Полуофицијалната агенција ISNA објави дека кружи „измислица“ која има за цел „да ги преувеличи размерите на инцидентот“. Ескалацијата уследи по израелскиот напад на 1-ви април врз иранската амбасада во Дамаск, во кој загинаа седум ирански високо рангирани воени офицери и конзуларни службеници. Иран минатиот викенд одговори со напад, за кој тврди дека бил најавен 72 часа однапред кај главните сојузници на Израел и кај земјите во регионот, со беспилотни летала и ракетен напад врз Израел. Израел и неговите сојузници пресретнале најголем број од нив, имајќи предвид на оддалеченоста од 1.700 километри меѓу двете земји. Но израелските официјални и медиумски извештаи само спомнуваат „мала штета“ во воздухопловната база во постината Нагев. Техеран, пак, тврди дека сите седум хиперсонични проектили ја пробиле противвоздишната одбрана и оти погодиле воени бази на двата крала од еврејската држава. Денешната реакција на Иран, сепак, сигнализира дека Исламската Република не сака ескалација. „Се чини дека тоа укажува дека Иран се обидува да се повлече, да го минимизира влијанието на нападот и можеби да се спушти на скалата на ескалација“, толкува Џонатан Лорд, директор на програмата за безбедност на Блискиот исток во Центарот за нова американска безбедност, тинк-тенк со седиште во САД. Иранскиот претседател Ебрахим Раиси одлучи да не ја прекине посетата на централната провинција Семнан, што докажува дека земјата не е во вонредна состојба, а израелските граѓани не добиле никакви нови инструкции од властите. Сепак, порача дека на секој следен израелски напад, Иран жестоко ќе одговори. Анкетите во Израел покажуваат дека мнозинството граѓани не сакаат одмазда. Анкетата, чии резултати беа објавени во четвртокот, покажа дека 48 отсто од испитаниците поддржуваат одговор иако тоа би значело проширување на конфликтот, а 52 отсто би сакале Израел да не одговори....

Во нашата земја постојат организации кои низ забава и игра им овозможуваат на децата да ги осознаат придобивките од спортувањето и да израснат во шампиони. Една таква организација е „Отворени забавни фудбалски школи Македонија“, која минатата година, во соработка со НЛБ Банка, реализираше проект за развој на младински спорт „Растеме во шампиони“. Во најава на втората сезона на „Растеме во шампиони“ која ќе се реализира годинава, разговаравме со Дарко Стојкоски и Цено Александровски, од „Отворени забавни фудбалски школи Македонија“, главните координатори на проектот. Каков тип на организација е „Отворени забавни фудбалски школи“ и која е целта на вашиот проект? Од кога започнаа активностите на вашата организација во Македонија? Отворени забавни фудбалски школи (Open Fun Football Schools) е хуманитарен, политички неутрален и непрофитен проект, организиран од страна на Cross Cultures Project Association, Копенхаген (CCPA). Развиени се по концептот кој потекнува од Данскиот фудбалски сојуз, чија основна идеја е „забавниот концепт“. Она што е важно е аспектот на играта и задоволството кое произлегува од играњето, а не конечниот резултат. Токму затоа, на ОФЗШ гледаме како на додаток на важната работа која ја извршуваат спортските клубови, со таа разлика што тука приоритет е играта и развојот на здравите навики, наспроти компетитивниот дух и надградувањето на вештината. Користејќи игри со топка и разни забавни активности, Отворени забавни фудбалски школи се создадени да бидат стратешки инструмент во рамки на социјалниот аспект, кој ги обновува старите, но прекинати пријателства и спортската соработка помеѓу спортски клубови – учесници, нивните тренери, лидери и децата, во сите области на нашето делување, воедно промовирајќи толерантност, мирен соживот, социјална кохезија и соработка помеѓу различните етнички групации. Затоа и ние развивме сопствен „забавен фудбалски концепт“, каде ги имплементираме радоста и играта за да создадеме идеални услови во кои едно дете може да се опушти и да се дружи додека игра. Притоа, употребуваме мечти и фантазии кои ни ја прават играта позабавна, како на пример, ги охрабруваме децата да се стават во улогата на Роналдо, Меси или Мбапе кога ја предриблуваат картонската кутија поставена како препрека. За време на активностите се обидуваме да им ја пренесеме пораката на дечињата дека „топката е подарок“ и дека така треба да ја третираме. Тоа значи дека ние се обидуваме да вградиме елемент на соработка и комуникација во сите наши игри, каде топката е сфатена како подарок на кој треба да му се обрне посебно внимание, а кој сме им го подале на нашите другари со „почит“, за да се подобриме едни со други. На тој начин го развивме нашиот сопствен „фан - забавен фудбалски концепт“. Активностите на Отворените Забавни Фудбалски школи во Македонија започнаа во 2000 година и успешно работиме во текот на сите претходни 25 години на територија на целата држава, како и регионално на Балканот и пошироко. Во текот на овие 25 години добивме силна поддршка од јавноста и од разни организации и компании. Препознавајќи ја вредноста на она што го работиме, минатата година за првпат, во соработка и со поддршка на НЛБ Банка, организиравме амбициозен проект „Растеме во шампиони“, кој има за цел да продолжи да се спроведува и во иднина да привлече уште повеќе деца. Колку често организирате активности за пријавените дечиња? И за какви активности зборуваме, поконкретно? Нашата организација организира грасрутс (grassroots) - основни, базични, спортски активности на различни локации во текот нa цела година, најинтензивно во периодот пролет-лето, кога децата се на училишен распуст и имаат повеќе слободно време за активно вклучување во вакви настани, а согласно потребите на партнерите и донаторите активностите ги реализираме во текот не цела година. Грасрутс активностите се состојат од разни рекреативни вежби подготвени за сите деца, без разлика на нивната физичка способност, пол, етничка припадност, како што се штафетни игри, игри со јажиња, хулахопи, брканици, разни игри со топка, фудбалски игри со задачи, и слични активности кои им помагаат на децата да развијат здрави навики. Зошто е важно децата да го прифатат спортот како хоби уште од мали нозе? Психофизичката активност е најважна за развојот на децата пред се поради применување на здрави животни навики кои ќе ги стекнат сега, а ќе можат да останат со нив до крајот на животот. Што порано децата сфатат дека здравјето е од приоритетна важност и дека е во нивна контрола, толку порано ќе разберат зошто и како да го негуваат правилно. Освен тоа, спортот им овозможува на децата совршена платформа за стекнување нови пријателства, дружење и учење на нови вештини, почитување на фер плејот и на другите спортисти, но и им дава шанса да учат како да носат правилни одлуки, како да постигнуваат и да се справуваат со малите успеси. Ако сите овие работи ги претставиме на забавен и интерактивен начин, полето на игра ќе биде преплавено со детски насмевки, а нашата мисија ќе ја прогласиме за успешна. За да се реализираат овие забавни активности, потребна е поддршка од сите засегнати страни: локалните заедници, институциите, родителите, децата, но и од организации кои се залагаат за поттикнување на позитивни вредности во заедницата. Сметате ли дека проектот добива доволно внимание и поддршка од јавноста? Децата се иднината на оваа заедница и затоа е потребно сите заедно да се осигураме дека им оставаме правилен пример и им даваме шанса да стекнат здрави навики кои ќе останат со нив до крајот на животот. Низ годините имавме и позитивни и негативни искуства, но чекорејќи го патот наидовме и на силна поддршка од институции и организации кои се свесни за важноста на она што го прават школите. Таква е нашата соработка со НЛБ Банка, која помага да се реализираат нашите замисли и проектот да стигне до што повеќе луѓе и да вклучи што повеќе деца. Успешно ја затворивме првата сезона на „Растеме со шампиони“ заедно со НЛБ Банка и забележавме некои бројки кои ни укажуваат дека интересот расте, а децата навистина ги сакаат овие активности. Во нашиот проект сите деца се Шампиони! Многубројните вежби и игри се димензионирани така што овозможуваат повеќекратно доживување на мали успеси кај секој од учесниците. Без соодветна поддршка од НЛБ Банка, немаше да можеме да ја постигнеме оваа масовност и навистина сме радосни што уште во првата сезона привлековме толку големо внимание. Чувствуваме силна радост што НЛБ Банка го препозна нашиот напор и реши да ги промовира здравите животни навики кај децата преку поддршка на овие активности. Тие покажаа дека се општествено свесна компанија, која знае колку е важно компаниите да застанат зад позитивните локални иницијативи и проекти. Сега заедно се подготвуваме за нова сезона на „Растеме во шампиони“, која ќе биде уште поамбициозна, ќе вклучува повеќе деца и ќе донесе повеќе забава кај најмладите. Во нашиот грасрут универзум, детето ни е во центарот на вниманието, и сите заинтересирани страни се вртат околу детето, а нашите активности имаат за цел да им овозможат на децата да се изградат во здрави личности кои ќе имаат успеси и во спортот и во животот. Понекогаш се обидуваме да вклучиме и посебни тренери или т.н. „амбасадори“, кои се всушност домашни познати спортисти, кои треба да ги охрабрат малите дечиња да направат чекор во вистинската насока и да се бидат физички активни сега, но и откако ќе пораснат. Отворените Забавни Фудбалски Школи се етаблирани во јавноста во Македонија и пошироко. За успешноста на нашиот проект и активности кои ги реализираме на територија на цела држава говорат соработките со скоро сите општини, голем број на ОУ-та, наставници, спортски работници, родители и деца. Сите што имале можност да учествуваат или индиректно да бидат запознати со активностите што ги спроведуваме, зборуваат во суперлативи бидејќи тоа што го нудиме преку спорт, забава, дружење, едукација, е проследено со безброј насмевки на среќни и задоволни деца со кои ние како организација искрено се гордееме. Како го оценувате проектот „Растеме во шампиони“ кој минатата година го започнавме заедно со НЛБ Банка? Какви се идните планови и што ги очекува малите спортисти до крајот на оваа година? Проектот „Растеме во Шампиони“ е еден од најуспешните проекти кои ги имаме реализирано во последните години, со оглед на прифатеноста од страна на сите засегнати страни како општини, спортски клубови, основните училишта, стручни служби, наставници, родители, а најмногу од страна на децата како директни ученици . Бројката на деца која ја предвидовме ја исполнивме во целост, а задоволството е уште поголемо што сите учесници беа презадоволни од спортските настани кои им беа подготвени. Имавме голем интерес за вклучување во проектните активности.. За да се добие претстава за масовноста, може да издвоиме дека проектот беше спроведен во 42 основни училишта низ земјата, од 10 различни градови, а опфати вкупно 1.040 деца кои беа координирани од 60-те тренери ангажирани околу активностите. Ова е ниво на успешност кое не го очекувавме, но на кое вистински се радуваме, бидејќи знаеме дека успеавме да го доближиме спортувањето и здравиот живот до многу деца ширум земјата. Би сакале да ги споменеме и бројните приказни од градовите каде ги реализиравме активностите, од која ќе ја издвоиме среќата и задоволството на децата учесници на настанот во Дебар, кои следниот ден после настанот на училиште пристигнале со маиците и медалите кои ние како организатори им ги поклонивме. На малите шампиони оваа година им престојат бројни спортски европски и светски манифестации кои можат да ги следат преку медиумите (УЕФА европско првенство – јуни/јули 2024 во Германија, Олимписки игри 2024 во Париз, голем број европски и светски останати настани во тенис, кошарка, ракомет, индивидуални спортови и др.). Во делот на грасрутс спортски активности кои ние како Отворени Забавни Фудбалски Школи ќе ги реализираме оваа година, во план е реализација на неколку проекти кои ќе бидат одлично подготвени и реализирани на територија на цела држава, за кои што јавноста ќе биде информирана во периодот што следи....

Сељак е национална дисциплина на личности кои се полуедуцирани и мислат дека од нив започнал животниот век и они се замислуваат како господари на среќата, а не разбираат дека се „идиотите на злото“. Дали на Македонија и’ требаа провокатори кои се со „сељачки“ наратив, а се претставуваат кандидати за претседател како што е Бујар Османи? Овој лик во контекст на неговите опозиционери дека не разбира која функција ја извршува, можам да го замислам како „Момок“ кој се бори за своите права во рамките на неговата партија. При тоа додека глуми голем патриот не кажува како за локални избори се плаче кај „Ага Али Ахмети“ дека си попил шамари од некого во „Комуне те Чаир“. Ама затоа многу сака од доктор да биде портпарол, па министер… и да одлучува за судбината на Македонците и нивните релации со сите соседи и братски народи. Јас го разбирам нашиов „сељак“ дека има потреба од внимание и дека е супериорен по однос на неговите потрчковци коалициони партнери од СДСМ, ама има една работа која не ја разбира. Ние Македонците кога е во прашање Босна и Херцеговина и нејзините три народи (редослед по попис на население): Бошњаци, Срби и Хрвати, сме премногу внимателни. А, сето тоа благодарение на Киро Глигоров за кого во Босна и Херцеговина секогаш има посебно место во нивните срца. Посебно за нивната војна во која загинаа повеќе од 100.000 граѓани од сите националности. Ќе сме биле коспонзори за Сребреница? Никој не ги знае точните жртви колку се од почетокот на војната до нејзиниот крај. Пред Србите да ја нападнат Сребреница, џунглашко дивјачките орди на војската на Бошњаците имаат убиено 3.000 недолжни граѓани од српска националност. И тоа на најѕверски начин, како во средниот век, за да зачувале муниција итн. Одмзадата на Србите е неоправдана, но мора да биде разбрана целата војна за да може Македонија како држава да влезе во авантура која се вика: Поради „сељакот“ Бујар Османи да се скараме со три братски народи, а сите до смрт се со нас Македонците: Бошњаци што први им признавме нација и јазик, Срби што се откажале од нашата Вардарска Македонија и ни дале сами да направиме држава и Хрватите кои кога ќе кажеш дека си од Македонија и во бежоративен стил и нозете да ти ги измијат и водата да ја испијат. Затоа нашиот за жал „сељак“ Бујар Османи мора да се вразуми и да разбере дека не секоја Дудинка се бере. Еден ден ќе заврши министерскиот мандат, ама тогаш Македонците нема да бидат тука за да добие само два шамари. Затоа министре чувај фризурата шо ми личи ко перика со налепници и ластичиња! Никола Младенов и три приказни врзани за него Приказна број 1. Далечните деведестетти години кога СДСМ дозволуваше да има само еден медиум, неделникот „Дело“, па подоцна и „Фокус“, се препелка сериозно со информации другарот Боби Илиевски, да оној истиот што распалуе по социјални мрежи. Другарот Боби поради натписи за сериозен бизнисмен во „Фокус“, цели три месеци е пратен од тепачи по автобуси, плоштади, дискотеки и т.н. и му е демек наредено да престане со натписите. Но, тој не престанува. Никола Младенов е брутално претепан. Тепачите не ги нарачуваат ниту Зоре Темелковски, ниту пак Зоран Азманов. Дадени ли се тогашни 25.000 марки за реклами во неделникот „Фокус“, а Виктор Грозданов и Боби Илиевски знаат од кого се? Кога Виктор Грозданов ја слуша тепачката страна, после многу години му велат: К** до крај и душа у рај не идат заедно, синко. Приказна бр.2 и веднаш поврзана со Приказна бр.3 Сопругата на Никола Младенов најемотивно соопшти во емисија пред Јадранка Костова водител во „една т.н. Телевизија“, но во исто време висок финкционер во неделникот „Фокус“, дека Никола Младенов загинал во тешка сообраќајна несреќа. Однапред се извинувам на целата фамилија Младенов, но … Идиотите политичари и тогашните сеуште актуелни аналитичари демек експерти, како што е Мирјана Најачевска (поранешен испрдок на ЛДП за кандидат за Градоначалник на Скопје) соопштуваа и денес соопштуваат дека Никола Младенов е убиен. За ваков тип конспирации мора еднаш засекогаш лажните испрдок експерти за 25 евра да посетат соодветни психо-психотропно-идеолошко пропаднати институции исто како што самите они и сличните на нив се пропаднати. Овие т.н. експерти и ѓубрињата новинарски, кои се приклучија на целата приказна и покрај сознанијата дека е сообраќајка: Со огромно жалење потврдувам дека во неколку ДБК новинарски кругови се има инсталирано приказна во времето на владеење на Зоран Заев дека неговиот роден брат Вице и подарил на Билјана сопругата на Никола Младенов два милиони евра. И имам само едно прашање. Дали е возможно да сте ѕверови кои немате заби за да гризете, а да целата глупава политичка елита да Ви поверува и да ја доизлажете сопствената нација? Погибијата на Никола Младенов во тој момент сакаа до крај да ја изнесат на македонската јавност две личности најавтентично, и уште две кои нема да ги соопштам само поради нив. Првите се Зоран Димитровски –Жоро и Томче Кежаровски-Кежо. Во краток расказ. Младенов гине. Жоро и Кежо дознаваат. Тргнуваат во новинарска потрага без да зборат. Стигаат на местотото на несреќата. Кежо како најслаб се втурнува во жбуновите и ги наоѓа сите патарини кај што бил Младенов. Полицијата ревносно дознава и се втурнува во редакцијата, која во тој момент има видео камери. По неколку автентични текстови на Зоран Димитровски-Жоро, поврзани со погибијата на Младенов, благодарејќи не само на корумпирани до срж новинари, туку новинари криминалци од најдолен ранг со подвлечени реченици со црвен фломастер демек Жоро ја продал каузата на криминалциве барајќи ја правдата за Младенов, е ликвидиран како мала бубашваба пред умивалник. Жоро ова ми го соопштува во ресторан „5“-ка. И ден денес ми е жал за Никола Младенов, за неговите деца, за сопругата, за сите измислени приказни дека е убиен, ама жал ми е и за сите политичари и нивните деца споменати во разговорите демек учествувале во убиството. Многу лично до сопругата на Никола Младенов Автентично ти пренесувам дека потврдата за изговорот за присуствотото на твојот сопруг со одредена личност политичка е исклучиво од машка природа да го заштити Никола Младенов: „Да, беше со мене и после отиде“. Личноста е кандидат за висока политичка функција и е потврдено дека заедно со Мартин, Никола, Сашо, Миле, Горде и други, нема апсолутно никаква врска со жалната смрт на Никола Младенов. Автор: Виктор Грозданов за НетПрес...

Не треба да се зачудуваме зошто во годишниот извештај на „Фридом хаус“ нашата држава (како што некој сака да ја нарекува Македонија) е етикетирана како „цикличен хибрид“, кој се карактеризира со комбинација на реален политички плурализам и површни институционални промени. А секојдневните недоследности (читај апсурди), сигурен сум дека нашите надлежни институции не ги прават со умисла, за на својата држава да ѝ „залепат“ негативни атрибути дека таа демократски стагнира и назадува, туку, народски кажано, тоа се прави од „немукает“ и недоволно ниво на посветеност и одговорност кон својата работа. Сенешто се прави како „мачката со опашката“ или како што покојниот професор Марјановиќ милуваше да каже: Сѐ се прави кај нас „со лесно“ (лесноумно, непромислено, неодговорно…) Во демократските општества постојат одредени правила на игра, како што се јавните дебати или, пак, соочувањето на политичките опоненти. Но во македонската политичка реалност сѐ почесто сме сведоци дека кандидатите за носители на висока јавна функција одбиваат да се соочат на јавна дебата. Овој пат се појавува и уште нешто интересно како невообичаеност во македонската политичка реалност, а тоа е дека и покрај молкот за претседателските избори, кампањата за парламентарните избори ќе продолжи и во текот на 22 и 23 април. Оваа ситуација, Александар Даштевски, претседателот на Државната изборна комисија (ДИК), покрај заслужениот епитетот „апсурдна“, ја нарече уникатна и единствена досега. Доколку ја земеме предвид оваа реалност, но и реалноста дека помалите партии не го потпишаа Кодексот за фер и демократски парламентарни поради констатирани елементи на „неправедна распределба на средства од државниот буџет за изборен маркетинг“, не треба да се зачудуваме зошто во годишниот извештај на „Фридом хаус“ нашата држава (како што некој сака да ја нарекува Македонија) е етикетирана како „цикличен хибрид“, кој се карактеризира со комбинација на реален политички плурализам и површни институционални промени. А погоре споменатите недоследности, сигурен сум дека нашите надлежни институции не ги прават со умисла, за на својата држава да ѝ „залепат“ негативни атрибути дека демократски стагнира и назадува, туку, народски кажано, тоа се прави од „немукает“ и недоволно ниво на посветеност и одговорност кон својата работа. Сенешто се прави како „мачката со опашката“ или како што покојниот професор Марјановиќ милуваше да каже: Сѐ се прави кај нас „со лесно“ (или лесноумно, непромислено, неодговорно…) Извештајот на „Фридом хаус“ изобилува со зборовите назадување во примената на принципот на владеење на правото и попуштила пред упорната корупција на високо ниво, а доколку тука ги додадеме и другите секојдневни недостатоци и непринципиелности (кои ниту веќе ги забележуваме, бидејќи ни се вообичаени), тогаш Македонија не само што е цикличен хибрид туку е, повторно народски кажано, „турлитава-општество“. Некој може да запраша зошто? Во ниедно демократско општество пропагандна кампања нема на денот на изборите, но овој пат на македонските парламентарни избори, граѓаните ќе бидат „бомбардирани“ од пропаганда (читај систематско ширење идеи, учења и ставови преку медиумите со цел да се влијае врз јавното мнение). Во секојдневниот живот, па и во политиката, понекогаш нештата треба да мируваат за да можат суштински да се апсорбираат, но не и на денот на македонските претседателски избори. Тука сосема природно се наметнува прашањето, зошто не беше ставена платената пропаганда во мирување на денот на претседателските избори? На крајот на краиштата тоа можеше да се дополни подоцна со јавна дебата и соочување на кандидатите, меѓутоа најверојатно такво нешто на овие парламентарни избори нема да се случи! Зошто постојано ја потенцираме потребата од јавните дебати и соочувањето на политичките опоненти? Дебатите се особено важни за личниот, но и за општествениот развој и напредок. Дискусиите за одредена проблематика им овозможуваат на поединците да развијат вештини за критичко размислување и комуникација, поттик на слободоумност и толеранција, како и унапредување на општествениот напредок. Дискусиите, формални и неформални, имаат суштинско значење за напредокот, затоа што дебатата е размена на мислења за одредени решенија на проблемите. Долгорочно, јавната дебата ги учи граѓаните дека треба да бидат поактивни во процесот на донесување на одлуките, односно преку дебатите се искажуваат мислењата, интересите и очекувањата на луѓето за прашања што го засегаат целото општеството, но на овие избори, по сѐ изгледа, македонските граѓани нема да бидат сведоци на јавна дебата. Недостигот од јавната дебата и соочувањето на политичките опоненти суштински се одразува и во нешто друго. Честопати политичките или претседателските избори низ светот се добиваат на јавна дебата преку соочување со противникот, како и преку презентирање одредени мислења, ставови и решенија. Но македонските политичари не изнајдоа храброст јавно, пред македонските граѓани, да се соочат со своите противници. Очигледно е дека станува збор за тактизирање на одредени политички субјекти, меѓутоа доколку не се покажат храброст и подготвеност за соочување со политичките опоненти на една јавна дебата, тогаш како може да се очекуваат храброст и подготвеност за соочување со внатрешните и надворешните егзистенцијални проблеми на Македонија. Политиката не се состои само од платена пропаганда, митинзи или навредување на опонентите, напротив, политичарите од светски ранг покажуваат дека не се ноеви што ја прикриваат својата глава во земјата, криејќи се од јавни дебати и соочувања, напротив лице во лице се соочуваат со опонентите, но и со суштинските проблеми на нацијата, државата и на општеството....

Коруптивното однесување на носителите на власта е штетно за државата и го јаде нејзиното здраво ткиво. Ги брка младите во туѓина, ја намалува довербата на граѓаните и нивната среќа. А зошто нема крај на злоупотребата на власта? Ова секако е милионско прашање! Секако дека одговорот ќе дојде во мај кога секој сегашен носител на власт, министер, директор, судија, обвинител ќе одговара пред лицето на правдата. Така, ќе одговараат и сите оние кои ги згазија сите одредби на Законот за вештачење и доведоа до незаконито однесување. Во министерството за правда, конкретно, ќе се прашаат сите оние кои од страна на министерот им била дадена довербата да ги координираат процесите на законит начин. Така, ќе се праша и Државниот советник Арбреша Селими, како станала државен советник и како правела пиши бриши со списоците за раководители и заменици на професионални одделенија, потоа Јетон Халили како ги извршувал задачите за време на основачкото собрание на Комората и за сите издадени лиценци за вештачење во негово време и после тоа, Марија Бриндевска која исто така била вклучена во одделни фази од процесот и други анонимци и не ги спомнуваме за да не се почувствуваат дека се легенди! ОДГОВОРНОСТ МОРА ДА ИМА! ЗАКОНОТ НЕ Е ИСПОЧИТУВАН! ЕДИНСТВЕНО РЕШЕНИЕ Е МИНИСТЕРОТ КРЕНАР ЛОГА СИТЕ ОВИЕ СЛУЖБЕНИЦИ ДА ОДГОВАРААТ ДИСЦИПЛИНСКИ И КОНЕЧНО ДА НЕ ИМ СЕ ДОЗВОЛУВА И ПОНАТАМУ ДА МУ НАНЕСУВААТ ШТЕТА НА НЕГОВИОТ УГЛЕД И НА МИНИСТЕРСТВОТО ВО ЦЕЛИНА! Но, да се вратам на клучното прашање: Како се создаде услови спротивно на Законот за спречување корупција да се избере претседател на Комората за вештачење лице кое има судир на интереси? Министере, Кренар Лога, вие сте магистер и затоа ако имате и 5 минути време прочитајте го член 44 став 5 од Законот за спречување корупција. И донесете одлука дали ќе барате да се поништи изборот на докторчето за претседател на Комората. Знам дека можеби малку ќе ви е непријатно бидејќи постојат индиции дека сте имале комуникација и пред изборот, но зачувајте си го образот и реагирате, што побрго тоа подобро! Во натамошниот текст Ви презентирам текст од претставката доставена до Државната комисија за спречување корупција: ПРЕТСТАВКА На ден 24.01.2024 година, Министерот со акт бр. 21-360/1 врз основа на член 65 став 2 од Законот за вештачење (Службен весник на РСМ бр. 154/2023 година ги основа првите професионални одделенија. Виктор Исјановски вешто лице од Скопје се назначува за Раководител на професионалното одделение од областа на психијатријата. Доказ: Известување Согласно член 35 став 1 од Законот за вештачење, Управниот одбор го сочинуваат претседателот на Комората и раководителите на професионалните одделенија. Значи, Виктор Исјановски, како раководител на професионално станува и член на Управен одбор на Комората за вештаци. На ден 15.04.2024 година, се одржа Основачко собрание на Комората за вештаци и за претседател на Комората е избран Виктор Исјановски. Согласно член 36 став 1: Претседателот на Комората истовремено е претседател на Управниот одбор, со мандат од четири години. Со изборот на Виктор Исјановски за член на Управен одбор и претседател на Управен одбор на Комората за вештаци противправно овозможено е да се создаде кумулација на надлежности и функции кај Виктор Исјановски имајќи предвид дека истиот е именуван за директор на Јавна здравствена установа Здравствен дом Скопје ЦО Скопје. Доказ: Согласно член 44 став 5 од Законот за спречување корупција: Избрано или именувано лице и одговорно лице во јавно претпријатие или друго правно лице со доминантен државен капитал не може да врши функција на член на управен одбор или на друг орган на управување во трговско друштво или друго правно лице што се занимава со дејност со која се остварува профит. Согласно член 35 (5) од Законот за вештачење: претседателот и членовите на Управниот одбор, кои ја вршат својата работа во органите на Комората добиваат награда за истата, чија висина ја утврдува Собранието на предлог на Управниот одбор и не може да биде повисока од една просечна месечна нето плата исплатена во Република Северна Македонија во претходниот месец, а имаат право и на надоместок на реално направените трошоци, кои ги имале во врска со вршењето на функцијата. Токму овој став од член 35 го поставува и прашањето дали е легитимна целокупната постапка за основање на Комората за вештаци и избор на членови на Управен одбор и Надзорен одбор во време на изборен процес, затоа што овој избор е поврзан и со финансии. Во нормална држава оваа постапка ќе се прекине и ќе продолжи после одржување на изборите. Барам, веднаш да постапите по наводите на претставката и согласно прекршувањето на значајни одредби од Законот за спречување корупција благовремено да донесете релевантна одлука. Секако ќе се обратам и на претседателката на Државната комисија за спречување корупција. Претседателке реагирајте побрзо, верувам дека гледате како деновиве беше уапсена Вашата колешка од Црна Гора и со лисици беше изведена од нејзината канцеларија. Овие ветришта и овде ќе задуваат и затоа за да се намали штетата веднаш, ИТНО закажете седница и донесете правилна одлука со која ќе се отстранат овие неправилности кои ги пропишува Законот, а вие сте одговорна за примена на Законот за спречување корупција! СТОП ЗА КОРУПЦИЈА ВО ОБЛАСТА НА ВЕШТАЧЕЊЕТО! СТОП ЗА КОРУПЦИЈА ВО ВЛАСТА! ИТНА, ИТНА, ИТНА РЕАКЦИЈА НА ДРЖАВНАТА КОМИСИЈА ЗА СПРЕЧУВАЊЕ КОРУПЦИЈА И НА МИНИСТЕРОТ ЗА ПРАВДА! Автор: Ѓорѓи Илиевски, Виш просветен инспектор во пензија за НетПрес...

Не сум ниту роден ниту стар скопјанец, уште помалку дебармаалец, за да го користам правото да пишувам за историјата на Скопје, град во кој живеам 57 години. Но тој факт не ми го забранува правото да пишувам за сегашноста што ја гледам со свои очи. Не широко за цел град, туку само за една улица, за улицата „Македонија“, како што го носи денешното именување. Притоа ја земам како општествено-политичка парадигма за минатото и сегашноста. Според историчарите, централната улица на денешно Скопје во своето стогодишно постоење го добивала името во согласност со воено-политичките околности. Кој со Македонија владеел, по него се викала улицата. Првото име, во турско време, е „Султан Хамид Петти“. Потоа дошол „Цар Фердинанд“, бугарскиот кнез. По Фердинанд, дошол српскиот „Краљ Петар“. По Петар, дошол бугарскиот „Цар Борис“. Наместо царот, дошол маршалот „Маршал Тито“. Десетина години откако замина и Тито, во почетокот на 90-тите години од минатиот век го доби денешното име „Македонија“. Значи во турско, бугарско, српско и југословенско време улицата била таа, една, но секогаш поинаква, поизградена, позначајна и попосетена. Од првиот пајтон до последното „порше“ што може да се види непрописно паркирано до некоја од кафетериите. Секоја власт градеше по нешто, од стар Камен мост до нова железничка станица се стигна до Александар Македонски, татко му Филип и мајка му Олимпија. Од главна сообраќајница до пешачка зона, од дуќани до низа од бистроа. Скопјани, оние блиски до мојата генерација, со чувство на нежност се сеќаваат на улицата и животот во неа во шеесеттите и седумдесеттите на минатиот век. Главно со убави спомени, со носталгија, убавини поврзани со младоста што одамна поминала. Како што е носталгијата по годините по Втората светска војна, кога почна живеењето во своја држава, да се зборува на свој јазик, презимињата да си имаат наставки што ја одредуваат националноста. Како што се менувале системите се менувала и улицата, минале низ неа генерации и генерации, секоја со свои радости и секирации. Од прва љубов до последно збогум. Современиците ја нотираат улицата како „симбол на урбаниот карактер на градот, неговата историја и неговата душа“. Душата на улицата „Македонија“ денес не е различна од душата на државата Македонија. Всушност, основното прашање е дали сѐ уште има душа. Ако имаше душа, сигурно сега ќе изгледаше поубаво, посредено, вистинско градско јадро. Веќе подолго време централната пешачка зона во главниот град е оставена да се распаѓа и ниту Град Скопје ниту Општина Центар не ја одржуваат. Освен што плочките се искршени и пропаднати, улицата редовно е нечиста, прашање е дали се мете и кога се мете. Кантите преполни со отпадоци, низ улицата слободно влегуваат автомобили на чаламџии и комбиња за дотур на стока. Се чека да заврне, па да се исчисти насобраната прашина. Смрди канализацијата, се ставаат некои импровизирани капаци да се намали смрдеата, но и покрај тоа половина од улицата се минува со затнат нос. „Македонија“ личи на силно напудрена, упадливо нашминкана, но долго време небањата жена. Улицата е стеснета за да се отвори простор за кафетерии, слаткарници, полуресторани со странски рецепти за храна, туристички агенции, книжарници, одвреме-навреме со изборни штабови на двете најголеми македонски партии. Газди се од сите националности – Македонци, Албанци, Турци, Власи и други запишани или незапишани во Уставот. Ама никого од нив не го интересира општиот интерес како изгледа улицата и што треба да се стори таа да добие современ, модерен лик. Европски, каков што сакаат политичарите. Но, наместо европски, на улицата се забележливи слики од најсиромашните азиски земји. Како за многу нешта во државата така не се знае кој е одговорен за улицата „Македонија“, поранешната „Маршал Тито“. Општината Центар вели дека улицата е во надлежност на Градот, од Градот се оградуваат од одговорноста, ја префрлаат на некој трет, за кого не се знае кој е. Како што е во државата во која се измешани одговорностите на државата, што е нејзино, а што на локалните самоуправи. И како такви, не се трпат меѓу себе. Ако во владата на власт е СДСМ, а во градот ВМРО, тогаш нема пари, нема помош и обратно, ако ВМРО владее со владата, нема помош за градовите во кои владее СДСМ. Поради дел од тие причини и Скопје и општините се во очајна состојба, со поткопани улици, со раскопани тротоари, валкани сокаци и нефреквентни сообраќајници. Болка на сите помали градови, без разлика дали се лоцирани на север, на запад, на исток или на југ од Република Северна Македонија. Секој што порано шетал на оваа „улица на гордоста“ во центарот на Скопје сега би го фатило срам. Од новите градби што личат на Потемкинови села до Градската порта, портата на победата, која на свој јазик сведочи за поразот на градителот. Улицата е неугледна и дење и ноќе. Вистинска е само кога има некакви културни случувања, бесплатна забава за сиромашните народни маси, кои исто така си организираат приватни забави на ќошот од плоштадот, каде што доминираат звуците на тарабуките што ги удираат полуголи деца. Улицата „Македонија“ си ја има изгубено својата младост. Ги нема луѓето, иако кафулињата даваат лажна слика. Ги нема кината „Вардар“, „Култура“ и „Бамби“, распоредени на пет-десет чекори растојание, ги нема турканиците за билет повеќе, нема џагор карактеристичен за сите главни улици во светските градови. Ги нема прошетките и дискусиите по претставата. Се гледа дека Скопје живее во некој филм здодевен, бавен, празен по дух и содржина. Како и сите други градови, како мој Ресен, како Охрид во зима, како раселена Виница, како дезорганизирано Тетово. Како цела Македонија, земја на моќта на сонцето и немоќта на луѓето....

Проф. Звонимир Јанкулоски Повторно слушам како политичарите ветуваат дека ќе го запреле заминувањето на младите и ќе направеле сѐ да ги задржат во земјава. Се обидуваат да нѐ уверат во нешто во што самите тие не веруваат. Како да му веруваш на кандидатот за претседател на Македонија дека ќе направел сѐ да ги задржи младите дома, кога тој е прв што навести дека би ја напуштил Македонија да не е претседател. Како тргнал со кампањава може желбата и да му се оствари. Којзнае. Што и да направат политичарите нема да ја вратат младоста што ја протераа од државава. Многумина што ги знам си го спакуваа животот и заминаа. Младост спакувана во куфер, долги прегратки збогум и билет во еден правец. Не можеа да чекаат работите да се сменат. Политичарите заборавија дека младоста е нетрпелива и дека предолго чекаше на нивните ветувања. Токму политиката направи да го замразат општеството во кое не можеа да се пронајдат. Ми велеа дека станало грдо. И грдо е, кога освен на омраза и понижување не можеше да ги научи на ништо друго. И ми изгледа сосема нормално да залуташ во такво општество, како и сите ние. Не дека не се обидуваа многумина од нив да се пронајдат, но не успеаја. Тешко е да се пронајдеш тука, во морално и вредносно гнило општество. Зарем некој може? Додека ние другите ги потрошивме животите барајќи надеж и перспектива, а наоѓавме само разочарувања, тие не сакаат да чекаат. Заминуваат пред разочарувањето да им ги исцица младоста и желбата за живот. Секогаш мислев дека младоста е поотпорна и поиздржлива. Така ме учеа. Изгледа сум се излажал. Сега гледам премногу млади и разочарани луѓе во државава. Сѐ помалку наивни, но многу ранливи. За жал, политиката не може да го види тоа. Не може, а и не сака да види дека младите одбиваат да бидат дел од општество што пропаѓа, општество што покажаа „точки на неуспех“ низ синџирот на вредности. Не секој сака да ја чека ветената иднина што ја нема. Си заминува младоста од Македонија. Заминува зашто ѝ нудат живот без надеж, живот во кој чувствуваш дека немаш контрола над својата судбина, немаш цел да се стремиш и уште повеќе немаше причина да постоиш. Не барајте одговор на тоа кога се разочараа толку брзо за да заминат. И не осудувајте ги. Зашто многумина од нив одбиваа да прифатат да бидат дел од општество во кое животот им стана бесмислен. Политиката им ја уби надежта, а надежта е таа што ве одржува кога работите стануваат тешки, инспирира да сонувате големо, да работите напорно и да ги постигнете своите цели. Без надеж, нормално е да се изгубите во мрачниот и осамен свет што ни го создадоа. Свет во кој колку и да сакаа не можеа да го најдат своето место, зашто едноставно не чувствуваа дека припаѓаат тука. Ветувајте колку сакате дека ќе направите сѐ да ги задржите младите во Македонија. Нема кој веќе да ви верува. Гледам многумина не чекаат да завршат изборите. Не гледаат ни таму надеж дека нештата ќе се променат. Тие веќе се решени. Одамна престанаа да ѝ веруваат на политиката. Престана да веруваат во сѐ. Па дури и во моите зборови овде. А како да веруваат кога им го зедоа и сонцето. Не само што им го зедоа туку и го избрусија. Затоа решија да ја бараат светлина на друго место, да ја бараат надежта што политиката ја распродаваше на гласачките кутии. Со неисполнетите ветувања. И да, сѐ помалку сакаат да живеат на север, велат ладно е без сонцето. Поради неуспесите на системот да напредува со напредокот на нацијата, земјата стана плодна за аутсајдери – тендер-бизнисмени, корумпирани политичари и пробисвети од секаков вид. Тие го окупираа општеството истиснувајќи ги младите и успешни, кои чувствуваат дека оваа земја не е ништо друго освен огромен неуспех, целосно неспособна да се поправи и повторно да се измисли во иднина. Македонскиот сон меѓу младите стана да се напушти Македонија и да се почне нов живот некаде на друго просперитетно место. Ова не е бајковитата фантазија, ова е реалноста што ја живееме во Македонија. И ова не е преодна фаза. Ова трае и ќе зема сѐ поголем замав. А политиката и политичарите нека продолжат со нивните перформанси за иселувањето на младите. Кога друго не можат, а којзнае можеби и не сакаат да им понудат. Ни треба итен повик за будење и вистинска промена за да го свртиме трендот во наредните години. Спротивно, ќе ни останат само чевлите од политичкиот перформанс за иселувањето на младите. А младоста? Таа ќе си го најде патот. Освен онаа што замина неповратно....

Силно и борбено, односно револуционерно прозвучува повикот на Силјановска – Давкова дека е време за четврти Илинден и за четврта македонска република, република од народот и за народот. Истовремено, кандидатката за претседател на Републиката треба да ја појасни „револуционерната“ супстанција, односно кои би биле карактеристиките на четвртата македонска република наспроти сегашнава – трета македонска република, создадена со осамостојувањето од југословенската федерација, после Крушевската – илинденската, и АСНОМ-ската република. Како ја замислува четвртата македонска република? Дали кандидатката и партијата од која произлегува се залага за внатрешно преуредување на државата на начин кој би резултирал со доволно видоизменет уставен поредок во споредба со постојниот, за да добиеме стварност на „нова република“? И не помалку значајно, кога говори за република од и за народот, претпоставка е дека мисли на македонскиот народ, но во Републиката живеат и делови на други народи. Последново и со надеж дека не мисли на република само од и за „политичкиот“ народ на партијата што ја поддржува. Оваа еволуција и нумерирање на републиките е најтипично за Франција. Тековната петта Француска Република е основана на 4 октомври 1958 година од страна на Шарл де Гол. Клучна одлика на „новата република“ беше замената на претходната – парламентарна република, критикувана поради нефункционалност и крупни тешкотии да се оствари продуктивен партиски консензус, со полупретседателски систем. Шарл де Гол, кој беше првиот француски претседател избран за време на петтата република во декември 1958 година, веруваше во поредок со силен шеф на држава, опишувајќи го како олицетворение на l’esprit de la nation („духот на нацијата“). Секоја случајност со „мајката на нацијата“, како што ВМРО–ДПМНЕ ја портретира Силјановска-Давкова е случајна, сè додека не се докаже спротивното, иако барем до овој момент не прочитавме или слушнавме експлицитно залагање за премин кон полупретседателски систем. Друга можност, еден уставен експерт кај нас да овековечи сопствен отпечаток врз поредокот, е третава наша република да ја трансформира во типична граѓанска република, ослободена од етнички именувања за тоа кому припаѓа, односно дека им припаѓа на сите граѓани без да се наведува и подредува нивното етничко потекло. Ова би значело да се отстрани македонскиот народ заедно со именуваните делови на други народи од преамбулата на Уставот, рефлектирајќи и на други постоечки уставни одредби кои во моментов целат да се превенира мајоризација на најголемата етничка заедница врз помалите. Овие размисли за видоизменување на поредокот и карактерот на Републиката, не се појавуваат за првпат на овие избори, и биле предмет на дебата и во минатото. Бришењето на македонскиот народ од преамбулата, барем до овој момент било оценето од политичките елити на Македонците како неприкладно, особено во услови на витални проекти за големи национални светови во нашето опкружување, но и поради фактот дека третата македонска република поради самостојноста е онаа „целисходната“, а во која е нагласено дека му припаѓа на македонскиот народ, покрај делови на другите народи. Истовремено, помалите етнички заедници кај нас изразуваат скепса за двата алтернативни модели, повторно поради ризикот од мајоризација. Наспроти овие модели, како контрапункт, одредени политичари меѓу Албанците заговарале и заговараат понагласена политичка регионализација, облици на двостепеност, па и федерализација. Имајќи го сето ова предвид, легитимно прашање е дали навистина е неопходно на овие избори да ја отвориме „Пандорината кутија“ која ја затворивме со Охридскиот рамковен договор, односно како што бара Силјановска-Давкова, да се спротивставиме на „етнократијата“ и да ја вратиме (неконсезуалната) демократија. Во ваква или императивно поинаква демократија, секој треба да има слобода на говор и слободно да се изрази, но претендентите за владеење кога нудат „револуционерни“ промени па макар и преку враќање назад на предрамковно време, чесно е да кажат и на кој начин планираат да управуваат со поврзаните ризици по внатрешната стабилност на Републиката. Овие внатрешни напрегања во минатото имаа цена, не само во човечки животи туку и во блокирана евроинтеграциска перспектива, и тоа во момент кога Бугарија непречено исчекори и се зачлени во ЕУ. Да се залагате за концепт кој искуствено и неминовно ќе резултира со внатрешни тензии, значи дека ќе направите двојна блокада на евро-интеграцискиот процес. Од друга страна, четвртиот Илинден и создавањето на четвртата македонска република е на хоризонтот (2030), со зачленувањето во Европската Унија. Определбата за пристапување кон ЕУ ја споделуваат три четвртини од граѓаните на третата македонска република. Пристапувањето не е автоматско, бидејќи зависи од соодветната подготовка на засегнатата земја апликант и од капацитетот на ЕУ да ја интегрира новата членка. Според тоа, постои претпристапен период, за време на кој земјата кандидат ги приспособува своите институции, стандарди и инфраструктура за да ги исполни своите обврски како земја-членка. Токму ова приспособување е од „револуционерна“ трансформациска природа и затоа, само на зачленетата македонска република во ЕУ, може да ѝ се даде атрибутот на четврта република. За крај и едно резиме на клучните трансформациски одлики на четвртата македонска република, доколку ДПМНЕ дозволи да се зачлениме во ЕУ. Земјите членки на ЕУ придонесуваат за буџетот на ЕУ, ги почитуваат законите на ЕУ и гласаат за избор на функционери во нејзините институции. Со тесна соработка и воспоставување на некои наднационални политики, земјите-членки уживаат економски, политички и безбедносни придобивки. ЕУ претставува единствен пазар односно економска зона дизајнирана да функционира со еден сет регулативи и без внатрешни трговски бариери. Во границите на ЕУ, работниците, стоките, капиталот и услугите се движат слободно. Стоките и услугите се поевтини кога ќе се елиминираат граничните контроли, се укинуваат трговските бариери и мора да се исполни само еден збир на прописи. ЕУ преговара за трговски договори како блок, давајќи им на европските земји поголемо влијание кога работат со поголемите економии. Монетарната политика и трговијата се исклучиво под контрола на ЕУ. Дваесет земји во ЕУ користат единствена валута, еврото, која најдиректно (меѓу останатото) суштински го поттикнува туризмот. Не последно, но многу значајно е дека за посиромашните земји во ЕУ е овозможено полесно да позајмуваат пари, бидејќи тие не треба да се грижат за флуктуациите на девизниот курс, а за нив ЕУ обезбедува значително директно финансирање за јавни инвестициски проекти и земјоделски субвенции. ЕУ ја контролира и зоната за патувања без визи, наречена Шенген зона. Одлуките за одбраната и безбедноста се споделуваат меѓу ЕУ и националните влади. Затоа, ако сакаме да создадеме четврта македонска република како споредбено многу подобро место за живеење, треба заедно да го изодиме европскиот пат до полноправно членство. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Рацин.мк (Авторот е архитект и магистер на политички науки) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Воз во Јапонија задоцнил 17 минути...

Васко Шутаров Политиката е именка од женски род и на неа, најчесто (и тоа на сите светски јазици!) ù се додава уште една именка од женски род – онаа најнеблагодарната што може да ù се накалеми на некоја жена! Тој преврат во политиката, од пределите на благородното кон најмалку благодарното, сосемa сигурно не е резултат на учеството на жените во политиката! Напротив! Скоро подеднакво злопотребуван и извалкан термин во политиката, исто така, е именката од женски род – демократија! Кога во некое општество и одредено политичко владеење сите зборуваат и сите постојано повикуваат на демократија, тоа само значи дека демократијата како преплашена срна избегала пред татнежот на некоја цврста чизма или тешка рака во политиката! Се разбира, тие се најмалку женски! Политиката и демократијата се дефинираат со стотици, што сериозни, што мудри, што луцидни дефиниции, а се одредуваат според десетина многу јасни и мерливи параметри. Еден од најегзактните и најсигурни показатели каква е демократската кондиција на едно општество и какви се демократските капацитети на една политика е и степенот на учество на жените во креирањето и носењето на важни општествени и политички одлуки! Иако за политика и демократија се зборува и мудрува неколку века пред Христа и полни дваесет векa по Христа, учеството на жената во политиката останува и понатаму повеќе исклучок, отколку правило – и повеќе мит отколку реалност! Јавниот простор наречен политика, останува и до денешни дни репрезентативен и привилегиран простор резервиран за мажите! (како во шахот за кралот, без оглед на тоа што кралицата е најмоќна фигура на шаховската табла!) ………………………………………………………………………………………………………….. Денес, нема да сретнеме мотивирачки говор за поттикнување на учеството на жената во политиката, во кој нема да бидат спомнати жени што креирале историја, како Клеопатра, Јованка Орлеанка, Изабела од Кастиља, Катерина Медичи, Марија Антоанета, Екатарина Велика, Марија Терезија, кралицата Викторија или како моќните жени од модерниве времиња, како Елеонор Рузвелт, Сиримаво Бандаранаике (првата жена избрана за премиер во светот, во 1960 година), Симон Вејл, Индира Ганди, Голда Меир, Маргарет Тачер, Ангела Меркел, или од нашето непосредно соседство, Мелина Меркури, на пример. Денес, кога се зборува за овие моќни жени во политиката, бидејќи се реткост, често јазикот на реализмот попушта пред јазикот на сензационализмот! Јазикот е именка од машки род, но сензацијата е именка од женски род, нели?! Но, она што е поважно од сензацијата е статистиката – исто така именка од женски род! Според обемните анализи на Светскиот економски форум за глобалниот родов јаз во 2023 година, сè уште ниту една држава во светот не постигнала целосен паритет помеѓу жените и мажите, иако првите девет рангирани (Исланд, Норвешка, Финска, Нов Зеланд, Шведска, Германија, Никарагва, Намибија и Литванија) имаат затворено најмалку 80% од нивниот јаз помеѓу застапеноста на мажите и жените во јавните сфери од животот. Но, прогнозите и за Европа, најдобро рангираниот континент во ова истражување, велат, дека ако се оди со ова бавно и несигурно темпо, ќе бидат потребни уште 67 години постојано родово сензибилизирање, посебно во политиката, за да се постигне премостување на тие длабоки јазови помеѓу мажите и жените! Статистиката и анализата на Светскиот економски форум за 146 држави од сите континенти, детектира различни нивоа на длабочини на јазовите кои жените ги држат сè уште далеку од носењето важни одлуки и тоа во четири области: здравство, образование, економија и политика! Задоволувачки и оптимистички се индексите за затворање на јазовите во образованието и здравството каде тие изнесуваат 96% и 95%, но, загрижувачки се податоците за 60% покривање на родовиот јаз во економското учество на жените и крајно загрижувачките 20,1 % покриеност на јазот помеѓу мажите и жените во политичкото одлучување! Во сите четири анализирани подрачја, Европа има најдобро премостување на родовиот јаз од сите останати континенти, со просек од 76,3%, а Исланд, Норвешка и Финска се трите најдобро рангирани држави во светот. Македонија според последниот извештај на Светскиот економски форум за 2023 година, назадува за 4 места на листата и во моментов е рангирана како 73-та од 146 анализирани држави во светот. По области тоа би изгледало вака: 48-мо рангирани сме во делот на премостување на родовиот јаз во образованието, 51. место во областа на застапеноста на жените во политиката, дури 108. место во економското учество на жените и убедливо најслаби во регионот, на 134. место во областа на здравството. Заклучно со 31 декември 2022 година, приближно 27,9% од светската популација, што е еквивалентно на 2,12 милијарди луѓе, живееле во земји чиј шеф на држава била жена. Но и оваа прилично висока бројка може да залаже, бидејќи тоа најмногу се должи на Индија, најнаселената земја во светот, каде Друпади Мурму стана претседателка на Индија по изборите во 2022 година. Во моментов, во Европа, држави кои имаат претседателки се бројат на прсти: Грузија-Саломе Зурабишвили; Грција-Катерина Сакеларопулу; Унгарија-Каталин Новак; Маја Санду во Молдавија (која претходно беше и премиер), Словачка-Зузана Чапутова; во Словенија, Наташа Пирц-Мусар, Жељка Цвијановиќ, како дел од тричленото Претседателство на БиХ и Вјора Османи од Косово. Само пет претседателки во последните три децении избрале граѓаните на Балканот, а Македонија, Србија и Црна Гора, ниту еднаш немале жена за шеф на државата! Интересно е во овој контекст да се спомене дека САД, најголемиот „извозник на демократија“ во светот во 20 век, во својата 248-годишна историја никогаш немале жена за претседател на државата, а не треба да се занемари и фактот дека во „Клубот 73“ (држави кои имале жена за премиер или претседател), жените всушност биле на овие позиции само неколку дена или месеци. Од 1966 година само 33 жени државни лидери ја извршувале таа позиција подолго од еден мандат (најчесто 4 години). Меѓу овие земји, лидери се Бангладеш (во последните 50 години, вкупно 23 години лидерски позиции имала жена), Индија (вкупно 21 година), Ирска (вкупно 21 година), Исланд (вкупно 20 години) и Филипини (вкупно 16 години). Женското лидерство е повеќе застапено во нордиските земји, земјите од Јужна и Југоисточна Азија, но и во земјите од Јужна Америка. Сепак, оваа глобална родова нерамнотежа сè уште е поголема во политиката отколку во здравството, образованието или економијата. Од сите жени кои станале премиерки или претседателки од 1960 година наваму, повеќе од три четвртини дојдоа на оваа позиција по 1990-тите, односно по реформите и воведувањето на родовите квоти кои придонесоа за зголемување на уделот на жените во политиката, иако овие трендови не се рамномерно распоредени низ светот, ниту денес. Во парламентарните системи, жената полесно може да биде избрана на премиерска функција, но не и на претседателската, бидејќи така полесно може „да се заобиколи потенцијално обременетото со предрасуди, стереотипи и сексизам јавно мислење и да биде избрана само од партијата“ на нејзиниот пат кон државната политичка хиерархија, како Јадранка Косор во Хрватска, во периодот од 2009 до 2011 година. За жал, сè уште многу мал број жени се избираат на изборите за шеф на држава, особено во претседателските системи, каде што претседателот претставува моќна и независна гранка на власта од која се очекува да донесува брзи и решителни одлуки (карактеристики, кои благодарејќи на стереотипите се поврзуваат со машкоста!). За да победи жената во трката за претседател на државата, таа е принудена да се бори многу подиректно и да се соочи со сите грубости на сексизмот, стереотипите и предрасудите. Само 4% од анкетираните граѓани во Европа во 2016 години, сметаа дека изборот на жените во политиката не подлежи на предрасуди и стереотипи, и високи, преку 90% биле убедени дека при изборот на жените во политиката, гласачите се водени од предрасуди, стереотипи и, најчесто, сексизам. „Што и да прават жените, треба да направат двојно подобро од мажите за да се сметаат за половина подобри од мажите. За среќа, тоа не е тешко”, ќе рече една влијателна модна креаторка, но за жал, не секогаш и тоа е доволно, барем кога станува збор за жените креатори во политиката! Не мало проклетство е содржано во правилото кое ги следи моќните жени кои чувствуваат дека имаат доволно мудрост и храброст за да влезат во борба со мажите за помоќни позиции во државата, а тоа правило е следното – колку е помоќна позицијата за која се натпреварува жена, толку потешко се стасува до таа висока позиција! Некои општествени теоретичари ја поставуваат тезата дека жените стануваат претседатели на држави или заземаат премиерски позиции кога политичката ситуација во државата е крајно нестабилна или кога државните институции се изразито слаби (според т.н. „теорија на стаклена карпа” – glass cliff). Ова е едно од објаснувањата, зошто токму жена стана премиерка на Велика Британија, за време на крајно неизвесните години по Брегзит-от, или ако се вратиме малку подлабоко во нашето сеќавање, зошто во првите кризни години по смртта на Тито во поранешна Југославија, токму Милка Планинц стана претседател на тогашната сојузна влада која мораше да се справува со сериозна економска и политичка криза. Во подолготрајна нестабилна политичка ситуација или во подлабока кризна ситуација во најава (од политички, економски или безбедносен аспект) моќните мажи во политиката умеат лесно да се договорат меѓусебе, дека „најбезбедно и најбезболно” е да се назначи жена да ја „реши ситуацијата“ – и во мноштво такви случаи жените успевале во тоа, докажувајќи ги во пракса тврдењата на две моќни британски жени во политиката, Кристабел Панкхерст, дека „вештината не познава пол“ и тврдењето на челичната британска премиерка Маргарет Тачер, дека: „во политиката, ако сакате нешто да кажете, побарајте мислење од мажите, а ако сакате нешто да се направи, побарајте од жените да го направат тоа“! Бидејќи во науката сè уште не се темелно и систематски анализирани ваквите тврдења, за почеток доволно е да останеме на претпоставката (а зошто не и на предрасудата, кога веќе им конвенира на жените), дека кога владее општ хаос, жените попрво од мажите се склони да направат ред и поредок, да воспостават нови правила на игра и да почитуваат правила и процедури! Зарем малку животни искуства ни го покажуваат токму тоа?! ………………………………………………………………………………………………… Во четвртата деценија од стекнувањето самостојно македонско политичко искуство, од првиот парламентарен состав и првата влада – до последните, на македонската политичка сцена имаше добри примери за бележити и силни жени во политиката, најмногу во 10-те досегашни парламентарни состави, но и редица добри министерки кои одлично управуваа со своите ресори. Македонија имаше и неколку потпретседателки на Собранието и неколку вицепремиерки, но во 34 години македонска политичка пракса, ниту една жена не стана премиер или претседател на држава! Крајно време е, додека течат 7-те Претседателски и 11-те Парламентарни избори, а во услови на крајно загрозена од корупција и криминал демократија, крајно атрофирани хербариум-институции и крајно опасно демографско празнење на државата, да поддржиме, политиката во претседателската вила на Водно, да ја поведе жена, а во Собранието, што повеќе жени! Овојпат, жена мора да биде! Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот. Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира....

м-р Глигор Стоименов Ги следам политичките кампањи за избор на претседател, еве почнува полека и оваа за парламентарните избори и некако си правам сопствени проценки за зрелоста на Македонските политичари без разлика на националната припадност, проценка за зрелоста на Македонскиот електорат, медиумите итн. Од сето видено до сега можам да го разберам изборниот вокабулар, ветувањата и манипулациите на кандидатите, но не можам да разберам дека се уште има огромен број на граѓани кои лесно веруваат и ги консумираат оние мноштво искажани “трчи -лажи“ ветувања. Па меѓудругото слушнавме дека нема веќе да има попустлива надворешна политика, да, и тоа го слушнавме, ќе се барале гаранции од Брисел и ќе им ставиме на сите до знаење кои сме ние, а не како до сега виткање кичма. Ќе се барало нова преговарачка рамка, оваа не ја бивало, како и гаранции дека нема да има повеќе билатерализација на нашиот пат кон ЕУ. Некои од кандидатите ќе го раскинувале “Преспанскиот Договор“, а други пак ќе излегувале од НАТО, некои ќе барале реципроцитет, а други пак се закануваат кон ЕУ и внимавајте даваат рок до 2030 да не примат, инаку не ги фермаме после тоа. Но еве денес овие од ДУИ ни пуштаат и “привиденија“ затоа како ќе изгледал новиот парламент. Луѓе мои, да не ви личи ова по малку како “Циркус Медрано“. Многу од овие работи искажани од некои кандидати и не вреди да се коментираат затоа што се хумористични пред се. Со мојата почитувана професорка, кандидат на опозицијата за претседател, минатите избори во 2019 година споревме околу тоа кој може да потпишува и склучува меѓународни договори. Веројатно веќе сите научија дека освен претседателот, меѓународни договори може да потпишува и премиерот и министерот за надворешни работи. Така е секаде во Европа, така е и кај нас, но така е и согласно Уставот, законите и меѓународните договори кои сме ги усвоиле. Препорачувам до мојата професорка без разлика дали ќе биде претседател или не, повеќе да се дружи со професорот Денко Малески во наредниот период, затоа што многупати ми рекла дека многу го почитува. Веројатно по овие избори сите други ќе научат дека на ниту една земја кандидат до сега, од 1957 година па наваму, од основањето на Европската заедница за јаглен и челик, денешната ЕУ, ама баш на никоја до сега не и биле дадени никакви гаранции од ЕУ. Ако не е така, нека кажат кој добил гаранции? Во меѓународната и домашната политика а впрочем и никаде на друго место не постојат гаранции, освен гаранции на апарати за бела техника, таму постојат гаранции, но и таму не важат секогаш. Веројатно ќе научат и тоа дека кога ќе ги почнеме преговорите со ЕУ се понатаму ќе претставува билатерализација. Тоа е неизбежно. Треба сите да бидат свесни дека веќе отстапуваме дел од нашиот суверенитетот кога бараме ЕУ интеграција, така било за сите. Имено, секоја членка ќе може да спори со Вас за било која тема од преговорите до колку не ги исполнувате тие работи што сте ги договориле и имплементирале. Така е согласно новата методологија. Затоа прашањето околу билатерализација е безпредметно и не се однесува само на Р. Бугарија. Р. Бугарија може да спори со нас по било кое прашање од преговарачките кластери по одредени теми, но единствено НЕ може да спори по историските прашања со нас затоа што тие не се дел од преговарачката рамка, туку обврска на историските комисии кои се пак обврска согласно Договорот за добрососедство кој е пак обврска согласно Копенхашките критериуми. Не знам зошто нашите политичари не сакаат да ја читаат и не сакаат да ја разберат преговарачката рамка кога цела Европа ја разбира. Дали сме тоа ние нација која ништо не чита и ништо не разбира, односно нација со најниска интелигенција во Европа според некои истражувања на ЕУ агенции. Не сакам да верувам во тоа. Но и понатаму сум убеден и сметам дека “Францускиот предлог“ околу преговарачката рамка со ЕУ е еден поклон за нас од Брисел, имајќи во предвид дека се издејствува во едни сложени политички релации со Р.Бугарија, кога барањата од таму кон нас беа многу поголеми. Внесување на Бугарите во Уставот е најмалата работа што можевме да ја направиме. Тоа не е диктат. Но нашата политика и нашите политичари во невидена желба за власт свесно или несвесно направија еден политички, национален и пред се геостратешки “дебакл“ врз нашите граѓани со тоа што ја затворија вратата кон ЕУ, секако привремено, но ќе изгубиме драгоцено многу време. Тоа е сепак и израз на зрелоста на една нација и политика, во еден даден временски период. Вистинските и зрели политичари мораат да носат и одлуки кои се спротивни од волјата на мнозинството во даден временски период, одлуки кои носат бенефит во наредните децении. Како понатаму по 8 мај? Ситуацијата во моментов на политички план е доста сложена и неизвесна за нашата земја. Политичките партии во желба за приграбување на гласови ветуваат се и сешто при тоа како да не мислат како ќе се разбудат на 9 мај и ќе продолжат да живеат со тие силни зборови што ги кажуваат. ВМРО -ДПМНЕ се во некоја еуфорија, дека еве доаѓаат на власт и зборуваат се и сешто. Ќе ја спасувале Македонија, горди ќе сме биле, а факт е дека при секое нивно спасување не заглавувале во таква кал да не можеле долго да не извадат после тоа. Но тука има еден друг проблем. Еве да речеме дека го прават ова само за да дојдат на власт, но после 9 мај ако бидат власт ќе мора да го спроведат и она што не го ветуваат на митинзите, а го ветуваат онака на муабет особено пред меѓународната, тоа се Уставните промени. Инаку не гледам како би биле власт подолго време? Како ќе го направат тоа со нивните гласачи не знам, ги дигнаа многу ветувањата, веројатно имаат стратегија или стратегијата е она да дојдеме па после ќе му ја мислиме. Но никаков план околу нашата европска иднина официјално тие не понудија. Оваа политика и понуда објективно ја гледам како една долга и темна улица од која нема долго да излеземе, со еден збор “неизвесност“. Сепак, факт е дека граѓаните во голем број ќе дадат поддршка за оваа коалиција од повеќе причини. Една од главните причини е да ги испратат ДУИ во опозиција и да не можат веќе Албанските партии да прават што сакаат. Но тоа го сакаше и Зоран Заев минатите избори и не успеа. Впрочем ако направите една кратка анализа меѓу граѓаните ќе видите дека главното незадоволство и гласање за Македонската десница и за ВМРО-ДПМНЕ пред се, одат токму од тој некој имагинарен “страв“ од “албанизација“ на Македонија. Во ова се убедени голем број Македонци и ќе го дадат својот глас за ВМРО-ДПМНЕ спремни да ја жртвуваат дури и европската иднина и демократијата во земјата, само за да им стават ред на Албанците, зошто нели ја “изгубивме државата“. Но знаете, не е битно овде што мислам јас, битно е дека ова го мислат голем број граѓани и секогаш е опасна и сериозна ситуацијата во една држава кога најголемата (во бројки) нација, како најсилен носител на суверенитетот во една демократија, се чувствува несигурна, односно со “расклатени нозе“, тоа е потенцијално многу опасна ситуација. Овде секако треба да апелираме и до политичките партии на Албанците кои секогаш на избори со цел да добијат што повеќе гласови се “пумпаат“ со национализам и нови барања и го нарушуваат Охридскиот Рамковен Договор. Барањата за избор на претседател на државата во Собрание, премиер по етничка припадност и по етнички клуч се барања со кои се руши унитарниот карактер на Македонија и треба веќе еднаш да запрат. За секои избори го гледаме истиот овој националистички фолклор кој не служи за ништо друго освен кога немаат понуда па им нудат “ветер и магла“ на својот електорат. На глупости и национализам секогаш се одговара со поголеми глупости и поголем национализам, тоа е правило во политиката. Што се однесува до СДСМ како владеачка партија таа во моментов е во една тешка и незавидна ситуација. Не можете секогаш да ги обвинувате зошто не му се спротивставиле на ДУИ посилно, иако сакаа и свесни се дека ДУИ им го уништи рејтингот, едноставно толку беа бројките, толку им беше силата во парламентот. Инаку секако дека дел од причините за овој пад на рејтингот на СДСМ е во тоа што дадоа и големи жртви околу решавање на тешки прашања за Македонија но за многу работи и самите се виновни. На нив можам се у лице да им кажам и око да не ми трепне затоа што ги поддржувавме сите овие години. Тие и покрај храбрата политика која ја водеа покажаа исклучителни слабости во рамките на кадровскиот потенцијал и избор, како и во рамките на ефикасно и ефективно владеење. Имаат слабости во многу сегменти, еден исклучително слаб пи-ар, како зарѓан трабант! Многу млитаво и лошо во јавноста го објаснуваа и менаџираа Францускиот предлог околу Преговарачката рамка, не го читаа и разработија доволно и дозволија на ТВ дебати над нив силно да доминираат многу слаби и нестручни поединци од другата страна, како да немаа оружје во рака. Секако и низа други работи со кои тешко се справуваа. Исти, идентични соопштенија со ист вокабулар. Па замислете опозицијата и на ступидни предлози како онаа за продолжување на важноста на пасошите, која во основа ништо не значи, им вадеше поени! Верувам дека по изборите ќе има таму длабинско чистење и ресетирање во многу сегменти! Но и понатаму сметам дека СДСМ се политичка опција која со сите свои слабости и мани покажа доследна храброст и државотворност, на тоа треба да се оддаде признание, и сепак нуди единствена предвидлива политика за развој на државата, се друго што гледам како понуда и алтернатива е една голема неизвесност. Затоа граѓаните пред гласачкото место длабоко да размислат дали ќе гласаат за својата иднина или ќе влезат во некоја долга и темна улица. Решенија по 8 мај Како што впрочем анализиравме ситуацијата е буквално таква “ угоре високо, удолу длабоко“. Се повеќе сум убеден дека со ова ниво на политичка култура кое го имаме, со ова ниво на зрелост на политичките елити во Македонија како и на Македонскиот електорат, уште многу години нема да бидеме дел од ЕУ и тешко ќе ги водиме преговорите. Немаме елементарна политичка воља да се промениме. Партиите се како рогови во вреќа и секогаш, па и уште 100 години натаму ќе го гледаат само политичкиот интерес. Потребно е ново “Пржино“, како сакате наречете го. Мислам дека е потребно да почнеме да размислуваме сите заедно околу она што пред неколку години некои професори го предложија, од започнување па до завршувањето на преговорите со ЕУ да се формира во Македонија една влада на “Голема коалиција“ на двете Македонски најголеми партии и на двете најголеми албански партии и сите заедно во влада. Таа коалиција би била предвидена како законско решение, како што е впрочем и техничката влада. Ќе видиме понатаму дали ќе бидат потребни и Уставни измени или може да се најде решение и без тоа. Победникот на изборите би го имал премиерското место и би раководел со владата а останатите ресори ќе се поделат согласно местата предвидени во договорот за една ваква влада, по принципот на добиени гласови на изборите. Ние единствено може да влеземе во ЕУ притоа имајќи го во предвид ова ниво на развој, само доколку сите политички чинители ја споделуваат одговорноста заедно. Оваа влада би имала временски карактер и нејзината важност би завршила со денот на завршување на преговорите со Брисел. Изборите ќе се одржуваат редовно на секои четири години, ќе бидат исто така спроведени од една техничка или експертска влада (100 дена пред избори) и не верувам дека многу ќе се изгуби смислата на демократијата и плурализмот доколку во еден извесен временски период сите партиципираат во една таква влада. Големата слика е тоа, да со заеднички напор ја однесеме оваа држава таму каде што треба. Е сега ова на некој ќе му изгледа интересно решение, друг нема да се согласи вака на прва мислејќи дека на 8 мај ќе биде голем победник и ќе може ефективно да владее со целиот плен! Но ова е само на прв поглед. Веќе на 9 мај ќе им стане јасно на многу актери на политичката сцена дека не е се така како што изгледало на митинзите. На ВМРО-ДПМНЕ ќе му бидат испорачани барања за коалиција кои тешко ќе ги исполни иако ветуваат кај ќе стигнат дека ќе исполнат се што треба. Тие го подигнаа прагот на еуфорија до небо и тешко ќе излезат од тоа дури и да сакаат а сигурно веќе сакаат. Но и да се договорат со ДУИ и да формираат влада тоа тешко ќе оди, таа влада ќе биде со краток рок. На СДСМ исто така ќе му бидат испорачани барања од ДУИ, ако сака да направи влада, а тоа е Албанец премиер, не технички туку вистински. Не ја разбираат многумина се уште маестралната игра на Али Ахмети. Барањето за избор на претседател на држава во Собрание е мамка, всушност барањето ќе биде за вистински премиер Албанец, не технички. На Ахмети всушност ништо не му значи претседател на држава. Тој сака премиер. Во една ваква констелација секако тука постои и можност за “Бугарско сценарио“ да не се формира влада кое е исклучително лошо и неповолно за нашата земја. Ситуацијата е таква каква што е, за никаде. Затоа по 8 мај ќе видиме како ќе се одвиваат работите и каков ќе биде односот на силите. Вреди да се размислува во сите насоки па и за овие идеи. Затоа мора да се издигнеме како држава на едно повисоко ниво, да ги закопаме суетите и да мислиме како ќе биде подобро утре од вчера. Сепак на крајот не знам дали сме свесни дека се од нас зависи....

Пред некој ден Иван Стоиљковиќ го релативизираше и исмејуваше геноцидот во Сребреница. Повикавме јавноста да праша во стожерната партија на неговата коалиција дали ВМРО ДПМНЕ, Мицкоски и Гордана Силјановска ги споделуваат антицивилизациските позиции на Стоиљковиќ. Никој од јавноста не постави јавно прашање до ДПМНЕ за позициите за Резолуцијата за Сребреница во ОН. Вчера, истиот Стоиљковиќ, охрабрен од молкот на јавноста на неговите антицивилизациските и недемократски практики, го нападна на примитивен начин Дарко Каевски, поради гласањето во ПССЕ за препораката за прием на Косово во Советот на Европа. Стоиљковиќ на својот ФБ профил јавно го одредува Дарко Каевски како Србин кој за пари го продал својот став за Косово и повикува следбениците сочно да го поздравеле кога ќе го виделе на улица. Може јавноста, новинарите, политичките партии, невладините организации, интелектуалците да ги игнорираат испадите на Стоиљковиќ, но тоа него го охрабрува и прашање на време е кога сето тоа ќе тропне и на Вашата врата. За да нема замена на тези, малку фактографија: – Уште во 2010 година македонското Собрание усвои декларација во која случувањата во Сребреница се квалификувани како геноцид. – Уште во 2008 година Македонија ја призна самостојноста и сувереноста на Косово. – Иван Стоиљковиќ не го претставува целиот српски народ и неговите ставови се спротиставени со политичарите кои доаѓаат од српскиот народ, а кои негуваат демократски вредности. – Позициите на Македонија за Сребреница и Косово се усогласени со стратешките партнери и демократскиот свет (САД, ЕУ, Британија, Германија, Франција…) Да продолжиме, зошто е важно јавноста да не ги игнорира антицивилизациските позиции и примитивните напади: Владеењето на правото, добрите меѓуетнички односи, добрите меѓурелигиски односи, како и евроатланските интеграции се столбовите на кои е потпрена македонската демократија. За руското влијание во државата зборуваме одамна. Немојте да дозволите да разни стоиљковиќи, живаљевиќи и други со антицивилизациски и недемократски позиции удираат во столбовите на македонската демократија, во столбовите на македонското општевство. На Македонија не и се потребни нови поделби по етничка или верска основа. Од нив можеме да се чуваме само со демократски стандарди и продолжување на европските интеграции. И уште еднаш: Знам јас дека Стоиљковиќ нема пред пензија да ги менува своите ставови, ама прашајте јавно дали неговите позиции ги споделува ВМРО-ДПМНЕ како стожерна партија во коалицијата, на чело со Мицкоски, Силјановска, Николовски и Мисајловски. Сега освен за Резолуцијата за Сребреница во ОН, можете да ги прашате и за членството на Косово во Советот на Европа. И прашајте побрзо, Стоиљковиќ е во кампања, многу брзо ќе наметне нови теми. Џелал Хоџиќ – Џељо...

Оган и пламен за веќе запалените објекти, како Универзална Понекогаш изгледа необјасниво - како оние што би требало со голем елан да се зафатат како поуспешно и поубаво да ги реконструираат заплените важни објекти тие прават сѐ тоа да го оневозможат БИЛЈАНА БОГДАНОВСКА 18/04/2024 13:27 Се запали, пиле Трено, одајчето/одајчето, пиле Трено, варосано. Не ми е жал, пиле Трено, за одајчето/тук’ ми е жал, пиле Трено, за чекмеџето. Внатре беа, пиле Трено, тапиите/тапиите, пиле Трено, од нивите/тапиите, пиле Трено, од ливадите. Народниот фолклор ги отсликува душата и менталитетот на еден народ, па некако соодветна доаѓа оваа македонска песна, откако се запали Универзалната сала во Скопје, среде реконструкција, најавувана 15 години, а конечно почната пред неколку месеци. Звучи неверојатно, но така одат реконструкциите кај нас, на сите државни (не приватни) објекти кои ќе ги снајде некоја хаварија како пожар, поплава, земјотрес… Пожарот во Универзалната сала е последен од долгата редица објекти кои претходно ги снашла иста судбина. Изгоре и Шалтер салата на Поштата во центарот на Скопје, се запалија и просториите на Државниот инспекторат за животна средина, бараките на Судот за прекршоци и ред други објекти, кои или се реновираат по години или воопшто не се реновираат. Во сред изградба се подзапали и новиот Македонски народен театар, а едно време и се поплави. Во екот на изградабата на „новата“ зграда на Владата како дел од проектот „Скопје 2014“, токму во 2014-та, гореше пластиката и дел од инсталацијата на објектот. Мостот „Беласица“ каде што изгоре топловодот, сѐ уште не е целосно во функција… Во дел од нив горела и некаква документација, но никогаш онаа важната. Сѐ се тоа некои неважни списи, кои којзнае зошто тогаш се чувале, но штетата најчесто е материјална, односно на објектот и ентериерот, никогаш суштинска на документацијата што се чува во нив. Универзалната сала пак, среќа, беше испразнета уште во 2021 година, од „чекмеџето“. Среќа, отстранет бил резервоарот со нафта. Не сакаме ни да помислиме што би се случило. Од огнот нечепната остана новата челична купола, па сега освен малку поголема мака во отстранување на опожарениот шут за изведувачот, други последици нема. За Универзална имаше безброј предлози како да се реновира, па дури и да се изгради целосно нов објект или пак да се дислоцира. Пошта не дава да се реновира Шалтер-салата каде што изгоре и муралот на Борко Лазески и да се пренамени во мултикултурен објект. Биле сентиментално врзани за неа. Па, изгледа поарно е да стои таков нагорен, да пропаѓа под дожд, под снег, под сонце, под ветер, отколку да се направи фин центар кој ќе го користат скопјани. Кавгата околу реновирање на објекти речиси е задолжителна. Секогаш ваквите потфати потпаѓаат под надлежност на неколку спротивставени власти, оти толку многу време поминува, што се случуваат и по неколку изборни циклуси во меѓувреме. Едните се повикуваат на едни документи, други на сосема други, се менуваат закони, се изземаат од надлежност… сѐ, само никој да ги засука ракавите и да сработи. Зборот акција изгледа постои само на почетокот на првата клапа при снимање филм. И тоа ретко го правиме. Само неколку дена по пожарот во Универзална светот жалеше за пожарот во поранешната зграда на данската берза во Копнехаген каде во моментот била сместена Стопанската комора. Изгоре средишниот дел на зградата, а падна и познатиот врв составен од испреплетени опашки на четири змеја. Колку време ќе им треба на Данците да ја направат зградата исто убава и „постара“? Иста судбина ја снајде и Богородичната црква во Париз во 2019 година, а годинава на 8 декември, таа ќе биде пуштена во употреба. Немаат ли тоа Французите и Данците политичари за меѓусебна кавга, немаат ли тие закони, правилници, надлежности што ќе ги спречат за само пет години да ја реизградат Нотр Дам, ем со комплетна реставрација?! Градоначалничката на Скопје, која претходно ја предаде Универзалната сала на Министерството за култура да ја изгради, па да му ја врати на градот, фрла оган и пламен по министерката и ликува дека предупредувала оти проектот не чинел. Министерката, пак, обелодени дека Градот не ги ни доставил сите документи. Мафтаат и двете со документи, која од која посилна, секојдневно на прес-конференции, а каде се крие вистината – ни суд не може да пресуди. Единствената вистина што сите ја гледаме е дека ни скапуваат несреќните објекти, кои треба да се реновираат и стават во употреба со пари од Буџетот, со пари кои граѓаните мора да ги одвојат за да се слеат во државната каса. Парите магично ги снемува, а објектите остануваат само во носталгичните сеќавања на граѓаните. А тапиите? Ех, тапиите! Поврзани содржини Урсула фон дер Лајен се бори за уште еден мандат, а во исто време се крие 17/04/2024 15:04 Македонија по изборите 16/04/2024 15:04 Каков е развојот со или без ЕУ 14/04/2024 22:04 Идеите на Гордана и Билјана 11/04/2024 08:04 Подземјето сака победа на изборите 09/04/2024 16:04 Нема варварство без поезија 08/04/2024 14:04 Вистинскиот победник на изборите во Турција е демократијата 05/04/2024 10:04 Што ни откри Мицкоски на ТВ дуелот? 04/04/2024 10:04 Најчитани Се ближи Велигден, запомнете го овој трик: Еве зошто треба да готвите јајца со лимон 15/04/2024 10:33 Во Хрватска вее снег – паѓаат дрвја (видео) 16/04/2024 15:06 Брејк, скопски мангуп и урбан лик, отвара ново радио за народна музика 16/04/2024 11:10 За околу две години ќе биде отворен граничниот премин Лемос-Маркова нога 14/04/2024 08:22 Иран и Израел се две воени суперсили: Во бројки кој има поголема војска, кој има повеќе борбени авиони 15/04/2024 09:28 Проблематичен во Идризово – префрлен во Штип, таму толпа од 30 лица сакала да го линчува 15/04/2024 18:38...

Оној што на овие избори ќе гласа за вмро, (намерно ги пишувам со мала буквa) или било која од нивните инкарнации од типот на левица или приврзочињата кои треба да одвлечат внимание, тој никогаш не бил ниту за правда ниту за мир. Многумина се разочарани, можеби со право, а можеби само имаа преголеми очекувања од протестите што самобендисано ги нарекоа револуција, очекувајќи дека после неа сѐ магично ќе се среди и дека, пред сѐ, криминалците ќе бидат зад решетки и долго че си лежат. Но, ете, за беља, не се средија работите и криминалците кој побегуља, кој само малку се пружи, колку да одмори, на затворските кревети. Повторно се сите на слобода и си продолжуваат со своите слободно-бизнис активности. И сега разочарани од “овие ес-де-ес шо се на влас” ќе гласаат за овие криминалците повторно да се вратат и тие да си владеат по старо, „пошо порано, у нивно време, беше боље“. Се прашувам зошто, токму поради тоа што, ете, судството не си ја изврши добро работата и не ги казни криминалците, зошто самите тие, разочараните граѓани, не ги казнат со тоа што нема да гласаат за нив и да не им ја даваат моќта која тие бескруполозно ја злоупотребуваат? Зошто не ги испратат на буништето на историјата и со тоа самите тие, разочараните во правдата граѓани, ја направат најдобрата можна пресуда? Не знам кој би можел, после онакви единаесет години владеење и после сите гадости што ги чувме во „бомбите“, да може да помисли вмро повторно да дојде на власт. Се чудам на моралниот компас на тие луѓе. Се чудам како немаат ни малку достоинство да се спротивстават на нивната отровна пропаганда која ги држи како маѓепсани. А можеби навистина маџИја е во прашање?! Впрочем, како поинаку да се објасни таквото силно влијание врз “народот”, кој се лепи на нивните лаги како мува на леплива трака од која повеќе не може да се ослободи, освен како дејствие на некаква маџИја на која тие “нагазнале”. Како успева партија која нема никаква визија, никакво конкретно решение за проблемите за кои нон стоп “предупредуваат”, никаква алернатива за ЕУ, која ете “не не сака” и постојано ни смислува нови услови, а сѐ само за да ни го уништи идентитетот, како успева да привлече воопшто некој со малку здрав разум да даде глас на неа? Па уште бараат 61 пратеник! Мора да е маџИја во прашање. Нема друго објаснување. Хаарп и кемтрејлс сигурно не се, друго они прават. Добро, мене ми е јасно дека “народот” не може така лесно да се справи со вмровската маџИја, бидејќи таа е од висок квалитет и големо количество МАНА (читај кеш), е употребено за неа и прави на луѓето да им е убаво додека се под нејзино дејствие, а и волшебниците кои ја (рас)фрлаат се од висок ранг, но не ми се јасни оние мудросерковци, од кои не очекував да бидат подложни на маџИи, кога ќе почнат да ја вртат истата плоча, “не бе овие од ес-де-ес хаос направија, све упропастија” или ” за што ги гласавме? Не донесоа ни правда ни ништо, судството со никогаш помала доверба.” Мудросерковците како да не сфаќаат дека и судството е исто така под дејствие на вмровската маџИја и дека од неа на Правдата и се фатени рацете, клапнати, без сила да ги подигне кантарот и мечот, а оставена со превезот на очите, не може да види ништо наоколу. А “народот” вообичаено, нема баш јасна слика као Правдата функционира. Тој сака таа само да удира со мечот, да го држи со двете раце, да казни колку да казни, што побрутално. “Народот” не сфаќа дека таквата “правда” не само што не е правда туку дека може и него да го сосече со истиот неконтролиран меч. Без помош од европските шамани, специјализирани за тргање маџИи, тешко ќе може да ја тргнеме маџијата од судството. Неа не може да ја симнат нашите локални бајачки. На овие избори нема многу опции, всушност ги има само две: за или против европскиот пат. Ако вмровската маџИја навистина биде толку силна и ги стави под свое поголемиот дел од гласачите, дури тогаш “народот” нема да види никаква правда, а и мирот може да биде дискутабилен. Матеј Богдановски...

За да гласа човек за ВМРО-ДПМНЕ во 2024 година, треба да е или вмровски верник или, пак, да е малоумен. Признавам дека реченицава не е сосем семантички коректна, зашто утврдува две категории луѓе за кои, меѓутоа, многумина би се заколнале дека се работи само за една. Сепак, постои битна и јасна разлика помеѓу двете групи, и нејзината суштина е врзана за самата смисла на изборите: тоа е прашањето на изборот. Имено, првата категорија во која спаѓаат заколнатите и лојалните вмровци ги опфаќа луѓето што сметаат дека тие и немаат избор, дека тој е направен еднаш за секогаш, веројатно од страна на Господ Бог лично. Тие сметаат дури, дека самите избори се за плачипички, зашто вистинските патриоти, вмровци и борци за слобода или смрт, воопшто не треба да излегуваат на избори, зашто божјата вистина е една и околу нејзиното постоење не може да се бројат гласови. И, искрено, јас имам разбирање за нивниот став. Тие и не одлучувале – буквално никогаш – за тоа дали да бидат или да не бидат вмровци. Како и бебињата што не ја бираат верата во која родителите ќе ги воведат, така и еден клиро-фашистички култ како што е вемерето, се добива како генетско или културно наследство, и, како што реков, никогаш не се ни избира. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber Припадниците на култот го дефинираат својот идентитет со вмровската вера, та вмровштината станува и основниот – и најчесто единствениот – елемент на нивното самоспознавање, но и вградената ментална оптика која им го дефинира светогледот. Втората група (за која многумина ќе инсистираат дека е исто толку малоумна како и првата), е сепак битно различна од првата група вмровски верници, зашто припадниците на оваа група живеат во заблуда дека можат да избираат, та дури дека до нивниот избор на вемерето дошло по пат на процес на размислување. И тука е длабоката дистинкција помеѓу генетските вмровци и овие вториве вмровци што мислат дека тоа самите го избрале. А во што, ќе прашате, се состои нивната трагична заблуда дека одат на избори за да избираат, што, патем, изгледа сосем логично и остварливо? Проблемот филозофите го нарекуваат contradictio in adjecto, или на нашки – противречно на самото себеси, т.е. на своите сопствени својства, а оваа противречност впрочем и се однесува на основното својство на оваа група – дека таа е составена од малоумни луѓе на кои размислувањето и правењето одлука на избор не им е во опсегот на менталните способности. Но, бидејќи нивното гласање за вемерето им го ставивме со свршен чин како премиса односно категоријална претпоставка, мораме да утврдиме дека станува збор за уште еден доказ за нивната малоумност, зашто токму нивната убеденост дека извршиле слободен избор врз основа на размислување укажува на фактот дека тие воопшто не се свесни за своите ментални ограничувања (да го употребиме овој политички покоректен еуфемизам). Несвесноста за сопствените ментални и интелектуални ограничувања го чини веќе популарниот Данинг-Кругеров синдром, кој се состои практично во една когнитивна Замка 22: среќните „сопственици“ на синдромот не се во состојба да ги согледаат сопствените ментални попречености, токму поради фактот што се ментално попречени. Но, во случајот на малоумниците што гласаат за вемерето, мислејќи дека тие не се монаси на вмровскиот култ, а се во заблуда дека изборот го направиле врз основа на слободна одлука што се темели на размисла, паметење и анализа, за нив мора да се земе аналогија од едни посериозни невропатолошки состојби. Општопознат факт е дека луѓето масовно, уште од млада возраст – од годините на нивниот биолошки зенит – почнуваат да забораваат ситни дневни работи, обврски, имиња на познати, омилени глумци или штогоде, и овие ситуации, кога извесно време мозокот им е како блокиран, и не може да испорача поим, податок или име што милион пати е изговорен, со годините стануваат почести, а блокадата трае подолго (а кога ќе престанете да се нервирате дека нештото ви е „на врв од јазикот“ и кога ќе го тргнете вниманието на друга страна, мозокот како по чудо ви го сервира податокот на ум). Бидејќи заборавањето е општиот, но и најважниот симптом на многуте прогресивни болести на мозокот, како што се различните деменции или денес толку честата и ужасна Алцхајмерова болест, луѓето се многу загрижени дали ова зачестено заборавање не е симптом на некоја од овие смртоносни умирања на мозокот. Но, конечно, во ова чемерно четиво можам да соопштам и еден утешен и оптимистичен факт. Сите оние што катадневно се нервираат дека забораваат и сѐ повеќе се загрижени да не се влезени во алцхајмеровата спирала на исчезнувањето на личноста и свеста, можат да се опуштат, зашто нивните симптоми не укажуваат на деменција туку на нормално и масовно вообичаено стареење. Најсилниот доказ за ваквата среќна дијагноза е воедно и најочигледниот: самиот факт што заборавањето го забележуваат, ги нервира и ги загрижува, е самиот по себе доказ дека не се заболени од алцхајмеровата болест, зашто навистина заболените никогаш не се свесни за своите когнитивни проблеми. Ова нè враќа на основната дистинкција од почетокот на овој тежок и самрачен политичко-невропсихијатриски есеј. Имено, додека верниците на вмровскиот култ не го бираат вемерото, туку сметаат дека тоа ги избрало нив, оние другите што се во заблуда дека го избрале ВМРО како перформанс на граѓанското право што се темели на разумна одлука, манифестираат симптоми на тешка и прогресивна деменција, за која, по дефиниција, не се во состојба да бидат свесни, зашто заболениот орган произведува одбранбен систем кој оваа надолна спирала на губењето мозок ја чини поднослива, а на некој ужасен и смртоносен начин дури и благопријатна. Е, сега сигурно ќе прашате, почитувани читатели, како тогаш толку тешко заболени од деменција луѓе – и тоа сите од ред – да гласаат артикулирано и сложно за ВМРО? Одговорот на ова прашање е преочигледното решение на навидум нерешливата апорија, а тоа е и одговор што ги обединува и двете категории на луѓе што се решаваат во летото господово 2024 да гласаат за вемерето. Очебијната тајна се состои во фактот дека кај првите вемерето е генетско својство, додека кај вторите тоа е тешко когнитивно заболување, па излегува дека и двете групи не го бираат вемерето, туку тоа ги избира нив. Ако пак кон решавањето на апоријата пристапиме со математичка метода и ја земеме апсурдната претпоставка дека луѓето расудувале разумно за изборот на вемерето, што ќе добиеме? Првин, доколку гласаат за вемерето зашто се разочарани од власта на СДСМ и ДУИ, чијашто основна вина е што не успеала да ги исправи сите криминални состојби што ги востановила ВМРО-ДПМНЕ додека претходно била на власт, значи дека гласаат за уште поголемото влошување на состојбите што вемерето единствено може да ги предизвика доколку се дофати до власта, што пак е апсурдно и малоумно самоубиствено самото по себе. Доколку пак мислат дека „ситуацијата е толку лоша што не може да биде полоша“, повторно создаваат апсурд, зашто состојбите веќе беа полоши кога вемерето владееше цела деценија со диктатура, грабеж и терор, и секако дека ќе бидат полоши доколку злосторничката организација повторно дојде на власт. И конечно, доколку мислат дека е можно со вемерето да станат „повторно горди“, по пат на кретенизацијата на Македоња со подигањето споменици и кичеви со најдолен вкус и без каква и да е смисла, тоа е повторно доказ дека се ментално декапацитирани до рамниште што ги прави потполно несвесни за последиците на нивниот избор кој повторно води кон апсурд. Ова значи дека секоја од претпоставките за „разумен“ избор на вемерето неумитно води кон апсурд, односно ја докажува првобитната теза дека гласањето за вемерето е можно само под услови на тешка ментална попреченост. Quod erat demonstrandum. (Авторот е архитект и универзитетски професор) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Република Македонија како да има некое проклетство со своите претседатели на државата. Таа коба, лоша и несреќна судбина, ја следи државата со децении, од првиот до последниот во поновата историја, од осамостојувањето до денес, до актуелниот претседател што седи сега на тој жежок трон. Повеќепати е напишано дека ако се навлезе, макар бегло, во не толку далечната хронологија од формирањето на современата македонска држава, не ќе може да се избегне споменувањето на судбината на нејзиниот формално прв претседател Методија Андонов-Ченто. Како што е познато, го развластија и осудија на робија, дел со причина, дел без неа, неговите пријатели и соборци од Народноослободителната борба, партизани. Ченто е рехабилитиран, но рехабилитацијата стигна многу доцна Државата и нејзините претседатели Геополитичкиот и геостратегискиот пејзаж во Европа и околу Европа значително се промени во последните две години и овие промени не се завршени. Руската војна во Украина го менува Стариот Континент кон полошо, не кон подобро. Можното прелевање на украинската криза во земјите на Западна Европа и последиците од тоа прелевање автоматски ќе се чувствуваат на Балканот, особено на Западен Балкан, подрачје што сѐ уште ја носи назнаката „трусно“. Не се без основа и значење и укажувањата за влијанието на Русија и на Кина и за нивниот интерес да учествуваат во политиките или во евентуалната разврска на прашањата за Западен Балкан, вклучувајќи и ја Македонија. Ако цел свет зборува за евентуална трета светска војна, не може Македонија да биде „оаза на мирот“, земја на благодати и просперитет. Секој одговорен политичар треба да го знае тоа и да бара приспособување на државните институции. Македонија е ранлива држава сама од себе, од своето минато, историја, од својата геостратегиска положба, територијална географија, од разликите на делови од народите што живеат во неа, од разликите во религиите. Наведените карактеристики се елементи што го тресат светот и што се причини за конфликти и војни. Во вакви услови македонската политика со години се врти во круг, ротирајќи околу желбата за прием во ЕУ, околу немањето јасна волја од страна на ЕУ и околу неспособноста дома да се искристализираат условите за конечниот чекор. Македонија ќе се соочува со продолжени внатрешни меѓупартиски судири, со етнички затегнатости, со економски проблеми, со хибридни закани по мирот и безбедноста иако е членка на НАТО, со проблеми со соседите, иако не по своја вина. Нема експресно да се решат проблемите со Бугарија, особено што Гордана Силјаноска, кандидатката на ВМРО-ДПМНЕ, навестува нужна ревизија на Договорот за пријателство. Може да се влошат и односите со Србија по заканите дека ќе се напушти проектот Отворен Балкан, смислена операција на ДУИ да ја ослаби државата уште од една страна, единствената со која Македонија нема отворени прашања. Се разбира, тука се и односите со превртливата Европска Унија, која нема разбирање за македонските национални чувства и повеќе одмага одошто помага да се излезе од ќор-сокакот. Кандидатите за претседател, особено оние што ќе останат во вториот круг, ќе треба да се потрудат да одговорат кому и зошто му се потребни сите овие нови провокации што ја ослабуваат и загрозуваат сѐ уште кревката македонска државотворност. Иако економијата, за жал, не е (не била) еден од важните ресори со кои се занимавал претседателот на Македонија, вреди да се укаже дека државата четврта година по ред се соочува со предизвикот од најнизок економски раст во регионот, со прогнозиран раст од само 2,5 отсто за 2024 година. Тоа е значително под владините очекувања од 3,4 отсто и далеку од потребниот напредок за една земја што се стреми кон економски раст и развој. Покрај стагнирачкиот раст, земјата се бори и со еден од најдлабоките буџетски дефицити во регионот. Илустрација: „Нова Македонија“ Никој не стана обединител Не е лесно да се биде жител на Македонија, а не е голема среќа да се биде претседател на Северна. И најнепретенциозната анализа ќе го докаже таквото тврдење. Првиот човек на македонската држава, и да сака, тешко би остварил нешто повеќе од она што му го овозможува Уставот, иако за три децении тој устав не само што доживеа драстични промени туку повеќе беше предмет на прекршување, на креативно толкување и анархично спроведување, одошто на зачувување. Според протоколот, претседателската функција е формалноправно прва во државата, но суштински е четврта-пета. Во сегашниов случај, по својата позиција, моќ за влијание и решавање, Пендаровски е на петтото место. Него во заднина го истиснаа Зоран Заев, Али Ахмети, Талат Џафери, Димитар Ковачевски, дури и еден Артан Груби, личности што ја наметнуваа македонската политика во мандатот на претседателот, кој само ги потпишуваше одлуките, беше нотар на нивните договори. Иако Пендаровски и сите негови претходници бараа национално и граѓанско единство, никому не му успеа таквиот напор. Никој не се стекна со слава на обединител. Никому не му успеа да ги наведе на разумен однос и пристоен дијалог двете најголеми партии – СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ и да ги насочи заеднички да работат за интересите на граѓаните, на државата и на македонскиот народ, макар во минимални дози. Никој не стана претседател на сите граѓани во вистинска смисла. Никако не можеа да се одвојат од партискиот шинел под кој ги добија мандатите. Никој не заврши без мана, ниту еден не е испратен со слава и фала. Од првиот до последниот… Република Македонија како да има некое проклетство со своите претседатели на државата. Таа коба, лоша и несреќна судбина ја следи државата со децении, од првиот до последниот во поновата историја, од осамостојувањето до денес, до актуелниот претседател што седи сега на тој жежок трон. Повеќепати е напишано дека ако се навлезе, макар бегло, во не толку далечната хронологија од формирањето на современата македонска држава, не ќе може да се избегне споменувањето на судбината на нејзиниот формално прв претседател Методија Андонов-Ченто. Како што е познато, го развластија и осудија на робија, дел со причина, дел без неа, неговите пријатели и соборци од народноослободителната борба, партизани. Ченто е рехабилитиран, но рехабилитацијата стигна многу доцна. Не баш најсреќна беше судбината и на Киро Глигоров, првиот претседател на независна и самостојна Македонија. Него го признаваа Албанците, против него беа вмровците, кои го осудуваа што ја прифати референцата БЈРМ и го смени шеснаесеткракото знаме. Атентатот врз него, иако неуспешен, го означи почетокот на наметнување на циклусот политички, меѓунационални и меѓусоседски кризи со низок интензитет, кој во државата трае до денешен ден, до сегашниот час. Откако не успеа обидот за физичка ликвидација, следуваше обидот за морална дискредитација, кога од негови домашни политички противници му беше пласирана љубовна афера со барања да се испита неговата ментална состојба, неговата способност за вршење на функцијата и слично. Беше разгледувана можноста за импичмент, беше прозиван Уставниот суд да се изјасни за неговото здравје. Неоспорен е фактот дека и таа афера беше дел од обидите радикално да се смени концептот за натамошниот развој на државата, да се одредат нови насоки во внатрешната и меѓународната политика, во односите со соседите. Како што се ближи врвот на кампањата за првиот круг на претседателските избори така се вжештува битката меѓу седумтемина смели кандидати. Во какофоничното ораторство едно им е заедничко: сите зборуваат колку ќе биде поинаку, полесно, подобро, колку ќе се живее посреќно и побогато ако утре некој од нив биде на чело на државата. Никој не предупредува дека Македонија (сега Северна) и нејзините граѓани ги чека понеизвесен период, дека ќе биде потешко, дека ќе се минува низ „пот, крв и солзи“, низ нов бран политички, социјални, меѓунационални и меѓународни потреси. И кои нема да бидат совладани со сегашните ветувања или со волшебно стапче, кое го имаат загубено дури и самовилите во приказните Борис, војна, Устав… По Киро, дојде Борис. Струмичанецот Борис Трајковски, иноверник, методист, политички анонимец, кој на претседателската функција „падна од небо“, за жал од небо замина од неа. Неговиот избор, со космичкиот пресврт меѓу двата круга на гласање, беше еден од најчудните во младата, кревка, неука и наивна демократија, но со далекосежни димензии и последици. Тоа беше првиот, тогаш сѐ уште непрепознатлив знак што сериозно ги означи влезот и мешањето на странскиот фактор во изборниот процес и во внатрешните работи на Македонија, од една страна. Од друга страна, начинот на тој избор ја отвори големата врата за прифаќање на албанските гласачи како пресудно јазиче на вагата што ќе го одредува победникот или победничките коалиции на сите наредни избори. Во времето на Трајковски пукна и првата пушка, се појави воената организација на Албанците, ОНА (Ослободителна народна армија – УЧК), паднаа првите воени и цивилни жртви на територијата на Република Македонија, по 56 години од завршувањето на Втората светска војна. Во владеење на Борис и под негов патронат беше потпишан Охридскиот договор, со чии инструменти коренити измени претрпе и Уставот, во кој со низа амандмани беше легитимирана, признаена и впишана капитулацијата на македонското мнозинско население и се поставија темелите на Македонија како бинационална наместо мултикултурна држава. Конечно, неговото загинување во авионската несреќа над Мостар и нејасните околности во кои се случи падот на авионот доволно ја потресоа Македонија и придонесоа кризата да има свој продолжен тек. Љупчо се извини, Груевски контра Црвенковски Изборот на Трајковски повеќе од една година не го признаваше СДСМ на чело со Црвенковски, викајќи го „фикус“. Но откако ги регулираа односите со СДСМ, легитимноста му ја оспоруваше самото ВМРО-ДПМНЕ, чиј кандидат беше на изборите. Ќе остане забележано подоцнежното јавно извинување до народот од страна на Љупчо Георгиевски за изборот на Трајковски, поради нивното несогласување по многу прашања во времето кога Трајковски беше претседател на државата, а Георгиевски претседател на владата. Посебна приказна беа односите меѓу Бранко Црвенковски како претседател на државата и Никола Груевски како претседател на Владата. Испишаните црни страници, објавуваните јавни потерници по Црвенковски од страна на Груевски и штабот на ВМРО-ДПМНЕ, заканите и жонглирањата ја достигнаа кулминацијата на политичкиот невкус во пресметката меѓу политичките конкуренти. Од своја страна, и Црвенковски не остануваше должен во користењето политички бизарности. Нивниот безмалку закрвен однос резултира со дебакл на Македонија на самитот на НАТО во Букурешт, со поделба на Македонците на Словени и Антички Македонци, со застој на демократските и други започнати позитивни процеси. Судејќи по епилогот, поразот на Црвенковски во таа беспоштедна битка, неговата одлука да не се кандидира за втор мандат, што за сите познавачи беше неочекуван чекор, му овозможи на Груевски да биде ослободен од контрола и самиот да се заплетка во работи за кои сега е азилант во Унгарија. Иванов в скут на Груевски Традицијата на несреќен избор во Македонија го достигна врвот со Ѓорге Иванов. Неоспорно е дека за десетте години, колку што беше на чело, со редица потези и одлуки сам си го урниса својот авторитет, иако не би требало да се заборави дека опозицијата сериозно работеше да дотура масло на тој оган. Врзувајќи се претерано за скутот на ВМРО-ДПМНЕ и нејзиниот поранешен лидер, претседателот не го признаваа, го игнорираа и шиканираа повеќето партии, особено албанските политичари, односно Демократската унија за интеграција (ДУИ). Гласот на Ахмети, кому подоцна му се приклучи Заев, беше многу посилен од претседателскиот. Иванов си ги заслужи критиките, особено по трагикомедијата со аболициите на своите сопартијци, по недоосмислените и напати смешни соопштенија што ги читаше пред ТВ-камерите и по редицата изјави што сериозно отскокнуваа од реалноста. Тогаш се изостри и стратегискиот идеолошко-политички судир на концепти за патиштата по кои треба да се движи и развива Македонија. Едниот, на премиерот Заев, оценуван како проевропски и перспективен, и другиот, на претседателот, означуван како националистички и назаден. Зоран Заев како предводник на концептот за едно општество за сите, за влез во НАТО и во ЕУ, а Иванов како ислужен чувар за доминацијата на Македонците во сопствената држава, против НАТО и ЕУ, со предност за Русија. Далеку од развиениот свет Искуството од сите наведени примери покажува дека на македонските челни луѓе избрани или поставени на високи функции им недостига одговорност пред своите граѓани, дека се на ниско ниво на политичка култура и без смисла за отворен, транспарентен дијалог, како и немање способност за меѓусебна кохабитација. Сето тоа придонесува Македонија да не може да воспостави каков било вид на единство, најмалку национално, дека заостанува во демократскиот и особено во економскиот развој и наместо да се доближува, сѐ повеќе се оддалечува од развиениот свет. Меѓусебните јавни судири и заткулисни игри, елементарното неединство на лидерите, сѐ дел од негативните фактори за блокирање на напредокот, влијаат државата да има мек стомак за пробив на разни сили и процеси што не одат во корист на земјата и нејзините граѓани. Таквото неединство си има свое влијание и врз влошувањето на македонските позиции во меѓународните односи. Кој ќе биде идниот претседател на Република Северна Македонија ќе дознаеме ноќта на 8 мај. Каков ќе биде идниот претседател, добар или лош, способен или неспособен, може само да нагаѓаме....

Парадоксално и необјасниво е како по сиве овие години „клучен фактор“ во македонската власт, ДУИ не успеа да ги издигне своите политички визии од тесната етничка агенда на паравоената формација од која се трансформира во политички субјект. Политичарите од оваа партија, сега веќе и „првенци“ на техничката влада, говорат за својата нестрпливост да одат во ЕУ, се промовираат како носители на „европските вредности“, а секои „пет минути власт“ ги трошат само за манифестација и промоција на етнички триумфализам и самоволност во моќта. Со такво однесување не се работи на интеграција ниту во македонското општество, ниту на Македонија во ЕУ, во регионот, на меѓународен план Уште првиот „настап“ на Талат Џафери по преземањето на мандатот за премиер на техничката, т.н. пржинска влада, со одењето на кафе на плоштадот во Скопје и паркирањето на службениот автомобил пред самото кафуле (инаку во пешачка зона), даваше сериозни индиции дека премиерот и неговата партија ДУИ, доделените 100 дена „владеење“ со Македонија ќе настојуваат да ги искористат како за во шоуто „Вашите пет минути“. Иако таквиот формат на сто дена техничка влада пред избори е од „специјален вид“, уставно контроверзен и е со ограничена надлежност во носењето одлуки, пред сѐ во насока на организирање фер, демократски и кредибилни избори, во ДУИ тоа го видоа како шанса за спроведување на својата етничко-партиска агенда како државна политика. Овој стодневен миг на чело на извршната власт, колку и да е привремен, максимално е пропагандно експлоатиран во изборната кампања – дека партијата ДУИ успеала да го исполни ветувањето од претходните парламентарни избори за прв премиер Албанец на Македонија. И се чини дека за функционерите од оваа партија во Владата и не е толку важно дали некој од гласачите што се нивна цел верува во нивната пропаганда, туку важно е дека тие самите поверуваа во своите „неограничени“ државни надлежности во овој технички период. Таквата „самоувереност“ се промовира дури и на меѓународен план, па без консултации со другите државни институции и политички чинители, министерот за надворешни работи Бујар Османи (секако од ДУИ) објави дека Македонија ќе биде коспонзор, заедно со Германија, САД и други земји, на Резолуција во ОН за прогласување на 11 јули како меѓународен ден на комеморација и сеќавање на геноцидот во Сребреница, БиХ, во 1995 година и одбележување на истиот тој секоја година. Оваа сензационалистички објавена одлука на Османи (очигледно во миг на воодушевеност од слоганите во неговата претседателска кампања), предизвика инстантно револтирана реакција од политичкото милје на соседна Србија, што навестува нарушување на пријателските билатерални односи на Македонија со оваа соседна земја. Препораката на Османи и Србија да гласа за оваа резолуција, за која ја понудил Македонија како коспонзор, од неговиот српски колега и в.д.премиер, беше кратко оценета како – дрскост. Така, за личната амбиција за меѓународна самопромоција на македонскиот министер за надворешни работи Османи, желбата да придонесе за етничката агенда на својата партија, па и да манифестира посветеност на некакво регионални сеалбанско заедништво… во залог беа ставени регионалните односи на Македонија, како и интересите на државата на меѓународен план. Темата за резолуцијата на ОН за Сребреница е особено чувствително меѓународно прашање, зад кое се вкрстуваат различни геополитички интереси, но и контроверзии околу детерминирањето на извршеното злосторство во 1995 во војните при распадот на Југославија, како геноцид. Со таквата можна детерминација, Србија смета дека би била стигматизирана како геноцидна држава, што секако е непријатна меѓународна квалификација. Македонија, која има сложени и контроверзни односи со соседите, кои на различни начини го опструираат нејзиното меѓународно позиционирање, мора мошне внимателно да ги одмерува одлуките и чекорите што ги презема во меѓународните иницијативи. Во таков меѓународен контекст, Македонија мора да се води пред сѐ од сопствените државни и национални интереси, не заземајќи страна во туѓи билатерални спорови, особено во соседските. Иницијативноста на министерот за внатрешни работи поврзана со резолуцијата за Сребреница, која многу наликува на „самоиницијативност“ без консултација на државно ниво, непотребно ги доведува во криза односите на Македонија со една соседна земја, кои се веројатно најкоректно пријателски од целото соседско опкружување, и тоа во предизборен период, кога се очекува за дваесетина дена да биде изгласана политичка влада. Всушност и во описот на мандатот на техничката влада е да не презема сериозни надворешнополитички чекори, кои би ѝ создале обврски на политичката влада. Впрочем, општиот дипломатски принцип и предизвик е да се градат еднакво добри односи со сите соседи, но не во корист и интерес на еден, а на штета на друг. Самоперцепцијата за „владеење со Македонија“, што си ја проектираат од ДУИ, се чини дека во уште поголема мера ги има понесено и во внатрешнополитичките амбиции, и тоа за по изборите. Па преку соопштение им порачуваат на најголемите партии во Македонија, ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ, дека „сакале тие или не – претседателот на државата ќе се избирал во Собранието“. Имено, изборот на претседателот да биде во Собранието е главна точка на платформата што лидерот на ДУИ, Али Ахмети, ја истакна во промоцијата на Бујар Османи за претседател на државата. Исто така потсетуваат од ДУИ дека „како што се оствари првиот премиер Албанец, така ќе биде и првиот претседател Албанец“, „а „Европскиот фронт (што го предводи ДУИ) ќе биде клучот што ги отвора вратите на Владата во следниот мандат“. Колку и да се настојува да се пронајдат аргументи за одговорни и сериозни политички пораки во вакви соопштенија на партија што дваесетина години партиципира во извршната и законодавната власт во Македонија, секое разумно толкување излегува бесмислено. Парадоксално и необјасниво е како по сиве овие години „клучен фактор“ во македонската власт, ДУИ не успеа да ги издигне своите политички визии од тесната етничка агенда на паравоената формација од која се трансформира во политички субјект. Политичарите од оваа партија, сега веќе и „првенци“ на техничката влада, говорат за својата нестрпливост да одат во ЕУ, се промовираат како носители на „европските вредности“, а секои „пет минути власт“ ги трошат само за манифестација и промоција на етнички триумфализам и самоволност во моќта. Со такво однесување не се работи на интеграција ниту во македонското општество, ниту на Македонија во ЕУ, во регионот, на меѓународен план. Инфантилното инатење и „покажување сила“ во политиката и животот никогаш не се во интерес на заедничкиот прогрес на општеството, ниту на сериозно меѓународно позиционирање на државата....

А не се слаткарници, макар што има иницијатива тука да се забранат или да се намалат оние продавници што оддалеку личат на детски катчиња за забава, каде што се продаваат шарени бонбончиња, лижавчиња, локумчиња и играчки направени од… па главно од шеќер. Само личат на такви. Не, тие допрва ќе дојдат на ред. Последните години низ Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска никнаа како печурки по дожд излози полни со светкави, шарени кутивчиња и цевчиња со арома на сè што може да се замисли како замена за цигари, ама вклучува павкање, пуфкање и оставање чад околу, кој, рака на срце, не мириса толку лошо, ама сепак е штетен. Не колку пушењето цигари, ама сепак е штетно. Се сеќавам кога првпат видов како изгледа пушењето електронска цигара. Бевме во колона накај Брајтон и мислев дека во автомобилот пред нас нешто се запалило, па чад излегува од отворениот прозорец. Кога, на предното седиште девојка со цигарче в уста, само што цигарчето изгледаше како цевче, а чадот беше како да пегла со пареа некаде на задното седиште. Новитет. Ама потоа стана речиси нормална работа. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber За доброто на младите Она што беше замислено како олеснување на пушачите да се одвикнат од никотинската зависност, електронските цигари станаа вистинска мода, пред сè токму кај оние за кои беше наменета заштитата од пушење – младите. Во земјата веќе подолго време продавањето цигари на оние под 18 години е незаконско. Цигарите се продаваат, ама не се рекламираат и се складираат во ормарчиња каде што не се гледаат за да не доведуваат во искушение. Но, затоа електронските цигари се продаваат насекаде, дури и во специјализирани продавници. Со вкус и мирис на лубеница, јаготка, праска… чиниш витамини се продаваат. Сега владата предлага од 2027 година никој под 18 години да не може да купи и да пуши, ниту обични ниту електронски цигари, создавајќи притоа нови генерации непушачи за во иднина. Значи, на секој роден по 2008 година (да, да, има и такви) ќе му биде забрането законски да купи цигари. Каква дискусија имаше во парламентот – динамична, со податоци, со проценти, со емоции и спомнувања на човекови права и слободи, здравјето на децата и младите и грижата за здравствениот систем во земјата… и главно со поддршка на оние што беа присутни (не беше полна салата) и со поинакви мислења, како она на поранешната премиерка Лиз Трас, која претходно даваше изјави дека овој предлог закон е против човековите права и слободи и дека не е во духот на „конзервативната политика“ на Ториевците. Било во дух или не, гласањето, со 383 гласови „за“ и 67 против, ќе биде закон со кој ќе се забрани продажба на сите производи од тутун на секој роден на или по 1 јануари 2009 година. Што би рекол Винстон? Каква еволуција, од времето на Винстон Черчил кому заштитниот знак му беше пурата в уста (Ромео и Џулиета) и за кого една од посликовитите анегдоти како пушач од мали нозе е дека и мајка му се обидувала да го одвикне од оваа навика со мито – ако престане, ќе му купи пони или пиштол. Винстон се испазарил да почне да не пуши по 6 месеци (традиционално, пушачите ги оставаат цигарите да се погоди да е понеделник и да е први, ама годината не се прецизира) и го добил „митото“. И продолжил да пуши, од 8-10 пури дневно. Од Винстон наваму, науката напредна, па сега е и научно докажано дека пушењето е штетно за здравјето, дека станува лоша и скапа навика и дека одвикнувањето е тешко и мачно. Кога ги оставав цигарите, зашто на работа одеднаш немаше пушење, се забрани и во кафеаните, пабовите и рестораните, надвор беше проклето студено/ветровито/влажно и непрактично, а мајка ми упорно ми праќаше од Македонија писма што завршуваа со „и те молам да не пушиш“, прво се обидов со оние алтернативните цигари, извесни вегетаријански што имаа мирис на кравја лепешка, така изгледаше она внатре, а за „филингот“ и да не зборуваме. Индустријата смисли и гуми за џвакање и лепенки, кои беа ем скапи ем неефикасни, потоа дојдоа и електронските цигари, но сепак најдобро беше да се прекине и да се престане и ете така, можно е. Наследството на премиерите Сега останува со законот да се спроведе оваа историска забрана. Како ќе оди тоа, ќе видиме. Се планира со казна од 100 фунти да бидат казнувани оние кои ќе им продаваат и електронски цигари на малолетниците. А електронските цигари кои содржат опасни литиумски батерии, со посебен закон ќе бидат забранети од април 2025 година. Законот сега оди на разгледување пред комисии, каде што се очекува да биде детализиран. Не сите ториевски министри се согласни со него, па ќе има побуни и најверојатно оставки. И покрај тоа што две третини од оние што гласале за конзервативната партија во 2019 година се согласуваат со забраната, а повеќе од 59 отсто од целото население мисли дека ова е добра идеја! Ако помине, законот ќе ѝ овозможи на Британија да има една од најострите антипушачки мерки на светот и да создаде прва непушачка генерација во современото општество. Инспирацијата инаку дојде од Нов Зеланд, каде што владата на Џасинта Арден донесе вакви мерки, но следната коалициска влада го поништи законот. Изгледа дека премиерот Риши Сунак реши да остави свое наследство од неговото управување со државата. Сите досегашни премиери оставаа зад себе некакви акции и белези врз државата, како Маргарет Тачер, челичната леди која добро ја паметат рударите и штрајкувачите, но која им стана идол на многумина конзервативни политичари. Имаше шанса и Тони Блер, харизматичен и успешен премиер, но тој ја прокоцка и останува запаметен по вовлекувањето на земјата во војната во Ирак и непостоечкото оружје за масовно уништување на Садам Хусеин. Од поновите, Дејвид Камерон ќе остане запаметен по распишувањето референдум за брегзит, (непредизвикан од ништо и никого), Борис Џонсон за остварувањето на брегзитот со лаги и измами (добро, и по скандалите од љубовниот живот, спречувањето на парламентот, недоветното водење на стратегијата со ковид-19 поради што починаа многу повеќе отколку од болеста и по дубиозите со позајмици и финансиски аранжмани). Лиз Трас, која успеа за своите 49 дена да биде спомнувана со, па ајде да не бидам непристојна, „одбрани зборови“ за бурата во финансискиот систем поради што сите денес плаќаме поголеми кредити и имаме помалку на сметките. А Риши… Тој ветуваше пет точки, па потоа три, а главна му беше справувањето со незаконските имигранти. Но, изгледа дека авионите со азиланти на пат за Руанда оваа пролет ќе останат приземјени во ЈуКеј, становите што ги изгради владата во Кигали ќе продолжат да бидат купувани од домашното население по багателни цени, а другите активности се некако во знакот на сè помалиот рејтинг на Ториевците, напуштање на „бродот кој тоне“ (?) на дел традиционални пратеници… па како да се растера маглата од неуспехот? Едноставно. Да се позајми идеа. Официјално, не од опозициските лабуристи, кои ја имаат во партиската програма и затоа гласаа за неа. Уште подобро, однадвор, со малку своја боја да не се препознае. И да се биде запомнет како некој што се справи со пушачите во земјата, се разбира, за нивно добро. Да не остане запомнет само како богат бизнисмен што не пуши, кој пости, пие кока-кола, добро се оженил со ќерка на индиски милијардер и качувајќи се низ редовите на партијата, преку канцелар, станал премиер. Туку, како некој што има право и моќ да им каже на луѓето што можат, што не можат и тоа да го санкционира со закон. Експериментот на Лусинда, и покрај тоа што беше „поплочен со најдобри намери“, не успеа. Ќе успее ли Ришиевиот? (Авторката е новинарка) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Акад. Нада Поп-Јорданова Дека пушењето и цигарите се штетни по човековото здравје нема дилема. Затоа пушењето со закон беше забрането на јавни и затворени места низ светот. Но, барем кај нас, познати по кусото помнење, некако сосема ја потиснавме оваа забрана и пушењето полека се врати насекаде. Најмногу загрижува фактот што младите луѓе при своите дружби неизбежно пушат. Од друга страна, поодамна се појавија таканаречените е-цигари, кои на пазарот влегоа без да подлегнат на токсиколошки тестирања. Нивното прифаќање беше базирано на процената дека се до 95 отсто помалку штетни од традиционалните цигари. Рекламите сугерираа дека е-цигарите се добра алтернатива на конвенционалните цигари и можат да служат како заобиколен начин за откажување од пушењето. Прашањето што се поставува е: кој е ризикот од е-цигарите за срцето? Едно најново соопштение од Германското респираторно здружение покажало дека сметајќи ги оштетувањата на ендотелиумот и токсичноста, е-цигарите имаат негативен импакт многу сличен на конвенционалните цигари. Уште повеќе, е-цигарите многу често водат до двојна штета. Бидејќи е-цигарите се релативно поново откритие, долгорочни студии за последиците по срцето не биле достапни. Меѓутоа, научниците од спомнатото високо научно здружение објаснуваат дека влијанието на ендотелната функција претставува релевантен предизвик на процена на здравствениот ризик. Ендотелната функција претставува биомаркер за рана супклиничка артериосклероза. Ако, пак, ендотелијалната функција е оштетена, тогаш ризикот за срцев и мозочен удар се значајно зголемени во наредните 5-10 години. Дополнително, резултатите од една вкрстена студија покажаа редуцирана васкуларна еластичност по консумирање обични, но и е-цигари. Оваа ендотелијална функција кај испитаниците е испитувана преку метод наречен – проточна вазодилатација. Најдени се значајни ефекти на крвните садови дури и кај испитаници што никогаш не пушеле, а инхалирале никотински слободни аеросоли ослободени од е-цигарите. Пред и по инхалацијата параметрите на ендотелијалната функција биле испитувани со магнетна резонанца. Притоа, по инхалацијата индексот на резистенција бил за 2,8 отсто поголем, а проточната вазодилатација се намалила за 34 отсто. Една огромна студија изведена во Кина покажала дека е-цигарите водат до значајно зголемување на пулсниот бран. Овој параметар – пулсен бран, претставува исто така маркер за ендотелијалната функција. Колку крвните садови се потесни, толку е повисок пулсниот бран, па авторите на студијата заклучиле дека е-цигарите не треба да се дозволуваат како замена на класичното пушење. Уште една нова студија во февруари 2024 ги споредувала ефектите од класичното пушење и е-цигарите. Резултатите покажале дека токму е-цигарите предизвикуваат оксидативен стрес, инфламација, ендотелна дисфункција и значајни кардиоваскуларни последици. Авторите на студијата ги припишуваат наодите на преклопување на токсичните соединенија во пареата и чадот од тутун и слични патомеханички карактеристики на испарувањето и пушењето. Иако токсичната смеса во чадот е посложена, и е-цигарите и тутунските цигари ја нарушуваат ендотелијалната функција во слична мера. Авторите го припишаа ова откритие на оксидативниот стрес како централен механизам. Овие наоди се потврдени и од Универзитетот во Мајнц во 2020 година, врз база на студии изведени на животни и луѓе. Дополнително, освен на ендотелијалната функција токсичните ефекти биле регистрирани на протеомот, транскриптомот, епигеномот, микробиомот и циркадилајниот ритам. Конечно, токсичниот ефект на е-цигарите исто така е потврден како тежок карциноген и токсин што има долгорочен токсичен ефект на други органи предизвикувајќи невролошки симптоми, белодробен канцер, кардиоваскуларни болести и болести на висцералните органи. Дополнително, покажано е дека дури и мали експозиции на никотинот од цигарите може да доведе до значително зголемување на кардиоваскуларните проблеми. Електронските цигари се користат во клиничките студии за откажување од тутунско пушење. Резултатите од нова рандомизирана студија покажаа дека значително повеќе пушачи што биле префрлени на е-цигари се откажале од пушењето, во споредба со контролните испитаници. Но немало значајна разлика во целосното откажување од пушење помеѓу групите. Покрај тоа, 45 отсто од пушачите што преминале на е-цигари станале двојни зависници, во споредба со 11 отсто од контролните. Преформулирањето на овие резултати значи дека за едно лице што се откажува од пушењето со користење електронски цигари, се добиваат пет луѓе што користат и традиционални цигари и е-цигари. Затоа, современите автори на овие студии истакнаа дека оцената дека електронските цигари можат да помогнат при откажувањето од цигарите можеби е погрешна. Наместо тоа, се чини дека „електронските цигари имаат спротивен ефект“. Тие, исто така, забележуваат дека возраста на иницијација за е-цигари е генерално пониска отколку за тутунски цигари: потрошувачката често започнува на возраст од 13 или 14 години. И потрошувачката на електронски цигари кај децата и адолесцентите се зголемила за 7 отсто од 2016 до 2023 година. Метаанализата објавена на крајот на февруари, исто така, покажува дека електронските цигари се исто толку опасни како и тутунските цигари. Тие се поопасни од непушењето, а двојната употреба е поопасна од користењето само тутунските цигари. Постои потреба да се преиспита претпоставката дека употребата на електронски цигари обезбедува значително намалување на штетите кај сите болести предизвикани од цигарите, особено поради двојната употреба, напишаа авторите. Секогаш мора да се има предвид дека електронските цигари се достапни само релативно кратко време. Кумулативната токсичност можеме да ја видиме дури за 10, 20 години кога ќе имаме пациенти што пушеле електронски цигари цели 20 години. Сепак, на крајот, е-цигарите промовираат двојна употреба и, следствено, токсичност на адитивите содржани во нив. Откажувањето од пушење го намалува ризикот од кардиоваскуларни настани и прерана смрт за 40 отсто, дури и кај пациенти со кардиоваскуларни болести. Престанувањето со пушење го намалува ризикот од кардиоваскуларна смрт за 39 отсто, ризикот од големи несакани кардиоваскуларни настани за 43 отсто, ризикот од срцев удар за 36 отсто, ризикот од мозочен удар за 30 отсто и вкупната смртност за 40 отсто. Откажувањето од пушење е најефективната мерка за намалување на ризикот, како што е откриено во метаанализата на 20 студии кај пациенти со коронарна срцева болест. Престанокот со пушење бил поврзан со 36 отсто намалување на ризикот во споредба со 29 отсто намалување на ризикот за терапија со статини, 23 отсто намалување на ризикот со бета-блокатори и АКЕ-инхибитори и 15 отсто намалување на ризикот со аспирин. Авторите нагласуваат дека заместителните терапии со никотин се добро истражени и безбедни дури и кај кардиоваскуларни болести, како што покажа една американска студија во која беа вклучени пациенти што претрпеле срцев удар. Група од учесниците била третирана со никотински фластери 10 недели, додека другата група добила плацебо. По 14 недели, 21 отсто од групата со никотински фластери постигнале апстиненција наспроти 9 отсто од плацебо-групата (P =.001). Трансдермалната апликација на никотин не доведува до значително зголемување на кардиоваскуларните настани кај пациенти со висок ризик. Германската апликација „Нонсмокер хироус“ се покажа како ефикасно средство за бихејвиорално терапевтско тренирање. Една неодамнешна студија за тоа опфати 17 студиски центри со 661 учесник. Околу 21 отсто од испитаниците имале хронична опструктивна белодробна болест, 19 отсто имале астма. Почетокот на пушењето се случил на возраст од 16 години. Испитаниците биле многу зависни: > 72 отсто имаа најмалку умерена зависност, > 58 отсто имале висока до многу висока зависност, а популацијата имала во просек 3,6 обиди за откажување. Односот на шансите за самопријавена апстиненција била 2,2 по шест месеци. Според тоа, најсоодветен совет до сите луѓе, особено до младите е – престанете да пушите! Не користете ниту е-цигари зашто и тие се речиси во иста мера штетни како никотинските цигари. Пушењето треба да биде забрането во сите јавни институции, а особено во училиштата, факултетите, дискотеките и секаде каде што се собираат младите луѓе....

Колумна на Аџипетров Откривање на криза: Недостаток на соодветен наставен кадар...

Дали вреди да бидеме политички коректни кон политичарите? Кон оние што повеќе од 30 години ја упропастуваат оваа држава и ова општество, предизвикувајќи со своето однесување 70 отсто од младото население да сака да ја напушти државава во потрага по нормален човечки живот. Дали треба во предизборието да бидеме културни и „фини“ и да не ги потсетуваме на нивниот валкан политички багаж, сè со цел да не влијаеме негативно врз формирањето на јавното мнение и, не дај боже, промената на мислењето на граѓаните за кого да го дадат својот глас? Тие едноставно не заслужуваат фер и коректен третман. До каде досега лицемерието на актуелната политичка камарила (од власта и од опозицијата), која со истите излитени фрази и флоскули ја бара довербата на граѓаните на уште едни „историски“ избори по кои, ако во нешто сме сигурни, тоа е дека ќе биде уште полошо? Тие што се на власт, во своите говори го користат идното неопределено време, како небаре да се во опозиција и како да немаа досега доволно време да покажат што знаат и умеат. Почитувани господа, проверете си ги контата во банките и ќе видите дека во изминативе 7 години сте биле на власт и ако сакате да ја добиете довербата на граѓаните треба да зборувате во минато време и да објасните што сте направиле за да биде подобро, а не да го употребувате зборот „ќе“, како што сега милувате. Опозицијата, пак, од уста не ја вади борбата против корупцијата. Извините, но ние имаме повеќе од 7 години и фала богу, бевме живи и здрави (во тој период навистина беше голема среќа да останеш здрав и жив) кога 11 години оваа држава ја сметавте за лична прчија на двајца братучеди, а вие кои сега ќе ја спасувате Македонија бевте пресреќни ако ве повикаат да им ги чистите чевлите па со тоа да добиете и по некој бакшиш и така бакшиш по бакшиш да станете милионери. Вие ли ќе се борите против корупцијата? Или што би рекле нашите северни соседи: „Ко о чему к… о поштењу“. И така, наоѓајќи се помеѓу чеканот и наковалната, неопределениот, непартиски гласач кој досега редовно бил главниот егзекутор на постизборната волја на нацијата нема избор за кого да го даде својот глас во кампања која од другите се разликува по тоа што и двата мејнстрим политички субјекти во земјава ја водат првенствено негативно, обвинувајќи ги оние од спротивниот табор за сенешто. Од друга страна, и едните и другите немаат што да им понудат на граѓаните освен веќе одамна чуените флоскули за подобро утре, борбата со корупцијата и криминалот, повторно враќање на националната гордост (како некогаш да сме ја имале), светлата европска иднина итн. Тие се веќе одамна прочитана книга за која ни се темни пред очите кога на секои четири години треба повторно да ја отвораме. Граѓаните сакаат свежи, чисти, нови идеи за тоа како да се извлече државава од ќорсокакот во кој ја вметнаа главните политички чинители во последниве 17 години. И тука доаѓаме до можеби најопасниот момент на овие избори, бирајќи помеѓу магарето и змијата, гласачите да се свртат кон волкот скриен во јагнешка кожа и гласот да го дадат за оние што, декларирајќи се за левичари, ги застапуваат постулатите на крајната десница и тоа не само по физичкиот изглед (црни кошули) и насилното однесување (кршење на компјутери и инвентар во Собранието) туку и по доктрината и заканите за тоа што тие би правеле доколку дојдат на власт. Нивната провениенција е националсоцијалистичка. Периодот на криза на државата во која сега се наоѓа Македонија е плодна почва за ваков тип квази идеолози (да не заборавиме дека и нацистите во Германија дојдоа на власт на избори), кои скриени зад лажната чистота на некорумпирани опозиционери што наводно се борат за правда, во даден момент целосно да ја свртат државата во погрешен правец на движење и да ја насочат кон Исток. Декларациите дадени од нивната претседателска кандидатка дека ќе ги поништува Охридскиот, Преспанскиот и Договорот за добрососедство со Бугарија, кај секој гласач што барем малку сочувал дел од својот систем за расудување автономен и неконтаминиран ќе ја запали црвената сијаличка и нема ни да помислува својот глас да го даде за оваа политичка партија која преку своето учество во власта ќе води политики кои се неприродни и туѓи, ставајќи ја Македонија во групи на земји на кои не им припаѓаме и против кои се бориме. Најголем парадокс на овие избори, освен учеството на граѓаните во изборниот процес, ќе биде борбата помеѓу актуелниот претседател на републиката кој иако својата функција ја вршеше „by the book“ или баш како што треба, се натпреварува со кандидатка што не знае каде се наоѓа и не верувам дека ќе има капацитет да ја извршува функцијата цел мандат. Но, во политиката важи едно правило, а тоа е: Не е важно дали си квалитетен, убав (читај харизматичен) и способен, туку важно е да си на правото место во правото време. Несреќата на Македонија е во тоа што на овие избори, на право место и во право време се најдоа погрешни луѓе што немаат капацитет да водат месна задница, а не пак држава. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е адвокат) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Христо Ивановски „Лет над гнездото на кукавицата“ е роман на Кен Кеси, објавен во 1962 година. Сместена во психијатриска болница во Орегон, приказната служи да се упати жестока критика на институционалните процеси и човечкиот ум, вклучувајќи критика на психијатријата и почит на индивидуалноста. Филмот освои пет „оскари“. Не се прават веќе толку добри и храбри филмови, а и романот бил избран за еден од најдобрите сто на векот. Приказната добива невиден пресврт кога еден осуден криминалец за насилство и коцкање, Рендл Мекмарфи (го игра Џек Николсон) се решава затворската казна што ја отслужува на специјална фарма да ја замени со психијатриска болница, па затоа симулира дека е луд. Каков избор, а? Затвор или лудница? Мислејќи дека полесно ќе помине, на крајот Рендл ќе се кае. Кеси е жесток критичар на еден психијатриски (но и поширок општествен) систем во Америка од 60-тите години на минатиот век, кој експериментирал со електрошокови, млазови вода, лоботомија, психотропни супстанции, дроги… Нешто што го има како систем и експеримент и во Виетнамската војна. Клучните зборови што сакам да ги истакнам се систем, експерименти и симулација, па и неизбежната лоботомија, која може да биде и масовна. Ако мислите дека ова го нема во Македонија, и вчерашна и денешна, се лажете. Кој сѐ може да го преживее ова? И дали со вакви системски средства може да се постигнува развој на едно општество? Македонскиот систем во овој контекст не е за потценување, со еден мал исклучок дека од изборот затвор или лудницата, сепак можеш да си заминеш барем додека си млад. Како помошно наркотично средство ќе послужи бугарски пасош. Пребеганиот поединец што ќе излезе од железната врата на Македонија ќе се снаоѓа во други системи и тоа е негова работа. Тој повеќе не е интересен за Македонија, не го есапи како свој, зашто тој ти бил во дијаспората. Некој пак успеал да се слика за пасош, извадил нов со ѕвездата Северница и така, сакајќи или не, ќе го шири вирусот на северџанизацијата низ белиот свет. Оти успеал да се слика за пасош! Цивилизациски дострел. За сликањето и за системот. Во 2004 година бев на студиски престој во Северна Каролина, САД, и тогаш решив да полагам за возачка дозвола онака чисто од забава и да утепам еден празен ден надвор од кампусот. На фиљан место во Дурам заминав со еден колега новинар од Јужна Кореја, кој ми го позајми автомобилот за возачкиот испит. Се пријавив на еден шалтер. Ме запишаа, па ме натераа да читам букви на едно пано, значи добар ми е видот (лекарско уверение), и службеничката ме упати да седнам на еден компјутер и да решавам прашања. Компјутерот ми редеше 20 прашања, а кога ги одговорив сите ми даде информација: Помина, 19 од 20 одговорени точно. Веднаш потоа ме упатија надвор, каде што дојде испитувачот. Влезе со мене во автомобилот и ми рече да паркирам бочно. Добро е. Излезете на онаа улица, ми даде команда. Возевме околу 10 минути низ некои периферни улички. Што е најважно? – Никогаш не вози агресивно! Ако е дозволено 55км/ч., вози 55, задолжително застани на знакот „стоп“, давај предност, не престројувај се како да си на Партизанска и возиш како бубашваба на која ѝ запалиле светло! Поминав и возење. Ме сликаа, дадов дваесетина долари и добив возачка дозвола со важност од пет години. Толку! Имам возачка и од Викторија, Австралија, и таму е сличен системот. Сѐ оди брзо и практично. Лани во декември се вратив од Австралија, каде што бев полуслужбено. Окапав од чекање да дојдам на ред за сликање за нова лична карта и за возачка дозвола. Уште чекам и да ми стигне првата пензија, која во нормален систем би требало веднаш да ми биде готова, а тоа во мојот случај значи од лани во ноември. Кој месец е сега, а? Кој мисли дали имаш или немаш, зошто немаш здравствено осигурување и се лекуваш на приватно?! Кому му е гајле! Имало дупка во системот! Конечно ме сликаа, а документите би требало да ги земам по еден месец! Па, дали сме ние нормални? Или симулираме дека сме нормални? Ги имам сите документи, пополнет формулар, сликан, а личната карта ќе била готова по еден месец. Ако биде. Не велам дека порано сме биле многу подобри, но факт е дека не сме биле толку лоши, администрацијата ни крахира, има сериозни пропусти и, од она што го видов низ ходниците и канцелариите, владее голема недисциплина. Дали ова се придобивките на фамозниот Охридски договор? Да. Голем дел од проблемот лежи во неселективното вработување на тотално нестручни кадри. Потоа, ем масовни вработувања, ем за кус период. Кога се готвеше Рамковниот, странците (видете тие се од други системи и кај нив веројатно лицемерството не е грев) ни велеа дека и финансиски ќе ни помогнат за неговата примена. Ништо од тоа. Впрочем, кога некој оди да заврши работа во ПИОМ, Катастар, УЈП…, тој не гледа дали зад шалтерот (а бе уште сме во систем на „зад шалтерот“, хехехе, мораш да наведнеш глава, да свиеш шија) работи Џевад, Ристе, Сузана…, туку гледа да си ја заврши работата и да нема грешки. Рамковниот ни создаде нефункционален систем и наместо зацврстување на унитарниот карактер на државата, политичките елити тргнаа по патот на двојазичност и сега веќе јасно кон некаков тип на федерализација. Преспанскиот договор, Тиранската платформа и Договорот со Бугарија ја исрцтуваат зоната на интересните сфери. Забетониран е системот на етноцентризми, а тој е последица на етничкиот концепт на поголемиот дел од политичките партии. Плус, организациски партиите се поприлично авторитарни. Па, гледајте, измислија Министерство за политички систем! Копија од монтипајтоновското министерство за глупаво одење. И затоа кога слушаме дека сега е време за промени, јас не разбирам кој и како ќе ги донесе тие промени. Дури и да бидат изборите најслободни и перфектно спроведени според законите, изборите во Македонија немаат апсолутно никаква смисла. Тие се само симулација на нешто што треба да бидат избори. Оти што ако победи волјата на мнозинството избирачи, кога потоа ниту Владата ниту Собранието не можат да го спроведат тоа. За промена на Уставот е потребно и двојно мнозинство, што е принцип за заштита од мајоризација, но зарем принципот на замолчување на волјата на мнозинството не е уште пострашен? Сериозни држави своите политики во најширок општествен контекст ги прават за мнозинството. Дали е кај нас така? Ни оддалеку. Системот треба да се менува, да се демонтира, инаку сѐ ќе биде симулација. Албанските партии јасно кажаа каква Македонија сакаат (главно консензуална односно консоцијална), но нејасно е каква Македонија сакаат тие што се мнозинство во државата. П.С. Моето прво вработување беше во 1985 година, и тоа во „Нова Македонија“. По престои во странство и работа во неколку редакции, особено ми е драго што повторно се вратив таму каде што почнав. Христо Ивановски...

Балканската мигрантска рута, заедно со онаа преку Медитеранот, и понатаму е најактивниот пат за бегалците кон Европската Унија, ама има сè повеќе сведочења дека одбраната е проследена со непочитување на основните човекови права на оние што бегаат од војни, глад и беда. Европската агенција за гранична и крајбрежна стража „Фронтекс“ констатира дека бројот на прекршувања на илегален влез во ЕУ од Западен Балкан лани се намалил за 31 отсто, но индикативна е и промената во јазикот на извештајот на агенцијата, која се опишува како „очите и ушите на Европа“. Порано се говореше за „правата“ на мигрантските групи. Сега се користи терминот „илегални премини“ со посебен акцент на „илегални“. Европскиот парламент токму деновиве изгласа законска рамка што го менува начинот на кој блокот го решава прашањето на азилот. Новата политика, усогласена по години расправа, предвидува членките на Унијата да не ги процесираат самостојно барањата за азил, туку одговорноста се распоредува на сите 27 членки. Лидерите говореа за „историски ден за Европа“, но активистите за човекови права предупредуваат: „Реформите ќе значат помала заштита и поголеми ризици во соочувањето со прекршувањата на човековите права низ Европа, вклучувајќи насилни протерувања, арбитрарни апсење и дискриминаторско следење“, смета Еве Геди, шефица на европската канцеларија на Амнести интернешнел. „Фронтекс“ не е имун на контроверзии. Пред три години припадници на Агенцијата што ја сочинуваат тим од 2.500 експерти и полициски службеници беа обвинети дека учествувале или набљудувале насилство врз приближно 130 мигранти. „Фронтекс“ ги демантираше овие обвинувања од европскиот Советодавен форум за основни права, но неговите активности беа истражувани од Европската канцеларија за борба против измами (ОЛАФ) и од Европскиот парламент, поради што некое време беше блокирано одобрувањето на буџетот на Агенцијата, која за периодот од 2021 до 2027 година изнесува повеќе од 11 милијарди евра. Лани беше започната истрага за улогата на „Фронтекс“ во една од најголемите трагедии во грчките води, кога во бродолом кај островот Пилос во јуни 2023 година настрадаа повеќе од 600 лица. Наводно знаеле дека бродот е преоптоварен, но не започнале на време акција за спасување. Повеќето операции на „Фронтекс“ се на надворешните граници на ЕУ, но проширени се и на земјите од мигрантските маршрути, какви што се Албанија, Црна Гора, Молдавија, Северна Македонија и Србија. Спогодбата помеѓу ЕУ и Србија за управување со границите стапи на сила на 1 мај 2021 година и на припадниците на „Фронтекс“ им дава извршни овластувања, вклучувајќи и примена на оружена сила (во склад со националното законодавство) и уживаат полн имунитет од кривичното судство на Србија. Во Србија сè поприсутно е насилството кон 100.000 „луѓе на пат“, колку што лани поминаа низ земјата. Како сето тоа се случува пред очите на полицајците на „Фронтекс“, организација што во текот на изминатите 20 години се разви до една од најважните агенции на ЕУ? Во Србија, каде што патролите на „Фронтекс“ се секојдневни, активистите на организацијата Кликактив – Центар за развој на социјални политики, сведочеа во 2023 година дека припадници на Агенцијата учествувале во насилно протерување луѓе што привремено засолниште нашле во напуштени објекти на северот, кон Унгарија, како и во нивното насилно преместување на југ, што подалеку од надворешната граница на ЕУ. – Ангажманот на „Фронтекс“ во Србија дефинитивно не е доволно транспарентен и ние за нивните активности, всушност, дознаваме од самите бегалци, со работа на терен и од разни други извори. Полициските акции на чистење и насилство на северот на земјата се интензивираа од моментот кога „Фронтекс“ дојде во овој регион – велат во Кликактив. „Мигрантите не се добредојдени“, е чест графит на северот на Војводина. Се чини поминаа времињата кога во врвот на кризата во 2015 година Србија беше пофалувана како ретка држава со исклучително хуман однос кон бегалците. Мал потрес во Србија предизвика видеоснимката што ја објави невладината организација „Легис“ од Скопје. Снимката покажува група мигранти без облека, кои на многу ниска температура беа протерани преку границата кон Северна Македонија. Дали српските власти и „Фронтекс“ станаа стратегиски партнери во кршењето на човековите права? Инцидентот се случи по договорот ЕУ – Србија за гранична соработка, чија цел беше обезбедување на границите на Србија од операции на шверцување луѓе. Некој во Белград заклучоците лошо ги протолкувал и наложил употреба на сила, што комесарката на Советот на Европа за човекови права Дуња Мијатовиќ ја наведе на „повик за акција“. – Неодамнешните извештаи за наводно протерување од страна на припадници на српската полиција на границата кон Северна Македонија, карактеризирани со деградирачки третман и ограбување на мигрантите, можно и на оние што се обидуваат да добијат азил, бара итна и ефикасна истрага на државните институции. Српските власти ги негираа обвинувањата наспроти растечката евиденција дека протерувањата кон Северна Македонија годинава стануваат регуларна практика. Нема докази дека „спорните настани“ се случиле на територијата на Србија, соопшти Министерството за внатрешни работи. „Србија работи на тоа да ја потисне илегалната миграција со целосно почитување на човековите права препознаени од меѓународната заедница“. Слично пишува и на сајтот на европската агенција: „Во срцето на Фронтекс е непоколебливата посветеност на основните права, темелот на европските вредности“, но ОЛАФ излезе со документи што навестуваат дека „Фронтекс“ избегнува да биде сведок на насилни протерувања мигранти. Впрочем, и финансиските извештаи укажуваат на приоритетите: „Фронтекс“ годишно троши повеќе од 80 милиони евра за депортации, а помалку од 3 милиони на операции поврзани за заштита на основните човекови права. Специјалните сили за одбрана на границите на ЕУ од непосакувани мигранти се фалат со 24 успешни операции во текот на минатата година, ама кога канцеларијата на „Фронтекс“ за основни права не го спроведува својот мандат и кога односот кон мигрантите се претвора во брутална реалност, тогаш на националните власти им се овозможува неказнето да протеруваат полуголи и измрзнати бегалци кон Северна Македонија. Добиј ги најважните вести, бесплатно на Viber (Авторот е новинар) ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“...

Меѓународниот монетарен фонд (ММФ – IMF) маргинално ја зголеми прогнозата за растот на светската економија оваа година, со силен раст на активноста во САД и Кина и ослабена еврозона под притисок на зголемените трошоци за задолжување. За годинава ММФ предвидува раст на светската економија од 3,2 отсто, само 0,1 процентен поен посилен од очекувањата во јануари, а со исто темпо би требало да расте и во 2025 година. Зимските прогнози на ММФ ги опфаќаат само најголемите економии и групи на економии. За споредба, просечниот раст на светската економија во периодот од 2000 до 2019 година изнесува 3,8 отсто. „Светскиот економски раст го достигна дното на крајот на 2022 година и се лизна на 2,3 отсто. Според нашите последни проекции за светската економија, растот ќе остане стабилен оваа и следната година, од 3,2 отсто“, напиша на блог главниот економист на ММФ, Пјер-Оливие Гуриншас. Повеќето показатели продолжуваат да сигнализираат мало забавување на растот, нагласи претставникот на ММФ, додавајќи дека тие предвидуваат помалку „лузни“ во економијата по кризите во изминатите четири години, но со разлики од земја до земја. „Оддржливиот раст и острото забавување на инфлацијата сигнализираат поволен развој на понудата, вклучително и омекнување на шоковите во цената на енергијата и извонредно закрепнување на понудата на работна сила, поддржано во многу напредни економии со силна имиграција“, забележува главниот економист на ММФ. Според последните пресметки на ММФ, глобалната трговија со стоки и услуги би требало да порасне за три отсто во 2024 година и за 3,3 отсто во 2025 година, нешто послабо од предвиденото во зимскиот извештај. Историскиот просек изнесува 4,9 отсто. Подзапрената еврозона Најмногу ММФ повторно ја подобрува прогнозата за американската економија, за која сега се предвидува раст од 2,7 отсто оваа година, посилна за 0,6 процентни поени отколку што пресметаа во зимските проекции. Во 2025 година би требало да забави до 1,9 отсто. Силниот раст на САД во последно време е одраз на солидна продуктивност и зголемена вработеност, но и силна побарувачка, објаснуваат од ММФ, додавајќи дека активноста е „прегреана“, што значи дека централната банка мора да биде внимателна при намалувањето на каматните стапки поради можно разгорување на инфлацијата. Растот на цените би можел повторно да се забрза во еврозоната поради континуираниот силен раст на платите и тврдокорното силно зголемување на цените на услугите, но нема многу знаци на „прегревање“, посочуваат тие. Економијата на 20-члената еврозона годинава треба да порасне за 0,8 отсто, прогнозираат тие, истакнувајќи дека шоковите од претходниот период и строгата монетарна политика ја попречуваат активноста. Во 2025 година растот ќе се забрза до 1,5 отсто. Меѓу „големите“ економии во светот, највисок раст годинава очекуваат во Индија, со стапка од 6,8 отсто. Кинескиот бруто домашен произвдо (БДП) оваа година би требало да порасне за 4,6 отсто, а во 2025 година растот би требало да забави до 4,1 отсто. Руската економија годинава би требало да порасне за 3,2 отсто, пресметале во ММФ, зголемувајќи ја прогнозата за 0,6 процентни поени. Во 2025 година растот би требало значително да забави, на 1,8 отсто....

„Ако Бугарија инсистира Бугарите во Македонија да влезат во македонскиот Устав, тогаш ќе мора и Македонците да влезат во бугарскиот устав и да бидат признати како национално малцинство со својот македонски јазик. Бугарија треба да ја укине блокадата пред евроинтеграциите на Македонија и да се воздржи од поставување какви било услови, кои не се во согласност со европските регулативи и пракса.“ Ова се дел од 12-те барања, содржани во Декларацијата, која ја донесе Семакедонскиот собор одржан на денешен ден, на 17 април 2022 година во Мелник, во Пиринскиот дел на Македонија, денес во состав на Бугарија, во спомен на убиството на еден од великите македонски водачи Јане Сандански се одржа денес во Мелник. – има објавено весникот „Нова Македонија“ во својата статија на тој ден. До денес тие барања воопшто не се исполнети.„Нова Македонија“ има напишано: Семакедонскиот собор се одржа во Мелник на 17 април 2022 година во Мелник во спомен на годишнината на убиството на македонскиот војвода и еден од великите водачи на македонското револуционерно движење Јане Сандански. Бугарската вицепретседателката Илјана Јотова требаше да дојде во Мелник на Семакедонскиот собор организиран од седум организации на бугарски државјани со македонска самосвест, за да ги види стотиците Македонци, кои наспроти дождот сепак дојдоа да му оддадат почит на Јане Сандански.“ – велат во соопштение организаторите на Семакедонскиот собор. Да ги види Илјана Јотова Македонците во Бугарија, за кои ниту чула, ниту ги видела. Истите оние, кои нејзината држава некогаш ги признавала. Истите оние, кои нејзината држава со децении ги дискриминира. Истите оние, кои веќе 32 години се мачат да регистрираат организации и партии во Бугарија. Истите оние, поради кои Бугарија е веќе 14 пати осудена во Стразбур. Истите оние, за кои пишуваат сите меѓународни извештаи за правата на човекот за Бугарија, вклучително и последниот на Стејт департментот на САД. Истите оние, кои повеќе од деценија попусто бараат средба со претседателот на Бугарија, кој ниту наоѓа време да ги прими, а ниту да им одговори.“– велат организаторите на Семакедонскиот собор.Организаторите изготвија и Декларација, во која се бара да се признае македонското малцинство во Бугарија. Во неа се нагласува: Шеесет години македонското малцинство во Бугарија е предмет на систематска дискриминација, асимилација и маргинализација. Тоа им нанесе безброј страдања на Македонците и ги направи граѓани од втор ред во земјата, во која живеат и во земјата во која се родени. Оваа политика е неприфатлива за една цивилизирана и правна држава, членка на Европската Унија. Истата антимакедонска политика сега ги блокира македонските евроинтеграции со барања апсурдни и понижувачки не само за Македонија, туку и за Бугарија. Оваа политика сее омраза и ги труе животите на луѓето. Мора да престане.Ги повикуваме бугарските власти:1. Да се поништи одлуката на Уставниот суд од 29 февруари 2000 година и декларацијата на бугарскиот парламент од 6 март 1990 година, со кои официјално се тврди дека во Бугарија не постои македонска етничка група, како и ставот на владата и декларацијата. на парламентот од 9 ноември 2019. Бугарската влада да изјави официјално дека македонското малцинство повеќе нема да биде дискриминирано и оти неговите права ќе бидат заштитени.2. Државата официјално да го признае постоењето национални/етнички малцинства во Бугарија и концептот на „национално малцинство“ да биде вграден во Уставот и да се заштитат правата на лицата кои припаѓаат на таквите малцинства. Да се направат потребните измени и појаснувања во Уставот и Законот за регистрација на невладини организации, со што ќе се оневозможи толкувањето на самоопределувањето на малцинствата и заштитата на нивните права како противуставни, антидржавни, загрозувачки на територијалниот интегритет и како основа за одбивање регистрација.3. Ако Бугарија инсистира Бугарите во Македонија да влезат во македонскиот устав, тогаш ќе мора и Македонците да влезат во бугарскиот устав. 4. Бугарија да ја укине вештачката блокада пред регистрација на македонските организации за спроведување на одлуките на Европскиот суд за човекови права со нивно регистрирање.5. Во идните пописи треба да се воведе посебна графа „македонски“ и при нејзиното спроведување јавно и официјално да се објави дека секој, што се чувствува како Македонец, може слободно да се идентификува како таков.6. Изучувањето на македонскиот литературен јазик, култура и историја да се вклучи во образовните програми за децата од македонското малцинство, како и на државните универзитети. Истовремено, треба да се изменат основните образовни програми, за да не се исклучат македонската нација, малцинството и нивната историја, култура и јазик (нешто што не е ново, а во минатото се правеше во Бугарија, а потоа беше напуштено).7. Државата да започне активен дијалог со претставници на македонското малцинство, за да ги решава решаваат постојните проблем на Македонците, а македонски претставник да влезе во Комисијата за малцинства. Дијалогот треба да започне веднаш, без да се чека признавањето на малцинството, бидејќи „признавањето од страна на малцинската држава не е предуслов за да се биде квалификуван да ја брани Рамковната конвенција“, и да се фокусира на примената на Рамковната конвенција за Македонците за конкретни прашања. членовите од Конвенцијата.8. Да се преземат решителни мерки, за да се стави крај на говорот на омраза кон македонското малцинство и кон македонската нација воопшто, а истовремено активно да се промовира толеранцијата кон македонското малцинство.9. Да се прекине, или да се смени работата на Комисијата за историски прашања со Македонија, прекинувајќи ги обидите на бугарската страна да ја искористи за наметнување на бугарската национална митологија во македонските училишта и како изговор за блокирање на евроинтеграциите на Македонија.10. Бугарија да ја укине блокадата пред евроинтеграциите на Македонија и да се воздржи од поставување какви било услови кои не се во согласност со европските регулативи и пракса.11. Бугарија да ги прифати научните факти и да престане со своето апсурдно негирање на македонскиот јазик и да го признае како остатокот од светот.12. Бугарија да преземе мерки за обештетување на жртвите од политиката на прогон, дискриминација и асимилација на македонското малцинство и да се извини за својата антимакедонска политика која предизвика толку многу страдања. Да се објават досиејата на прогонителите и документите за овие процеси и да се распуштат одделенијата, кои во моментот се занимаваат со истата криминална активност и да се казнат учесниците во истата – стои во Декларацијата, која ја донесе Семакедонскиот собор одржан на 17 април 2022 година во Мелник, во Пиринскиот дел на Македонија, денес во Бугарија....

Хронично неразбирливи се мили мои потезите и ставовите презентирани во кампањата на ВМРО. Додуше и претходно, беа такви. Поточно, од секогаш биле. Поготово, сега ќе се изнагледаме и изнаслушаме се и сешто во пресрет на се поотворените и проширени барања на Албанските политички партии. Кампањскиот ракурс, кај партиите како да симулира заигрување на детска клацкалица. Едното другарче малце горе, па после малце доле. Па пак така од поново. Клац- клац. Или, се чини дека на дебело се кампањира некој необичен натпревар помеѓу етно-национаните, а полтички комодофицирани теми. Што се однесува до македонскиот национализам, повторно, тој е во пораст, а артикулиран и провоциран најмногу од ставовите на ВМРО мили мои. Тие, како и обично, се релативно еластични, но робусни и ударни ( по македонските тикви); лавираа например во еластицитетот : #од “гасна комора за шиптари” – до согласност за амнестија за хашките случаеви(sic!); # од овозможување на меѓуетнички конфликт во 2001 ( патем кога се продаде и телеком), до потпишување на ОРД; # од една “генијална” идеа на еден истакнат наш политичар ….”а да направиме мала војна”…, до реален удар на врз уставниот поредок на 27ми Април – кој не однесе во една исклучително осетлива и тензична атмосфера која и денес ја осеќаме! Особено што и со тоа сега се прават непромислени политички поени, а за кои сигурна сум ќе плаќаме во иднина по многу повисока цена , а директно поврзана со нашиот демократски развој, т.е уназадување. # Од …”Нејќеме со Дуи, па сакаме Дуи да биде надвор од Влада,… до, пу пу не важи – нејќеме во Влада”…# Од манипулациите за Смилковско – до смртоносни последици и контроверзии со кумановскиот инцидент! Нема крај со примериве .Ама има затоа една константна контрадикторност во позициите и дејствувањето, придружена со деструктивни и неодговорни одлуки. И сега, што ќе правите во ВМРО, кога на дневен ред ќе дојдат нови легитимни барања (не само за јазикот). Предвидливо : ќе се мантра дека не прифаќаат никакви уцени. Но, игнорорањето на барањата на Албанците во земјава (кои впрочем сами ги предизвикуваат со својот маке наци ), до каде може да води ? Знаеме ли ? Колегата Сефер Тахири укажа со извонредни поенти во врска со ова, особено аспектот со кој се демистистифицира македонскиот национален ексклузивизам. И не само тој. Ерол Ризаов, понуди предиктивна визура околу последиците од ноторните маке-наци тралалајки и нивниот рефлекс поврзан со неуспехот на изборите. Тричковски, пак во свој стил брутално не соочи со суперматизмот. Се на се, време е за паролата : “lets embrace the reality” и уште сега да ги антиципираме можните критични точки на сопнување во динамичните и неизвесни избори. Прво, и најжешко : што ако се случи бојкот во втор круг од страна на Албанците? Како ќе постапите? Ќе го јакнете уште национализмот ? И што би бил ефектот од тоа ? Второ, во таков случај, дали сте спремни да продуцирате политичка (можеби и безбедносна) криза во која на крајот СЕПАК! Ќе мора да бидете и дел од решението ? Трето, дали сега може сте кабает што не прифативте уставни измени на време, па времето сега Ве соочува со невообичаени подaроци , како од вашите најпараноични етноцентричен сништа ? Часот поскоро, драги господа, ќе чукне ама не на Вашата предна , туку на “задња” врата. Конечно, во ваква ситуација , убедена сум дека најпогубно е да политичкиот претставик на прогресивата ( сдсм +коалиција) се залауфа на истата македонска национална кобила. Нека си остане на суштинскиот евро-граѓански обединувачки, и демократски локус. Тоа е најблагородната и единствена еманципациска позиција. Ова кон што се прстиска, во правец да Ви се изнуди националистички иметус, е погубно по секој основ. Особено вредносен. Останатите, перјаници од времето на груевизмот, продолжуваат да бида хронично неразбирливи. Политички, исто, ужасно деструктивни. Ќе видиме до кој зид ќе ја дотераат државата. Ана Чупеска...

Сеуште актуелниот шеф на македонската дипломатија, Бујар Османи, во најмала рака треба да и објасни на јавноста во кое својство ги дава изјавите за време на претседателската кампања. Како министер за надворешни работи, или, како кандидат за претседател? Не се спорни и за преиспитување само изјавите, туку и постапките. Ако Бујар, ги дава изјавите како претседателски кандидат на една политичка партија од албанскиот блок, треба да знаеме однапред, дали тоа го чини – колку да му пукне козата на Таравари, и да придобие некој глас повеќе. Ако е така, може да очекува да го разбереме зошто министертството, односно земјата, ги става во коведечка улога во ООН, во случајот на Резолуцијата за страшниот масакр во Сребреница, при дисолуцијата на поранешната Југославија. Коспонзорството на резолуцијата на ОН за геноцидот во Сребреница, Македонија ќе го докажува токму денеска (вечерва) кога се очекува да се усвои на Генералното собрание на Обединетите нации во Њујорк. Но, како технички министер треба добро да размисли, каква услуга и прави со тоа на земјата? Може да го разбереме да се залага за унапредувањето на односите со Косово, откако земјата, принципиелно, ја призна независноста. Ќе го разбереме ако се залага за членство на Косово во Советот на Европа. Ќе ги разбереме и ги разбираме и претставниците од Македонија, кои вчера се залагаа својски, на крајот и гласаа во прилог на Косово. Волно, или, неволно за тоа ќе не разберат и Србите, кои за Македонците се најпосакуван сосед. Не заради козата на Албанците, туку заради реалните состојби, за тековната политика од српска страна кон интересите на Македонците, а со тоа и на сите граѓани во Македонија. Но, која е потребата, Македонија да се истрчува, како прле пред магаре, во Обединетите нации!? Македонија може да се воздржи, може и да гласа во прилог на американскиот интерес за формално-правно третитрање на масакрот како геноцид, но треба да е свесна дека со тоа застанала на страната на оние, кои, се залагаат кон целиот српски народ, кон нашиот најпосакуван сосед, да се гледа низ призмата на геноциден народ! Како одговор на бурните треакции во јавноста, Бујар денеска се пофали дека тој сам ги носи тие одлуки како министер и сам дал инструкција на нашиот амбасадор во ОН да биде коспонзор и да ја поддржи резолуцијата. -Тие одлуки ги носи министерот самостојно како спроведувач на надворешната политика, вели Османи. Можеби тој така мисли, меѓутоа има и други надлежни во надворешната политика. Го информирал ли Бујар претседателот Пендаровски, ако, веќе, со техничкиот премиер, Џафери си намигнале на некој партиски собир!? Во вој случај, има уште една диманензија од аспект на Османи и Пендаровски, како противкандидати за претседателската функција. Пресметал ли Османи, колку можни гласови, со ваквата постапка, ќе прелие од контото на Пендаровски на некое друго конто? Србите во Македонија и не мора, баш сите до еден, да се постројат зад Стоилковиќ, како коалициски партнер на ВМРО ДПМНЕ, но, после ова, и те како ќе се престројат на таа страна! Бујар може да наога оправдувања, да се затскрива зад општите начела, од типот, осудата на геноцид е универзална човекова должност, ама, сепак, останува горчливиот вкус, дека од лисјата не ја гледа шумата!!! Веле Митаноски...

Урсула фон дер Лајен се бори за уште еден мандат, а во исто време се крие Претседателката на Европската комисија избегнува да оди на дебати со нејзините ривали за функцијата. Таа е погодена од два непријатни скандали и избегнува да не навреди некој од големите ѕверови на европската џунгла кои ќе ја одредат нејзината судбина Пол Тејлор 17/04/2024 15:51 Урсула фон дер Лајен стана претседателка на Европската комисија во договор зад затворени врати во 2019 година без да се соочи со европските гласачи. Сега таа се кандидира за реизбор речиси без кампања. Поранешната германска министерка за одбрана (65) беше избрана без забелешки минатиот месец за главен кандидат на централнодесничарската Европска народна партија за изборите за Европскиот парламент на 6-9 јуни, иако таа не планира да заземе место во законодавниот дом на ЕУ. Оттогаш, таа го избегнува медиумското испрашување колку што е можно и одбива да се обврзе да дебатира за другите кандидати во јавноста. Таа не потврди дека ќе се појави на дебатата од висок профил во Мастрихт на 29 април, според организаторите, а политички извори велат дека еден голем европски весник морал да се откаже од плановите да организира сопствена дебата меѓу Spitzenkandidaten, или водечките кандидати, бидејќи Фон дер Лајен не ветувала дека ќе присуствува. Фрустрираните противници почнуваат да ја исмеваат како невидлива кандидатка. „Урсула фон дер Лајен тврди дека ја брани европската демократија, но сепак одби да се кандидира на изборите за Европскиот парламент и не успеа да разјасни дали ќе учествува на некоја од изборните дебати“, изјави холандскиот европратеник Бас Ајкхоут, ководечки кандидат на Зелените минатата недела. Нејзината воздржаност барем делумно се должи на скандалот со политичко крунисување што ѝ го следи патот до второто крунисување. Фон дер Лајен избегнува да биде распрашувана за нејзината одлука да го назначи колегата, германскиот демохристијански европратеник Маркус Пипер, за прв пратеник на Европската комисија за мали и средни претпријатија, иако тој, наводно, бил пониско оценет од две жени кандидати за високо платената улога од независен комисија за избор. Во необврзувачкиот амандман усвоен со 382 гласа „за“ и 144 „против“, Европскиот парламент минатата недела повика контроверзното назначување, кое првпат беше откриено во февруари од двајца истражувачки новинари, да се укине и конкурсот повторно да се распише. Пратениците прашуваа дали се земени предвид принципите на „заслуги, родова рамнотежа и географска рамнотежа“. Тоа уследи по писмото до Фон дер Лајен од четворица комесари од ривалските партии во кое се оспорува „транспарентноста и непристрасноста“ на процесот на селекција. Откако портпаролот на комисијата инсистираше да биле почитувани сите правила и нема намера за ревидирање на одлуката, Пипер поднесе оставка во понеделникот неколку часа пред да ја преземе работата од 17.000 евра месечно. Се разбира, тој го обвини францускиот комесар за внатрешниот пазар Тиери Бретон, еден од четворицата критичари, дека му го загорчува животот на малиот бизнис. Додека неговото заминување беше обид да се повлече линија под аферата, Фон дер Лајен сигурно ќе се соочи со мачни прашања за очигледниот фаворитизам веднаш штом ќе се појави во јавноста. Како што се случуваат политички скандали или лизнувања на банани, „Пипергејт“ се рангира како прилично мал потрес на Рихтеровата скала. Медиумските обиди да се поткопа Фон дер Лајен поради размената на СМС пораки со извршниот директор на фармацевтскиот гигант „Фајзер“ во екот на пандемијата на Ковид-19, додека ЕУ се обидуваше да набави огромни количествавакцини, се сопнаа поради нејзиното неоткривање на содржината. Но, тие непријатни прашања не се единствената причина поради која Фон дер Лајен главно се крие откако официјално ја започна својата кампања на почетокот на месецот во Атина. Како прва актуелна шефица на извршната власт на ЕУ која бара втор мандат по Жозе Мануел Баросо во 2009 година, таа можеби чувствува дека може да си дозволи да ги прескокне борбите до последен момент. Особено што проевропската ЕПП води удобно во сите паневропски анкети на јавното мислење, и покрај порастот на поддршката за екстремната десница. Нејзиниот предизборен тим на чело со шефот на кабинетот Бјорн Зајберт, на привремен одмор од комисијата, започна со работа дури во втората недела од април. Нејзиниот тим за комуникации и социјалните медиуми допрва започнува. Сите показатели упатуваат на минималистичка кампања околу темите за зачувување на безбедноста и просперитетот од популистите и екстремистите од двете страни, при што Фон дер Лајен е прикажана како стабилна рака на борецот на Европа во тешките геополитички мориња. Циничната стратегија на кампањата е да ги максимизирате предностите на функцијата и да ги игнорирате вашите ривали наместо да им дадете поттик за дебата со шефот. Зошто да се појавите да бидете нападнати од лути евроскептици, здодевни зелени или бољшој левичари пред малата телевизиска и онлајн публика кога можете да соберете можности за фотографирање за да разговарате за ракетниот напад на Иран врз Израел со светските лидери или да сечете ленти за инфраструктурни проекти финансирани од ЕУ? „Таа е добар дебатер, но искрено, зошто да ризикуваме?“, изјави инсајдер од ЕПП. „Нека ве удрат со фактот дека не сте го направиле тоа, но не правете го тоа затоа што ќе дебатирате со луѓе кои не се вистински кандидати за работата“. Најгласните приговорачи на пристапот на невидливост на Фон дер Лајен се проевропските Зелени и либералните центристи за кои се предвидува дека ќе изгубат најмногу места и се очајни за кислородот на публицитетот од дебатите. Тие се во право за демократскиот принцип дека изборите се време за бришење на политичките разлики и соочување со идеите. Но, изборите за Европскиот парламент се чуден ѕвер. Тие се повеќе како 27 национални избори на кои многу од оние кои се мачат да гласаат гледаат без цена можност да им зададат удар на нивните влади. Прашањата во Полска не се исти како во Шпанија или во Холандија. И покрај напорите во текот на децении да се создаде единствен европски електорат со паневропски политички партии, паневропски водечки кандидати и паневропски телевизиски дебати, овие избори ќе бидат само тангенцијално за прашањата на ЕУ како што се градењето заедничка одбрана, реформите на заедничките фискални правила, новата заедничка миграциска политика на ЕУ или дури и заедничката борба против климатската криза. Тоа е уште една причина зошто има малку предности за Фон дер Лајен во учеството во многу јавни дебати. Навистина не е електоратот тој што ќе одлучи дали таа ќе добие втор мандат. Токму 27-те национални лидери ќе се расправаат за распределбата на највисоките работни места во ЕУ по изборите, а партиските машини во Европскиот парламент ќе се борат околу нејзината поддршка или отфрлање, врз основа на нивните сопствени интереси. Водењето скришум кампања можеби е најдобрата шанса за фон дер Лајен да избегне навреда на некој од големите ѕверови на европската џунгла кои ќе ја одредат нејзината судбина. Тоа е срам за демократијата. Ако се натпреварува за функција, не треба да се крие. Но, сè додека не се појави блескава и кралска за последната телевизиска дебата, таа најверојатно ќе остане главно надвор од видното поле, на огромна фрустрација на нејзините ривали и медиумите. (Пол Тејлор е истакнат новинар кој повеќе децении ја покриваше европската интеграција главно во Ројтерс преку неговите бироа во Париз, Лондон и Брисел. Сега е визитинг предавач на Центарот за европска политика. Текстот е објавен во „Гардијан“.) Поврзани содржини Македонија по изборите 16/04/2024 15:04 Каков е развојот со или без ЕУ 14/04/2024 22:04 Идеите на Гордана и Билјана 11/04/2024 08:04 Подземјето сака победа на изборите 09/04/2024 16:04 Нема варварство без поезија 08/04/2024 14:04 Вистинскиот победник на изборите во Турција е демократијата 05/04/2024 10:04 Што ни откри Мицкоски на ТВ дуелот? 04/04/2024 10:04 Со гордост ќе се откажеме од членството во ЕУ 03/04/2024 08:04 Најчитани Се ближи Велигден, запомнете го овој трик: Еве зошто треба да готвите јајца со лимон 15/04/2024 10:33 (Видео) Напуштен град – изградбата чинеше 100 милијарди 11/04/2024 10:04 Во Хрватска вее снег – паѓаат дрвја (видео) 16/04/2024 15:06 Што се подготвува за секој хороскопски знак оваа пролет? 11/04/2024 09:38 Брејк, скопски мангуп и урбан лик, отвара ново радио за народна музика 16/04/2024 11:10 За околу две години ќе биде отворен граничниот премин Лемос-Маркова нога 14/04/2024 08:22...

На денешен ден, 17 април се навршуваат 20 години од смртта на Фана Кочовска-Цветковиќ – „Петра“, народен херој на Македонија и Југославија, македонски првоборец од Втората светска војна. Таа е најмладата народна хероина, а таа титула што ја добила на 9. октомври 1953 година.Фана е родена во битолското село Лавци на 27. јули 1927 година во македонско печалбарско семејство. Сѐ уште била бебе кога татко ѝ отишол на печалба во САД. Таа подоцна морала да ѝ помага на мајка си во вршење и на најтешките работи на поле, бидејќи печалбарската плата не била ниту сигурна, ниту постојана. Втората светска војна ја затекнала на неполни 14 години, поточно имала 13 години и 9 месеци кога и била примена во Сојузот на комунистичката младина на Југославија (СКОЈ). Само по неколку недели, поради прогонот од бугарските фашистички власти, Фана преминува во илегала. На 14-годишна возраст застанала со пушка в раце во партизанскиот строј на Народноослободителната борба.Како припадничка на партизанските одреди „Јане Сандански” и „Даме Груев”, Фана учествува во неколку битки против германско-бугарските наци-фашистички окупатори. Се одликува со голема храброст, смелост, енергичност и присебност. Поради тоа, како најмала меѓу соборците ги освоила симпатиите на сите. На свои 16 години, во 1943 година станува и член на КПЈ. Била дел и од Февруарскиот поход во 1944 година од Кожуф до Козјак. Тогаш таа е водач на младинскиот баталјон „Стив Наумов”.Подоцна во истата 1944 година, Фана учествува во нападот на бункер на германско-бугарските фашисти кај Рудникот Злетово. Таа била дел од група од седум војници, кои требало да го запрат производството во рудникот за олово. Задачата била реализирана, но Фана била повредена. Другарите едвај се спасиле од непријателот. Седиштето на бригадата одлучило да ја остави да биде лекувана во селото. Но, Фана одбила да остане во селото и продолжила да се бори со бригадата.Таа се истакнала и за време на битката кај селото Лавци, кога биле убиени командантот Тошо Ангеловски – Даскалот, младиот Панде Хајзе и неколку други храбри борци. Фана четири дена останала сама, опкружена од страна на бугарските патроли, кои и дење и ноќе ги барале, знаејќи дека партизаните се во близина. Но, и тогаш таа успеала да не биде откриена и по што следело продолжување на борбата до конечната победа и ослободувањето на Македонија. Подоцна следело нејзиното вклучување во изградбата на македонската држава и работи на повеќе значајни државни функции, со кои, исто така, се вградила во тој дел на македонската историја. По ослободувањето вршела високи општествени и државни функции. Била член на Окружниот комитет на народната младина во Битола, член на Бирото на Централниот комитет на Народната младина на Македонија, претседател на Секцијата на жените во Македонија, како и член на оваа секција за Југославија. Потоа е претседател на комисијата за општествен надзор на Социјалистичка Република Македонија. Била избрана и како член во Главниот одбор на Претседателството на Македонија, била делегат на Конференцијата на Сојузот на комунистите, како и на Десеттиот конгрес на Централниот комитет.Фана почина на 17. април 2004 година во Скопје. Извори: Macedonia : a True Endless Story … : Фана Кочовска-Цветковиќ – „Петра“ (1927 – 2004) „Скопско ехо“: Херој: Фана Кочовска-Цветковиќ на 14-годишна возраст се борела против фашистите...

Во наредниот период Европскиот парламент треба да усвои две директиви, дискутирани со министрите на ЕУ, со цел да се промовира широката употреба на водородот и обновливите гасови во Европа. ЕУ е посветена да стане првиот климатски неутрален континент до 2050 година, со амбициозни цели поставени според Европскиот закон за климата за намалување на емисиите на стакленички гасови за најмалку 55% до 2030 година. Сепак, оваа амбициозна цел бара сеопфатна трансформација на енергетскиот сектор на ЕУ, фокусирајќи се на намалување на зависноста од фосилни горива и зголемување на употребата на обновливи извори на енергија, истовремено обезбедувајќи континуитет на снабдувањето со енергија по разумни цени за целото општество. Во моментов, природниот гас доминира во енергетската потрошувачката на ЕУ, но има стратешки промени кон обновливите извори на енергија и гасовите со ниска содржина на јаглерод како што се биогасот, биометанот и синтетичкиот метан, кои се очекува да заземат значително учество во идниот енергетски микс до 2050 година. Водородот ќе има клучна улога во оваа транзиција, особено во области каде електрификацијата е помалку веројатно да се оствари, како што се одредени индустриски и транспортни сектори. Развојот на посветена водородна инфраструктура е од клучно значење за декарбонизацијата на овие сектори, зајакнување на флексибилноста на електроенергетскиот систем и обезбедување на енергетската сигурност. За да се реализира оваа транзиција, ЕУ се справува со регулаторни пречки и се стреми да создаде погодна средина за обновливи извори на енергија и гасови со ниска содржина на јаглерод, со цел креирање на енергетски систем кој ќе биде инклузивен за потрошувачите и ќе нуди достапни, високи стандарди и технолошки напредни енергетски опции. Преминот кон енергетска инфраструктура фокусирана на водород, замената на природниот гас со обновливи извори е од витално значење за постигнување на целите на ЕУ за климатска неутралност, обезбедување на стабилноста на цените на енергијата како и поттикнување на одржлива и конкурентна иднина. Двата легислативни предлози за преработка на двете постоечки директиви на ЕУ ја поставуваат основата за сеопфатна стратегија за декарбонизација на пазарот за гас и воспоставување на робусна економија на водородот во рамките на ЕУ. Предлог текстот на директивата за гасниот пазар има за цел интеграција на обновливите гасови во енергетскиот систем, приоритизација на употребата на водород во индустриските сектори кои тешко може да се декарбонизираат и промоција на интеграцијата на енергетскиот систем. Понатаму директивата за ,,рбетот’’ на водородот ја истакнува потребата од развој на посветена водородна инфраструктура, потребата од стимулации за производство и потрошувачка на водород и важноста од воспоставување на канали за соработка помеѓу засегнатите страни. Законодавните иницијативи за гласање во текот на изминатата недела добија форма со одлучувачки притисок од страна на Германија и Холандија, кои отсекогаш биле водечките земји – промотори на употребата на водородот. За Германија, тоа е решение за спас на нејзината автомобилска индустрија: Берлин го поддржува проектот за производство на синтетички метан за да не мора да ги напушти моторите со внатрешно согорување. Очигледно станува збор за предвидливост бидејќи транспортниот сектор може да биде слабата низа во стратегијата за целосна електрификација на континентот ако се земат во предвид ограничените ресурси на суровините потребни за производство на автомобилски батерии и останатите електрични уреди. Европа до крајот на 2022 година направи значителен напредок во секторот за производство на водород, со 476 оперативни капацитети кои генерираат приближно 11,30 милиони тони. За нас како држава која развива нов преносен и дистрибутивен гасоводен систем, интересен е фактот дека речиси 1569км од новоизградената дистрибутивна мрежа во границите на европската унија е наменета за пренос на водородот како гориво. Видно од стратешките документи во делот на енергетиката, во нашата држава по однос на ова прашање нема ниту конкретна концептуална детерминираност ниту пак политичка перцепција за значајната улога на водородот во енергетската транзиција на државата и декарбонизацијата на гасниот сектор. Сепак визионерскиот сегмент на инженерскиот кортекс во државата ја предвести златната доба на водородот на една енергетска трибина одржана во просториите на МАНУ уште во 2015 година(почитуваниот Проф.М.Серафимов). Инженерската и останатата стручна фела која се занимава со развојот на гасоводниот систем во Република Македонија ја увиде потребата од препознавање на водородот како нов ,,енергетски бренд’’ во процесот на декарбонизација на енергетскиот сектор во државата поради што истиот го интегрира во Физбилити студијата за развој на дистрибутивната мрежа во државата уште во 2020година. Во наредниот период се премина на иновативно ,,future proof’’ решение со новиот гасен интерконектор за поврзување на државата со Грција, кој беше технолошки дизајниран да се користи за истовремен транспорт на природен гас и 100% водород. Со почетокот на неговата изградба годинава ќе се стави камен темелник на развојот на водородната инфраструктура прва од ваков тип во државата и регионот зашто беше обезбедена и финансика подршка(20% грант) од страна на европските развојни банки во рамки на регионалните ИПА механизми. Сето ова се случува во еден временски период кога во блиското соседство се пронајдени природни резерви за експолатација на водород, но и на зголемен интерес на компании за трговија со водород од странство. Дури и индустријата која се занимава со производството на политеиленски гасни цевки во југоисточниот дел на државава не остана имуна на предизвиците кои ги носи употребата на водородот како гориво, така што ја адаптира својата технологијата на производство на цевки со цел навремено да одговори на потребите на водородната индустрија. Во натамошниот период потребно е новото Министерство за енергетика институционално да го започне процесот на хармонизација на националното законодавство со правото на ЕУ (acquis communautaire) во делот на директивите за водород како и интегрирање на европскиот концепт за водородот како транзиционо гориво во македонските стратешки документи и политики од страна на соодветни стручни лица со познавања по техничката проблематика.. Со примената на водородот може да се надмине и ќорсокакот во кој се најде македонскиот енергетски систем поради прекумерната интеграција на ОИЕ во услови кога не постои соодветна преносна инфраструктура за електрична енергија ниту пак капацитети за складирање на вишокот произведена електрична енергија. Ова го говорам од аспект на моменталната ситуација во која се најдоа домашните производители на електрична енергија од ОИЕ кои се соочуваат со непрофитабилни дневни продажни цени на електрична енергија на слободниот пазар, со што се става под знак прашање нивното понатамошно ликвидно работење и тоа во услови кога се изградени само 30% од потребните капацитети за ОИЕ предвидени со Стратегијата за развој на енергетиката до 2040година. Оттука потенцијалот на водородот се протега и надвор од автомобилската индустрија, во зголемување на флексибилноста на електричниот сектор преку ,,P-2-Х’’ технологии, односно во апликации за складирање на енергија, во индустријата и греењето, создавајќи повеќеслоен пристап кон процесот на декарбонизација. За водородот да го ослободи целиот свој потенцијал мора да се решат неколку предизвици, како што е зголемување на производството на водород од обновливи извори преку развој на иновативни технологии, намалување на трошоците за негово производство и проширување на инфраструктурата за транспорт и полнење на водород. Дополнително е потребно инклузија од страна на потрошувачите, усогласени стимуланси и континуирана иновација во електричните и во водородните технологии. Автор: дипл.маш.инж Горан Николовски, експерт за гас, ЕУРЕМ и УНИДО европски енергетски менаџер за НетПрес...

„Македонци, нашата мајка стана и плаче со горчлив крик… Нашиот свет лав ‘ржи преку нашите македонски гори и долини и нѐ повикува сите да земеме оружје. … Македонци! Сега е време да ги убедиме нашите предавници дека Македонија дури и по пет века ропство може да раѓа и да има во себе синови, херои! Малешевски планини, Македонски востанички комитет.“ – ова е дел од повикот на славниот македонски револуционер, ајдутски и востанички војвода Дедо Иљо Марков –Малешевски до македонскиот народ за кревање на Македонското Кресненско востание против турскиот поробувач. Денешниот ден, 17 април, кога во 1898 година Дедо Иљо Малешевски починал во Ќустендил, во Пиринскиот дел на Македонија, односно 126-тата годишнина од неговата смрт, е пригода за осврнување со должна почит кон револуционерната борба на овој легендарен македонски херој за слободата на македонскиот народ и за основање самостојна македонска држава. Македонското востание е востание на македонскиот народ против отоманската власт и е кренато на 17 октомври (5 октомври по стар стил) во 1878 година во селото Кресна, во долината на реката Струма во Пиринска Македонија. Најголема причина за оружена борба за ослободување на Македонија предизвикал членот 23 од мировниот договор на Берлинскиот конгрес, кој се однесувал на Македонија и предвидувал нејзина автономија, но останување во рамките на Османлиското Царство. Веднаш по востанието на ослободената територија била формирана полициска управа. Во сите ослободени места била воспоставена народна власт. Во својата статија со наслов „Дедо Иљо Малешевски е последниот прочуен македонски ајдутин“ од 2022 година ТВ Нова 12.мк“ пишува: Кресненското востание било прв судир меѓу македонското револуционерно движење и Бугарија. Очигледното мешање во политиката на востанието и водењето на борбата и спроведувањето на своите зацртани планови на бугарските комитети довеле до големи недоразбирања и судири со македонските востаници и револуционери. Во статијата на „Википедија“ со наслов „Македонско востание“ пишува: Македонските историчари во Кресненското востание гледаат како на важна етапа во борбата за создавање самостојна македонска држава и во развојот на македонското националноослободително револуционерно движење. Самите раководители востанието го нарекле Македонско, а најголемиот дел од раководителите и востаниците биле Македонци. Во ниеден нормативен акт на востанието не може да се сретне зборот Бугари и Бугарија, во смисла дека востанието има бугарски карактер. Еден од раководителите на востанието Димитар Поп-Георгиев Беровски секогаш во својата дописка се потипишувал како „Началникот на Штабот на Македонското востание“, а писмата испратени до комитетот во Горна Џумаја се адресирани како до „Џумајскиот македонски комитет!“ Дедо Иљо Малешевски учествувал со својата чета од 200 до 300 востаници учествувал во Македонското Кресненско востание на десната страна на реката Струма. Тој е роден на 28 мај 1805 година во Берово. Бил македонски револуционер, ајдутски и востанички војвода. Честопати е именуван како „последниот македонски ајдутин“. Основал ајдутска дружина кон средината на 19-тиот век. Со својата дружина дејствувал во областа на Источна Македонија, главно во Малешевијата. Учествува во секоја војна против Осмалиската империја. Во летото 1859 година преминал во Србија, а на 5 јуни 1862 година, во оружениот судир во Белград, предводел 400 македонски доброволци во т.н. „Иљова легија“ или „Македонски одред“. Со македонски доброволци учествувал во Српско-османлиската војна во 1876 година во составот на Руско-македонскиот батаљон. Откако се оженил во 1838 година, Иљо Марков се вратил во Берово. Не можејќи да го трпи турскиот зулум во 1850 година се скарал со беровскиот бајрактар Мехмед, кој потоа за одмазда пукал од заседа и го ранил неговиот брат. По овој настан, Иљо Марков ја зел правдата во свои раце и го убил Турчинот, а потоа избегал во планина. Таму собрал мала дружина со која крстосува неколку години низ Малешевијата, Пијанец и Осогово, штитејќи го македонското население. Во 90-тите години, кога почнува активно дејствување на македонската револуционерна организација во Македонија и Одринско, Иљо војвода со интерес ги следел настаните и ги помагал револуционерите, кои поминувале низ Ќустендил. Тој давал вредни совети за изградба на организацијата на ВМОРО. Уште додека бил жив Дедо Иљо станал легенда, а неговата храброст и јуначки дела се испеани во многу народни песни. Умира во Ќустендил на 17 април во 1898 година, Погребан бил со највисоки почести во присуство на бројни пријатели и прврзеници. Целиот град излегол да се прости со последниот прочуен ајдутски војвода....

Познатиот српски новинар, писател, афористичар и поет Душко Радовиќ рекол: „Пред да сакате да го поправите светот, поправете си ја чешмата во домот“. Светот би бил посреќен и поубав кога секој би знаел да си ја поправи барем чешмата во домот. А навистина, во наша Македонија има голем број чешми за поправање, особено во домовите на нашите политичари. Деновиве повторно се изнаслушавме дека „ќе тече мед и млеко во иднина во наша Македонија“. Во ред, ние граѓаните и сакаме да биде така, ама поетот Радовиќ опоменува дека оние што ќе дојдат, здравје, до можност да направат Македонија да биде Швајцарија, најпрвин да погледнат во своите домови. Оттаму да тргнат. Таму чешмите да не им капат, дворовите да им се заметени, а домовите да им функционираат токму како швајцарски часовник. Еве, иако не сум човекот кого граѓаните ќе имаат можност да го изберат да биде нивен претставник во државните институции, јас сепак можам како претставник од седмата сила да обрнам внимание што треба да се направи во нашата Македонија, почнувајќи од својот дом – од Битола! На крајот на краиштата, тоа ми е и должност и света професионална мисија како новинар! Да обрнувам внимание на „оние што одлучуваат“ и кои ги имаат лостовите за управување во свои раце, да направат сѐ што е во интерес на граѓаните. Ништо повеќе и ништо помалку. Еве, да тргнеме од Битола. Случајот со реконструкцијата на планинарскиот дом „Копанки“, кој и по 11 години по пожарот сѐ уште не е обновен е најдобар пример за тоа колку политичарите се држат до зборот и ги исполнуваат своите ветувања. Пред повеќе од 11 години, кога во катастрофалниот пожар до темели изгоре планинарскиот дом, уште наредниот ден тогашниот градоначалник на Битола, Владимир Талески, со својот експертски тим се искачи кај „Копанки“ и вети неговата брза и целосна реконструкција. Од тогаш изминаа цели 11 години, а во меѓувреме се сменија дури тројца градоначалници, од Талески, преку Наташа Петровска и сегашниот Тони Коњановски, кои ветија брза обнова на „Копанки“ и пиење чај во овој култен планинарски дом, но од обновата на домот и по 11 години сѐ уште нема ништо. Тој и натаму стои таков каков што беше по пожарот, разрушен до темели, во пепел и прав, како нем сведок на немоќта и неспособноста на локалните политичари да го обноват. Она што особено ја револтира и иритира битолската јавност е што додека по пожарот се предвидуваше обновата на „Копанки“ да ја чини Битола околу пет милиони денари, сега велат дека за неговата реконструкција само до карабина ќе требаат, ни помалку ни повеќе, најмалку 500 илјади евра, а според претседателот на ПСК „Пелистер“, Диме Попов, комплетната реконструкција со внатрешниот дел на домот ќе чини многу повеќе, а можеби и дури околу еден милион евра. А како да се реконструира домот кога од буџетот на општината за оваа години за таа намена се издвоени само незначителни еден милион денари. Битолчани, кои во изминатите не само години туку и децении, кога станува збор за проектите на политичарите и нивните весели математики виделе сѐ и сешто, се плашат дека и судбината на планинарскиот дом „Копанки“, кој е нереконструиран цели 11 години, ќе ја доживее судбината на многу ветени и почнати, но незавршени проекти, кои останале мртво слово на хартија. Така беше и со затворениот базен во Техничкото училиште, кој беше почнат пред локалните избори во далечната 1994 година, така и со десетици други проекти, кои предизборно ги ветиле, не само локалните власти туку и политичките елити од државата за време на промоцијата на своите предизборни партиско-политички проекти. Поради таквите весели математики и непромислени предизборни ветувања, Битола и денес нема аеродром во Логоварди, затворен базен во ОУ „Даме Груев“, аквапарк во касарната, голф-терени во Братиндол, подземни и катни гаражи во центарот на градот, филмски град, нова противпожарна зграда и полициска станица, акцелератор во Клиничката болница, влезови од Охрид и Прилеп кон Битола, градинки за најмладите, нови основни училишта, Соборниот храм, кој во Нова Битола е почнат пред повеќе од 30 години, сѐ уште не изграден… Сите тие проекти беа предизборно ветувани и иронијата да биди поголема предвреме платени, но, за жал, сѐ уште се некаде во архивите на локалната самоуправа. Иронијата да биде поголема, на вакви или слични проекти жртви не се само битолчани туку во најголем број и другите граѓани во државата, на кои пред секои избори, било тие да се локални, претседателски или парламентарни, им се ветуваат разно-разни старо-нови проекти, кои во најголем број немаат речиси никаква финансиска конструкција. Во настојувањето да се освои секој глас на граѓаните се ветуваат илјадници проекти, кои и самите тие што ги нудат и ветуваат се свесни дека не можат да ги реализираат. Речиси во сите градови во државата има такви планирани, проектирани, почнати и незавршени проекти, кои скапо ја чинат државата. Кога би ги набројувале би ни требало многу простор. Такви споменици во државата има безброј, почнувајќи од автопатот преку Бабуна, па железничката пруга кон Бугарија, пругата од Битола до Лерин, автопатиштата низ Македонија, а особено Охрид – Кичево, па изградбата на Клиничкиот центар во Скопје и Штип, скијачките центри на Шапка и Кожув… И наместо по толку многу понудени и презентирани, но неизградени проекти политичарите да се соземат и да се засрамат, тие и натаму пред секои избори нудат старо-нови проекти, кои се нудат во огромен број и денес, кога државата се соочува со огромна финансиска криза и кога исплатата на буџетските корисници се врши благодарение на подигнатите кредити и заеми, кои во најголем број се со грејс-период и кои ќе треба да ги исплаќаат следните генерации. Затоа крајно време е политичарите да прикочат малку со ветувањата и кога станува збор за нудење проекти најпрво добро да размислат и да се држат до народната „пушти си ги нозете колку што ти е долга чергата“ или, пак, „десетпати мери, еднаш сечи“. Ако ни тоа не им е доволно, тогаш барем да ја прочитаат мислата на Душко Радовиќ, која вели дека пред да сакаат да го поправат светот, да си ја поправат својата чешма во домот....

ЕФТИМ КЛЕТНИКОВ Велиш дека насловот на нашата денешна колумна, драг читателу, е екстремно радикален. Можеби. Но него го поставува Палестина, а ако гледаме што сè се случува во неа не можеме да ја обвиниме за тоа. Тоа е прашање за цивилизацијата што рано се извиши технолошки над преостанатиот свет, развивајќи го духот на науката до крајни граници, но, за жал, не да го сподели со него, туку да го завладее и материјално да го искористи истиот тој за своја егоистичка егзистенцијална среќа. Така, оти целата колонизаторска историја на Западната цивилизација децидно го потврдува тоа. Прашањето за сликата на Западот како здружение на неговите моќни колонизаторски сили што го поставува сега Палестина, а во името на сите послаби, понижени и навредени, е целосно исправно поставено од гледна точка на нејзиното невидено страдање, кое го поддржува Империјата цврст пријател на Израел и аминувач на неговата агресија на Газа. Западот, кој својата империјална доминација со планетарен опфат ја најави во поново време уште со Хирошима и Нагасаки (во август 1945), кога експлодираа американските атомски бомби и се направи амалгамската врска меѓу Америка и западните европски сојузници победници над Хитлер, но притоа исклучувајќи ја од таа врска Русија, која, имено, со 27 милиони жртви го заби прва своето знаме на рајхстагот во Берлин. Останува прашањето дали пак нема да се случи тоа, како што стојат работите. Но ние сме сега конкретно на Палестина. Израел има западна атомска бомба и сè уште не ја фрлил на Газа. Чека зелено светло од Вашингтон. Но сеедно. Уште полошо, неговите бомбардери дневно фрлаат илјадници бомби над таа намачена земја и народ, судбински многу сличен на Македонците, и прават пепел од неа. Да, а ти пак прашуваш, драг читателу, зошто овој пекол во кој катадневно се убиваат деца, жени и старци покрај на Израел му се припишува и на евроамериканскиот Запад. Едноставно, затоа што тој без многу двоумење му даде зелено светло на Израел за неговите ѕверства врз Палестинците, еднакви на оние што ги правеше Хитлер врз Евреите во неговите логори на смртта. Евреите, „избраниот народ“ на нивниот одмаздољубив („око за око, заб за заб“) старозаветен бог. Но човек мора да се запраша дали е навистина избран, гледајќи ги сега неговите ѕверства во Палестина. Па дури би се запрашале и дали Исус, кој беше распнат заради љубовта што ја проповедаше за спас на човекот, е Евреин од Давидовата лоза. Давид кому, патем, му се допаднала жената на неговиот генерал, па истиот тој го испратил во војна да биде убиен за да ја добие неа. Да. Оти Стариот завет е полн со слични темни еврејски истории и легенди во кои, освен кај пророците, отсуствува вистинската божја љубов, која подоцна ја проповедаше Исус, предаден, имено, од Евреите на римските војници да го распнат на Голгота. Тоа е тоа, драг читателу. И никој не смее да ги брани со борба Палестинците, ни арапскиот свет што им е наклонет, а ни преостанатиот, кој се плаши, имајќи ги предвид Хирошима и Нагасаки, дека може да дојде до планетарна катастрофа. Во меѓувреме, пак, евроамериканскиот Запад за да го оттргне вниманието од геноцидот во Палестина има провидно алиби дека не Израел и тој, туку некој друг прави цивилизациско злосторство што го вознемирува светот. А, погаѓаш, драг читателу, кој би можел да биде тоа, од Западот „омилените“ Руси, кои водат војна со Украина. Да. Но руската со Украина и израелската со Палестина не е иста приказна. Разликата се гледа од авион. Војната во Украина е всушност подолго време со разработен план од Западот подготвувана и остварена како потенцијална катаклизма за судбината на светот. Оти добро е познато дека киевски Мајдан 2014-та беше подготвен и финансиран од американската амбасада во Киев. И по осум години од тој настан кога Русите беа доведени пред свршен чин почна „специјалната воена операција“ во Украина. А почна всушност, парадоксално (на сите им е познато тоа) војната меѓу Русија и западниот воен ѕвер со седум рога од Откровението на апостол Јован во последната книга на Библијата, НАТО. За жал, Украинците, кои заедно со Русите ни се браќа по род нам Македонците, беа перверзно жртвувани од страна на Западот во таа војна за свои егоистични цели, да се уништи Русија, а со тоа и словенскиот свет, план што по гасните комори со Евреите требаше да го реализира Хитлер. Неговото кодно име беше „Барбароса“. Можеби, најверојатно според терминот барбари (варвари). Да. И веќе ни НАТО не ја крие отворената вмешаност во руско-украинската војна, и не со добра мисла за среќата на Украинците. За жал. А својот западен влог во таа војна сега го потврди и Емануел Макрон со изјавата дека Франција наскоро ќе испрати во Украина свои војници. Доста дрско, но и непромислено и неинтелигентно од негова страна, покрај другото и затоа што ја заборавил воената историја на Французите со Русите. Заборавил како помина Наполеон во Русија. Наполеон, кој триумфално ја запали напуштената Москва, спепелувајќи ја до темел, без да предвиди дека Русите како благодарност за тоа му ја оставиле (како и на Хитлер подоцна во Сталинград) нивната верна воена пријателка Зимата, чекајќи го во меѓувреме галскиот петел на Бородино. И тука завршува француската приказна на Наполеон со Русија, која сега сака да ја обнови или преповтори новиот француски Маркиз де Сад, Макрон, кој мисли дека и Русија е Македонија, па може да иѝ заглави околу вратот за да ја задави „француска рамка“. Тоа. Палестинското прашање, драг читателу, во насловот на нашата колумна е за некого можеби навистина екстремно радикално. Да. Но него го поставува еден народ врз кој се врши целосен геноцид од страна на Тел Авив поддржан од Вашингтон и Брисел. Народ на кој катадневно му се убиваат децата што ги раѓаат неговите невести. А Достоевски вели дека и само една детска солза го доведува под сомнение постоењето на Бог, а камоли такво енормно варварско катадневно убиство на деца. И тоа, парадоксално, го прави „избраниот народ“ на Господ од кој на крајот се дистанцира Исус, кога му порача дека за него веќе се избрани и другите, и дека својот Израел ќе го составува од сите народи на светот, не само од ариевските Евреи, чиј ариевизам од нив го наследи арогантниот Запад, најмногу кај него Германците на Хитлер, кој во конкуренцијата ги ништеше нив. Како да се огледува во тој пример филозофијата на индуистичкиот кармизам. А резултатот на тој ариевски западен комплекс на „избран народ“ е колонизирањето од неговата страна на светот, почнувајќи од Јужна Америка (Маи, Инки, Ацтеки) сè до Австралија, Африка и пацификот на Азија. И тој западен апетит за доминација како планетарна империја, освојување и кражба на материјални богатства за своја бенефиција е присутен, драг читателу, и денес. На удар е дури и една моќна суперсила каква што е Русија што се спрострела врз Европа и Азија со огромни богатства и на земја и под земја. Да. Е па, ние се чудиме што навалиле Вашингтон и Брисел на малечката и целосно од никој незаштитена Македонија, која не е ни Русија, ни Кина, а ни онаа минорна Белгија, која најсурово ги опљачка дијамантите во Конго и ги изгради своите велелепни бриселски палати во кои се всели Европа со маската ЕУ. При крај сме. Суетата на ариевскиот Запад ќе биде повредена, но прашањето во насловот на нашата колумна, драг читателу, што ја повредува со право го поставува Палестина кон која не само што е тој рамнодушен туку и не го принудува, а може, Израел да запре со невидените злосторства во неа. Да. Но тоа трауматично прашање – јанѕа можат исправно да го постават и Македонците, кои во фази повеќе од столетие ја доживуваат палестинската судбина, распарчувани од Европските големи сили и фрлани во пекол. Тука сè пред сè двете балкански, а потоа и Првата светска војна. Во Втората светска војна се боревме против фашизмот и извојувавме, иако како крваво торзо, постоење во сопствениот идентитет во рамките на Југославија. Но некој од Запад се сети дека не ни е доволно Голгота, па ги испрати во Егејска Македонија англиските пилоти со американски бомбардери и напалм-бомби да им ја исчистат од Македонци на Грците, кои сега јадат крвав леб од неа. И тоа беше новиот почеток на западниот фашизам обновен врз наш грб, само три години по победата над Хитлер. Но маките не престанаа тука ни по таканареченото наше осамостојување со распадот на Југославија. Од западни центри беше мотивиран албанскиот тероризам во 2001. Од нив беше и воено и логистички поддржан перверзно тој како наводна борба за човекови права, а терористите ги доведоа, наместо во Хаг, во Владата и парламентот на кревката македонска држава. Така беше, а потоа го смислија и идентитетскиот геноцид над Македонците со Преспанскиот, а сега и со бугарскиот договор вглобен во француската рамка на новиот француски Маркиз де Сад, Емануел Макрон. Така на еден мирен космополитски народ со богата културно-цивилизациска историја му е забрането да постои како автентичен идентитет. Па така, зарем нема и тој право како Палестина да го постави истото прашање за Западот, кој никогаш за нас не бил заштитник или пастир, како што е тоа за Грците и некои други до нас, туку секогаш бил глутница волци што го таманат нашето златно стадо. Метафорички, но прецизно речено, драг читателу. На Палестина што ја убиваат нема да ѝ го земат автентичниот идентитет, но нам ни го зедоа и им го дадоа на други како нивен историски имот. Ние пруживме слаб отпор. Речиси никаков. Но борбата допрва почнува....